Morgunblaðið - 07.04.1951, Blaðsíða 6

T
MOKGLINlfLAÐíÐ
Laugardagur 7. apríl 1951.
LffiP.
Ctg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Askriftargjald kr. 16.00 á mánuði, innanlands.
t lausasöiu 75 aura eintakið. 1 króna með Lesbók.
ALLT FRÁ því að togaraútgerð
hófst hjer á landi hafa flestir
togararnir verið gerðir út hjeð-
an úr Reykjavík. Flestir aðrir
landsmenn hafa lítið haft af
þessum stórvirkustu framleiðslu-
tækjum þjóðarinnar að segja. —
Þau hafa aðeins verið rekin á
örfáum stöðum utan höfuðborg-
arinnar. í Hafnaríirði og á Pat-
reksfirði hefur þó um alllangt
skeið verið togaraútgerð. Á ísa-
firði voru einnig um tíma gerðir
út togarar. En yfirleitt má segja
að togaraútgerðin hafi verið stað-
bundin við Faxaflóa. Er óhætt
að fullyrða, að hún hafi átt rík-
astan þátt í hinni öru atvinnu-
þróun í þessum landshluta og
þá fyrst og fremst í Reykjavík
og Hafnarfirði. En með aukinni
fjölbreytni í atvinnulífi þessara
staða, sköpun þróttmikils iðnað-
ar og stóraukinnar verslunar,
varð þáttur stórútgerðarinnar
nokkru minni. Jaínhliða skapað-
ist rík nauðsyn togaraútgerðar á
ýmsum stöðum út um land, sem
áður höfðu ekki notið hennar.
Hið fjölbreytta og þróttmikla at-
hafnalíf höíuðstaðarins dró stöð-
ugt fleira fóik til sín. Aukins
jafnvægis varð þörf milli hinna
ýmsu sjáyafútvegsbyggðarlaga.
Ríkisstjórn Ólafs Thors var
þessi nauðsyn Ijós. Þessvegna
varð niðurstaðan sú þegar
samið var um kaup á 33 nýj-
um togurum árið 1945, að all-
margir þeirra yrðu gerðir út
í kaupstöðum út á landi. Af
þessum skipum eru nú 16 bú-
sett lijer í Reykjavík, 4 í Hafn-
arfirði, 1 á Akranesi, 1 á ísa-
firði, 2 á Sigluíirði, 3 á Akur-
eyri, 1 á Seyíisfirði, 2 í Nes-
kaupstað, 2 í Vestmannaeyj-
um og 1 í Keflavík. Samtals
eru þannig 13 hinna fyrri ný-
sk.öpunartogara gerðir út í
verstöðvum utan Reykjavíkur
og Hafnarfjarðar.
Óhætt er að fullyrða að
þessi stefna hafi verið skyn-
samleg og sjálfsögð. Hin nýju
skip hafa átt stórfelldan þátt í
eflingu athafnalífsins á þeim
stöðum, sem þau voru keypt
til. Þau hafa þrátt fyrir erfitt
áiferði, þegar stuðlað að
auknu jafnvægi í atvínnulífi
þjóðarinnar.
Núverandi ríkisstjórn hefur
haft fullan skilning á nauðsyn
framhaldsaðgerða í þessum efn-
um. Af þeim tíu togurum, sem
verið er að smíða fyrir íslend-
inga í Bretlandi á vegum ríkis-
ins, og nú eru að verða fullsmíð-
aðir hefur 5 verið ráðstafað til
Reykjavíkur og Hafnarfjarðar
en 5 til verstcðva út á landi. —
Tveir þeirra eru seldir til Pat-
reksfjarðar, 1 til ísafjarðar, 1 til
Akureyrar og 1 til Austfjarða.
Hefur ríkisstjórnin gert sjerstak-
ar ráðstafanir til þess að tryggja
það að nokkrir staðir, þar sem
atvinnuástand er erfitt, eignuð-
ust togara. Eru þær gerðar sam-
kvæmt sjerstakri heimild í fjár-
lögum fyrir yfirstandandi ár. —
Samtais verða því 18 nýir tog-
aiar gerðir út utan Reykjavík-
u’ og Hafnarfjarðar þegar smíði
a^’ra skipanr.a er lokið og þau
komin heim.
Hjer er um að ræða merki-
lega breytingu í útgerðarmál-
um þjóðaiinnar. Stórvirkustu
i.amleiðsiutækjum hennar
á r.ýju siiyi
hefur verið dreift meira en
áður var. Með því hefur verið
lögð áhersla á að efla atvinnu-
lífið í mörgum verstöðum
víðsvegar um land. E. u miklar
vonir tengdar við þessi glæsi-
legu skip af því fólki, sem við
atvinnuerfiðleika hefur átt að
etja. Togaraútgerðin er komin
á nýtt stig. Núverandi ríkis-
stjórn hefur þannig, m. a.
með stefnu sinni í ráðstöfun
togaranna, sýnt mjög raun-
hæfan skilning á nauðsyn þess
að áfram verði unnið að sköp-
un aukins jafnvægis í atvinnu
lífi þjóðarinnar.
Smáíbúðahveriið
BÆJARSTJÓRN REYKJAVlK-
UR hefur á undanförnum árum
unnið ósleitilega að umbótum í
húsnæðismálum bæjarbúa. Bærinn
hefur hafist handa um stórfelldar
íbúðabyggingar til úrýmingar
heilsuspillandi húsnæði, verka-
mannabústaðir og samvinnubygg-
ingar hafa verið studdar öflug-
lega og gata efnalítilla einstak-
linga greidd mjög til þess að eign-
ast þar þak yfir höfuðið með til-
styi'k eigin vinnu við húsbygging-
ar sínar. Ræðir þar fyrst og fremst
um hinar nýju íbúðabygging-ar við
Bústaðaveg.
Gunnar Thoroddsen borgar-
stjóri skýrði á hæjarstjórn-
arfundi í gær frá undirbún-
ingi, sem bærinn hefur lát-
ið framkvæma til bess að
greiða fyrir byggingu hag-
kvæmra smáíbúða, sem ein-
staklingar legðu fram eigin-
vinnu til þess að koma upp.
Komst borgarstjóri þannig að
orði, að mörg hundruð fjöl-
skyldumenn í bænum gætu
þ'ví aðeins eignast eigin íbúð-
ir aó þeir gætu sjálfir unnið
að byggingu þeirra að mjög
verulegu leyti.
Til þess að vinna að þessu máli
var Vorið 1950 skipuð nefnd, sem
velja skyldi slíku smáíbúðahverfi
stað og gera tillögur um ýmislegt
er varðar íramkvæmdir. Hefur
hún nú skilað áliti. Er frá því
skýrt í áliti hennar, að gífurleg
eftirspurn hafi verið eftir lóðum
undir smáíbúðir. Hafi samtals
borist um þær 6—700 fyrirspum-
ir. Nefndin gerir ákveðnar til-
lögur um gerð slikra húsa og hef-
ur jafnframt valið stað fyrir smá
íbúðahverfi. Skýrði borgarstjóri
frá því, að það hefði nú verið
skipuiagt og ekkert væri því til
fyrirstöðu af hálfu Reykjavíkur-
bæjar að hægt yrði að byrja
byggingar á komandi vori. Hefur
borgarstjóri unnið að því, við fjár-
hagsráð og ríkisstjórn að fjárfest-
ingarleyfi fáist fyrir þessum smá-
hýsum.
í þessu sambandi má minna á
það, að á síðasta Alþingi var sam-
þykkt tillaga frá þremur þing-
mönnum Sjálfstæðisflokksins,
þeim Jóhanni Þ. Jósefssyni, Gunn-
ari Thoroddsen og Jóhanni Haf-
stein, um að gefa byggingu hag-
kvæmra smáíbúða frjálsa. Mun rík
isstjórnin hafa til athugunar fram
kvæmc! þeirrar íillögu. Má vænta
þess, að slík rýmkun verði gerð
ef nokkrir möguleikar eru á.
Borgarstjóri og bæjarstjórn
hafa með undirbúningi sínum að
byggingu hins nýja smáíbúða-
hverfis lagt inn á nýja og athygl .3
verða braut í byggingarmálum. —
Irislín Þórðartióiíir Tharoddsen:
Mekkrar atiiugasemdir útaf svari dr.
Páls Isólfssonar við brjefi mínu í Mbl.
ÍEG TRUI því vel, að þjer hafið
orðið hissa að fá brjef frá mjer
út af tónlistargagnrýni yðar um
„línudans-tónlistina". Þjer eruð
svo vanur því, að leiða almenn-
mgsálitið í dómum yðar um tón-
list — og hefur hingaðtil enginn
þorað við þeim að hrófla.
Hinsvegar er jeg óforbetran-
legur uppreistarmaður gegn
hveiskonar „diktatorum" —
hvort sem er í tónlist eða öðru.
Þykist jeg þar sanna Islendings-
eðli mitt — og reyndar eðli allra
frelsisunnandi ipanna.
Jeg þakka yður fyrir hve glögg
lega þjer hafið nú áttað yður á
prineipum þeim, sem jeg gjörði
að umtalsefni — sem sje því, að
engin sönn list geti þroskast und-
ir oki kúgunar þeirra manna, sem
pólitískt vald hafa í landinu, í
þann eða þann svipinn.
Rjett er það, að þjer báruð
hógværlega fram þá teóríu í upp-
hafi greinar yðar um „línudans-
listina", að snilligáfunni ætti
ekki að vera nein takmörk sett.
En rjett á eftir hefjið þjer upp
lofgerðaróð um hina þrælkúguðu
afkræmislist Katchetúríans. Hann
gjörir sjer að góðu, eins og að'-ir
listamenn Rússlands, að vera tak-
markaður og heftur í list smni,
af stjórnarvöldunum. Samt kveð
■ ið þjer upp þann dóm, að árang-
urinn sje ágætur!
Þetta sýnist mjer vera mót-
sögn hjá yður.
| Annars var svar yðar mest-
megnis sparðatíningur um óveru-
leg atriði, s. s. aldur Prokofievs.
1 Góði doktor — mjer þykir leitt
að það hefur farið fram hjá yður,
að tónskáldið Prokofiev fjekk
„Anton Rubinstein-verðlaunin"
fyrir tónsmíðar, árið 1910, þá 19
ára gamall. Þessvegna teí jeg
hann með „aldamóta-tónskáldun-
um“. Hann stúderaði hjá Rimsky
Korsakov. — 1918 fer hann fyrst
frá föðurlandi sínu í tónleikaför
út í heiminn. 1921 er hróður hans
kominn til Ameríku, og er fyrsta
ónera hans þá uppfærð í Chicaco.
En á þeim árum eru listamenn
Rússlands sem óðast að flýja
land. — Þjer segið að hróður
Prokofievs hafi ekki borist hing
að fyr en um 1930. Oft eru heims
frjettirnar seinar að berast til ís-
lands!
Prokofiev hefði vel getað flúið
land og rutt sjer braut í öðrum
löndum, eir.s og svo margir lista-
■ menn, samlandar hans, gjörðu.
' Tel jeg þar töluvert á'oótavant í
skapgerð mannsins, að hann
skyldi heldur kjósa að fara heim
og ganga undir okið.
En það er af „frægð" Katcha-
túrians að seg'a, að hans er
hvergi getið í nýjustu alfræði-
orðabókum um list. Nýjasta út-
gáfa Websters um listamenn
(1943) hefur hann ekki, — heldur
ekki „Thesaurus of the Arts“ gef
ið út sama ár. Þetta eru nýjustu
heimildir sem geta allra þekktra
listamanna um heim allan „Music
ians, Biographical Dictionary" gef
ið út 1940 þegir einnig „frægð"
mannsins í hel — og þarf þá ekki
frekar vitnanna við. Talið um
frærð Katchetúríans er því ekki
annað en raup, sem okkur auð-
trúa fslendingum er ætlað að taka
við athugunar- og mótmælalaust.
, Af öllum þeim landflótta lista-
I mönnum Rússlands. sem jeg taldi
upp, nefnið þjer aðeins tvo og
segið að þeir sjeu ekki Rússar.
Rök mín um aðfarir stjórnarinn-
ar við listamennina standa því
óhrakin.
Það er nú svo með Rússa nú-
tímans, að þeir geta verið víða
fæddir, annarsstaðar en í Rússíu.
Þeir eru Rússar vegna ætternis
og vegna rússneskrar menntun-
ar sinnar, þcir eldri. Rússar halda
fast í tungu og siði þjóðar sinnar,
þó þeir neyðist til að dvelja er-
lendis. Þeir kalla sig Rússa, jafn-
vel í annan og þriðja lið — sam-
anber Vestur-íslendinga, sem
g’öra slíkt hið sama um þjóðerni
sitt.
Þsir Arthur Rubinstein og 1
Leopold Stokowsky eru af Vestur
Siavneskum ættum — og má sjá
það glögglega, bæðí á útliti þeirra
og finna það í hinni þróttmiklu
list þeirra. Þó annar hafí fæðst
í Lodz á Póllandi — en hinn í
Lohdon, skiftir það ekki svo
miklu máli. Á árunum fyrir fyrri
heimstyrjöld voru landamæri
ekki svo glög" á milli Rússlands
og Póllands — og trúað gæti jeg,
að yður veittist erfitt að afsanna
það. að Arthur Rubinstein sje
kominn af hinni miklu rússnesku
tónsnillinga ætt, sem þeir
Nicholas og Anton, Rubinstein- ,
bræður, gjörðu svo fræga. Ann- í
ars getið þjer sjálfur flett upp í
lexíkonum um þetta efni — jeg j
nenni því ekki. I
Því þetta er alls ekki mergur-
inn málsins, þó nota megi það til j
að leiða athyglina frá aðalmálinu
og gjöra andstæðinginn tortryggi
legan.
Þjer megið heldur ekki blanda
saman lífsspeki, sem einstakling-
urinn kann að aðhyllast, og skap
andi list. Það er sitt hvað. Það er
engin stæling á neinu eða nein-
um að aðhyllast göfuga heim-
speki — og er óviðeigandi að
draga slikt inn í umræður um
önnur efni.
Stælingar má hinsvegar oft
finna í svonefndum frumlegum
tónsmíðum — en þó ekki nema á
tímum hrörnunar í listinni, eins
og þeim, sem við nú lifum á.
Leiðtogar lýðsins í þessum efn-
um verða að gjöra sier giögga
grein fyrir hvert stefnir — og
syngja ekki. lofræður um það,
sem beir sjálfir vita, að er á óheil
brigðum ófrelsisgrundveili reist.
Þá er það misskilningur, að jeg
vilji eggja yður á að taka upp
„línudans" á gamals aldri. Slík-
ar listastefnur þekkjast ekki í
lýðfrjálsum löndum. Það er að-
eins austan járntjalds, sem sú
stefna hefur verið tekin upp i
listum — og það gjörir gæfu-
muninn.
Læt jeg svo útrætt um þetta
mál — sem jeg ekki vil kalla
„deilumál", heldur frjálsar um-
ræður á milli borgaranna um
aktúelt mál — og skiftir þar
engu, hvort sá sem tekur til máLs-
er karl eða kona. Svo á það að
vera í lýðfrjálsum löndum.
Virðingarfyllst
Kristín Þórðardóttir Thoroddsen.
Svar Páls ísólfssonar
Kæra frú Thoroddsen!
AÐEINS nokkur orð að lokum:
Það, sem jeg hef sagt um list
Khachatúríans stendur óhaggaff.
Þær meiningar, sem þjer leggið
í orð mín, eru yðar eigin hugar-
fóstur. Jeg hef hvergi lofað „of-
beldi" nje „afskræmislist" og
aldrei dottið slíkt í hug. Má)s-
meðferð yðar er vægast sagt
vafasöm, svo að ekki sje meira
sagt. Á þessu er jeg dálítið hissa,
ekki á hinu, að einhver „þorif
að „hrófla" við dómum mínurrt.
Þar til hjelt jeg satt að segja að
ekki þyrfti mikla hugprýði, þar
sem uppreistarhugur og hið
„sanna Islendingseðli" væri fyrir
hendi.
Með „afskræmislist" munuð
þjer eiga við hina illu meðferð
hins þýska þjóðlags í kvikmynd-
Framh. á bls. 7.
—Víkverji skrifarr -----
SJ8t DAGLEGA LÍEIIMU
Nóg af kjöti
LAMBAKJÖTIÐ er á þrotum í
landinu miklu fyr en venja er
til. Hefir það raunverulega verið
skamtað undanfarið, þannig, að
ekki hefir verið selt iambakjöt
nema einn dag í viku í kjötversl-
unum. — Ástæðan fyrir lamba-
kjötsskortinum er m a. sú, að kjöt
hefir verið flutt út í þeim tiigangi
að vinna markað erlentíis fyrir
þessa gæðavöru og svo er það
fjárpestin, sem mjög hefir gengið
á fjárstofn iandsmanna, sem
kunnugt er.
En þótt lambakjöt sje af skorn-
um skamti, ættu ísiendingar að
geta haft nóg kjöt á borðum sín-
um.
Fyrirtaks fuglakjöt
REYKVÍKINGAR virðast ekki
hafa komist upp á lagið að
borða fuglakjöt líkt og aðrar
þjóðir gera. Við strendur lands-
ins er urmuli af sjófugli. sem er
hinn besti til átu, lundi og svart-
fugl. Hænsnarækt hefir aukist til
muna í landinu hin síðari ár og
fleiri fuglar eru ætir en rjúpur.
Endur þykja t.d. herramannsmat-
ur.
Nú er jeg ekki í vafa um, að
fuglavinirnir hneykslist á þessum
skrifum, en mörgum þykir, vænt
um lömbio, en þykir lambakjötið
gott fyrir því.
Þe-ar kjúklingunum
var fleysrt
FYRIR nokkrum árum komu
nokkrir Reykvíkingar á bæ
skamt frá Reykjavík. Þar sáu þeir
nýdrepna kjúklinga, sem hafði
verið fleygt á liaug. — Þeir
' spurðu hvort fólkið hjer gerði
sjer ekki mát úr kjúklir.gunum,
en húsbóndir.n svaraði undrandi:
„Borða kjúklinga, ha?“.
í búinu var þó ekki til neitt
nýmeíi um það leyti, ekkert
I nema súrmatur og tros.
Reykvíkingarnir fengu að hirða
kjúklingana. fyrir lítið gjald.
Þannig er vaninn.
4i.
10 þúsund krónur
í kaup á viku
GLÖGGUR maður hjer í bæn-
um spáir því, að með sama á-
íramhaldi og verið hefir hjer á
landi, líði ekki mörg ár þangað
til að verkamannakaupið á ís-
landi verði komið upp í 10 þúsc.
kr. á viku og samsvarandi fyrir
aðrar stjettir þjóðfjelagsins.
Það var hlegið að þessari full-
yrðingu, en hefði ekki líka verið'
hlegið að þeim manni, sem fyrir
10 árum hefði spáð því, að kaup-
ið j'rði komið upp í það sem nú
er, 1951?
Ljelegar samgöngur
ÞEGAR Pan American flugvjel-
in kom til Keflavíkur í fyrra-
kvöld voru allmarpir farþegar
með henni, sem ætluðu til Reyk.ia
víkur. En það var ekki hlaupið
að fyrir þá að komast til höf-
uðstaðarins. Engin áætlunarferð
þangað fyr en næsta dag.
Farþegarnir, sem ekki voru svo
heppnir, að einhver kom og sótti
þá, urðu að sníkja sjer far með
hinum og þessum, sem af tilvilj,-
un voru staddir syðra.
Þetta myndum við íslendingar
telja ljelegar innanlandssamgöng
ur í cðrum löndum.
Óskön er að siá
ARLEG þrifnaðaráminning: —
Um leið os jörð kemur upp í
görðum bæjarins koma óhreinmö
in, scm hafa safnast saman yfir
veturinn i ljós. Það er að vonum
ésköp að siá óþrifnaðinn. sem hef
ir verið falinn undir snjónum til
þessa. — Gott ráð er að byrja
strax að taka til í görðunum. —
Þess minna verka verður bað síð-
ar í vor — svo ekki sje nú minst
á hrcinlxtið.