Morgunblaðið - 20.06.1950, Blaðsíða 6

9
MORdUWBLAÐIB
Þriðijudagur 20. júní 1950.
JttagmiHðMfc
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
I
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgSarm.J
Frjettaritstjóri: íyar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ristjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Áskriftargjald kr. 14.00 é mánuði, innanlands.
1 lausasölu 80 aura eintakið. 85 aura með Lesbók.
Fögur er hlíðin
I FYRSTA hefti nýja Stefnis, tímarits Sjálfstaeðismanna
ritar Árni G. Eylands mjög merka grein um landbúnaðinn,
iem hann nefnir: Fögur er hlíðin.
Slíhar hugvekjur eiga erindí til margra. Árni bendir á,
,,að nú er svo komið, að þjóð vor er eigi lengur bændaþjóð,
nerna að litlu Ieyti. Nú býr eigi nema Vs hluti þjóðarinnar
í sveitum og fæst við búskap, og af starfsorku þjóðarinnar
er jafnvel talið, að ekki sje nema 1/7 hluti landsmanna
bændalýður. Á þetta að halda þannig áfram?“
Grein Árna stefnir að því að rökstyðja að þetta megi ekki
og þuríi ekki að halda svo áfram. Hinsvegar er honum ljóst
að það þarf margt að breytast til betra, ef svo á ekki að
verða. Hann bendir á, hversu hjeraðaskólarnir hafa brugðist
hlutverki sínu og segir m. a.: „Ótrúlega mikill fjöldi af
nemendum hjeraðsskólanna hefur í raun og veru lokið þar
burtíararpróíi úr sveit sinni og úr bændastjettinni.“
í grein sinni vekur Árni athygli á hugvekju um landbún-
aðinn, sem hinn merki stjórnmálamaður, Jón Þorláksson,
ritaði fyrir 22 árum. Skulu orð Jóns tilfærð hjer, þar sem
þau eru vissulega lærdómsrík. Hann segir:
„Það er nú viðurkennt af öllum hugsandi mönnum í land-
inu, að næsta og stærsta verkefnið, sem fram undan liggur
a sviði efnahagsmálanna er viðreisn landbúnaðarins. Fram-
kvæmd þeirrar hugsjónar er margtþætt mál, og engin úr-
iausn í'æst utan með samstarfi einstaklinga og þjóðfjelags-
heildar. Veigamesta þáttinn í viðreisnarstarfinu verða þó
einstaklingarnir að leggja til. Þeir verða í rauninni að vinna
allt verkið. Bændastjettin verður sjálf að rækta jörðina,
ala upp kvikfjeð og byggja húsin yfir menn, skepnur og
jarðargróða á bændabýlunum. Ef bændastjettin í Víðustu
merkingu, þ. e. vinnandi fólkið í sveitunum, ekki vinnur
þe:si verk, þá verða þau ógerð En það er þjóðíjelagsheild-
arirmar að gera þær ráðstafanir, sem þarf til þess að rækt-
unin, ef rjett er framkvæmd, geti borið arð, þar á meðal
fyrst og íremst að leggja hjálp til nauðsynlegra samgöngu-
bóta, svo að afurðum jarðarinnar verði fundinn markaður.
svo að bióðrás viðskiftalífsins geti líka náð til bændabýl
tr.na úti um allar sveitir lands
Öllum forvígismönnum landbúnaðarins er það ljóst, að
búnaðurinn verður að taka stórkostlegum breytingum, til
þess að komast í hliðstætt horf við aðra nútíma-atvinnuvegi.
Ræktun jarðarinnar þarf að verða undirstaða búskaparins,
og það fullkomin jarðrækt. Húsun býlanna er annað mikla
viðfangsefnið. Það verður að ætlast til mikils af þeirri kyn-
slóð bændastjettarinnar, sem kemur íslenska landbúnaðin-
um í fullkomið nútímahorf, eftir kyrrstöðu 30 kynslóða.
Hugur ræður háífum sigri, segir máltækið og er alveg
satt. Ef bænddastjettin fær sig ekki til að trúa því, að hún
geti innt af hendi viðreisnarstarfið, þá gerir hún það ekki
heldur. Þá halda bændurnir áfram að senda börnin sín til
sjópiássanna jafnóðum og þau eru orðin vinnufær, og þar
með stendur allt í stað. Ótrú eða veik trú á landinu og kost-
um þess er gömul í garði hjá okkur, og þótt hún hafi hjaðnað
öálítið síðustu áratugina, þá er afar auðvelt fyrir hvern,
sem vill að magna þann þjóðaranda aftur, einkanlega ef
; r .erði hallar eitthvað í bili. Og einmitt núna síðustu árin er
þaö orðin tíska sumra manna, sem standa svo framarlega,
t.ö orðum þeirra er gaumur gefinn, að reyna að koma sjer
i mjúkinn hjá bændastjettinni, með því að tala fögur orð
rí þá nauðsyn á viðreisn landbúnaðarins, sem allir eru
s mmála um, en reyna jafnframt að læða inn þeim skoð-
unurn, að auðvitað geti þessi viðreisn ekki borið sig, ef lán
sjeu tekin til hennar, þá sje ómögulegt að greiða fulla vexti
aí þeim, ekki tjái að hugsa sjer neitt gjört til umbóta' á
bý.’unum nema styrkveiting komi til, o. s. frv. Útbreiðsla
og efling þessarar gömlu ótrúar á kostum landsins er versta
verkið, sem nú er verið að fremja hjer í landinu.“
Það er næsta eftirtektarvert að lesa þetta nú, eftir 22 áif
A.ugljóst er, að betur væri komið, ef sama trú á hlutverki
landbúnaðarins hefði víðar ríkt en hjá Jóni Þorlákssyní og
s .ma festa í skoðunum.
Víhmii thrifa: R QAGLEGA LÍFINU
SANNKÖLLUÐ ÞJÓÐHÁTÍÐ
SJALDAN hefir verið almennari þátttaka í
í hátíðahöldum 17. júní, en einmitt í ár. Er það
fyrst og fremst veðrinu að þakka. því betra
gat það ekki verið hjer í Reykjavík og ná-
grenni.
Gaman var að horfa á fólkið dansa á Lækj-
argötunni og Lækjartorgi. Allir í góðu skapi
og ekki nema einn og einn dóni, sem gerði
sitt til að eyðileggja gleðina fyrir hinum. En
þær tilraunir munu ekki hafa tekist. —
Drykkjulæti sjást nú svo að segja ekki 17.
júní, því það þorir enginn að brjóta helgi
dagsins.
KUNNUM ILLA VIÐ OKKUR
í HÓP
EKKI var hægt að gera við því, að til þrengsla
kom sumstaðar á götuhornum, bæði kring-
um dansinn og á Arnarhóli.
Furðulegt er að sjá, hvernig fólk hagar
sjer, þegar það lendir í þrengslum á götum
úti. Það grípur sumt fólk eitthvert æði, —
sennilega það, sem kallað hefir verið inni-
lokunartilfinning.
Fólkið ryðst eins og það getur og virðist
hafa það eitt í huga að komast út úr þvög-
unni, hvað sem það kostar.
•
UNGLINGARNIR VERSTIR
MEST ERU óþægindin af unga fólkinu í troðn
ingi. Flestir unglingar baða út öllum öngum,
ýta og pústra, sem mest þeir mega.
Aldrei heyrist unglingur í Reykjavík biðja
afsökunar, þótt hann hrindi fólki til, eða troði
því um tær.
Og það er svo sem ekki bara á þjóðhátíð-
um, sem Reykvíkingar troða á hvers annars
tám og hrindast á. Þetta skeður á hverjum
degi, t. d. í kvikmyndahúsunum, þegar farið
er inn og út og í hinum dæmalausu hljeum
•
VANIR AÐ HAFA VÍTT TIL
VEGGJA
SÁLFRÆÐINGAR gætu ef til vill skýrt þessa
óþægilegu tilfinningu, sem virðist grípa ís-
lendinga í margmenni. Kannske er það vegna
þess, að við höfum lifað í þúsund ár í landi,
þar sem ekki hefir verið þröngt um okkur.
Hjer hefir verið hátt til lofts og vítt til
veggja í íslenskum fjallasölum.
•
HIN SÁLRÆNA SKÝRING
ÞETTA KANN að vera fullkomlega gild sál-
sálræn skýring á því, að við högum okkur
eins og ruddar á mannamótum. En hitt verð-
um við að gera upp við okkur sjálf, hvort
rjett væri að taka upp lífsvenjubreytingu i
þessu efni, eða ekki.
Þá verður að koma því inn hjá æskulýðn-
um að hann komist ekki lengra í lífinu, eða
fljótar með því að hrinda og vaða blint inn
í hópinn. Heppilegra sje að taka allt með gát.
• . i
VEL SKREYTTIR
VERSLUNARGLUGGAR
MARGIR kaupmenn í bænum skreyttu sýn-
ingarglugga sína einkar smekklega á þjóðhá-
tíðardaginn. Höfðu margir lagt mikið efm og
fyrirhöfn í þetta verk, en það setti sinn svip
á borgina og hátíðablæ mikinn.
Götuskraut var yfirleitt allsstaðar smekk-
legt mjög og þjóðhátíðarnefndinni til sóma,
hvernig gengið var frá öllu. Umgengni al-
mennings var einnig með ágætum og til sóma.
En minna má flaggstangareigendur á, að
ekki þykir það kurteisi, nje virðing við fán-
ann að hafa hann að hún eftir miðnætti.
•
IIVERSVEGNA ÞARF AÐ
ÞOLA .?
GAPANDI rúsirnar við Kirkjustræti og
Tjarnargötu, sem búnar eru að standa til
stórskammar og lýta, á þriðja ár — trassa-
skap bifreiðaeftirlits ríkisins, eða þeirra
manna sem þar stjórna, að þeir hlýða ekki
að láta gera ný merki og hversvegna er þolað
að fótgangandi brjóta, æ ofan í æ, umferðar-
reglur við ljósmerkin, en bifreiðastjórar eru
tafarlaust sektaðir fyrir samskonar brot, ef
til þeirra sjest?
Sextíu ára leikafmæli Friðfinns Ouðiónssonar
FRIÐFINNUR GUÐJÓNSSON er
elsti leikari landsins. í haust
verður hann áttatíu ára, í dag,
20. júní, á hann sextíu ára leik-
afmæli. Tvítugur stóð hann á
leiksviðinu á Akureyri í hlut-
verki Vífils í söguleikriti Matthí-
asar, Helga magra, sem Eyfirð-
ingar sýndu 20. júní 1890 til að
minnast þúsund ára byggðar í
Eyjafirði. Góðu heilli ílendist
Friðfinnur á leiksviðinu og nú
er röðin komin að okkur að minn
ast sextíu ára landnáms hans þar.
Unga kynslóðin á ef til vill
nokkuð erfitt með að átta sig á
þýðingu Friðfinns fyrir íslenskt
leiksvið. Síþustu árin hefir hann
sjaldan sjest á leiksviðinu, en
þó nokkrum sinnum hefir hann
látið til sín heyra í útvarps-hlut-
verkum. Veturinn 1935 og ’36
kvaddi Friðfinnur í raun og veru
leiksviðið með því að leika
Klinke sinnepskaupmann í
Spanskflugunni, eitt sitt besta
hlutverk, og eftir það hefir hann
aðeins leikið tvö ný hlutverk.
— Grímur innheimtumaður í
Jósafat eftir Einar H. Kvaran
er í rauninni lokahlekkurinn í ó-
rofinni keðju um 150 hlutverka
með sterkum persónulegum ein-
kennum og langflest með sjer-
kennilegum listblæ, sem gerir
skýlt og bjart um nafn Friðfinns
í hugum hinna eldri, er nutu list-
ar hans meðan hann var upp á
sitt besta.
Persónutöfrar Friðfinns Guð-
jónssonar sem leikara birtast
fyrst og fremst í framúrskarandi
skýrum og góðum raddfærum,
viðbragðsflýti og glöggu auga og
kímni, sem aldrei bregst. En allt
þetta gefur samt ónóga hugmynd
um þýðingu Friðfinns fyrir ís-
lenskt leiksvið. Vitaskuld hefir
hann afkastáð miklu starfi fyrir
leiksviðið öll þessi ár og svo er
rríildrí forsjón fyrir að þakka, að
bæði hann og Gunnþórunn Hall-
dórsdóttir eru í leikendatölu Þjóð
Gunnþórunn og Friðfinnur.
leikhússins á vígsludegi og hnýta
þannig saman fortíð og nútíð. Og
er þó enn ótalin þýðing hin
mesta, sem Friðfinnur hefir fyrir
íslenskt leiksvið. Hún felst í of-
ur einföldum hlut. Hann kann að
leika sitt eigið þjóðlíf.
Fá dæmi um þessa kunnáttu
Friðfinns verða talin skýrari en
meðferð hans á hlutverki Jóns
bónda í Fjalla-Eyvindi, þessu
litla hlutverki, sem kemur fyrir
í einum þættinum og síðan ekki
meir. Friðfinnur hefir leikið það
frá fyrstu sýningu leiksins hjer
í Reykjavík og leikur það í kvöld
í 118. sinn, þegar 4 afmælissýn-
ingar á 2. þætti Fjalla-Eyvind-
ar 1946 og ’47 eru taldar með.
Gagnrýnandi eins og Bjarni frá
Vogi, ljet svo um mælt eftir
fyrstu sýningu leiksins, að sig
fýsti til að kynnast betur karli
þessum, Jóni bónda, góðglöðum í
rjettunum ,og skáldið sjálft, Jó-
hann Sigurjónsson, undraðist, er
hann sá Friðfinn, hve mikið
mætti fá út úr svo litlu hlutverki.
Það, ’sem Friðfinnur fær út úr
hlutverkinu, er hvorki meira nje
minna en heilsteypt mannlýsing.
Engin áhersla er röng, hvovki
viðbragð nje handbragð falskt.
Allt er hnitmiðað við íslenskan
búandmann, afdalabónda, sem
gleðst í hjarta og sinni yfir gróð-
mætti moldar og sólar, sem æ fær
ungu frjóvi líf. Sagan af kálfinum
er kraftaverkasaga, jafn sjálfsögð
og trúin á forustusauðinn og hvor
ugt er skrök hjá Friðfinni. Hann
handleikur svipu og hnakk, stút
og hákarl af íþrótt. Allt er sund-
urgerðarlaust og sjálfsagt í hon-
um og á, lífsins gæði ekki undan-
skilm, lconan, hákarlinn og
brennivínið.
Krafan, sem Matthías Jochums
son gerði til íslenskra leikara
1879 er enn í fullu gildi sínu. —
Hann sagði: ,,Ef dramatísk konst
á ekki að verða til tómrar, ef ekki
tvíræðrar skemmtunar, ef hún á
að verða list, sem menntar, fegr-
ar og íullkomnar þjóðlífið — eins
og öii konst á að gjöra — þá
verða menn að læra'að leika sitt
egið þjóðlíf“.
Fnðfinnur Guðjónsson hefur .
með öllu starfi sínu á leiksviðinu
sýnt hvers virði það er að verða
við þessari kröfu. Það er þýðing
hans hin mesta fyrir íslenskt
leiksvið.
L. S.
Endurreisnln í Burma
RANGOON, 19. júní. — Fram-
leiðslustörfin í Burma eru nú
smásaman að færast í eðlilegt
horf, én stöðugur innanlands-
ófriður undanfarin ár hefur
mjög tafið fyrir endurreisn
landsins.
í dag var tilkynnt, að timbur
væri aftur tekið að berast til
Rangoon frá helstu timbur-
framleiðsluhjeruðum landsins
cg í, undirbúningi er að byrja
á igullgreftri á ný. —Reuter.