Morgunblaðið - 22.10.1950, Blaðsíða 11

Sunnudagur 22. okt. 1950
MORGVXBLAÐIÐ
lí
Arðleysi samvinnuverslanna
afsakað með of
álagningu
AÐ UNDANFORNU hefur í , . . * . I * ^ I
Hannes Pálsson, fyrrverandi | álðgttmgm hin same og hiá kðupmönnum
foóndi á Undirfelli í Húnavatns- I
sýslu, átt í nokkuð hörðum orða! __
skiptum við Heimdellinga og
foefur Hannesi orðið svo mikið j
nm þá viðureign, að hann lem-
ur út í vindinn í allar áttir og
rekur eitt sig á annars horn
fevo úr verður einhver sú mesta
endemis þvæla, sem lengi hef-
«r sjest í dálkum Tímins.
Af sjónarhóli sveitamanns
verslun, en eins og kunnugt err
var verslunin orðin að mestu
alinnlend nokkrum áratugum
fyrir 1931. En H. P. segir að
síðan 1931 hafi Sjálfstæðisflokk
urinn spyrnt fast gegn því að
kaupfjelögin fengju að vaxa og
. lögleitt einokun til handa kaup-
: mönnum. H. P. segir orð-
rjett:
yerslunarálagmngm j „í nær 20 ár hefur Fram-
og kaupfjelögin. sóknarflokkurinn barist fyrir
Hannes Pálsson hefur alloft því að hinni lögþvinguðu ein-
tekið til máls um verslunarmál, 0kun Sjálfstæðisflokksins væri
en sjaldan farist óhöpduglegar ijett af fólkinu er þetta land
en í þetta skipti. Snýr hann öll- byggir, en Sjálfstæðisflokkur-
um staðreyndum gersamlega við inn þvingað fólkið með vald-
þannig, að það snýr upp, sem boði til að versla við kaup-
niður á að snúa og er í raun- menn“.
inni vafasamt hvort unnt sje pag er varla hægt að sýna
að eiga orðastað í alvöru við sögu verslunarmálanna á hafta-
Blíkan bardagamann. tímabilinu í öllu glannalegri
Eitt af því sem H. P. bei' spjespegli en H. P. gerir hjer.
fram er, að vegna sjerstakrar pessi sýning H. P. minnir á
foauðsynar kaupmanna hafi á- Tivoli, þar sem fólki er boðið
lagning á vörur verið hækkuð. ag skoða sig í speglum, sem
Lætur H. P. skína í, að kaup- afskræma útlit þeirra á ank-
fjelögin hafi svosem ekki ósk- annalegasta hátt og þykir góð
að eftir neinni breytingu á á- skemmtun án þess að nokkrum
fyrr skrifuðu þeir Pjetur á Gaut
löndum, Sigurður á Ystafelli og
Halgrimur Kristinsson um versl
og samvinnurekstur. Nú
lagningu, enda er það venjuleg-
íast í skrifum manna, eins og H.
P., að látið er í veðri vaka, að
álagning sje fyrirbrigði, sem
aðeins komi kaupmönnum við.
En þess er skemmst að minn-
ast, að kaupfjelagsstjórar um!
detti í hug, að speglarnir sýni
rjetta mynd.
Kornvörukaup
húsmóðurinnar.
H. P. fer ekki í felur með
allt land kvörtuðu sáran á að- ' að taka beri upp höfðatölureglu
alfundum f jelaga sinna um hina og útdeila vörum til kaupf je-
lágu álagningu. Ein af þessum lagar eftir því. Leggur H. P.
foæðum kaupfjelagsstjóranna sjerstaklega áherslu á hve kaup
yar birt í „Degi“, en þar segir fjelög selji mikið af kornvör-
forst. KEA á Akureyri að ekki um og sýni sala þeirra vara, að
gerði betur en álagning versl- J allir þeir, sem kaupi kornvöru
unar sinnar nægði fyrir greiðsl- af kaupfjelögum, vilji líka
tim í varasjóði og tryggingar-, kaupa af þeim allar aðrar vör-
sjóði, en enginn eyrir eftir til ur, sem þeir þurfa. Aftur bíð-
arðúthlutunar. — Álagning ur H. P. lesendum í Tivoli! —
KEA og annara kaupfjelaga er Eftir reglu H. P. ættu korn-
hin sama og sú, sem kaupmönn- . vörukaup húsmóður til bökun-
um er heimiluð. ar eða sláturgerðar að vera
I svipaða átt fóru skrif for- sama og yfirlýsing allra heim-
tstjóra KRON í blaði fjelagsins, ilismanna, um að þeir vilji
S vor. Kaupfjelögin greiddu ýf- hvergi versla nema hjá kaup-
irleitt engan arð í ár og kaup- J fjelaginu með vefnaðarvörur
fjelagsstjórarnir afsökuðu ein- eða skófatnað. Eftir sömu reglu
mitt fjelögin með því að álagn- gætu Silli & Valdi heimtað að
ingin væri alltof lág. Svo kem- fá að flytja inn skó og skyrt-
ur H. P. og lætur eins og versl- [ ur, vegna þess hve þeir selji
rjnarálagningin komi kaupfjelög mikið af kornvörum til fastra
um ekki við, heldur sje hún viðskiptamanna. Ef til vill sýn-
eingöngu handa kaupmönnum.
Það sjer yfirleitt ekki á þess-
um og öðrum staðhæfingum H.
ir fátt betur en þessi röksemda-
færsla H. P. hve umræður um
verslunarmál eru komnar á
P. að hann hafi mikið álit á miklar villigötur og hve langt
þekkingu og gáfnafari lesenda þær geta komist frá því að
Timans í byggðum landsins og leggja nokkuð til lausnar þeirra
bæri slíkt sveitungum hans í
Húnaþingi ekki gott vitni ef
ekki væru aðrar heimildir um
gáfnafar þeirra, sem fer í þver-
öfuga átt.
Tivolisýningar Hannesar
frá Undirfelli.
H. P. rekur í stórum drátt-
um gagn verslunarmálanna frá
1931 og tekst að búa til svo
afkáralega skopmynd að ó-
mögulegt er annað en brosa.
vandamála, sem fyrir eru.
Afturför.
H. P. kvartar sáran undan
því, að manngildi sitt hafi ver-
ið rægt og niðurnítt af Heim-
dellingum 'í ritdeilu hans við
þá. Sje það rjett að Heimdell-
ingar hafi lagt á sig það ómak
að lýsa H. P„ hafa þeir farið
langt yfir lækinn til vatnsburð
arins, því skrif H. P. lýsa hon-
um svo langt um betur sjálfum
Segir H. P. að þegar innflutn- * en unnt er með öðru móti. Þó
ingshöftunum hafi verið skelt á er það ef til vill ósanngirni, að
1931 hafi kaupfjelögin verið „I segja að H.P. lýsi sjálfum sjer(
foernsku“ og lítið verið farin að með því sem hann skrifar, því:
versla með margar vöruteg- J blekkingarnar sem hann notar
undir, svo sem vefnaðarvöru og og rithátturinn er auðvitað ekk-
skófatnað, vegna þess hve þau ert annað og meira en eftirlík-
voru ung! Hjer hlýtur að skjóta ing þess, sem tíðkast hefur í
mjög skökku við um aldur kaup dálkum Tímans í nærri 35 ár.
fjelaganna, því venjulegast En sú spurning hlýtur að vakna
foeldur H. P. og aðrir slíkir þvi hvenær að því komi, að einhver
frám, að kaupfjelögin hafi sént samvinnuforkólfanna, sem veig
dönsku selstöðuverslanirnar út (ur er í, grípi pennann til þess
í hafsauga og skapað íslenska!að ræða verslunarmál. Áður'
un
gegna Halldór frá Kirkjubóíi,
Hannes frá Undirfelli og Hann-
es frá Vesturgötunni þessu hlut
verkí. Hvílík afturför!
Ferming
Ferming í Dómkirkjunni kl. 11.
Stúlkur:
Agla Tulinius, Skothúsv. 15.
Auður Bergsveinsdóttir, Borg-
arholtsbraut 35.
Birna Björnsdóttir, Brávalla-
gata 48.
Kristín Karlsdóttir, Skúlag. 80.
Þóra Eyjalín Gísladóttir, Hverf
isgötu 38, Hafnarfirði.
Piltar:
Birgir Valdimar Jóhannsson,
Öldugötu 18.
Bjarni Felixson, Bræðraborg-
arstíg 4.
Haraldur Eggertsson, Lindar-
gata 58.
Heimir Sævar. Þorleifsson,
Skólavörðutorg 23.
Sverrir Sigurðsson, Kárast. 11.
Þórður Ingibergsson, Hallveig-
arstígur 4.
Þórður Ragnarsson, Laufás-
vegur 60.
Ferming í Hallgrímskirkju,
22. okt., kl. 2 e.h.
Sjera Jakob Jónsson.
Drengir:
Björn Karlsson, Leifsgötu 5.
Hannes Blöndal, Drápuhlíð 11.
Hjörvar Sævaldsson, L.f.'jg. 8.
Jón Óskarsson, Snorrabraut 34.
Ólafur Halldór Torfason,
Nökkvavogi 12.
Sverrir Sighvatsson, Barma-
hlíð 53.
Stúlkur:
Árdís Ólöf Arelíusdóttir, Máva
__ hlíð 12.
Árdís Gunnþóra Þorvaldsdótt-
ir, Laugavegi 46A.
Hafrún Kristín Ingvarsdóttir,
Reynimel 43.
Ingibjörg Ólafsdóttir, Baldurs-
götu 16. '
Nína Þórdís Þórisdóttir, Miklu
braut 44.
Sólveig Matthíasdóttir, Skóla-
vörðustíg 22C.
Oháði Fríkirkjusöfnuðurinn
Fermingarguðsþjónusta í kap-
ellu Háskólans í dag kl. 4 e.h.
Fermingarbörn:
Atli Benediktsson, Kaplaskjóls
vegi 50.
Erla Kolbrún Valdimarsdóttir,
Þórsgötu 10.
Guðmundur Aronsson, Skúla-
götu 62.
Páll Aronsson, Skúlagötu 62.
Þorsteinn Karl Guðlaugsson,
Hofsvallagötu 20._______
Stóraukin bílasaía Brefa
til Bandaríkjanna
LONDON, 21. okt.: — Skýrt
var frá því á bresku bílasýn-
ingunni í dag, að Bretar hefðu
í síðastliðnum mánuði selt
2.300 bifreiðar til Bandaríkj-
anna.
Hjer er um nær því eins
marga bila að ræða eins og
Bandaríkjamenn keyptu írá
Bretlandi fyrstu þrjá mánuði
þessa árs. — Reuter.
ÞAÐ barf ekki á það að minna,,l
hversu ólíkar minningar ís- (
lenskt sveitafólk á frá sumrinu. i
sem er að kveðja, nú er það lítur,
til baka yfir liðið sumar á þess- j
um haustnóttum. Það er að vísu
[alkunn saga að ólíkt sje tíðar-J
[farið bæði sumar, vetur, vor og'
haust eftir einstökum sveitum
og landshlutum. En að það hafi
skipt svo gjörsamlega í tvö horni
eins og nú í sumar er áreiðan-,
lega alveg óvenjulegt — hefur,
ekki skeð svo lengi sem elstu'
menn muna aftur í tímann. OgJ
við ótíðina í sumar bætist nú að j
vetur legst snemma að á norð-j
austui'landi svo að alt ætlar að
leggjast á eitt með að skapa'
þeim erfiðleika, bændunum norð
ur þar.
—o—
Ríkisstjórin hefur biugðist við
bæði fljótt og vel með að hjálpa
þeim sem harðast hafa orðið úti.
i Er framlag þess opinbera til
þessara hluta jafn sjálfsagt og
sú hjálp, sem útvegsmenn hafa
fengið á undanfarandi síldarleys
isárum, og enginn mun telja eft-
til ef vel er varið. Á það hefir,
j verið minnst í útvarpi eða blöð j
um, að bændur í góðvirðishjeruð;
| unum um vesturhluta landsins.
hefðu átt að hjálpa stéttarbræðr;
jum sínum austan regntjaldsins,1
með því að senda þeim heyforða j
j til vetrarins. Þá hefðu bændur í *
þessum sýslum ekki þurft að j
þiggja hallærishjálp hjá lands-
jsjóðnum. Þetta kann nú að(
þykja fallega sagt, en ef betur,
er að gáð, hefði þetta bæði
reynst dýrt og óhentugt í fram-
kvæmd, og í annan stað er það
líka á allan hátt lang-æskilegast
að öll landsins börn, en ekki
einstakar stjettir hjálpist að því
að bæta skaðann þegar einhiær
hluti þjóðarinnar bíður ófyrir-
sjáanlegt og óviðráðanlegt tjón
eins og það sem hlaust aí óburk-!
1 unum austanlands í sumar rem,
leið.
ÞÓ AÐ heyfengur hafi reynst
með besta móti um vestur-hálfu
landsins er ekki víst að bændur
þar sjeu aflögufærir með hey
1 nema þá með því að farga ein-
hverju af fóðrunum til þess að
jtryggja ásetninginn í vetur eða
þá að kaupa fóðurbæti í stað-
jinn fyrir það hey, sem af hendi
framlögum til hjálpar þeim,
sem hart hafa orðið úti af ein-
hverjum orsökum og vitanlega
leggja þeir, sem í sveitum búa
jafnt í ríkissjóðinn og aðrir
landsmenn eftir efnum sínum og
tekjum. Þess vegna er það ekki
nema eðlilegt, að áfall eins og
það sem hlautst af óþurkunum
austanlands s.l. sumar sje reynt
að bæta fyrir með framlagi úr
sameiginlegum sjóði lands-
manna. Það er sú rjetta leið,
hvað sem öllum metnaði fyrtr
hönd bændastjettarinnar líður
FYRIR NOKKRU var rætt um
togaradeiluna í smáletursdálki
eins dagblaðsins. Var rjeúilega
á það bent, hve rík þörf væri á
því að leysa þessa deilu sem
allra fyrst, svo að hin dvru og
afkastamiklu atvinnutæki læg-ju
ekki aðgerðarlaust mánuð eftír
mánuð. Fannst greinarhöf. hart
upp á það að horfa „hvernig
möguleikinn til öflunar verð-
mæta gengur þessari herjuðu
þjóð úr greipum.“ Mjer fannst
þetta undarlegt orðalag. Gat
það verið að ungur íslendingur
á miðri tuttugustu öldinni tæki
svona til orða í fullri alvöru?
Gat það verið að hann kallaði
þjóðina sína „herjaða þjóð“ og
meinti að hún væri það? Svona
harkalega hefur vöruskorturinn
á ýmsum var'ningi — misjafn-
lega nauðsynlegum — verkað á
þennan blaðamann, að hann við-
hefur sömu orð um landa sína
nú og ætla mætti að ætti við
um þá þjóð sem orðið hefur fyr-
ir drepsótt eða hallæri eða veritf
rænd og rupluð af óvinaher.
væri látið. Auk þess er hey,
I bæði dýrt og erfitt í flutningum.
Það er því áreiðanlega rjett ráð
! sem tekið var að skapa bænd-,
.um á óþurkasvæðinu aðstöðu til
að afla sjer fóðurbætis til að
bæta upp hröktu heyin og gefa
J með beitinni þar sem jörð verð-
ur auð í vetur. -s
jSUMIR telja eflaust, að það
hefði verið mikið metnaðarmál
fyrir bændastjettina að geta
ihjálpað sjer sjálf í þessu efni
með því að miðla milli sín hey-
1 fengnum enda þótt miklir erfið-
■ leikar sjeu á því að flytja hevið
milli fjarlægra landshluta. Mjer
Ifinnst þetta vera mesti misskiln
ingur. Þegar ólán ber að hönd-
Jum, hefur þjóðin altaf skoðað
sig sem eina f jölskyldu, og bænd
ur og sveitafólk hafa síður en
|svo skorist úr leik þegar leitað
Ihefur verið eftir frjálsum fjár-
í SKUGGANN af þessum vöru-
skorti virðast þær hafa horfið
allar þær framfarir og umbætur
sem við höfum notið hinna síð-
ari áratugi. Við eigum fullkom-
in atvinnutæki til lands og sjáv-
ar, hjer er í gildi einhver full-
komnasta tryggingalöggjöf i
heimi, hjer er einhver mesta lík-
amsmennt í álfunni, við verj-
um meira f je til mennta og lista
en flestar ef ekki allar þjóðir.
Svona mætti eflaust lengi telja.
Og þessar framfarir hafa gert
það að verkum að sú kynslóð,
sem nú er á yngri árum, má
víst kallast ein sú farsælasta
sem lifað hefur í landinu. Þess-
vegna býr hjer engin „hrjáð
þjóð“ heldur fólk, sem er á
framfarabraut, ákveðið í að
nota auðlindir landsins til að við
halda hjer menningarlífi. Og við
skulum fastlega vona að okkur
takist það þrátt fyrir ýmislegt
sem miður fer í þjóðlííi okkar
sem stendur.
Kveikt í járnbrautar-
stöð í Rio de Janeíro
RIO DE JANEIRO, 21. okt. —
Trylltur múgur brenndi í dag
eina af járnbrautarstöðvum
Rio de Janeiro til grunna, eftir
að tvær járnbrautarlestir höfðu
rekist á, með þeim árangri, að
fjórir menn ljetu.lífið og yfir
100 særðust. — Reuter.
Húsmæðrakennarafielag íslands
heldur aðalfund sinn í Verslunarmannaheimilinu, Von-
arstræti 4, sunnudag 22. okt. kl. 3 e. h.
FJÖLMENNIÐ!
STJÓRNIN