Morgunblaðið - 23.08.1950, Qupperneq 7

Miðvikudagur 23. ágúst 1950
MORGVTSBLAÐIÐ
Dr. Oddur Guðjóirsson:
Fjarstæðukenndur og óvandaður mál
flutningur um útflutningsmál
1 SL. VIKU birti Vísír 15
'dálka grein eftir Finnboga Guð-
. mundsson útgerðarmann. Grein
feessi er einstæð og alveg furðu-
leg ritsmíð, sakir þess, hve þar
er hallað rjettu máli og enda-
skipti haft á staðreyndum.
Það eru.ekki tök á því hjer
að rekja efni greinarinnar, en
segja má, að hún sje ein alls-
lierjar árás á „viðskiptayfir-
völdin“, en þar á greinaihöf-
_ Undur einkum við Fjárhagsráð,
Viðskiptanefnd og Viðskiptaráð.
Að dómi höfundar á Fjárhags-
ráð sök á flestum þeim erfið-
leikum, sem nú er við áð stríða
i þjóðarbúskap okkar, en þó
alveg sjerstaklega á gjaldeyris-
skortinum og sölutregðunni á
>ísl. afurðupum. Þannig er bein-
línis gefið í skyn, að aflabrest-
urinn á síldveiðum undanfarin
ár sje næsta þýðingarlítill móts
við það, ef aðrir og betri menn
hefðu valist í Fjárhagsráð og
þeir hefðu borið gæfu til að
fara að ráðum F. G.! Þá er Fjár-
hagsráð vítt og skammað fyrir
margvíslega hluti, sem það hef-
ur ekkert með að gera og getur
engin áhrif haft á. Er gefið í
skyn, að það sje ábyrgt fyrir
.gengisskráningu ísl. krónunn-
ar undanfarin ár. Því er hall-
mælt fyrir það, að bankarnir
kaupi ekki ákveðinn gjaldeyri
(líruna) og skrái hana á gengi,
sem F. G. telur viðuandi. Þá
er Fjárhagsráði hallmælt fyrir
að hraðfrystihúsin hafi notað
óhentugar og óásjálegar um-
búðir utan um fiskinn undan-
farin ár!
Allt eru þetta atriði, sem jafn
vel F. G. ætti að vita, að eru
Fjárhagsráði óviðkomandi og
heyra undir aðra aðila, og sumt
m. a. beint undir Sölumiðstöð
Hraðfrystihúsanna.
Fjárhagsráð veitir ekki
útflutningsleyfi.
í gegnum alla grein F. G.
gengur það eins og fauður þráð
ur, að það sje eitt af verkefn-
um Fjárhagsráðs, að veita eða
synja um leyfi til útflutnings á
ísl. afurðum. Er Fjárhagsráði
síðan úthúðað og það skammað
fyrir hvernig það beiti þessu
veitingavaldi.
Mig furðar stórlega á, að
maður, sem sæti á í stjórn eins
stærsta útflutningsfyrirtæki á
íslandi, skuli láta sjer sæma
slíkan málflutning, jafnvel þótt
í áróðursskyni sje. F. G. veit
mæta vel, að hvorki Fjárhags-
ráð nje heldur Viðskiptaráð
hafa nokkum tíma veitt eða
haft vald til að veita útflutn-
ingsleyfi á nokkurri vöru. Slíkt
vald var í byrjun stríðsins hjá
útflutningsnefnd, siðar hjá
samninganefnd utanríkisvið-
skipta, en er nú hjá viðskipta-
deild utanríkisráðuneytisins
undir umsjá m. a. sjávarútvegs-
málaráðherra, þegar um út-
flutning sjávarafurða er að
ræða. Þann tíma, sem núver-
andi skipan þessara mála hefur
staðið, hafa þeir Jóhann Þ. Jós-
efsson og Ólafur Thors gegnt
embætti sjávarútvegsmálaráð-
herra. Hygg jeg, að hvorugur
þeirra verði vændir um fjand-
skap við útflutningsframleiðsl-
una, en við þá er að sakast, ef
slík mistök í veitingu útflutn-
ingsleyfa hafa átt sjer stað, sem
F. G. vill vera Iáta.
Svar við
Finnboga
Fráleitur
málflutningur.
síðan 1947. Það er fullkomin
fjarstæða að halda því fram, að
nokkrir raunsæir möguleikar
hafi verið á að selja þeim meira
magn af fiski á því tímabili,
sem F. G. vitnar til, en þangað
var selt, og það jafnvel þótt um
í U.S.A. markaðinn vegna þess bein vöruskipti hefði verið að
skrif um
í Gerðum
I að staðið hefur á leyfum fyrir
Þessi dæmi, sem jeg hef nú umbúðir? Einnig þessu skal
nefnt ættu raunar að sýna nægjj svarað.
anlega, að uppistaðan i grein Við undirbúning innflutn-
F- G. er slík og málflutningur- ingsáætlunar yfirstandandi árs,
inn svo fráleitur, að ekki ætti gáfu framleiðendur freðfisks
að þurfa fleira til andsvara. —J upp, hvað þyrfti mikið af um-
Engu að síður tel jeg þó rjett búðum utan um 30 þús. tonn af
að ræða mál þetta nokkuð nán-
ar og veldur því tvennt. F. G.
nefnir nokkur tiltekin dæmi,
fiski, en það var þá framleiðslu
áætlunin 1950. Þessi upphæð
var tekin óbreytt upp í inn-
sem hann telur Fjárhagsráð á- J flutningsáætlun Fjárhagsráðs.
mælisvert fyrir, en þar er svoj Viðskiptamálaráðunej tið fjekk
furðulega hallað rjettu máli, að sömu upphæð uppgefna í sam-
ekki má kyrt liggja. I öðru lagi
er grein F. G. harðvítugur á-
róður fyrir því, að það skipti
litlu máli, hvaða vörur við eig-
um kost á að kaupa fyrir út-
flutningsframleiðsluna og hvaða
verð er á þessum aðkeyptu vör-
um. En þetta er einmitt atriði,
sem Fjárhagsráð getur ekki lát-
ið afskiptalaust. Einnig hygg
jeg, að borgurunum í landinu
sje holt að vita, hvernig þessi
stefna F. G. í framkvæmd get-
ur komið við pyngju þeirra.
★
F. G. ritar langt mál um freð-
fisksöluna til Bandaríkjanna og
lofar þar mjög dugnað Jóns
Gunnarssonar og má hann hafa
þá skoðun sína óáreittur af
mjer. Hins vegar fá lesendur nú
þær merkilegu frjettir, að Jón
Gunnarsson hefur „aldrei haft
nægan fisk til að selja, vegna
þess að ekki hefur verið fram-
leitt nóg í rjettum pakkningum
fyrir U.S.A. markaðinn". en
„umbúðaskorturinn er algjör-
lega að kenna viðskiptayfirvöld
unum“, segir í greininni. Af
mörgum rangfærslum F. G. er
þessi fulyrðing mesta öfug-
mælið. Jeg sleppi að angra bæði
mig og aðra með því að rifja
upp þessi viðskipti á árunum
1947, ’48 og ’49, verðið sem fyr-
ir fiskinn fjekkst, gjaldeyris-
skilin fyrir hann og þátttöku
ríkissjóðs í þessum viðskiptum.
Allt eru þetta atriði, sem settu
útflutningnum sorglega þröng-
ar skorður.
Innflutningsleyfi
fyrir fiskumbúðum.
En hvað með umbúðaskort-
inn? Já, einhvers staðar stend-
ur: Ekki sjer hann sína menn,
svo hann ber þá ekki líka —
Sannleikurinn er sá, að á und-
bandi við áætlun, sem gerð var
fyrir Efnahagsstofnunina í
Washington. Samkvæmt áætl-
un Sölumiðstöðvarinnar verða
nú hins vegar ekki framlcidd
30 þús. tonn, heldur aðeins 20
þús. tonn á árinu. Á áðurnefnd-
um fundi ineð fulltrúum Fjár-
hagsráðs gaf Gísli Hermanns-
son verkfræðingur þær upplýs-
ingar, að með núverandi gengi
kostuðu umbúðir utan um þessi
20 þús. tonn í erl. gjaldeyri kr.
3.100.000.00. Um s.l. mánaða-
mót hafði Fjárhagsráð á árinu
hins vegar veitt leyfi fyrir uin-
búðir um freðfisk fyrir kr.
4.100.000.00 eða % meira, en
áætlað er nú að þurfi utan um
allan þann fisk, sem gert er ráð
fyrir að framleiða á árinu.
M. ö. o. svona eru staðreynd-
irnar um umbúðaskortinn: Til
viðbótar tveggja ára birgðum af
,,evrópuumbúðum“ um s.l. ára
mót, hafa þegar verið veitt leyfi
fyrir þriðjungi meira magni af
umbúðum en þarf utan um all-
an þann fisk, sem væntanlega
verður framleiddur í ár.
Fjárhagsráð verður því siður
en svo ásakað um umbúðaskort
inn. Hins vegar vaknar sú spurn
ing, hvort ekki sje eitthvað
meira en lítið bogið við það,
hvernig umbúðaleyfunum er
varið, ef ekki er hægt að nýta
einn besta markaðinn, sem nú
er opinn fyrir frystan fisk,
vegna umbúðaskorts. Er það
sannarlega atriði, sem varðar
fleiri en Sölumiðstöð hraðfrysti
húsanna.
Samningarnir váð
Tjekka.
F. G. ritar langt mál um við-
skipti okkar við Tjekkósló-
vakíu og segir á einum stað:
„Mjer er sagt, að clearing-
ræða.
Þessu til sönnunar má vitna
til þess, að Tjekkar tóku á s.l.
samningstímabili ekki einu
sinni það magn af frystum fiski,
sem um var samið og þeir voru
skuldbundnir að taka, samkv.
viðskiptasamningnum og sjer-
stöku samkomulagi við mig og
dr. Magnús Z. Sigurðsson.
Þessar vanefndir Tjekka «tafa
heldur ekki af því, eins og að-
dróttanir F. G. gefa til kvnna,
að við höfum vanrækt að kaupa
þær vörur, sem um var samið,
heldur af hlutum, sem umboðs-
maður S. H., dr. Magnús hefur
mörgum sinnum gefið skýrslu
því rifja hjer upp stuttlega hvacf
gerðist og bæta nokkru við, sem
gjarnan má koma fram, úr þvl
að eftir því er kallað.
18. jan. s.l. átti forstjóri Sölu-
miðstöðvarinnar hr. Björn Háll
dórsson tal við mig og tjáði-
mjer, að möguleikar væru á a'í
selja til Póllands tiltekið magn
af freðfiski og faxasíld, og hefðv
S. H. skrifað Fjárhagsráði og
óskað eftir innflutningi á ti.l-
teknum vörum í staðinn. Eríndb
þetta afgreiddi Fjárhagsráð 20.
jan. og átti jeg þá samstundl:*
tal við Björn og tjáði honunv
málalok. En þau voru þessi:
Fjárhagsráð óskar eftir að geynk
verði að fá tilteknar breyting-
ar á pólska vörulistanum, en^í
það er ekki hægt, þá fellst þaÁ
á pólska vörulistann óbreyttan,
Stjórn S. H. hefur staðfest,
að afgreiðsla Fjárhagsráðs var
á þennan veg og ekki öðru vísi,
því að í grein hennar segir or’ð-
um, en sem hjer verða ekkilrjett: „23. janúar símuðum v f<4
ræddir. samkvæmt heimild fjárhags
anförnum árum hefur verið reikningurinn (við Tjekkósló-
veitt leyfi fyrir miklu meira af
umbúðum en notaðar hafa ver-
ið. Þessu til sönnunar, skal jeg
upplýsa, að 21. júlí s.l. gáfu
fulltrúar Sölumiðstöðvar hrað-
frystihúsanna, þeir Gísli Her-
mannsson verkfræðingur og
Þorsteinn Gíslason. — Fjár-
hagsráði þær upplýsingar, að
um s.l. áramót hefðu frystihús-
in átt tveggja ára birgðir fram
í tímann af umbúðum utan um
„evrópufisk“! í málfærslu F. G.
heitir þétta fyrirbrigði: „um-
búðaskorturinn er eingöngu að
kerína viðskiptayfirvöldunum"!
En hvernig hefur verið búið
að frystihúsunum að því er
snertir umbúðaleyfi á þessu ári?
Hefur ekki verið hægt að nýta
vakíu) hafi verið okkur í hag
um 3—8 milljónir nú um eins
árs bil“. Já, það væri fróðlegt
að heyra, hver sagt hefur, sjer-
staklega þegar skýrslur Lands-
bankans, sem umsjá hefur með
reikningnum segja allt annað.
Sannleikurinn er sá, að við höf-
um oftar skuldað þar en átt inni
á umræddu tímabili.
Þessi ummæli F. G. eru ekki
tilfærð hjer vegna þess, að þau
skipta verulegu máli í sjálfu
sjer, heldur Vegna þess, að sann
léiksgildi þeirra er á borð við
ahnað sem F. G. ritar um, við
skiptin við þetta land.
Jeg þekki vel til viðskipta
okkar við Tjekka, enda tékið
þátt í samningum við þá árlega
Að lokum eitt enn. F. G. seg-
ir: „Tjekkum líkar vel frysti
fiskurinn okkar. Þó hafa þeir
aðeins fengið hann með roði og
i óheppilegum pakkningum.“
Já, en hverjum er um að
kenna? Er F. G. ókunnugt um,
að það hefur á undanförnum
árum einmitt verið mikið áhuga
mál S. H. að selja Tjekkum
fiskinn í umbúðum, sem þeir
óska ekki eftir og með roði?
Hraðfrystihúsin óskuðu
Hollandsviðskiptanna.
Það er að mörgu leyti mjög
erfitt að fylgja hugsanagangi
F. G. Einn kafli í grein hans
fjallar um Holland. Þangað höf
um við á undanförnum árum
selt frystan fisk, innan ramma
viðskiptasamnings, fyrir 31,5
millj. kr. Jeg minnist þess, að
S. H. lagði höfuðáherslu á, að
þessi samningur yrði gerður og
síðan endurnýjaður. Nú bregð-
ur svo við, að F. G. telur, að
þessi samningur hafi verið hið
mesta glapræði, og til Hollands
hefði engan fisk átt að selja,
heldur eitthvað allt annað! Af
þessum sökum eru og „við-
skiptayfirvöldin“ ámælisverð,
að dómi F. G„ fyrir að hafa á
undanförnum árum veitt leyfi
fyrir vefnaðarvöru á Holland
fyrir 8 millj. kr. Að sjálfsögðu
er þessi upphæð röng, eins og
flest annað í grein hans. En sjeu
innflutningsyfirvöldin ámælis-
verð fyrir þetta þá hafa þau af-
sökun sína í því, að þau voru að
standa við skuldbindingar, sem
ríkisstjórnin hafði á sig tekið,
m. a. til að opna markað fyrir
hraðfrystan fisk.
Afurðasala til Póllands.
Stjórn S. H. birti fyrir nokkru
langa grein um, að Fjárhags-
■ráð hefði komið í veg fyrir sölu
á 450 tonnum af fiski til Pól-
lands með því að draga óhæfi-
lega lengi að svara erindi S. H.
um málið og þó einkum með því
að fallast ekki á innflutning til
tekinna vara, sem kaupa átti
fyrir andvirði fisksins. Formað-
ur Fjárhagsráðs svaraði þessari
gréin og hrákti fullyrðingu S.
H. gjörsamlega.
Að sjálfsögðu hæfir það mál-
flutningi F. G., að láta svo sem
þessu sje enn ósvarað og endur-
taka rangfærslurnar. Jeg mun
ráðs, að það muni samþykkjíV
eingöngu kol, vefnaðarvörur ú'g
rafmagnsvörur, eða þann grunfiÉ
völl, sem við lögðum fyrir þeg-
ar þann 18. janúar, reynist hitt
ómögulegt."
M. ö. o.hvernig gat S. H. sím-
að umboðsmanni sínum 23. ján.
án þess að bera málið að nýju
undir Fjárhagsráð, að það fall-
ist á vörulistann óbreyttan eins
og hann var í upphafi, ef sarn-
þykkt ráðsins var á annan veg,
en jeg hef hjer skýrt frá?
Jeg gat þess hjer að framan,
að í tilboðinu til S. H. var einn-
íg óskað eftir faxasíld. í svari
S. H. er ekki á þetta minnst.
Var það eingöngu af gleymsku?
Eða var það vegna þess, að skil-
yrðið fyrir því, að Pólverjar
vildu taka freðfiskinn var ein-
mitt það, að þeir fengju síld-
iria? Þetta upplýstist raunar
síðar áþreifanlega. En um faxa-
síldina er það að segja, að sam-
kvæmt upplýsingum formanná
síldarútvegsnefndar var ékki
hægt að bjóða hana á þeim
tíma, sem málið var hjá Fjár-
hagsráði og raunar nokkurn
tíma þar á eftir, vegna þess,
að hún var í föstu útboði í Dan-
mörku.
Um lokaþátt þessa Póllands-
máls skal jeg ekki f jölyrða. Að-
eins geta þess, að það komst í
höfn, þótt með. öðrum hætti yrð*
en upphaflega var til stofnað,
en þá sögu kunna fulltrúar út-
anríkisráðuneytisins betur én
jeg.
Missagnir
og rangfærslur F. G.
Eitt af þeim löndum, sem i’".
G. telur að Fjárhagsráð hafi
hindrað sölu á freðfiski til er
Austur-Þýskaland. Er hjer \
sömu bókina lært og annað hjá
F. G., missagnir og rangfærslur.
Af tveimur ferðum mínum tiV
Berlínar 1948 og 1949 og við-
ræðum við þýsk og rússnesk
stjórnarvöld er mjer kunnugt,
að ekki hafa verið nokkur tök
á að selja frystan fisk til A-
Þýskalands, jafnvel ekki á vöríi
skiptagrundvelli, sem lítancli
var við. F. G. gefúh 'í skýn, áð
dr. Má'gnús Z. Sígúrðsson sjó
hjer annarar skoð.unar. Mjer ér
óljpft að vitna hjer í einkasam-
töl við dr. Magnús um þetta
átríði. Skal jeg í þéss stað,-tak.a
Frh. á bls. 8,