Morgunblaðið - 28.11.1950, Qupperneq 9

Þriðjudagur 28. nóv. 1950
MORGVlSBLAÐia
Finnsk endurreisn 4
Landnám í elsai
: irsytiiigœr á [@§um
I js | am skipan prestakaSEa
™ ™ ■ B B nTT/TOO lArtATTAT A Al t ,-4-4 -.4-4- T - iU.
Hjer biríist fjórða og síS-
asta grein Skúla Skúlasoq,-
ar ritstjóra um finnska
endurreisn.
m.
En það voru fleiri en bænda-
fólk, sem búa þurfti í haginn
fyrir, eftir að Finnar misstu
lönd. í Kyrjálum voru þrír
kaupstaðir: Viborg, Sortevala
og Keksholm, með samtals 75
þúsund íbúum, og þessu fólki
jþurfti einnig að sjá fyrir hús-
jnæði og starfi. Það settíst að í
bæjunum og lifir þar ýmist á
iðnaði eða ólíkamlegri vinnu.
Eins og fyrr er getið, var
xneira en f jórðungur allrar virkj
aðrar vatnsorku landsins á því
svæði, sem Rússar tóku. Og
skipaskurðurinn mikli, frá Sa-
ima, stærsta stöðuvatni Finn-
lands, til hafs, var að mestu
leyti á þessu sama svæði. í sam-
bandi við virkjanimar, voru
Mka stórar verksmiðjur, eink-
um tll skógariðnaðar. Allt þetta
þurfti að endurreisa á nýjum
stað. I árslok 1948 voru í virkj-
un 346.000 kw mestmegnis
Ule-á, í Vestur-Finnlandi.
Vegna skaðabótagreiðslanna
hafa Finnar orðið að auka vjela
iðnað sinn mjög mikið. Þeir fá
ekki að greiða bætumar í skóg-
arafurðum nema að litlu leyti,
•— af þeim vörum hafa Rússar
nóg sjálfir — en hinsvegar hafa
þeir undanfarið greitt rúmar 14
miljónir dollara í vjelum, og
rúmar 8 miljónir í skipum, af
þeim 35 miljón dollurum, sem
þeir greiða á ári. Árið 1938
höfðu um 49.000 manns atvinnu
af vjelsmíði, en 1945 voru vjel-
iðnaðarmenn orðnir 84 þúsund.
Svo mjög höfðu Finnar orðið að
auka vjeliðnaðinn til þess að
geta staðið í skilum við Rússa
og vitanlega hafði stækkun
verksmiðjanna kostað of fjár
og mikinn dollargjaldeyri, til
kaupa á vjelum S verksmiðj-
urnar. Nú er þeim það tals-
vert áhyggjuefni hvað þeir eigi
að gera við allar þessar vjel-
smiðjur, þegar skaðabóta-
greiðslunum lýkur, þvl að þeir
gera ekki ráð fyrir að geta
jkeppt á frjálsum markaði með
afurðir vjelsmiðja sinna, með
því að þeir verða að flytja inn
foæði kol og járn.
Árið 1939 áttu Finnar 857
skip, samtals 645.000 brúttó-
smálestir. Á stríðsárunum mistu
þeir 52 skip, samtals 113.000
smálestir, og eftir stríðið tóku
Rússar af þeim upp í skaðabæt-
ur 104 skíp, 82,5 þúsund smá-
lestir og voru það öll nýjustu
og bestu skipin, sem Finnar
áttu. Þeir stóðu því iUa að vígi
eftir stríðið — skipin svo fá og
gömul, að þau fuílnægðu hvergi
nærri flutningsþörf þjóðarinn-
ar. Og illa gekk að byggja upp
flotann á ný, því að mest af
þeim skipum, sem Finnar
byggja nú, eru byggð handa
Rússum — upp í skaðabætur.
I árslok 1948, var þó svo komið,
að verslunarflotinn var orðinn
520.000 brúttósmálestir og er
Helsingfors langmesta siglinga-
borgin. Þar eru skráð 174 skip
(af 615 alls) sem eru 275.000
Xestir. — Af flotanum er lang
snestur hlutinn eimskip — 385
skip, 423.000 lestir, en hreyf-
ilskip eru aðeins 102, — 67.000
lestir að ktærði ÞeSS ‘íhá ^dta,
að Finnar eiga 12 seglskíp til
vöruflutninga. en bau eru orð-
in sjaldsjeð. Sjö af þessum skip
RIKISSJORNIN flytur á Al-1 stjett landsins vinnur í þágu
þingi frumvarp um breytingu á þjóðarinnar. í meðförum þings-
lögum um skipun prestakalia.
Er í frumvarpi þessu lagt til að
11 sveitaprestssetur verði lögð
niður og sóknir þeirra samein-
aðar nágrannaprestaköllunum.
Er frv. þetta samið eftir til-
lögum skipulagsnefndar prests-
setra.
ins ætti því þessi fækkun að
geta orðið meiri.
Sóknir þeirra prestakalla,
sem leggja á niður, eiga að
sameinast nágrannaprestaköll-
unum, sem hjer segir:
Sandfellsprestakall á að sam
einast Kálfafellsstaðarpresta-
um eru 36 í kaupstöðum, kaup-
Þorpið Liinhamari er eina íslausa höfnin, sem Finnar ráSa nú túnum eða í sveit þar sem svo
yfir við Ishafið, eftir að Rússar tóku af þeim bestu höfn þeirra lítið land fylgir, að ekki er til
í Norður Finnlundi, Petsamo. —
Fylgir frUmvarpinu afrit af ksHi, . Stóra-Núpsprestakall
brjefi frá nefndinni til kirkju- Hrunaprestakalli, Akrasókn 3
málayáðherra, dagsett 28 okt. Staðarhraunsprestakalli sam-
s.l., og segir þar m.a.: j einist Borgar, en Staðarhrauna
Skipulagsnefnd prestssetra sókn Miklaholtsprestakalli,
hefur unnið að því að kynna Breiðabólsstaður á Skógar-
sjer eftir föngum ástand prests- strönd sameinist Helgafells-
setranna í landinu, möguleika á prestakalli, Skarðs- og Staðar-
| fækkun presta, tilfærslu prests bólssóknir í Staðarhólsþinga-
setra, bygginga- og ræktunar- Prestakalli sameinist Hvamms-
þörf'á hverju prestssetri. Enn prestakalli í Hvammssveit en
! fremur hefur hún orðið ásátt t-rarpsdalssókn. Staðarpresta-
um ákveðnar tillögur varðandi kall í Aðalvík sameinist Stað-
þessi mál, sem hún leyfir sjer arprestakalli í Grunnavík,
1 að leggja fyrir yður, hæstv. hr. TröUatunguprestakall samein-
kirkjumálaráðherra, til athug- j ist Staðarprestakalli í Stein-
unar og umsagnar. j grímsfirði, en Tjarnarpresta-
Alls eru hjer á landi 112 kail sameinist Breiðabólsstaðar
prestaköll en prestsembættin prestakalli í Vesturhópi. Auð-
i 115. Af þessum 112 prestaköll-, kúluprestakall sameinist Bergs
•--------- : í,----| staðaprestakalli en Hvamms-
prestakall í Laxárdal samein-
ist Reynistaðaklausturspresta-
ætlast, að prestur reki teljandi. kal11-
bú. Bújarðir fylgja hins vegar
um eru frá Álandseyjum. —
Helstu siglingabæirnir, næst
Helsingfors, eru Mariehamn á
Álandseyjum, Ábo, Lovisa,
Vasa, Raumo og Björneborg.
Önnur samgöngutæki höfðu
einnig gengið úr sjer og tapast.
Járnbrautirnar í Norður-Finn-
landi voru gersamlega eyðilagð
ar, brýrnar sömuleiðis og veg-
irnir hættulegir vegna þess, að
Þjóðverjar höfðu sett jarð-
sprengjur í þá. Um 60 manns
hafa misst lífið við að hreinsa
bessar sprengjur úr vegunum.
Nú eru þeir orðnir hættulausir
og brýrnar endurbyggðar —
sumar þó ekki nema til bráða-
birgða. Eftir að Finnar fengu
sjálfstæði sitt, lengdust járn-
brautirnar úr 3,800 km um 1900
km á næstu tuttugu árum og
voru orðnar nær 6.000 km fyr-
ir stríð. En nú eru þær ekki
nema tæpir 5000, vegna þess,
að á landi því, sem Finnar
misstu, voru nær þúsund kíló-
metrar af járnbrautum. Nær
allar járnbrautir í Finnlandi
eru eign ríkisins og járnbraut-
arsamgöngurnar hafa aukist
eftir stríð.
Vegirnir í Finnlandi eru yfir-
leitt komnir í samt lag og eru
fremur góðir, því að víðast hvar
öllum útflutningi þjóðarinnar.
Finnland er mesta skógland
Evrópu og skógurinn er góður
og m. a. mikið af beinvöxnu
birki, en á því byggist hin
mikla krossviðarframleiðsla
Finna.
Endurreisnin í Finnlandi hef
ur kostað of fjár og því ekki
tiltökumál þó að ríkisskulditn-
ar hafi aukist. Árin 1939—1944
uxu skuldir Finnlands erlend-
is úr 3,6 upp í 5 miljard mörk,
en árin 1944—48 upp í 12,4
miljard mörk með jöfnu gengi
en upp í 41 miljard miðað við
gengið í árslok 1948.
Fjárhagur Finnlands er því
erfiður og skattarnir þungir. —
En hinsvegar er þjóðin nú vel
við því búin að framleiða vör-
ur til útflutnings með sam-
keppnisfæru verði. Undanfarin
fimm ár hafa verið endurreisn-
arár, og nú fer sáHími í hönd,
að þjóðin fer að sjá ávöxt
þeirrar endurreisnar.
Skúli Skúlason.
76 prestssetrum.
Að athuguðu máli telur r.efnd
in geta komið til mála að leggja
niður allt að 11 sveitaprests-
setur og sameina sóknir þeirra
nágrannaprestaköllum. Veldur
þar um annars vegar fólksfæð
en hins vegar breytt og bætt
samgönguskilyrði.
Skjól hjálp fil bænda
er illa árar
Þessi prestaköll eru:
Ibúat. 1949
1. Sandaprestakall .... 165.
2. Stóra-Núpsprestak. . 591
3. Staðarhraunspr.k. .. 152
4. Breiðabólststaðar-
prestakall á Snæf. .. 124
5. Staðarhólsþing .... 392
6. Hrafnseyrarpr.k. 91
7. Staðarprestakall
Aðalvík 42
8. Tröllatungupr.k. 296
9. Tjarnarprestakall
á Vatnsnesi 142
10. Auðkúluprestakall .. 166
11. Hvammsprestakall
í Laxárdal ........ 112
Badi-tónleikar
annað kvöld
TÓNLISTARFJELAGIÐ
gengst fyrir Bach-tónleikuna
í Dómkirkjimni annað kvöld
kl. 9. síðd. þar sem dr. Páll ís-
ólfsson flytur tónverk eftir
Bach
Hljómleikarnir eru haldir í
tilefni af tvö hundruðustu ár-
tíð tónskáldsins í haust.
Skésmiðir viljð fá frjjál m
innflufnimg á sólaleiri
Á FUNDI, sem haldinn var i
Skósmiðafjelagi Reykjavíkur
21. þ. m. var samþykkt svo-
hljóðandi áskorun til viðskipta-
málar áðuney tisins:
Á liðnum árum og þó sjer-
staklega á liðnu sumri og
hausti, var svo takmarkaður
Enn fremur telur nefndin innflutningur á sólaleðri, að til
ekki óeðlUegt, að Prestsbakka- stórtjóns var fyrir skósm:ði
prestur sitji áfram á Kirkju- þessa jan(is 0g ajjan landslýð,
bæjarklaustri, Kálfholtsprestur
sitji áfram í prestshúsinu í
Þykkvabæ, Viðvíkurprestur
, verði fluttur að Hólum, Staðar-
prestur á Hólmavík og Hraun-
gerðisprestur að Selfossi.
Eru þá eftir 60 sveitaprests-
setur, er ætla má að verði fram
tíðavðsetur presta, er standa
búskap jafnframt prestsscarf-
inu.
í athugasemdum við frum-
varpið segir svo m.a.:
Kirkjumálaráðuneytið hefur
ekki tekið afstöðu til brjefsins
SVOHLJÓÐANDI tillaga var
er ágætur ofaníburður, en eigi samþykkt á fundi bænda í Kjal
eru þeir steyptir eða malbik- arneshreppi:
aðir nema í nágrenni við helstu „í sambandi við áður af-
borgir. Þjóðvegirnir, sem ríkið greidda tillögu um fjárhagslega
annast, eru rúmlega 30.000 km, aðstoð til bænda á norður- og
en umferð um þá er minni en austurlandinu, samþykkir fund
fyrir stríðið, og stafar það sum- ur bænda í Kjalarneshreppi að
part af því, að innflutningur skora á stjórn Stjettasambands
bensíns er mjög takmarkaður bænda að taka til rækilegrar
af gjaldeyrisástæðum. Þannig athugunar hvernig best verði
ferðuðust um 1% miljón komið á öflugum samtökum,« n5ndinhefu/taJið"ge'te komið I
mánna með almenningsvögn- innan bændastjettarinnar, með............... - - • •— - ituur
um árið 1939, en ekki nema sterkri og skjótvirkri forustu,
rúm 800 þúsund sjö árum síðar. um útvegun fóðurs handa bú-
peningi þeirra, þegar miklir
óþurrkar og ill veðrátta geng-
ur yfir eins og síðastliðið sum-
ar, eða hallæri sem herjar land
vort.
Má í þessu sambandi benda á,
sem fyrir efnisskort skósmiða
gat ekki fengið gert við skó-
tau sitt, en varð að kaupa nýtt
og dýrt skótau, sem skapaði því
stóraukin útgjöld og þjóðinni
aukna gjaldeyriseyðslu.
Efnisskortur skósmiða stafaði
eingöngu af því, hversu lítil
innflutningsleyfi voru veitt og
sjaldnast fyrr en sólaleðurs-
birgðir skósmiða voru á þrot-
um, en það tekur alltaf nokk-
urn tíma að ná í nýjar birgðir,
eftir að leyfi eru fengin. Urðu
skósmiðir því margsinnis efnis
í heild, en telur rjett, að leggja jausir frá einni tij þriggja vikna
fram frumvarp um niðurlagn-! tima
1 j ingu þeirra prestakalla, sem ‘
Þetta er undantekning, því
annars er að heita má allt í
vexti í Finnlandi. Nýtt land
ræktað og 'framleiðsla lÁid-
búnaðarins fer hraðvaxandi. —
Vöxtur iðnaðarins er þó enn
meiri, en samt þykir fullvíst, að mjög auðvelt hefði verið að
að landbúnaðurinn ásamt skóg- koma bændum á óþurrkasvæð-
arhöggi verði á ókominni tíð inu til aðstoðar á betri hátt fyr-
til mála að leggja, niður, með
því að tillögur hennar og kostn
aðaráætlanir um endurreisn
prestssetranna miðast við að
slík niðurlagning hafi farið
fram.
Það atriði er því sem fyrr seg
ir hjer fram borið. Það er skoð-
un ráðuneytisins, að meiri
fækkun hefði átt að eiga sjer
Nú er það staðreynd að sóla-
er nauðsynjavara, sem
ætti að vera frjáls innflutning-
ur á, enda yrði það tæpast flutt
inn umfram nauðsynlegar þarf-
ir og jafnvel þótt nokkrar birgð
ir mynduðust hjá kaupmönnum
eða skósmiðum, yrði það ávaUt
til hagnaðar fyrir alla.
Því skorar fjölmennur fund-
’ur Skósmiðafjelags Reykjavík-
, ._ , , * , .. .. ur a hattvirt viðskiptamála-
stað, þvi með bættum samgong ,. .. ., , ,
, „ .„. , raðuneyti að veita nu þegar
um og mmna starfssviði presta , .,. , _ . , ,. j L
aðalatvinnuvegur þjóðarinnar. ir báða aðila, en nú verður tök en áður var, er fækkun eðlileg j ír3msan m_n. .u mng a soJaieon,
Því að iðnaðurinn — annar en á, hefði í tíma verið hafizt og sjálfsögð, þar sem hún er BELGRAD ____________ Fyrir skömmu
skógariðnaður — er aðallega handa, en sem varð eigi auðið framkvæmanleg án þess að kom skosk verklýðsmálanefnd í
til eigin þarfa. Hinsvegar nema vegna forustu- og samtaka- dregið sje úr árangri þess þýð- hálfsmánaðar heimsókn til Bel»
skógarafurðirnar nær 90% af leysis“. 1 ingarmikla starfs, sem presta-1 grad. ^