Morgunblaðið - 11.05.1950, Side 7

1 Fimmtudagur 11. maí 1950.
MORGUNBLAÐIÐ
7
Frh. af bls. 6
ódýrar líeygeymslur, er til
Jengdar lætur. Auövitað þarf að
haga því svo, að þær sjeu sem
allra næst þeim gripahúsum, er
um er að ræða á hverjum stað,
Svo ekki þurfi að fiytja vothey-
ið d.ag hvern að neinu ráði.
Loks hafa sumir haft það ráð,
að láta vothey í horn á hey-
hlöðu og girða á tvo vegu með
timbri og járnplötum og getur
það gefist vel.
Enn má telja það votheyinu
til gildis, að það sparar geysi-
mikið hlöðurúm og er það mjög
mikili kostur. Fyrir votheyinu
fer mjög lítið móts við þurr-
hey.
Jeg leyfi mjer nú enn á ný
að skora á ykkur, góðir menn
og bræður, íslenskir bændur um
land allt: Gefið vctheysgerð-
inni fyllri gaum en nokkru sinni
fyrr og hættið eigi fyrr en til
eru votheysgeymslur eigi minna
en fyrir helming heyskapar og
helsí fyrir tvo þriðju hluta hans
á hverjum sveitabæ í landinu
og allsstaðar þar sem heyjaöfl-
un er um hönd höfð. Það er
ófyrirgefanleg sóun að láta hinn
dýrmæta sumarfeng verða að
litlum eða helst engum teljan-
legum notum, sjálfa lífsbjörg
bændastjettarinnar og um leið
landsins barna allra.
Þegar oss lærist, að nota
heyjafenginn í fullu gildi, mun
skiljast betur en áður, hversu
landið okkar blessað er auðugt
að gæðum og stórgjöfult um
leið.
V.
Um hríð var hafinn geysileg-
ur áróður fyrir súgþurrkun og
hafa allmargir bændur víðs-
vegar komið sjer upp súrþurrk
unarkerfum og sumum gefist
vel, öðrum miður eins og geng-
ur. Að koma sjer upp súgþurrk
un kostar mikið fje, nokkrar
þúsundir króna á hverjum stað
og svo er víst, að miklum hluta
bænda yrði það ofvaxið eins
og við horfir, fyrir kostnaðar
sakir. í heyhlöðurnar þarf að
setja sjerstakan útbúnað, svo
þarf aflvjel, sem einnig kostar
mikið og loks bensín eða hrá-
olíu til að blása loftinu gegnum
heyið. — Það er mjög langt frá
því að mjer komi til hugar að
lasta þessa heyverkunaraðferð,
hún getur orðið til mikillar
hjálpar, þegar til alls er vand-
að vel og allrar vandvirkni
gætt meðan á þurrkun stendur.
En ef þetta væri bjargráð, er
öilum þorra bænda um sirm
varnað' þess fyrir kostnaðar
sakir, að koma þessum tækj-
um upp hjá sjer. Og meðan
gjalaeyrisástandinu er ámóta
háttað og nú er, er næsta von-
lítið, að auðið væri að útvega
allt, sem til þarf.
Þessvegna verður einnig á-
reiðanlega að taka til annara
ráða almennt sjeð og sem betur
fer, eru þau til.
Nú er það svo, að eigi má
flytja heyið í hlöðu til súg-
þurrkunar fyrr en það er orðið
talsvert visað, helst hálfþurrt,
en það kostar einhverja snún-
ínga á heyinu og því meiri von
er um góðan árangur, þeim
ir.un þurrara sem það er.
Sje nú hey, sem er álíka vis-
að og hæfilegt. þykir ti! súg-
þurrkunar, sett í cinfalt sæti
(ekki tvísætt) og breitt vcl yf-
ir það og þess gætt vandlega, að
yíirbreiðslan r.ái vel yfir hverja
sátu og alveg niður að jörð móti
aðalúrkomuátt og látið standa
þar nokkurn tíma, t. d. 1 % tii
2*2viku, þornar það af sjálfu
sjer af loftstraumnum einum,
jafnvel í rosa og rigningartíð
og má eftir þann tíma flytja
það inn í hlöSu óskeinmt og
ilmar.di. Þstta vsit jeg með
vissu að er. Fn auðvitað er
tryggast. og enda nauðsvnlegt
til þess einnig botnarnir verði
þurrir, að bylta um sátunum
einu sinni, þannig, að boínani-
ir vcrði efsíir. Þetta er að vísu
nokkur aukavinna, en mjög
fljótlegt og borgar sig prýðis-
vel.
Sje hjer um stórgert hey að
ræða, t.d. sáðgresi, þorr.ar fyrr
í sætiau en ella, en þó hjer sje
uxn töðugresi að ræða eins og
gerist á gömlu túnuímm, tekst
þetta afbragðsvel í hvaða tíð
má heita, sem er, og er skemmst
á að minnast að á sumrinu
1949 i öllurn óþerrinuni, gafst
þetta ágæta vel. — Méð þess-
um 'hætti losnar bóndinn við
afarmikinn tilkostnað við súg-
þurrkunarkerfi, við bensín eða
hráolíueyðslu, o. s. frv., en hef-
ir aftur á móti sitt allt á þurru.
Ef aflvjelin bilar, getur verið
allt í voða og verður þess-
vegna að gera hlje á blæstrin-
um, ef til vill er verst gegnir,
meðan henni er ekki komið aft-
ur í lag.
. Með þeim hætti, sem lýst
hefir verið, bjargar bóndinn
lífsbjörg sinni með einföldum
og ódýrum ráðum og varnar
um leið fyrir sitt leyti þjóðar-
vanda vegna útvegun alls, sem
til súgþurrkunarinnar þarf.
Enginn heilvita maður lætur
niður hráblautt hey í súgþurrk
un, heldur meir eður minna
visað. Bóndinn verður að eyða
talsverðri vinnu í að visa eða
hálfþurrka heyið hvort sem er
og verður hjer þessvegna all-
mjótt á mununum, í stað þess
að kosta stórmiklu til við súg-
þurrkunar útbúning og að láta
aflvjel blása lofti í gegnum
lieyið með aðkeyptu eldsneyti,
notar bóndinn án allra milli-
Iiða sjálft' útiloftið og lætur
náttúruna sjálfa um að blása
því í heyið, sem smýgur
gegnum heyið og milli strá-
anna og þurrkar þau svo
lítið ber á. Þó að einhverja
aukavinnu kostaði fram vfir
hitt, að þu.rrka hejúð með þeirri
aðferð, sem hjer hefir vérið
lýst, þá losnar bóndinn við til-
finnanlegan kostnað ella, og
sem honum hefði verið efna-
lega um megn, og öllum þorra
bænda, en um þurrkun á heyi
með þeim aðferðum, er jeg
hefi lýst, er þegar komin ör-
ugg reynsla og hún talar svo
skýru máli, að enginn fær á
móti mælt.
Þeim mótmælum hefir verið
hreyft, að snöggir eða snarpir
vindar geti velt um sætinu eða
feykt af yfirbreiðslunum, en þá
ber auðvitað nauðsyn til að
vera vel á verði og- hressa við
sætið hið allra fyrsta, sem olt-
ið hefir ínn koll og mun lang-
oftast íakast vel. Við ölíu verð-
ur eigi sjeð.
Þessvegna cr sjálfsagt, að
láta í vothey og þurrka jöfn-
um höndum, eigi aðeins í úr-
komu og óþurrkatíð, heldur
einnig í góðri tíð. A með þess-
um bætti,, hvernig sem viðrar,
heyjaafla bændanna ^að verða
að mestu eða öllu borgið og
sem hið hsilnæmasta fóður,
sem kostur er á.
Þessvegna fyrsta boðorðið:
Farið snemina að slá. í öðru
lagi: Notið votheysverkunina
og keppið að því scm takmarki,
að vothaysgeymshirr ar rúmi
h'íhning og allra helst tvo
þriðju hluta heyjaaflans. — I
þrioia lagi: Gleymið ekki að
Ufeiða yfir þurrhcyið, hvort
sem verið er að jnirrka það og
búið að koma upn í sæti eða
galta til að verja það skemmd-
um og hrakn.ingi í skúrum eða
fyrir áfalli- í fiórða lagi: Troð-
ið vel úí við a!la veggi votheys
hlöðunnar jafnátí og heyið er
Hutt þangað og jafnið vel yfir
í hvert eitt sinn.
Betra er að sjálfsögðu að
flytja í votheyshlöðuna’í þurru
veðri eða milli skúra en í aus-
andi rigningu cg er best, að
sem minnst vatn sje í því.
Enn vil jeg minna á eitt, sem
eigi er lítilsvirði: Geymið eigi
lengur sæ!i eða galta, bó yfir-
breitt sje, er það er orðið þurrt,
en’ hjá verður komist. —
Ef heyið er geymt lengi, til
dæmis nokkrar vikur, á túni
eða engjum, dofnar það, veðr-
ast og skrælnar að utan í
þurrkatíð eða fúlnar í botninn
við of langa geymslu og miss-
ir það við hvorttveggja nokk-
uð af fóðurgildi sínu og verk-
ast ver í hlöðu.
Það er eitt atriði við súg-
þurrkun, sem er fyrirtak, hvort
heldur heyið á að súgþurrka
eða þurrka á venjulegan hátt,
og það er að setja álíka grind-
ur í hlöðubotninn og haga því
svo til, að loftið geti leikið um
heyið að neðan. Þá er miklu
síður hætt við ofhitnun í hey-
inu. Þetta verkar þá eins og
súgþurrkun að vissu marki og
hefir á þetta verið bent í bún-
aðarblaðinu Freyr fyrir nokkr-
um árum og borgfirska
reynslu, sem hefir gefist vel.
Þetta er þá kostnaður í eitt
skifti fyx-ir öll. Náttúran sjálf
leggur til vindinn (blásturinn)
alveg ókeypis.
VI.
Það má segja með sanni, að
bó oft sje þörf, þá sje nú nauð-
syn fyrir íslenska bændastjett
að gera sig sem allra mest ó-
háða hinni mislyndu veðráttu
um heyskapartímann og rán-
dýrum, erlendum gjaldeyri eða
öflun aðfengins fóðurs innan-
lands. Þá það er kostnaður í
búi bóndans, hvort heldur hann
kaupir fóðurmjöl frá útlöndúm
eða síldarmjöl, löngum í stórum
stíl. Og þó hjer verði ekki með
öllu komist hjá kostnaði, er fyrr
gilt, en valið sje.
Það má með sanni segja, að
nú sje komið að vitjunartíma
íslenskrar bændastjettar. í því
ao nota sem allra mest örugg,
einföld ráð, sem hver bóndi
hefir í hendi sinni til að koma
heyjaflanum, sjálfri lífsbjörg
sinni frá bráðum og ella óhjá-
kvæmilegum skemmdum, sýn-
ir hann að þessu leyti hinn
sanna manndóm og hinn sanna
þegnskap um leið, og þegar
verulega skyggir í álinn eins
og nú, er hjer bæði skylda hans
og sæmd að bregðast vel við.
Endalaus austur aðkeyptra er-
lendra fóðurvara á ekki leng-
ur rjett á sjer í þéssu bless-
aða, kostaríka landi, sem legg-
ur til hið allra besta, þegar rjett
er að farið. Dollarinn fer að
verða dýr úr þessU og sterlings-
pundið, og á Marshall-gjöfum
eða Marshallhjálp lifum vjer
fráleitt lengi, hvorttveggja er
aðeins stundaríróun.
Notið heldur útiloftið, sem
kemur sjálft ókeypis, til að
þurrka heyið og votheyshlöð-
urnar alveg miskunnarlaust og
beitið þeim aðferðum, sem á
hefir verið bent. Það mun eng-
an svíkja, ekki bændurna, ekki
skepnurnar nje þjóðfjelagið í
heild. Af bændanna hálfu yrði
þetta einn liðurinn og hann eigi
smár i viðreisnarviðleitni' þjóð-
arinnar. Þá mundi þetta sann-
ast fremur en nokkru sinni fyr,
að bóndi er bústólpi, en bú er
landstólpi.
VII.
Kjö.rorð þeirra tíma, er yfir
standa og hefir verið um hríð er
vjelar og aftur vjelar. Þeirra
tala er orðin legíó á hin-
um ýmsu bændabýlum um land
allt, vjelar af ýmsu tagi og enn
vantar fjöldann allan, svo að
viðhlítandi þyki. Er við búið.
að fyrst um sinn verði af gjald-
eyrisástæðum erfitt um útveg-
un á hinum ýmsu vielum og
sýnt, að verð þeirra verður
stórum hærra eftir gengisfell-
inguna en áður, svo að fjöldi
bænda verði því miður út und-
an að miklu leyti.
Meðan vjelarnar hafa um
hríð verið taldar einskonar
hjálpræði íslenskum landbún-
aði, hefir hesturinn, sem eitt
sinn var kallaður barfasti þiónn
inn, eins og horfið í skuggann.
Eigi kæmi mjer að óvörum,
að hann kæmist aftur til meiri
vegs og virðingar. Eiginlega er
í rauninni ómissandi fyrir
hvern-bónda, að eiga einnig
ökuhesta, bæði ef t. d. drátt-
arvjel hans bilaði, þá kemst
hann í vandræði meðan hún er
í lamasessi, ef til vill þegar
verst gegnir og til að nota þá
við minni háttar störf.
Drátt.arvjelarnar útheiVnta
viðhald, bensín og smurnings-
olíur og allt er þetta dýrt. —
Hestarnir þurfa að vísu fóður
og þeir kosta allmikið, hvort
sem þeir eru keyptir eða aldir
upp, það er satt, en trúað gæti
ieg því, að hestahaldið yrði öllu
ódýrara. Að nota dráttarvjel-
arnar til smásnúninga, held jeg
nái ekki neinni átt.
Sumir bændur, sem eiga
dráttarvjelar eða jeppa, virð-
ast helsb ekki vilja snerta hest-
ana þó þeir sjeu tiL Þettá held
jeg sje of langt gengið, auk
þess sem með því lagi ganga
dráttarhestarnir úr sjer vegn;
þess, að á slíkum stöSum er alls
ekki átt við temslu á hesturft
til dráttar. >
Sá háttur held jeg að áreið-
anlega þurfi að komast afíur
á, að nota hestana meira en ver
ið hefir og við minni háttar
störf, en spara heldur vjelaraíl-
ið, sem verður líklegast of dýrt
einvörðungu eða því sem næst.
Með því að hlífa vielunum end-
ast þær betur með góðri ura-
hirðu að öðru leyti og með því
sparast mjög mikið af rándýru
og máske torfengnu eldsney i
og fleira, er til þarf.
Að vísu kosta aktýgi á drátt-
arhestana ekki svo lítið eoa
hestakerrur og plógar við hæíi
hestanna. En allt þetta getur
enst mjög lengi með góðri um-
hirðu. Hestarnir kosta bóndann
raunar nokkurt aukaerfiði, en
hann verður efnanna vegra
ekki síður að taka þann kosí-
inn, sem honum er^ kostnaðar-
minnstur og viðráðanlegastur.
Þess ber einnig að gæta, s'S
f jöldinn allur verði að nei’: i
sjer að miklu leyti um þau
gæði að eignast dráttarvjel og'
viðeigandi tæki meðan svo við
horfir í gjaldeyrismálum þ-jóð-
arinnar, sem er.
Jeg held, að, öllu athuguðu,
að vert sje, að láta ekki nýja-
brumið of mjög villa sjer sýn,
en líta nokkru raunhæfara á
þessa hluti sem aðra-
Grunur minn er sá, að Jeppa-
eign bændanna, verði þeim um
of dýr, mörgum hverjum. Fyrst
er verð Jeppanna, svo eru skátt
arnir, bensín og smurningsoli-
ur, viðhald og fleira. — Allt
dregur þetta sig. saman, er til
lengdar lætur. Loks þykja þeir
ekki á borð við dráttarvjelarn-
ar við landbúnaðarvinnu og er
þeir fara að bila, vandast löng-
um málið fyrir alvöru. Að taka
til bílanna við hvern smásnún-
ing, verður of dýrt fyrir bónd-
ann og hann verður þó að gæta
þess, að stilla sem mest öllu í
hóf vegna efnanna eða því, sem
búin gefa^af sjer. Að vísu má
segja, að það komi ekki öðrum
við, hvað menn láta eftir sier,
ef efni þeirra leyfa, og þó: —
Þetta kemur þjóðfjelaginu við,
að nota ekki t. d. Jeppann eða
bílinn á vondum vegum og
tefla þar á tæpasta vað. Það
kemur þjóðfjelaginu við, er
rnenn fara vel eða illá með efni
sín. Flestir verða einnig að
verða án þessara hluta fyrst
um sinn að minnsta kosti.
Þessvegna verður það brot ai
þegnslcap af hálfu bændanna
við þjóðfjelagið sjálft, að stilla
þessari vjelanotkun í hóf svo
sem verða má.
Að' labba til næsta bæjar virð
ist enginn frágagnssök, þetta
hafa íslendingar gert um nokkr
ar liðnar aldir, eða að leggja a
klárinn sinn, þó það kosti nokk
uð meiri tíma að komast bæja
á milli. Hitt verður að játa, að
mörgum þykir gaman að setjast
í jeppann eða bílinn og kom-
ast leiðar sinnar um langa vegu
á fleygiferð.
Með því.að stilla bílanotkuitia
nokkuð meira í hóf en verið ■_
hefir um hríð, sparast óhernju k
mikill erlendur gjaldeyrir ogi:
Framh. á bls. 10. 6