Morgunblaðið - 21.03.1951, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 21. mars 1951
M» íl K «, I) /V H I 4 » I it
t
Þfóðleikiiúsið:
HEILÖG
T A u I MM li SJCNLEiKUR íFTIR G. BERN&RD SHAW
JVJIlrllMlMn LEiKSTJORI: HARALDUR BJÖRNSSON
r
J>AÐ VAKTI mikinn fögnuð með-
al allra leiklistarunnenda þessa
bæjar, er Þjóðleikhúsið birti þá
fregn að hingað væri von á frú
Önnu Borg í vetur og að hún
mundi leika hjer aðalhlutverkið
í einu af ágætustu leikritum G.
B. Shaws, Heilagri Jóhönnu.
Frú Anna Borg er ekki einungis
glæsileg og mikilhæf leikkona,
sem hlotið hefur mikinn frama í
list sinni á erlendum vettvangi
og haldið þar uppi hróðri föður-
lands síns um áratugi. Hún er
einnig í hjörtum vor allra heima
hjer, fyrst og fremst dóttir Is-
lands og barn þessa bæjar. Hjer
sleit hún barnsskónum og hjer
kom hún fyrst fram á leiksviði.
Þessi tengsl verða aldrei rofin.
Og hún og hinn ágæti maður
hennar, Poul Reumert hafa og
oft og mörgum sinnum sýnt þann
hlýhug sem þau bera til íslands
og íslenskrar leiklistar og menn-
ingar yfirleitt, því að þau hafa
jafnan verið boðin og búin til að
styðja leikstarfsemi vojra með
ráðum og dáð. Ber að þakka for-
ráðamönnum Þjóðleikhússins þa
ráðstöfun að bjóða frú Önnu Borg
hingað til leiks. Eru þeir þar
vissulega á rjettri leið, því að
ekkert er vorri ungu leiklist nauð
synlegra en náin samvinna á því
sviði við frændþjóðir vorar á
Norðurlöndum. Leiklist þeirra
stendur á gömlum merg og hefur
náð miklum þroska svo að vjer
Islendingar megum vissulega
margt og mikið af þeim læra í
því efni.
Frumsýning á Heilagri Jó-
hönnu fór fram í Þjóðleikhúsinu
á sunnudagskvöldið er var, fyrir
þjettskipuðu húsi og við mikinn
fögnuð leikhúsgesta. Leikritið er
byggt á sögu Jeanne d’Arc, sveita
Frú Ánna Borg
Úr þriðja atriði: Á bökkum Leiru. Frá hægri nl vinstri: Dunois höfuðsmaður (Rúrik Haralds-
son), heilög Jóhamia (Anna Borg) og varðsveinn.
dauða á bálinu. En þegar betur
er að gáð er hjer ekki um neina
mótsögn að ræða hjá höfundin-
um. Hann segir oss rjettilega að
sagan verði aldrei rjett skilin
nema hún sje skoðuð í Ijósi at-
burðanna sjálfra, og þeirra tíma
sem þeir gerast á. Því hikar skáld
ið ekki við að fullyrða að þeir
menn sem dæmdu Heilaga Tó-
ber, og leikur hennar þróttmikill
og stígandi alt til leiksloka. Frúin
hefur óvenju fagrar hreyfingar
og ágæta reisn og rödd hennar
stúlkunnar frönsku sem heyrði | hönnu til bálsins hafi gert það
raddir dýrlinga, tók forystu yfir i eftir bestu vitund. í fullu sam-
frönskum her og ljetti af umsát, ræmi við alarháttinn og afstöðu
Englendinga um borgina Orieans kirkjunnar á þeim tíma til þess-
1429 og krýndi Karl VII. Frakka-1 ara mála. Hitt er svo annað mál,
konung í dómkirkjunni í Reims að í vörn sinni fyrir þessum mönn
en var síðan brennd á báli sökuð um ræðst skáldið þunglega á
■um galdra. Saga Heilagrar Jó- j kirkjuna sem stofnun, þ. e. a. s.
hönnu er svo kurrn að óþarft er | á það kerfi sem þeir þjónuðu er
að rekja hana hjer. Sagnfr. hafa þeir dæmdu Jóhönnu til dauða.
skráð um hana mörg rit og merki En um leið ræðst skáldið einnig
leg og hún hefur orðið yrkis- á hið veraldlega vald, sem einskis
efni öndvegis skáldum margra svífst til þess að ná marki sínu,
þjóða. Má þeirra á meðal nefna ■ hræsni þess og yfirdreipsskap.
Voltaire, Schiller, Anatole France'
og höfund leikritsins sem hjer
ræðir um, Bernard Shaw. Sem
kunnugt er, var Bernard Shaw
Htill vinur kirkju og klerkdóms.
Hann heggur því í leikriti þessu
á báðar hendur og er sá vopna-
burður bæði glæsilegur og
skemmtilegur, með ótal skyndi- |
áhlaupum til beggja handa, eins
Það virðist því í fljótu bragði og er vandi þessa snjalla skálds.
skjóta skökku við er hann í Frú Anna Borg- leikur aðalhlut
Heilagri Jóhönnu tekur svari verkið, Heilaga Jóhönnu. Er frú-
þeirra manna, er dæmdu hana til in glæsileg á leiksviðinu svo að af
Erkibiskupinn í Reims
(Gestur Pálsson).
er mjúk og hljómfögur. Þess
gætti að visu nokkuð í framburði
hennar, að hún hefur tamið sjer
framandi tungu um langt skeið,
en þó var það miklu minna en
búast hefði mátt við og ekki var
það til neinna lýta. Aftur á móti
virtist mjer bera meira á því að
raddbeiting frúarinnar og blæ-
brigði raddarinnar fjelli ekki sem
best við íslenskt mál, og varðar
það meiru — en við það getur
hún vitanlega heldur ekki ráðið.
En framburðui> frúarinnar er
svo skýr og greinilegur að
menn heyra hvert einasta orð
hennar, jafnvel þegar hún hvísl-
ar Mættu leikarar vorir taka sjer j
það til fyrirmyndar, þvi að enn ! Bláskegg, Jón Sigurbjörnsson La
er mörgum þeirra mikils vant í Hire höfuðsmann, Þorgrímur
því. efni. Frú Anna Borg hefur i Einarsson Bertrand de Poulengay
nokkrum sinnum áður leikið hjer höfuðsmann, Baldvin Halldórsson
sem gestur og sýnt hversu frá- Jean d’Estivet saksóknara og
bær leikkona hún er. Leikur henn ' Ævar Kvaran Jean Lemaitre
ar í Heilagri Jóhönnu staðfestir rannsóknardómara. — Allir
sjálfbyrgingshátt en þó viljaleysi
er á herðir.
Klemens Jónsson fer með hlut-
verk ráðsmanns Róberts höfuðs-
manns. Hlutverkið er ekki viða-
mikið, en gerir þó sínar kröfur.
Leysir Klemens það ágætlega af
íendi og er márómur hans og
átbragð í besta samræmi við
persónuna. Indriði Waage leikur
ón Stogumber, ofstækisfullan
inskan prest og erkióvin Heilagr
ar Jóhönnu. Indriði fer vel með
">ð hlutverk, sýnir vel ofsa og
geðshræringar prestsins og sálar-
.ngist hans síðast í 6. atriði, en
rann talar oft svo ógreinilega að
skki heyrðust orðaskil, jafnvel a
3. bekk í salnum hvað þá aftar.
Tón Aðils leikur Ríkarð jarl af
Warwick. Er leikur hans áferðar
;óður en án verulegra tilþrifa.
Hann sýnir vel hínn fágaða enska
„gentleman“ en hann verður of
sviplítill í meðferð Jóns. Gestur
Pálsson fer með hlutverk erki-
biskupsins í Reims og Valur Gísla
son leikur Pjetur biskup í
Beauvais. Gestur ber sig vel í
hinum erkibiskupslega skrúða og
leikur hans er ágætur en gerfið
er að því leyti ekki rjett að hann
er gerður alt að því tuttugu árum
eldri en hann á að vera. Valur
gerir og hlutverki sínu hin bestu
skil, leikur hans er þróttmikill
og sannfærandi, en hann þvrfti
að reyna að þjálfa rödd sína bet-
ur, einkum beiting raddarinnar,
því að í því efni er honum mjög
ábótavant. Er það mjög leitt, þvi
að Valur er að öðru leyti mjög
mikilhæíur leikari. Vald. Helga-
son fer með hlutverk hertogans af
Tremouille og er óþarflega hávær
og fyrirferðarmikill á sviðinu.
Rúrik liaraldsson leikur Dunois
hofuðsmann, Haukur Óskarsson
þeirra smá og gefa ekki tilefni
til sjerstakrar umsagnar.
Haraldur Björnsson hefur sett
leiídnn á svið og annast leik-
stjórn. Hefur það vissulega ver-
ið mikið verk og vandasamt,
en Haraldur hefur yfirleitt leyst
það vel af hendi. Þó er það veru-
legur annmarki á sviðsetning-
unni í 6. atriði leiksins, að Heilög
Jóhanna verður að snúa baki
ýmist að dómurum sínum eða
leikhúsgestum. Hlýtur þetta
að gera leikkonunni mjög erfitt
fyrir, enda verður hún að snúast
í sífellu á stólkollinum sem hún
situr á. Svið Þjóðleikhússins er
það stórt að það hlýtur að hafa
mátt koma þessu betur fyrir.
Annars verður að telja það af-
rek af hendi leikstjórans og aðal-
leikandans, Önnu Borg, hversu
vel hefur tekist til með sýningu
þessa, jafn skammur tími og var
til stefnu, — aðeins einn márr
uður.
Magnús Pálsson hefur teiknað
leiktjöldin og leyst það starf af
hendi með mikilli prýði.
Árni Guðnason, cand. mag. hef-
ur þýtt leikritið á vandað og'
kjarngott, en þó lipurt mál.
Að leikslokum var leikendum
og leikstjóra ákaft fagnað. Frú
Anna Borg var kölluð fram hvað
eftir annað og hyllt af leikhús-
gestum, með dynjandi lófataki og
blómvöndum. —• Vilhjálmur Þ
Gíslason, form. leikhúsráðs ávarp
aði hana af leiksviðinu og þakk-
aði henni komuna og hún flutti
stutta en snjalla ræðu og þakkaði
góðar móttökur.
Reykvíkingar þakka listakon-
unni komuna og hinn glæsilega
leik hennar fyrr og síðar hjer á
landi og ekki síst nú í þessu
mikla hlutverki hennar.
Sigurður Gríinsson.
Þórarini Kjartans-
— Minning
þá staðreynd í ríkum mæli.
Lárus Pálsson leikur Karl prins,
síðar Karl VII. Er gerfi Lárusar
einkar gott. og leikur hans
ágætur. Hefur hann skilið
hlutverkið vel og ekki síður
skáldið sjálít, því að persónan
eins og Lárus túlkar hana, ber á
sjer ótvíræð merki Bernards
Shaws. Sama er að segia um
Brynjólf Jóhannesson í hlutverki
Róberts t'rá Beaudricourt. Leikur ,
hans er mjög góður og honum
tekst vel að' sýna aðaleinkenni
íara þessir leikendur vel með !
hlutverk sín. Rúrik Haralds- j
son hefur stundað leiknám er- i
lendis nokkur undanfarin ár og ■
er þetta í fyrsta sinn er hann j
kemur á svið í Þjóð.leikhúsinu. '
Leysti hann hlutverk sitt vel af .
•■-pndi ort sýndi það að hann er j
þegar orðinn hlutgengur leikari.
i-d ieikur Haralclur Björnsson,
enskan hermann í orlofi úr Víti,
af góðri kírani.
Margar fleiri persónur korna
við sögu í þessum leik, bæði kon
Ur fimmta atriði: Ileilög Jóhanna í dómkirkjunni í Reims. höfuðsmannsins, litlar ' gáfur, i ur og karlar, en öll eru hlutverk
TVEGGJA ára barnið Þórarinn
Kjartansson hvarf skyndilega. —
Enginn vissi hvað þar hafði skeð
en samúðarhendur beygur greip
hugi manna og knúði þá til starfa
Óvenjulegur fjöldi fólks leitaði
og líkami unga sveinsins fannst
Vegna þeirra ljósaskipta munu
mörg tár hafa fallið og móðirin
sjálf, fundið jörðina stynja, með
sjer:
í sorg sinni verða menn vitrir,
rata leiðina til ljóssins og þurfa
ekki langt að fara. Þessir harm-
þrungnu foreldrar sjá besta vin-
inn sinn, Krist — opna helgidóm-
inn og segja: „Leyfið börnunum
að koma til mín“. Út fyrir mann-
legt eðli, nær sannleikur hans —
um fullkomna ást, í þessum orð-
um: „Ef þjer elskuðuð mig, mund
uð þjer gleðjast af því að jeg fer,
til föðursins. Faðirinn er mjer
meiri“.
Sjáum nú hversu markvisst
atvikin hafa starfað þarna. Dreng
urinn vill endilega fara út, þráir
fjelagslíf annara barna. en getur
ekki fylgst með í leikjum þeirra,
Þess vegna verður honum kalt.
Krakkarnir vilja losna við hann
og láta honum líða betur, með
því að fara inn. Útþrá Þórarins
er óviðráðanleg og hvers vegna
fer hann í þessa átt? Hefur hann
leitað barnanpa á ný eða gengið
glaður og ákveðinn til móts við
sterku röddina — ástríku orðin
— „Litli vinur minn, komdu til
niín“.
Jörðin okkar er köld og vara-
söm. Margir foreldrar myndu
óska, að drengurinn sinn hefði
dáið ungur, sál hans náð þeirri
fyllingu að dvelja hrein og örugg
í viki guðs, að eilífu.
Kristín SÍTfúsdóttir
frá Syðri-Völlum.