Morgunblaðið - 04.08.1950, Page 7

Föstudagur 4. ágúst 1950
H O RG U !\ BLA&H*
Ævintýraleg ferð á bak
við víglínu kommúnisfa
Var viðskila frá aðalhernum I vlku
Einkaskeyti til Mbl. frá Reuter.
.TAEGU, Kóreu, 2. ágúst. — í gær kom bandarískur herflokkur
(company) sem hefur verið einangraður bak við víglínur komm-
Únista í heila viku, loksins fram eftir langt og ævintýraríkt
ferðalag innan um öflugar hersveitir kommúnista. Talið er að
hermennirnir hafi komist undan fyrir það eitt, hve íbúar í þorp-
um í nágrenninu voru reiðubúnir til að hjálpa þeim.
VarS viðskila í Yongdong.
Herflokkur þessi varð við-
skila við meginheriim banda-
ríska í bardögunum við Yong-
dong. Var einmitt sagt frá því
S frjettum í Mbl. er samband
við herflokkinn rofnaðí. f það
skipti varðist herflokkur þessi
með mestu prýði, þott hann
væri einangraður, allt fram á
nótt. En þegar nóttin fjell yfir
notuðu þeir tækifærið til að
komast á braut. J
Nutu hjálpar Kóreumanna.
Þeir leituðu inn í þorp í ná-
grenninu og fengu þar bestu
viðtökur, er íbúamir vissu, að
þetta væru Bandaríkjamenn.
Þeir báðu um leiðsögumenn og
þó þorpsbúar væru hræddir í
návist kommúnista ljetu þeir
tilleiðast. Síðan hefur flokkur-
Sönglagaheffi Hall-
gríms Helgasonar
HALLGRÍMUR Helgason hefur
rsýlega gefið út sönglagahefti, er
hann hefur kallað Organum I.
Eru það 55 ísl. lög raddsett af
honum.
Mbl. birtir hjer inngangsorð
þau, er heftinu fylgja. svo að
menn geti sjeð, hyað fyrir út-
gefandum vakir með þessari út-
gáfu:
„Við eigum ekki að setja út-
lend lög við íslensk kvæði. Við ,
eigum að semja lögin sjálfir“. —
Það er engin tilviljun, að fyrsta
lag þessa safns stafar frá höfundi
íramanskráðra hvatningarorða,
því að sá maður, sem af einstakri
fjölhæfni var jafnvígur á smíði
húsa, hljóðfæra og sönglaga, get-
ur talist fyrsti brautryðjandi þjóð
inn haldið ferðinni stöðugt á-
fram að næturlagi en oft mun-
að mjóu að hann rækist á her-
deildir kommúnista. Á daginn legrar tónlistar á íslandi. En
hafa hermennirnir falið sig í ~
skógum eða leynst í þorpum
innfæddra. Hefur ferðinni lok-
ið giftusamlega og eru her-
mennirnir þegar teknir að berj-
ast í fremstu víglínu. Kóre-
önsku leiðsögumennirnir hafa
og gengið i varnarherinn
Helgi Helgason lætur sjer ekki
nægja að vegsama sönginn í eig-
in tónum einum saman. Hann
lýsir líka í fáum orðum fagurri
mynd af áhrifum og æðsta eðli
sannrar listar, sem hver einasti
maður ætti að festa sjer vel í
minni: Listin á að vera ímynd
guðdómsins, því a ðhún getur
opnað oss innsýn til himna.
í fyrsta sinni birtást hjer raun-
veruleg tilraun til að verða við
Þing-manna saknað sjálfsagðri áskorun Helga Helga-
Ekki er langt síðan kosið var sonar. Þjóðlegur hetnaður hans
til þings í S.-Kóreu. Af þeim 210 er eggjandi fyrirmynd öllum ís-
þingmönnum, sem þá hlutu kosn- lenskum tónlistarmönnum: ís-
ingu, er um 90 saknað. Einhverjir | land á að verða siálfbjarga í söng
voru teknir til fanga, er Seoul ^ legum efnum. Áfangi á þeirri
fjell í hendur kommúnistum, en íeið er þetta sönglagahefti. Hjer
ekki vita menn um örlög þeirra eru saman komnir á ljóðaþingi,
að öðru leyti.
Björn
M. Cuðmundsson
Minningarorð
I Fæddur 15. febráar 1941.
Dáinn 26. júli 1950.
A MORGNI lítils glókolls brosir
við vatn sólu skyggt, en í huga
hans stórt sem útsær. Við bakk-
ann syndir önd í leik við unga,
en utar sveimar birtingur kring-
um netstúf. — „Útsær £ faðmi
grænna fjalla lokkar lítinn dreng
gerir gælur við hugarflug hans
Þá kvikna töfrar, sem leiða hug
ann um nýjar álfur, þar sern
æfintýrin gerast. Niður á botni
hins stóra vatns eru furður, sef-
miklar hraunborgir iðandi af lífi.
Grænar hlíðar með hamrabeltí
Mð efra búa einnig yfir brunandi.
töfrum, sem gleðja litinn dreng
Hann sjer þokumusku breiðast
yfir hlíð, hamra og tind, og i
þokunni fara fjöllin af stað, verða
lifandi, teygja sig upp á milli
xeifanna og glotta. Stundum
flaksast þokan eftir tindunum,
ólundarleg og stríðnisfuU, en hitt
veifið er hún á flugi eins og húr.
þreyti hlaup við fjöllin. Þokan er
ekki skemmtileg og ebki leikur
hennar við fjöllin. — En svo
kemur golan einhversstaðar að
utan, þar sem hafið er, blæs reif-
inu gráa á burt, og þá er hlíðin
grænni en áður, fjallið gneipara
og stoltara. Hvít björð sjest i
gilbrekku, þar er kindin hans og
lambið, sem hann kyssti j( vor
Honum þykir vænt um goluna,
sem hrekur þokuna á undan sjer.
af því að hann elskar Jitið lamb.
Blómin í brekkunni niður áf
bænum eru vinir hans. Hann
starir á þau, brosir til þeirra, tal ■
ar við þau og um þau og leikur
við þau fingrum. En af því að
honum þykir vænt um mömmu.
tínir hann í skúf og færir henni.
Og aldrei þykir honum vænna
um hana en þegar hann þreifar
á því, hvernig mamma tekur við
gjöf hans.
En svo kemur snjór og frost.
Vatnið verður klakalá enda á
milli, og æfintýri vatnabúa
toreyta um svip. StundUm dansa
þeir við óm af skeifnaharki, en
ýfir höfðum þeirra brotnar
stjörnuskin á spegilhreinr.i
gljánni. — Græn hlíð er horfin
og tindarnir líka, aðeins þeir
hæstu og bröttustu bera af sjer
hreggið. — Og nú eru engin blóm
nema á rúðunni, en þau verða
ekki tekin í skúf, hann verður
að láta sjer nægja að fá mömmu
til að horfa á þau með sjer.
Þannig streymir áfram saga
lítils dalbúa, þar sem hafið er
svo fjærri, að það er einhvers-
staðar bak við fjöllin. En svo sem
náttúran skiptir um svið í leikn-
um inni í dalnum eins skiptist á
skin og skúr í lífi Björns litla á
Hafursstöðum í Hnappadal.
Stundum er hann hýr og tekur
á heilum sjer, annað veifið mið-
ur sín, sjúkur, beygður. Móðir
hans vakir yfir honum, er með
honum langdvölum syðra hjá
lækni. Loks sjer hún vora, dreng
inn sinn heilan. Sjö ára gamall
f lýtur hann úr dalnum, frá vatn-
inu, hlíðinni, með foreldrum sín-
um, Kristínu Björnsdóttur og
Guðmundi Magnússyni, að Efra-
nesi í Stafholtstungum. En vá-
breiðan, sem elt hafði hanr.
lengst af, var ekki við hann skil-
in að fullu. Og nú er hann allur,
andaðist 26. júlí síðastliðinn.
Saga níu ára drengs gat ekki
orðið viðburðarík á skákborði ver
aldarvafsturs, hún gerðist öll með
honum sjálfum, þar sem ljúfling-
ar í hugarheim áttu við hann
leik. —■ En saga móður hans, f öð -
ur og systkina, ást þeirra og um
hyggja, fórnfýsi og kærleiksþel
er mikil saga, en um hana er svo
farið eins og allar aðrar sögur,
þar sem ástin á mannlífinu er
uppistaða og fyrirvaf, að þær get-
ur enginn skráð.
Frændi,
auk nokkurra þekktra höfunda,
allmargir ókunnir söngvarar. Lög
þeirra mættu kallast „ný þjóð-
lög“: Það eru tónar íslenskrar
alþýðu eins og þeir hafa skapast
um raðir alda til sjávar og sveita
um gjörvallar byggðrir landsins,
kveðnir af heiðum hug og hjart-
ans kæti. Áður fyrr voru slíkir
söngvar nefndir dansar, rímur,
hörpuhljóð, „grallaralög", stemm
ur, Ijúflingslög, kersknisvísur,
vikivakar, tvísöngvar o. s. frv.
Mestur hluti þeirra lifði aðeins
á vörum manna. Hljóð orðsetn-
ingarinnar var skráð af ritlærð-
um áhugamönnum. Hljóð tón-
setningarinnar var aldrei bundið
í letur. Naumur og „mensural"-
nótur voru í hæsta lagi aðeins
handbær teikn skólagengnum
hefðarmönnum, er numið höfðu
„quadrivium“, hinar æðri fjórar
vísindagreinar miðalda, tölvísi,
flatarmál, tónment og stjörnu-
fræði. Ritun söngtákna var leik-
mönnum því óskiljanlegt dulmál.
Og kveðandi almúgans þótti várt
verðug þeirrar náðar að leika í
lærðra fingrum. Mikil menningar
verðmæti hafa þannig glatast
vegna skorts á þekkingu og rjett-
sýni. En síst er enn um seinan
að reyna að bæta úr því, er fyrir
fórst.
Enginn söngur þjóðar þrífst án
nægilegs forða af eigin lögum.
Lög, tekin að láni frá öðrum þjóð
um, verða ávallt stjúpbörn. Þau
tjá gleði og sorg með öðrum
hætti en oss er eiginlegt og verða
því hálfvegis utan gátta, hversu
oft, sem þau annars eru yfir höfð
Vegur þeirra er vænstur til mann
fagnaðar við hlaði borð og dýra
skál. En uppeldisgildi þeirra er
tvíeggjað, því að þá fyrst vex
maðurinn upp til fullkomins
skilnings á söng sinnar þjóðar,
að hann þegar frá barnæsku
temji sjer stöðugt samneyti við
tóna þá, er fólkið í landinu hefur
kveðið úr eigin barmi að fornu
og nýju, í blíðu og stríðu.
Elsta fjölröddun í Evrópu
nefndist „organum". Savrar hún
að mestu til hins þróttmikla, al
þýðlega tvísöngs íslendinga. Nú
er þessi söngháttur niður lagður
meðal vor. En andi hans lifir enn.
Að vísu hefur margröddunin
tekið hamskiptum, en laglínan
hefur haldist furðulega óbrotin
og innileg, hálf-forn og sterk.
Aðaltilgangur fyrsta heftis af
„organum" er að leiða í ljós þessa
laglínu fortíðar og nútíðar, slá á
þjóðborna stréngi úr skírum,
dýrum málmi, er lengi lágu í
gildi þagnar en glötuðu þó aldrei
göfugum hreim.
100 norskir rithofundoíi'
neita að undirrita „frið°
arávarpk* kommúnistann©
Segja að ávarpið falsi sannleikann
OSLO, 31. júlí. — Meir en 100 norskir rithöfundar, sendu íjydí
nokkru rússneska rithöfundinum Ilya Ehrenburg tilkynningu
um, að þeir ætli sjer ekki að undirita áróðursplagg kommúni^taj
sem kallað hefur verið „friðar“ávarpið.
Svar þetta er sent að gefnu
tilefni, vegna opins brjefs frá
Ehrenburg, þar sem hann skor-
ar á rithöfunda Vesturlanda að
undirrita ávarp þetta, sem fjall-
ar um að atómsprengjunni skuli
ekki beita. Meðal þeirra, sem
hafa neitað að undirrita það eru
Ejlert Bjerke, Johan Bojer,
Francis Bull, Peter Egge, Johan
Falkberget, Sigurd Hoel, Helge
Krog, Inge Krokkann, Gabriel
Scott, Arne Scouen og Arnulf
Överland. Áður höfðu tveir
norskir rithöfundar þeir Hans
Heiberg og Johan Borgen lýst
því yfir, að þeir myndu ekki
undirrita plagg þetta.
Svar hinna 100 norsku rit-
höfunda er á þessa leið:
- Hinn rússneski rithöfund-
ur IIja Ehrenburg, hefur 'birt
opið brjef til rithöfunda Vestur
landa, þar r.em hann skorar á
þá að undirrita ávarp gegn
atómsprengjunni. Brjefi þessu
og ávarpinu hefur verið dreift
hjer í Noregi af mönnum sem
kalla sig „friðarhetjur“.
— Ilja Ehrenburg sendir
brjef þetta í gegnum járntjaldið
í nafni mannúðarinnar og bið-
ur „alla heiðarlega rithöfunda
í Vesturlöndum“ að setja nafn
sitt undir þetta ávarp.
- Við höfum ekki undirrít-
að það og munum ekki heldur
gera það fyrir brjef Ehrenburgs
og það enda þótt Ehrenburg
skrifi fagurlega um mannlífið,
menningu þjóðanna og bræðt a-
lagsfrið, þótt hann segi, að
hætta sje á að útrýmt verði öllu
sem okkur er kært.
— Við vitum þetta. Við vit-
um, að enn á ný er farið að spila
fjárhættuspil kringum yfirvof-
andi heimsstyrjöld En Ehren-
burg minnist ekkert á fjárhættu
spilarana, sem leika sjer að lífi
annarra og hann nefnir ekki
tyrjöldina. Hann krefst þéss
ekki að vopnin sjeu lögð niður.
Hann fordæmir aðein^ eitt
vopnanna, atómsprengjuna og
á sama hátt og í ávarpinu for-
dæmir hann aðeins þá sem
stríðsglæpamenn, sem beita
atómsprengjunni, en ekki þá
sem beita öðrum vopnum til að
hefja árásarstríð. Á fimm vjei-
rituðum síðum hefur Ehren-
burg ekki fengið neitt rúm und
ir að afneita öðrum vopnum en
atómsprengjunni.
í öllu ávarpinu er ekki ein
setning, seni beinist gegn striði.
Það nefnir ekki einu orði neinar
orsakir styrjaldar. Það fordæm
ir ekki þann þjóðernisgorgeir,
sem leiðir til stríðs,
ekki heldur heimsveldisstefnu
eða landvinningastefnu, sem
leiðir til styrjaldar,
ekki einræði, sem ieiðir tii
stríðs,
ekki víghúnaðarkapphiaup,
leiðir til stríðs,
ekki flokkadrætti, stofnun til
horgarastyrjalda,
ekki neitunarvald eða
skemmdarverk í samstarfi þjóð
anna,
ekki stjómmálalegt, meim-
ingarlegt eða efnahagslegt »f
beldi stórvelda gegn smáþjóð-
um.
eklti íhlutun stórvelda í insjj-
anlandsstjórn smáríkja, eWvi
ofsóknir á pólitíska andstséS-
inga,
ekki fangelsun og iíflát v»
þeim sem hafa aðrar skoðamhr
en valdhafarnir,
ekki þrælkunarvinnu nj'»
hermdarfagnabúðir,
ekki kynþáttaofsóknir og tra-
arofsóknir,
ekki það að valdhafar meti
sjer skort og neyð þjóðar til'h#
kúga hana,
ekki höft á málfrelsi og rikis-
kúgun á hugsunum þjóða,
ekki heldur þau öfl, sera
reyna að lama fólkið með óf-ta
um yfirvofandi stríðshættu
atómstríði,
allt þetta fordæmir ávarþljl
ckki.
Það er slík styrjaldarstefíp»:
sem við hefðum verið viljugi?
til að fordæma. Það er hanít,
sem við eigum að fordæma Ðæðý
í Austri og Vestri.
Um það þegir plagg það, sera
IIja Ehrenburg kallar friðar-
ávarp og um það þegir líkrt
brjef hans.
í stuttu máli sagt falsar ávttrp
ið og brjef Ehrenburgs sarrn-
leikann um raunverulegar or-
sakir að styrjöld og múgmoiríi-
um.
Engir konsnúnisiar
fa sæti a pmgmn
EDINBORG, 2. ágúst — Ura
síðustu helgi kom saman svO-
kallað landsþing Skota. Þar
var samþykkt, að enginn komm
únisti skyldi fá sæti á þirj gi
þessu. Til þess að sitja á þing-
inu verða menn að sverja kon-
ungi hollustueið, en það er ai=
mennt vitað að kommúnístar
meta meir hollustu við erloai
ríki en sitt eigið föðurland.
"1
Danir smíða flskibáfa
fyrir Indverja
K.HÖFN, 3. ágúst — Danir hafa
nýlega selt 3 fiskibáta til Ind-
lands. Voru 2 þeirra seldir fyr-
ir 375 þús. danskar krónur hvar,
Korea
i
Frh. af bls. t
'bandaríska hersins segir, "ic)
varalið norðanmanna sje til
þurrðar gengið og bryndreka-
árásir þeirra hafi mjög minnk'að
vegna mikils tjóns og vaxandi
andspyrnu. Bandarískur liðs-
auki streymir til Kóreu á sama
tíma.
í útvarpi norðanmanna' 1
Pyongyang segir híns vegar, a'd
þeir muni hafa unnið sigur á
lýðveldismönnum eftir 10 daga..
London. — Sem kunnugt er,
skortir mikið á að Bretar sjeU
sjálfum sjer nógir með matvæli,
Á þessu sviði hefur Marshall-
hjálpin komið þeim að góðu
gagni, Á einni viku komu til
Lundúna á vegum Marshall-hjálp
arinnar 115 smál. af hveitikorni,
sem verður malað í Bretlandi