Morgunblaðið - 07.03.1951, Qupperneq 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 7. mars 1951
(jTIILLTUIM LALMA TIL 89 SKÁL
OG LISTAMANNA ER Nlí LOK
J' ÍN ÞINGKJÖRNA nefnd.J
: m annast úthlutun launa
t I skálda, rithöfunda og lista-
* anna, hefur nú lokið störf-
Vjrn' sínum. Nefndin hafði til
v'.ðstöf unar 501.000. krónur og
var þeim úthlutað til 89 um-
^ækjendanna, en þeir voru
clls 183. — Fjárupphæðin
cr hin sama og verið hefur
u adanfarin ár. Launaf lokk-
rrnir eru sex. í þrem hæstú
íiokkunum, 9.000—15.000 kr.
cru fimm myndlistarmenn og
1 ‘ skáld og rithöfundar.
Hjer á eftir fara nöfn þeirra
t listamannalaun hlutu. Aó
lokum er svo birt greinargerð
f ' úthlutunarnefndinni, störf
cg sjónarmið nefndarinnar vi.5
ú'Udutunina að þessu sinni:
7 ' 000 kr. hlutu:
Ásgrímur Jónsson, Davíð
r Uánsson, Halldór K. Laxness,
Jéhannes Kjarval, Jón Stefáns-
: '■% Tómas Guðmundsson
í 2.000 kr. hlutu:
Guðm. G. Hagalín, Jóhannes
J inasson úr Kötlum, Kristmann
Guðmundsson, Þórbergur Þórð-
í' 500 kr. hlutu:
Ásmundur SveinSson, Elínborg
I érusdóttir, Guðmundur Böðvars
r -n, Guðmundur Daníelsson,
Jakob Thorarensen, Jón Björns-
f n, .Magnús Ásgeirsson, Ólafur
Jóh. Sigurðsson, Ríkarður Jóns-
ron, Þorsteinn Jónsson.
f 100 kr. hlutu:
Finnur Jónsson, Friðrik Á.
Lrekkan, Guðmundur Einarsson,
C' jðm. I. Kristjánsson, Gunnlaug-
u. Blöndal, Gunnlaugur Schev-
i ii.g, Halldór Stefánsson, Heiðrek |
ix Guðmundsson, Jóhann Briem,
Ji'jíi Engilberts, Jón Leifs, Jón
) orleifsson, Karl O. Runólfsson,
Kristín Jónsdóttir, Páll Isólfs-
son, Sigurður Þórðarson, Sigur-
jé: Ólafsson, Stefán Jónsson,
Fíeinn Steinarr, Sveinn Þórar-
i.tsson, Þórunn Magnúsdóttir,
I orvaldur Skúlason.
5 300 kr. hlutu:
Arndís Björnsdóttir, Árni
Ljörnsson, Einar Pálsson, Elías
Mar, Eyþór Stefánsson, Grjetar
Fells, Gunnar Benediktsson,
Cunnar M. Magnúss, Hallgrímur
-Kelgason, Helgi Pálsson, Höskuld
ur Björnsson, Kristín Sigfúsdótt-
i . Kristinn Pjetursson, Lárus
) ólsson, Magnús Á. Árnason,
Kína Tryggvadóttir, Ólafur Tú-
l ols, Snorri Arinbjarnar, Sigurð-
u Sigurðsson, Svavar Guðna-
fon, Vilhj. S. Vilhjálmsson, Þor-
/éeinn Ö. Stephensen.
? 100 kr. hlutu:
Björn Blöndal, Eggert Laxdal,
F tar Jóhannesson, Filippía
Kristjánsdóttir, Friðfinnur Guð-
j msson, Gísli Ólafsson, Guðm.
Cc-irdal, Guðrún Indriðadóttir,
C uðrún Á. Símonar, Gunnþórunn
f 'alldórsdóttir, Halldór Helga-
ron, Helgi Valtýsson, Hörður
Agústsson, Kári Tryggvason,
t ’.jartan Gíslason, Karen Agnethe
í órarinsdóttir, Margrjet Jóns-
dóttir, Sigurður Skagfield, Stefán
Jíiíusson, Svava Jónsdóttir, Tove
Ólafsson, Þórarinn Guðmunds-
ron, Þóroddur Guðmundsson.
CREINARGERÐ
I F.FNÐARINNAR
Um úthlutún þessa vill nefnd-
i i taka þetta fram:
Undanfarin ár hefir því verið
) aldið fram, m. a. af samtökum
> 'fhöfunda og listamanna, að gera
fetti úthlutun þessa einfaldari
CS fækka launaflokkunum allt
/ iður í þrjá, svo að upphæð laun
ímna yrði í hlutjöljunum 1::3::5.
) eir menn, sem nú eiga sæti 1
úlhlutunarnefnd hafa flestir átt
* iri eða minni þátt í úthlutun
Greinargerð frá úthlutunarnefnd
þessari síðan 1946 og hafa jafn-
an hallast að því gð fækká bæri
launaflokkunum eitthvað í þessa
átt, enda beinlínis unnið að því,
sem gleggst má af því sjá, að árið
1945, áður en hin þingkjörna
nefnd tók við úthltuninni, var
listamannafjel úthlutað í 14 mis-
munandi flokkum, en á þessu ári
eru þeir sex. Myndi nefndin fyrir
nokkru hafa gengið lengra til
fækkunar launaflokkunum, ef sú
skipan hefði náð fram að ganga,
er nefndin sjálf hefir oftar en
einu sinni bent á, að henni hefði
verið ætlaðar állt að 4 ára starfs-
tími í senn. Þess ber hjer vel að
gæta, að róttæk breyting á skip-
an launaflokkanna myndi óhjá-
kvæmilega hafa í för með sjer all
mikla umturnun aðra, og hefir
meiri hluti nefndarinnar ekki
viljað í slíkt ráðast, án þess að
hafa nokkru fyllri vissu um, að
g'eta fylgt þeim breytingum eftir
lagað misfellur, sem í ijós kæmi
og komið festu á hið nýja skipu-
lag, en slíkt yrði varla hægt að
framkvæma á styttri tíma en 3
—4 árum. Að hlaupa í að bylta
þessu til í eitt skipti og eiga á
hættu, að öllu yrði breytt í ann-
að horf, nýtt eða gamalt að ári
liðnu væri, að hans dómi naum-
ast afsakanlegt, enda vafalaust
til ills eins. En til þess að marka
stefnu sína og hnika úthlutuninni
heldur í þá átt, að auðvelda þeim
sem síðar koma hjer við að taka.
hefir nefndin að þessu sinni orð-
ið ásátt um að fella niður IV.
launaflokk frá í fyrra. Nefndin er
og á þeirri skoðun, að hjer beri
að ganga feti framar og leysa upp
II. flokk sem nú er. og ef til vill
skipta þremur lægstu flokkunum
í tvo floltka, en treystist eigi til
að gera þá breytingu að þessu
sinni.
TIL LEIKARA í VIÐUR-
KENNINGARSKYNI
Eins og öllum er kunnugt hef-
ir leiklistin í landi voru átt örð-
ugt uppdráttar til skamms tíma,
verið borin uppi við lítinn opin-
beran styrk af frjálsum samtök-
um leikaranna sjálfra. Úthlutun
af listamannafje til leikara hefir
á undanförnum árum borið þess
merki, að hún var í rauninni ekki
annað en líjilfjörleg uppbót á lág
laun þeirra í þessu starfi. Nú er
þessi aðstaða gerbreytt. Þau tíð
indi hafa nú gerst, að ríkið hefir
tekið leiklistina sjerstaklega á
sína/arma, boðið öllum hinum fær
ustu leikkröftum landsins föst og
eftir atvikum vel launuð störf,
er gera þeim fært að helga leik-
listinni alla krafta sína við hin
bestu skilyrði. Þvílík kjör hafa
engri stjett listamanna í þessu
landi nokkru sinni fengin verið.
enda er þess nú að vænta, að leik
listin eigi mikið blómaskeið í
vændum. Nefndin lítur svo á, að
þar sem ríkið sjer fyrir þvi að
mikið fje er lagt til þessarar list
greinar yg listamanna sjer í lagi
sje burtu fallin að verulegu leyti
ástæðan til þess að veita leikur-
unum reglulegan aukastyrk af
ríkisfje. Þó telur nefndin rjett,
að veitt sje árlega nokurt fje til
leikara í viðurkenningarskyni.
Um fjölda-slíkra styrkja, upphæð
þeirra og hverjir hljóta verður
fara nokkuð eftir ástæðum
hverju sinni. Efalaust má deila
um niðurstöður nefndarinnar nú
að þessu leyti og stendur það þá
til bóta í framtíðinni.
STYRKIR TIL SKALDA OG
LISTAMANNA
Þar sem upphæð sú, er Alþingi
veitir til skálda, rithöfunda og
listamanna hefir verið hin sama
frá ári til árs um hríð, er óhjá-
kvæmilegt, að fjárveitingar fyrst
og fremst í lásgri flokkurn sjeu
breytilegar frá ári til órs. Við
efri flokkána, sem skípaðir eru
yfirleitt þeim, sem til langs tíma
hafa notið fjárlág'astyrks frá þing |
inu, eða með öðrum hætti orðið
þar fastir í sessi, gildir það, að
engin nefnd, sem kjörin er frá ári
til árs, getur þar nokkru verulegu
um þokað, enda eiga þar í hlut
yfirleitt mjög vel metnir lista- j
menn vorir. Hitt veit enginn bet
ur en sá, sem fylgst hefir með
þessum málum frá ári til árs,
hversu erfitt er að gæta þess, að
góðir og vaxandi kraftar verði
ekki fyrir borð bornir vegna fjár-
skorts. Úrræði nefndarinnar verð
ur þá helst að veita mönnum
nokkra úrlausn ár og ár í senn.
Þetta er óhjákvæmileg nauðsyn.
Að öðrum kosti mætti spara sjer
allar vangaveltur yfir þessum
hlutum, láta skipta upphæðinni í
eitt skipti fyrir öll og biða þess
svo með stillingu, að örlögin taki
í taumana og losuðu eitt og eitt
sæti handa þeim, sem beðið.hefði
á meðan. Vera má, að ýmsum
finnist, að nefndin hafi verið of
varkár um að gera breytingar frá
ári til árs, og.af þeim sökum sje
ofmargt hinna yngri listamanna
á biðlista. Hjer er vandsiglt milli
skers og báru og eins og oftast
áður fyrr verður nefndin að sætta
sig við aðköst fyuir mistök sín.
Þakklæti í nokkurri mynd gerir
hún sjer að vanda engar vonir
um.
Nefndin telur eðlilegt að skáld.
rithöfundar og listamenn fái
greidda verðlagsuppbót á fje það,
sem þeim er úthlutað á sama hátt
og opinberir starfsmenn og bein
ir því til ríkísstjórnarinnar, hvort
ekki sje unnt að verja til þess fje
af upphæð þeirri, sem ætluð er til
verðlagsuppbóta í 19. grein fjár-
laga.
Einn nefndarmanna (M.K.) vill
taka fram, að hann hafi enn sem
fyrr lagt til, að við úthlutunina
væri fylgt í meginatriðum regl-
um þeim, sem Bandalag íslenskra
listamanna samþykkti 1946, bæði
um fækkun launaflokka og út-
hlutun til einstakra listamanna í
samræmi við verðleika þeirra, án
tillits til þess, hverja listgreirj
þeir leggja stund á og telur sjálf-
sagt, að nefndin framkvæmi þá
breytingu fyrst hún viðurkennir
rjettmæti hennar í aðalliðum.
Telur hann, að megingallar út-
hlutunarinnar stafi af fastheldni
við ákvarðanir undanfarinna ára
sem eiga rætur sínar í gamalli
skiptingu milli listgreina. Hins
vegar telur hann, að ýmsar fyrri
misfellur hafi verið leiðrjettar að
þessu sinni, þótt haldið hafi ver-
ið fast við aðrar. Einkum telur
hann, að ungir rithöfundar og
myndlistamenn beri skarðan hlut
frá borði.
Nefndin hafði til úthlutunar
alls. kr. 501,000,00, og var upp-
hæðinni allri úthlutað. Alls bár-
ust nefndinni 183 umsóknir.
I úthlutunarnefndinni eru nú:
Þorsteinn Þorsteinsson, alþm.,
foi'maður, Þorkell Jóhannesson.
prófessor, Magnús Kjartansson,
ritstjóri og Ingimar Jónsson,
skólastjóri.
Leynivmsölufrumvtirp
ið oroio m logum
í GÆR kom leynivínsölufrumvarpið til lokaafgreiðslu í Sam-
einuðu Alþingi og var afgreitt sem lög, með 27 atkvæðum gegn
9- — 9 greiddu ekki atkvæði og 7 voru fjarverandi. Miklar
deilur hafa verið unv frumvarp þetta og náðist ekki sam-
komulag um það milli deilda.
Neðri deild samþykkti frum-
varpið tvívegis þannig, að finn-
ist áfengi í bifreið skuli eig-
anda þess refsað sem sekur
væri um ólöglega áfengissölu,
riema hann sanni að áfengið sje
ætlað. til lögmætra nota.
Efri deild hins vegar gat ekki
fallist á þetta orðalag og breytti
því tvívegis í þá átt, að nægi-
legt væri að eigandi vínsins
færði að því sterkar líkur að
áfengið væri ætlað til lögmætra
rota. Kom frumvarpið til Sam
einaðs þings í því formi, sem
Efri deild samþykkti það. —
Bjarni Benediktsson flutti
breytingartillögu við frumvarp-
ið til málamiðlunar. Var tillag-
an á þá leið að finnist áfengi
í bifreið skuli eiganda þess
refsað sem sekur væri um ólög
ltga áfengissölu, nema hann
sanni með sterkum líkum, að
áfengið sje ætlað til lögmætra
nc*ta.
Bjarni Benediktsson dóms-
raálaráðherra sagði að allar þær
deilur, sem orðið hefðu um
þetta orðalag, byggðust á mis-
skilningi. Framkvæmdin yrði
sú sama hvert orðalagið sem
væri .Eina sönnunin, sem hægt
væri að koma við í slíku máli,
væri sterkar Ííkur.
Bernharð Stefánsson sagði að
eúgum myndi hafá dottið í hug
að leiða slík ákvæði í lög, nema
í sambandi við áfengismál.
Gíslí .lónsson sagði, að hjer
væri um það að ræða hvoit
ætti að fara inn á þá braut, að
leggja sönnunarskylduna á
herðar sakborninganna. Einnig
taldi hann sektarákvæði frum-
varpsins of ströng. Sagði hann
að svo gæti farið að ekki svo
l.itlu fje yrði að verja til að
byggja fangelsi yfir menn sem
ekki tækist að sanna að þeir
ætluðu ekki að selja áfengi og
gætu svo ekki greitt hinar háu
sektir. — Hann kvaðst telja
meira virði að láta ekki kippa
! hornsteinunum undan íslensk-
! um rjettarreglum, með því að
| snúa við sönnunarskyldunni, en
;að handsama nokkra leynivín-
I sala.
Stcingrímur Steinþórsson,
forsætisráðherra, sagði að af-
greiðsla þessa máls væri speg-
ilmynd þess, hversu óhöndug-
lega Alþingi hefði árum saman
tekist til í meðferð áfengismál-
anna.
Pjetur Ottesen mælti eindreg
ið með^samþykkt frv. og tók
upp brtt. dómsmálaráðherra eft
ir að hann hafði tekið hana aft-
ur
Var breytingartillagan sam-
þykkt með 21 atkvæði gegn
19. —
Harðar deilur urðu um málið
cg stóðu umræðurnar um það
í meira en tvær klst.
Sektarákvæði laga þessar^
eru við fyrsta bro.t, 3-falt verð
þess áfengis, sem ætlað ér.tii
ólöglegrár sölu, en við ítrekað
brot HKfalt.
í'llafearflri
Reynf að komasf í pen«
ingaskáp með log-
suðutækjum
Frá frjettaritara vorum
í Hafnarfirði.
INNBROT var framið í Rafveitu
Hafnarfjarðar í fyrrinótt: Var
það með þeim hætti, að brotinri
var gluggi á verkstæði á neðri
hæð hússins og farið þar inn. En
af verkstæðinu er hægt að kom
ast upp á efri hæð þar sem skrif
stofurnar eru. Logsuðutæki og
tilheyrandi geymar höfðu veri.5
teknir á verkstæðinu og farið
með þau upp á skrifstofu gjald-
kera til að komast í peninga-
skáp, sem þar er.
Hafði fyrst verið reynt a‘ð
komast í skápinn að framan-
verðu og soðið gat á ysta borð
hurðarinnar, en síðan hætt við
það og skápurinn færður fcá
vegg, sem hann stóð við, til áð
komast að bakhliðinni. Á bal-f
skápsins var soðið allstórt gat
eða um 12 þumlungar á hvern
veg á þriggja mm þykkt járn.
Þá var fyrir eldfastur steinn,
sem lítillegá var átt við, en síð-
an hefir verið gefist upp við
frekari aðgerðir. Engu var stol
ið. Málið er,í rannsókn.
FÁRVIÐRI VELDUR
TJÓNI í HÚSAVÍK
HSAVÍK, þriðjudag. — Aðfara
nótt mánudags gerði hjer í Húsa
vík eitt það versta veður sem
elstu menn muna. Er þetta ann
að fárviðrið og skaðaveðrið, sem
gengið hefur hjer yfir á þess-
um vetri. Síðari hluta nætur og
fram yfir miðjan dag, var veð-
urofsinn mestur og' vindhraðinn
12—13 vindstig í verstu byljun
um og jafnframt biindhríð.
Veðrið var af suðaustri, eða
svokallað ,,kubbsveður“ og
gerði það ýmsa skaða á landi, en
vegna þess hve áttin var aust-
læg var sjólitið. Járn fuku af
húsþökum og má telja það lán,
að járnafokið olli ekki skaða a
mönnum. — Á þessum húsum
urðu mestar skemmdir: Af Ás-
garði fauk mest allt þakjárnið
og sömuleiðis af Fossi, þak af
hlöðu í Nýjabæ. Skemmdir urðn
einnig á Rauðhól, Melum og
minniháttar skemmdir urðu á
fleiri húsum. Raflínur slitnuðu,
loftnet og símalínur. VeðriíS
vclti bíl sem staðið hafði ónotað
ur í allan vetur. Veltist bíllinn
af hjólunum og á þau aftur.
Veðrið mun ekki hafa náð
sama vindhraða í sveitunum og
ekki kunnugt um skemmdir af
völdum þess þar. — Frjettarit-
ari.
Raffækjaverksmiðjunni
verði fryggf nægilegf
hráefni
EFTIRFARANDI samþykkt vap,
gerð á aðalfundi H. F. Raf-
tækj averksmiðj an, föstudaginn
2 mars síðastl.:
„Aðalfundur H. F. Raftækja-*
verksmiðjan, Hafnarfirði, hald-
inn 2. mars 1951, leyfir sjer að
beina þeim tilmælum til hæst-
vir’tfar tíkísátjóf-nar, að hún
Jqyfj því aðeins innflutning á
rafmagnstækjum til .heimilis-
nota, að verksmiðjupni verðl
samtímis tryggt nægilegt hrá-
efni til framleiðslu sinnar“.