Morgunblaðið - 11.05.1950, Qupperneq 1

II
HörHair IMafsson lögiræS^ngur:
lótelskorturinD stuiur if bvi uð bou eru rek
Hótel Skjaldbreið? ?
Gjaldeyristekjur.
• Að undaníörnu hafa birst
greinar í dagblöðunum, þar
sem á það hefur verið bent, að
við Islendingar gætum haft
verulegar gjaldeyristekjur af
kornu erlendra skemmtiferða-
manna hingað til lands.
i Þannig birtist í Morgunblað-
inu 22. apríl s.l. viðtal við Ás-
björn Magnússon, erindreka ís-
lensku flugfjelaganna í Kaup-
mannahöfn. Tekur Ásbjörn það
djúpt í árina, að hann full-
yxðir að tekjurnar af komu
erlendra ferðamanna hingað til
lands, muni geta orðið þriðji
stærsti gjaldeyristekjuliður
landsmanna.
Þetta telur hann hinsvegar,
að' geti ekki orðið, fvrr en við
höfum eignast nægilega mörg
og hentug hótel, og er þar alveg
sammála mörgurn ágætum
rnönnum, sem um þessi mál
hafa ritað.
Þörfin fyrir hótel.
En þörfin fyrir fleiri og betri
hótel er ekki einungis aðkall-
andi vegna erlendra skemmti-
ferðamanna, heldur einnig
vegna landsmanna sjálfra. Er
fjarri því, að við getum full-
nægt þörfum innlendra ferða-
rhanna. Nægir að minna á eft-
irfarandi staðreyndir um
Reykjavík: Hótelherbergi eru
nú 112 hjer í bænum með 180
rúmum, þar með talinn Gamli
stúdentagarðurinn, sem ein-
ungis starfar tæpa 4 mánuði
ársins. Eru sum þessara her-
börgja mjög ófullkomin.
Hótelherbergjum hefur þann
ig fjölgað um aðeins 8 og rúm-
um um 22 síðan Hótel Borg var
reist fyrir 20 árum síðan. A
sama tíma hcfur íbúum höfuð-
staðarins fjölgað um 27 þúsund
og íbúum landsins í heild um
30 þúsund.
Vegna þessarar mannfjölg-
unar og ennfremur vegna stór-
kostlegra endurbóta, sem orðið
hafa á samgöngum innanlands,
er gestakoma til Reykjavíkur
jafnan margfalt meiri en hún
var fyrir 20 árum síðan. Það
er þannig ljóst, að hótel, ef
reist væru, mundu hafa næga
viðskiftavini, innlenda og cr-
lenda.
Hversvegna hótel eru ekki
reist.
. Það mætti því ætlá, að hó-
telrekstur hjer á landi væri
mjög arðvænlegur atvinnu-
vegur.
• í brjefi, sem póst- og síma-
málastjóri og vegamálastjóri
rituðu atvinnu- og samgöngu-
niálaráðuneytinu 18 apríl 1943,
telja þessir aðilar, að hjer á
landi sje ekki hægt að reka
sæmileg hótel nema með fjár-
hagslegri aðstoð ríkisins.
í tillögum, sem Ferðaskrif-
stofa rikisins sendi atvinnumála
ráðuneytinu um þessi mál fyrir
skömmu síðan, segir svo í grein
argerð fyrir tillögunum: —
„Reynslan sýnir ,að inenn vilja
ckki að óbrcyttum aðstæðum
leggja fje sitt í hótelrekstur“.
Er í tillögum þessum gei't ráð
fyrir, að stofnaður verði sjer-
stakur sjóður, í því skyni, að
styrkja starfsemi gistihúsanna.
Þeir, sem borðað hafa á Fje-
lagsheimili verslunarmanna i
Vonarstræti, munu hafa veitt
því athygli, að rekstur þess
hefur á undanförnum árum
verið í höndum þriggja manna,
sem allir hafa gefist 'upp við
rekstur matsölunnar. Hefir
hvert sæti hennar þó jafnan
verið skipað gestum. Sá, sem
síðast hafði rekstur matsölunn-
ar með höndum, lagði fvrir verð
lagsstjóra vottorð um það, að
hann hefði á 6 mánaða tímabili
á s.l. ári tapað 40 þús. kr. —
Hótel Valhöil á Þingvöllum,
sem starfrækt hefur verið af
fielagi þekktra veitingamanna
;,íðan á lýðveldishátíðarárinu
1944, hefir sefið óverulegan
hagnað einungis tvö árin.
ReksturshalH Hressingarskál-
ans, hjer í Austurstræti, sem
rekinn er á besta stað cæja1'-
ins af bráðduglegum vcitinga-
manni, var á s.l. ari um 20 þús.
krónur.
Hótel Kaupfjelags Eyfirðinga
á Akureyri, sem hefur óvenju
góöa aðstöðu til hagkvæmra
vörukaupa, hefir verið rekið
með halla á undanförnum ár-
um, og svipaða sögu munu
flest íslensk gisti- og veitinga-
hús hafa að segja.
Meira að segja Hótel Borg,
sem eitt allra gisti- og veit-
ingahusa á landinu hefur leyfi
til almennra vínveitinga, hefur
ekki getað lagt fyrir nægilegt
fje til nauðsynlegra endur-
bóta.
Það er þannig deginum ljós-
ara, að rekstur gisti- og veit-
ingahúsa hjer á landi, er ekki
arðvænlegur atvinnuvegur, þó
að undanskildum nokkrum
kaffistofum, sem með sjerstak-
lega hagkvæmu fyrirkomulagi,
á rekstrinum munu hafa gefið
nokkurn arð. Verður afleiðing-
anna tæpast mjög lengi að bíða
úr þessu, — munu flest þessara
fyrirtækja hætta starfsemi, er
eigendur þeirra hafið etið upp
sparifje sitt og lánstraust.
Ekki er von til þess, að vel
sje gert við viðskiftavinina, er
eigendur fyrirtækjanna berjast
þannig í bökkum fjárhagslega.
Má á það minna, að þau eru
flest í eigu veitingamannanna
sjálfra, sem hafa lagt fje sitt
í fyrirtækin, margir hverjir
eftir margra ára starf hjá öðr-
um, ýmist á sjó eða landi. —
Hafa flestir þeirra ekki hlotið
æfingu í öðrum störfum og geta
ekki hugsað sjer að breyta um
ævistarf.
Hvað er hægt að gera?
Hugsanlegt er, að ríkið taki
þennan atvinnurekstur alger-
lega í sínar hendur. Eins og nú
er háttað fylgi manna við
stjói'nmálaskoðanir hjer á landi,
er ekki sennilegt, að sú tillaga
mundi eiga miklu fylgi að
fagna.
Einnig er komið á dag-
inn, að þær einu ráðagerðir, er
uppi hafa verið á Alþingi um
þátttöku ríkissjóðs i hótel-
rekstri, hafa nú verið lagðar á
hilluna. Miðuðust þær við eitt
hótel, hjer í Rvík, en ríkisrekst-
ur á þessu sviði mundi þurfa
að taka í sínar hendur fjölda
mörg gisti- og veitingahús
þeirra, sem fyrir eru, og þyrfti
til viðbótar að reisa mörg hótel,
ef vel á að vera. Yrði þetta því
mjög umfangsmikil starfsemi.
En þar sem ekki virðist að-
kallandi, eins og áður en bent
á, að ræða hjer kosti og lesti
ríkisreksturs á þessum atvinnu
vegi, munum við að sinni láta
öðrum það eftir.
Ef okkur Islendingum er full
alvara í því, að vilja greiða fyr-
ir ferðamannastraumi um land-
ið og hingað til l.ands, og erum
á einu máli um, að til þess þurfi
fleiri og betri gistihús, þá sýn-
ist ekki vera um annað að ræða
en að reyna að finna einhverjar
leiðir til þess, að gera starf-
rækslu gistihúsa að arðvænleg-
nm atvinnuvegi.
Meðan á stríðinu stóð, og all-
margir menn höfðu mikla pen-
inga undir höndum, voru stofn-
uð hjer margskonar fjárfrek
atvinnufyrirtæki, svo sem kvik
myndahús, iðnfyrirtæki alls-
konai' o. fl. o fl. Hikuðu menn
Iu niei tupi
ekki við að leggja sparifje sitt
í þess konar atvinnurekstur,
þar sem hann gaf góðan arð.
Enn er til mikið sparif je, sem
ýmist liggur ónotað í handröð-
um eða er notað til atvinnu-
reksturs, sem enga þjóðarþýð-
ingu hefur. Ef hægt væri að
gera hótelrekstur að arðvænleg
um atvinnuvegi, er ekki nokkur
vafi á því, að til hans mundi
leita nægilegt fje, og munu þá
rísa hjer upp mörg og' góð hótel,
sem mundu skapa okkur skil-
yrði til þess að feröast að hætti
menningarþjóða um okkar eig-
ið land og hafa e. t. V. verulegar
gjaldeyristekjur af kðmu er-
lendra skemtiferðamanna hing-
að til landsins.
Hvernig má auka tekjur
gistihúsa?
Á þessum síðustu og verstu
tímum verðlagseftirlits og alls-
konar hafta, kynni manni í
fljótu bragði að sýnast. að gald-
urinn væri sá, að fella úr' gildi
verðlagsákvæði á hótelleigu og
veitingar, eða taka upp
rýmri verðlagsákvæði á líkan
hátt og gert hefiv verið anri-
ars staðar á Norðurlöndum. —
Þannig hafa Norðmenn 'fellt
niður verðlagsákvæöi um laus-
ar máltíðir, brauð og kökur, en
halda verðlagsákvæðum á öli
og gosdrykkjum, föstu fæði,
kaffi, te, kakó og rojólk, að ó-
gleymdu áfengi og vínum.
En veitingamenn eru allir á
einu máli um það, að verðhækk
anir mundu ekki kon.a að neinu
haldi, — telja þeir þvert á
móti ,að verðið sje orðið of hátt
miðað við þá eftirspurn, sem
er fyrir hendi.
Þegar hjer er rætt um verð-
hækkanir, er ekki átt við þær
verðhækkanir, sem munu reyn-
ast óhjákvæmilegar vegna geng
isfalls krónunnar og ráðgerðar
eru í lögum.
Því er heldur ekki að neita,
að sökum stórum minnkaðrar
eftirspurnar og samkeppni um
hana af þeirri astæðu, telja þeir
eðilegast, að verðlagsákvæðin
sjeu nú felld úr gildi. A. m. k.
er þörf á gagngerðri endurskoð
un. Þannig sýnist ekkert vit
vera í því, að selja máltíð úr
fiski, sem kostar kr. 1.65 pr.
kg. sama verði og máltíð úr
kjöti, sem kostar \kr. 10.30 pr.
kg. —
En ef ekki er haegt að auka
tekjurnar með því, að hækka
veilingaverðið, hvað er þá hægt
að gera?
Þessari spurningu verður e. t.
v. einungis svarað með því að
gera samanburð á siarfskjörúm
þessa atvinnuvegs hjer á lahdi
við starfskjör hans í öðfUm
Framh. á bls. 2.