Morgunblaðið - 11.01.1951, Qupperneq 5

w
Fimmtudagur 11. janúar 1951
MORGVIS BLAÐIÐ
5
L A IM D B íi M AÐ t RIN N 1 9 5 0 ;i>»6mi»
'ÁRIÐ ER LIÐIÐ og öldin
hálfnuð. Þetta gæfi ærin til-
efni, að minnast á margt varð-
andi búskap bændanna og við-
horf þjóðarinnar til landbúskap
arins, þróun atvinnuhátta, bú-
setu og verkaskiptingu á þjóð-
arbúinu. En slíkt yrði of langt
mál. Hjer verður því að nægia
að stikla á steinum og minnast
á fáein atriðið hins liðna bún-
aðarárs, eins og það nú ber fyv-
ir sjónir, þegar það er liðið og
gfengið.
TÍÐIN OG TAÐAN
Það sækist i áttina: töðufall-
ið eykst og útheyskapurinn
dregst að sama skapi saman.
Hann hverfur þó aldrei alveg,
og á ekki að gera það. Á nokkr-
um stöðum á laudi hjer eru til
engjar, sem arðvænlegt er að
heyja í öllum árum, eða því sem
næst. Þetta eru flæðiengjar,
hæði þar sem náttúran sjer um
sig og þar sem mannshöndin
heíir gripið í til varanlegra bú-
bóta. Sumsstaðar eru hinar arð-
vænlegu engjar einnig annars
háttar og lbks er því ekki að
leyna, að þau ár geta komið og
koma við og við hjer og þar á
landi voru, að túnræktin bíður
það afhroð að grípa verður til
óvenjulegrar útheysöflunar,
sem miðast við önnur sjónar-
mið en venjulegt árferði og
búnaðarhagi. Grasrækt á tún-
um er örugg ræktun, en hún
getur orðið fyrir áföllum eins
og öll búræktun í öllum búnað-
arlöndum.
- > x , \T.
og a nokkrum bæjum í Norðuv-
ísaf jarðarsýslu.
Afleiðingarnar þarf varla að
rifja upp, það sem af er. Ríkis-
stjórnin veitti úr landssjóði lán
og framlög vegna ljelegs hey-
skapar og fóðurvöruvöntunar,
svo að nam 4,5 millj. króna.
Skiptist sú hjálp þannig:
áramótahugleiðingar
eftir Árna G. Eylands
— Fyrri htuíi —
Au.-Skaftafellss. austan Græfa...... 268 þus.
S.-Múlasýsla........................
N.-Múlasýsla........................
N.-Þingeyjarsýsla ..............; • v
S -Þingeyjarsýsla austan Vaðlaheiðar
\rneshreppur .....................
Grunnavíkurhreppur ................
ún kr. Framlag kr.
268 þús. 92 þús.
887 — 353 —
893,— 602 —
345 — 160 —
590 — 260 —
25 — 20 —
3 — 2 —
1489 þús
Eftir því sem lengra sækist
og nær því marki að heyja ein-
göngu ræktuð tún og arðviss-
ar engjar, því ónákvæmari mæli
kvarði vefður hlutfallið milli
töðu og útheys. Fram að þessu
hefir það gefið allljósa hug-
mynd um þróun búskaparins í
ræktunarátt. Nú virðist komið
að því, að þessi mælikvarði
verði ógildur. Það munu tölurn-
ar um heyskapinn sumarið
1950 sýna þegar þær verða +il-
tækar. Nú mun utheyið ekki
vera orðið nema um 50% af
því, sem það var 1940 og okki
nema um % hevskaoarins að
maeni. En fyrir 30 árum var
úthev meira en % hlutar hey
fengsins.
Nú er það tíðin og taðan, sem
mest á veltur um öflunina i bú
bóndans, hitt er svo annað mál,
að margt annað verður ti! að
móta búnaðarárferðið, hvað
bóndanum verður úr afla sín-
um.
Flftir vorhfþ’ðindin miklu
1949 hugðu bændur með nokkr-
um kvíða til vorsins 1950. Þeir
vonuðu að nú yrði ein báran
stök, harðindin endurtækjust
ekki, og þeim varð að von sinni.
Fjenaður gekk yfirleitt vel
fram og gróður kom á eðlileg-
um tíma. En sumarið, úr því
leið að slætti, gerði misskipt við
bændur og búalið. Þarf ekki að
rekja þá söffu, bar um hefir svo
margt verið rætt. Afbragðssum-
ar um Vestfirði viðast og land-
ið vestanvert. Gott um Suður-'
land austur fyrir Öræfi. Hörm-
unear heyskaDartíð um allt
Austurland og Þingeyjarsýslur,
þótt nokkuð væri þar misskipt.
Um Austurland óþurrkar og
úrkomur meiri, en í manna
rninnum frá því i sláttarbyrj-
un, þangað til að veturnóttum,
en í Þingeyjarsýslum, einkum
suðursýslunni, sluppu menn
v>ðast nsæð fyrsta heyskap á
túnurn án hrakfara. Svipað var
ástandið nyrst í Strandasýslu
Úthlutun þessi fór fram eftir
tillögum þeirra Páls Zophonías-
sonar og Árna G. Eylands, sem
settir voru til að rannsaka á-
stæður. Þeir lögðu einnig til
að athugað yrði um innflutning
heys frá Noregi, og að því yrði
vikið til St j ettar sambands
bænda, að efna til samhjálpar
Jþannig, að bændur um Suðvest-
urland og viðar, þar sem vel
heyjaðist, gæfu hey í óþurrka-
tillaga náði fram að ganga, að
hjeruðin heylitlu. Þessi síðari
mörgu leyti með agætum.
Stjettarsambandið efndi til sam
skota og safnaði um 410 þus.
krónum og 400 hestum heys.
Varði það samskotaf jenu til
heykaupa og til að lækka verð
á heyi, er sent var austur. Voru
fyrir áramót sendir um 4000
hestar heys og kostaði töðu-
hesturinn með þessu ínóti um
kr. 85,00 kominn á hafnir
eystra. Tilkostnaðurinn við hey
söfnunina og sendingu hefir orð
ið mikill, telur Stjettarsam-
bandið að heyið fengið og flutt
á þennan hátt. hefði kostað um
kr. 150.00 hestur á höfn eystra,
ef ekki hefði komið til fjárfram
lögin, til að standast Kostnað-
inn og lækka verðið.
Tillagan um heykaup frá
Þrændalögum naði ekki fram.
að ganga, enda lagðist stjórn
Búnaðarfjelags fslands á móti
henni. Þrændur seldu mikið af
töðu til Englands og hefði verið
hægt að flytja hey frá Þrænda-
lögum til Austurlands og selja
bar á höfnum fyrir um kr.
65.00 hestinn, ef með manndómi
hef'ði verið að staðið, meðan
annars af þeim fjelögum, er
skipum ráða til slíkra flutninga.
Gjaldeyrishlið málsins var hag- |
kvæm. Má um deila, hvort hjer
er ekki dæmi um ofmikla hjart-
veiki og einangrunar+rú.
Eftir veturnætur brá til hag-
stæðrar tíðar á óþurrkasvæð-
inu og góð haustveðrátta hjelst
annarsstaðar. Um miðjan nóv-
nnber brá til hins verra víða
Alls 3011 þús.
þús. tunnur. Því miður er þessi
mikli munur mest árferðisrvun-
en ekki að þakka mikilli
framför varðandi kartöflu—
ræktun yfirleitt. Á þvi sviði er
svo sorglega lítið um haldgóðar
leiðbeiningar og hvatningu, að
um afturför er að ræða frá því
er var t. d. á stríðsárunum. og
var þó við ramman reip að
draga á þeim árum, að því er
kom til vinnuafls o. fl.
Ótið olli miklum erfiðieik-
um við upptöku kartaflna
Árni G. Eylands.
uiii viu ---------- I Skorið var niður vegna fjár-
haust bæði um Austurland og | shipta í JBorgai’fjarðar og Mýra-
Norðurland t. d. í Eyjafirði, en
nað stafaði þó mest af því, að
Dændur voru svo lengi bundnir
við erfiðan heyskap, að upp-
taka kartaflna drógst úr hófi
fram.
Önnur garðyrkja gekk einnig
vel á árinu. Nýbygging gróður-
húsa var litil. sökum skorts á
fyggingarefni, eða um 2800
ferm. en um 4000 ferm. 1949.
Sölufjelag garðyrkjumanna
eldri 133,9 (110,8) smál. af
tómötum, 13351 (7416) kassa
af gúrkum, 67,0 (45,85) smál.
af hvítkáli og 3,1 (1,9) smál.
af rauðkálL Af blómkáli seldi
fjelagið 62,292 (42,120) hausa,
og af gulrófum 23,8 (10,1) smál.
Þessar svigatölur og aðrar í
greininni varða árið 1949, til
samanburðar.
sýslum, þremur hreppum i Snæ
íellsnessýslu og þremur hrepp-
um í Dalasýslu.
Árið 1949 var, sem kunnugt
er, skorið niður á svæðinu frá
Lónsbrú í Eyjafirði, að Hjeraðs-
vötnum eystri og auk þess í
Saurbæjarhreppi i Eyjafirði, og
var haft fjárlaust árlangt á þvi
svæði. í haust voru flutt á það
, Þjálfun landsifösíns
s frjálsiþróHum
ÞAÐ ER staðreynd, að íslenskíx-
frjálsíþróttamenn hafa aldre.i
fyrr staðið sig með slíkum á-
gætum og siðastliðið sumar. —
Það er líka staðreynd, að í-
þróttamennirnir voru óvenju
vel undir sumarið búnir, milli
30 og 40 íþróttamenn voru
valdir til æfinga haustið 1949,
vegna fyrirhugaðrar lands-
keppni við Dani og Evrópu-
meistaramótsins, og stunduðu
æfingar af kappi veturinn og
sumarið undir leiðsögn ágæts
bjálfara. „Eins og þjer sáið,
munið þjer og uppskera.. . .“
Næsta sumar verður lands-
keppni við Norðmenn og Dani,
og ef til vill bæjakeppni milli
Reykjavíkur og Stokkhólms. —
Sumarið 1952 eru svo Olympíu
'eikarnir fyrirhugaðir í Helsing
fors, og margar þeirra þjóða, er
hugsa til þátttöku í leikunum,
hafa þegar hafið undirbúning
og þjálfun íþróttamanna sinna,
Það mun álit margra, að ís-
lendingar hafi möguleika til sig
urs bæði i landskeppninni og
bæjakeppninni, og á Olympíu-
leikunum ættu þeir að geta kom.
ist langt, að minnsta kosti svo,
að til sóma verði.
I En til þess að svona geti far~
ið ,má ekki slá slöku við æfing-
arnar. Þegar í stað þarf að velja
að minnsta kosti 3 menn i
hverja keppnisgrein, og fá hóp-
inn í hendur góðum þjálfara. í
landskeppninni næsta sumar
þurfa íslenskir íþróttamenn að
svæði um 21 þús. lömb. Af þeim keppa í grein, sem þeir hafa
voru 6000 af Vestfjörðum, 14 aldrei áður reynt við, en það er
bús. úr S.-Þingeyjarsýslu, Öng- 3000 metra hindrunarhlaup. —
ulstaðahreppi og úr Keldu- Hingað til hafa þeir einnig
hverfi, en 970 af Sljettu. sloppjð við að keppa í 10000 m
í fyrstu var til þess hugsað hlaupi í landskeppni, en sú
að hafa sauðlaust árlangt á verður ekki raunin á að þessu
niðurskurðarsvæðinu í Borgar- sinni, Menn skyldu því ætla, að
mjólkurframleiðslan
Átta (9) mjólkurbú tókxi á
móti 35.239.580 (33.194.217)
kg af mjólk 11 fyrstu mánuði
ársins.
Af hinni innvegnu mjólk
þessa 11 mánuði voru 17.928.- _
672 (17.147.739) lítrar seldir Í2
sem neýslumjólk.
Af rjóma voru seldir 801.003
(769.588) 1. Af smjöri voru
framleidd 262.795 (234.791) kg.
Mjólkurostur 345.753 (388.245)
kg. Mysuostur 66.546 (48.463)
kg. Skyr 1.084.245 (1.057.294)
kg. Mjólkurduft 113.900 (109.-
557) kg.
í niðursuðu voru notaðir
firði, en því miður var frá bví
horfið. Tala sláturfjár, er bæta
ber, að lögum, var um 42 þús.
á þessu svæði, en það lætur
nærri að sú tala samsvari slátr-
un umfram hið venjulega á
svæðinu.
forráðamenn frjálsíþróttanna
sæu ástæðu til að vera ekki
seinna á ferðinni með undir-
búning nú en síðast. En þetta
virðist vera á annan veg, að
minnsta kosti hefur ekkert ver
, ið látið uppi um undirbúning-
T inn, og verður þo ekki sagt að
Inn á svæðið voru flutt um, ‘ =. . ,
fromuðirmr starfi að jatnaðr
13 þus. liflomb. Fra Vestijorð- sierstakri levnd
um um 7 þús., úr Dalasýslu
2 þús., úr Bæjarhreppi í Stranda
sýslu 500, úr Húnavatnssýslu
þús. úr S.-Þingeyjarsýslu
eystra og gerðist gjafasamt og 434.820 (197.160) 1. af mjólk
svo hefir einnig verið hjer og og í „kasein“ 1.274.200 (733.-
bar um Norðurland. Það sem
, af er vetrarins loíar því eigi
bótum fyrir óþunkana í þeim
cveitum, sem þeir ollu mestu
tjóni.
GARÐRÆKTIN
Árið 1949 voru fluttar inn
3150 smál. af kartöflum en 3490
900) lítrar af undanrennu.
Niðursuða mjólkur fer nú
eingöngu fram í Reykjavík
þótt undarlegt sje og öfugugga-
legt. Kaseinið er . framleitt á
Akureyri og að nokkru í Húra-
vík og á Sauðárkróki, en mjolk
I urduftið á Blönduósi. r
Rjómabú er nú fullgert á'
3150 smál. aí' kartoiium en E^stöfium á v«llUn», en hef-
árið 1950. Þessi innflutrungur ^ ^ ^ ^ star,a 0R „
virðist þvi v«ra kemmn í nokk- hverju fram fer mn það.
uð jafnt og miður gott horf
er jafnvel furða að KJöTF1?AMLEH>SLA
•n-:* u-rinm.rmn 1950 er ekki ^ FJARSKIPTI
vnrviri, 'ffftm aileioíng af hinu
irterSi WiS'.W48. Það Alls var slátrað 252.642
5r er áætláð að unpskeran hafi (306.805) kindum. Af þvi voru
numið 50—60 þús. tunnum, en 214.738 (243 022) áihi&x.
siðastliðið haust er áætlað, að Meðalkjötþunsi dilkanr.' rc.vnd
hún hafi komist upp í 90—100 ist 14,28 (13,8) kg.
900, og úr Öræfum 600 lömb,
sem flutt voru loftleiðis. I
Allmikil mistök urðu að þessu
sinni um smalanir og f járheimt-
ur, þar sem fjárskiptin fóru
fram. Stendur bændum stugg-
úr af þessu og með öllu er ó-
víst hvort gæfa leyfir, að eigi
snúist til hins verra. Vafalaust
eiea fleiri aðilar sök á þessu og
verður hvorugur aðilinn. sauð-
fjársjúkdómanefnd nje fjár-
skiptanefnd í hieraði, kvitt.að-
ur af sökinni. En loks eru ófáir
bændur sorslesa sekir um van-
rækslu og óprúttni í samhandi
við fiárskiptin. Þeir hafa svikið
siálfa sig og granna sína. svo
að tómíegt er um að hugsa.
Bendir þeíta allt til þess, að
bað sje ofært annað en að hafa
Það eru þess vegna tilmæl*
mín, að þeir, sem þessum mál-
um stjórna, geri þegar I stað
grein fyrir því, sem gert hefur
verið til þess að undirbúa keppn
ina næsta sumar og þátttök-
una í Olympíuleikunum 1952.
Ef undirbúningurinn er enn
seni komið er aðeins fólginn i
fögrum fyrirheitum og funda-
samþykktum, þá er sannarlega
korninn tími til að láta hendur
standa fram úr ermum.
Sig. Sigurðsson.
Blaðinu er kunnugt um, að
raunhæfur undirbúningur er
þegar hafinn, hvað þjálfun í-
þróttamanna snertir. Æfingar
hefjast næstu daga á vegum
FRÍ. Hefir Benedikt Jakobsson
verið ráðinn þjálfari. Æfingar
þær, sem FRÍ gengst fyrir,
verða sjerstaklega miðaðar við
landskeppnina og einnig með
Olympiuleikana í huga.
sauðlaust eitt ár, .þar sem fúr
skipti fara fram. Auk mistaka --------—,-----j- ,
og mannlegs b-ehkleika, en á Eretar gegn neim«»rvair-
í eim vettvangi dansa limtrmr , . ,
eftir höfðinu, ber ekki að ||0I l KKiatlSpymil
glevma því, að jafnvel sam- loWPON, 10- ían-; —
viskusómum bændum, sem á knattspyrniusambar ,Iið efir
engu vilja níðast. getur reynst b0§íð Alþ. úa knattspymusa-r-
towellt að ganga lönd sin sauð- bar dinu að senda valið lið '1
iau?.. i góðri tíð að haustdegL (við Breta á 90 ára ai-
\ Fríi, á bls. 8. mæli breska sambandsins 1952.