Morgunblaðið - 30.05.1951, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 30. :naí 1951
MORGUNBLAÐIÐ
5
Sjálfvirkar fiskvinnsiuvjeíar
HEIMSÓKISI É
NVTÍSKU NIÐURSUeij
VERKSMIÐJU í B4NDARIKJUNUIVI
Sjálfvirk viktunaxvjel. — Dósir, sem á vantar, er snúi'ð á flutn-
ingsbandi, þar sem þær eru fylltar til rjettrar þyngdar.
Roðfleítingarvjel. — Spangir draga flökin a3 hníf (A), sem
l'oðflettir. Ciorm-fingur halda flakinu að sívalningnum (B).
Sjálfvirk hausunarvjel. — Sker af haus, ugga, sporð og innýfli.
Afköst yifr 70 fiskar á mínútu.
Sjálfvirkur úthlutari. (A) Dósirnar fara þaðan 1-1 vjelar (B),
sem fyllir þær með mældu magiú a£ fiski.
SEINNIHLUTA síðastliðins sum-
ars tók jeg mjer ferð á hendur
um norðvesturströnd Bandaríkj-
anna og allt norður til Canada,
til þess að litast um í fiskiðnaði,
en hann er geysimikill þar um
slóðii'. Fullkomnustu verksmiðj-
urnar og þær stærstu er að finna
í Astoria í Oregonfylki, og í
Seattle og Birmingham í Wash-
ingtonfylki. Verksmiðjur þessar
sjóða aðallega niður lax og tún-
fisk, og er í rekstrarfyrirkomu-
lagi yerksmiðja þessara gætt ýtr-
ustu hagkvæmni, og beitt nýtísku
og fullkomnustu vinnuaðferðum
sem völ cr á.
Sú verksmiðja er mjer þótti
mest koma til er í Birmingham í
Washingtonfylki. Nokkrar nýjar
vjelar höfðu þá nýlega verið tekn-
ar í notkun í verksmiðjunni, tii
að lækka enn framleiðslukostnað-
inn og spara vinnuafl. Meðal nýrra
vjela, sem teknar höfðu verið í
notkun voru þessar: Sjálfvirk
skurðar og fyllingarvjel (til að
fylla í dósir); sjálfvirk hausun-
arvjel, sem sker af haus, sporð,
ugga og innýfli, og nema afköst
hennar rúmum sjötíu fiskum á
mínútu; vjel sem leggur fiskinn
þannig til, að hausunarvjelin sker
hausinn og tálknbeinin af, og kem-
ur vjel þessi þannig í veg fyrir,
að meira fari í súginn af ætileg-
um fiski en þörf er á. Loks er
sjálfvirk vjel sem sker í burtu
hrygginn, og vjel sem roðflettir
flökin.
Mun hjer á eftir verða farið
nokkrum orðuírj um vinnuaðferðir
og starfrækslu verksmiðju þess-
arar.
Vcrksmiðjan cr staðsett á sjáv-
arbakkanum, og fiskibátarnir
koma með fiskinn að verksmiðju-
hryggjunni, þar sem þeir eru af-
fermdir með krönum, likum þeim
sem notaðir eru við sildarlöndun.
Fer fiskurinn frá krönunum á
flutningsbandi inn í verksmiðjuna,
þar sem hann er viktaður og
flokkaður eftir gæðúm og tegund-
um. Þaðan er fiskurinn fluttur í
rennum með vatni í, þangað sem
niðursuðan hefst. Fyrst er fisk-
urinn settur í vjel þá, sem leggur
fiskinn þannig til, að hausunar-
vjeíin afhausar hann og sker í
burtu tálknbeinin. Sama vjel sker
svo í burt ugga, sporð og innyfli.
Fiskurinn er settur inn í vjelina,
sporðurinn á undan og kviðurinn
upp’. í miðri vjelinni er hjól, sem
grípur fisklnn í spoi'öinn méð grip-
um, þar næst sker kringlót;t sög
sporðinn af, þrjár gripasamstæð-
ur halda fiskinum og sög sagar
af kviðuggana, önnur sög sagar
bakuggana af. Enn önnur sög opn-
ar kvíðinn fram að höfuðbeiiTum,
kviðarholsfletjari stækkar kvíðhoP
ið, tvær kringlóttar sköfur taka á
burtu innýflin á meðan vatns-
sprauta þvær kviðarholið. Eftir
þessa aðgerð fer fiskurinn á flutn-
ingsbandi til athugunar á sjer-
stakt borð, þar sem eftirstöðvar
af innýflum, ef einhverjar eru,
veru tekin í burtu af starfsfólki.
Fiskurinn heldur nú áfram ferð
sinni til vjelar sem tekur í bui'tu
hrygginn og sker hann í tvo parta,
langsetis. Að þessai'i aðgerð lok-
inni verða rifbeinin eftir, og kem-
ur það ekki að sök þar sem þau
verða mjúk og ætileg eftir suð-
una. Næst fer fiskurinn i gegn um
roðflettingarvjel, tveir helmingar
í senn. Iíoðin detta á flutnings-
band fyrir neðan vjelina, sem flyt-
ur þau til staðar í verksmiðjunni,
þar sem þau eru söltuð í tunnur
og send til sútunar. Roðílettir.
helmingarnir halda nú áfram ferð
sinni eítir flutningsbandi, þar
sem viðloðandi roð, ef eitthvað er,
er tekið í burtu af starfsfólki.
Næst fara fiskhelmingarnir til
skurðar og fyllingarvjelarinnar,
sem sarnanstendur . aí fi^kiskera
og fyllaya, Fiskhelmjpgaynir ern
skornir í ’stykki,,sem eru jafn stqr
dósunum, sem þau fara í. Stykkjn
fara frá hnífunum í fötur á keðju
handi, sem færir eina fötu í senn.
Úr fötunum er fiskinum ýtt inn í
göng-, sem eru nálega stærð stykkj-
Halldór Helgason hefur und-
anfarin rúm þrjú ár stundað
nám í matvælaiðnaði í Banda-
ríkjunum, eitt ár í Chicago, og
frá því haustið 1948 við ríkis-
háskólann í Oregon-fylki á
vesturströnd Bandaríkjanna.
Hefur hann sent blaðinu grein
þessa að vestan, þar sem hann
enn er við nám.
Halldór Helgason.
anna, sem fara í dósirna.r Eftir
að stykkin koma út úr göngun-
um, fara þau í hólf á mælingar-
vjel, sem snýst, og eru hólfin að-
eins smærri en dósírnar. Eftir
að hvert hólf er fullt, lokast það,
og er innihaldið pressað svo það
verði þjett. Ferðin heldur nú
áfram að úthhltara, sem setur
mælt magn af salti í dósimar-. Eft-
ir það fara dósirnar að fyllingar-
vjelinni, þar sem fisknum er þrýst
inn í dósirnar. Þaðan fara dós-
irnar að vigtarvjelinni, sem sam-
anstendur af fjölda smá vigta.
Þær dósir sem á vantar færir vjel-
in sjálfvirkt á.sjerstakt flutnings-
band, þar scm físki er bætt í þær.
Starfsfólk tekur af þeim dósum,
scm of mikið er í.
Næst fara dósirrtaij að vjel, sem
setur lokin á nægilega þjett,
þaniiig að þau detti ekki af,
en samt ekki svo þjett, áð loft
verði ekki sogað út úr dósunum
af þar til gerðri vjel, sem dósin
næst fer í gegniim. Fara nú dós-
irnar i gegnum lokunarvjelina.
og eftir þá aðgerð eru dósirnar
loftþjettar, svo éngir gerlar kom-
ást áð -innihaldinu. Eru nú dós-
irnar þvégnar með sprautu af
heitu vatni, og þar næst raðað á
bákka i sex lög. Bakkarnir með
dósunum á cru færðir að sjóður-
unum, sem er síðasta skrefið í
niðursuðunni. Dósirnar eru soðn-
ar í IV2 klst. við 110°—115°C. —
Eftir suðuna eru dósirnar kæld-
ar niður í 37°—38°C. Miðar eru
síðan settir á dósirnar, og þær
settar í kassa sem taka 48 dósir.
Er nú fiskurinn tilbúinn til dreif-
ingar.
Allur úrgangur er nýttur til
hins ýtrasta. ÖIl innýfli eru hirt,
og úr þeim unnið íiskimjöl og
olía. Roðin eru söltuð niður í
tunnur, og send sútunarverk-
smiðju til vcrkunar. Eru þau hag-
nýtt og úr þeim búnar til alls-
konar leðurvörtir, svo sem kven-
skór, veski og annað.
Verksmiðja þessi er byggð me->
það fyrir augum að sjóða niður
lax eingöngu, og eru aílar vjelar
og annar útbúnaður við það mið-
að .—
Margar af vjelum þeim, scn>
notaðar eru í verksmiðju þessari
mætti hagnýta hjer á landi, svo
sem Viktunarvjelina, hausunar—
vjelina og roðflettingai vjelina. —
Að vísu mun nú vera búið ao
taka í notkun roðflettingarvjelar
í sumum hraðfrystihúsum hjer—
lendis. Verk þau sern vjelar þess—
ar vinna er nú allt gert með hant%
aíli hjer á landi, og mætti sparív
mikið vinnuafl og gera fram-
leiðsluna hagkvæmari mcí^
notkun þeirra.
í fiskiðnaði íslendinga hefur
niðursuða fiskmetis ávallt taono*
skarðan hlut frá borði, og hlut-
fallslega verið minni hluti ai“
heildarfiskframleiðslunni en hjö
öðrum fiskframleiðsluþjóðum. —
Niðursoðinn fiskur er hinsvegar
verðmeiri en fiskur framleiddai-
á ýmsan annan hátt, og sem út—
flutningsvara skilar hann meíi i
gjaldeyri hlutfallslega. í Banda -
ríkjunum, Noregi og í Portúgaf
t.d. er niðursuða fiskmetis stór-
iðnaður, og er framleiðslan sc’ ►
um víða veröld. Ef við Islending -
ar eigum að verða hlutgengir :V
heimsmarkaðnum verðum við >
taka upp sömu tækni og þessar
þjóðir hafa tileinkað sjer. Meí>
stofnun Fiskiðjuvers ríkisins er
stigið spor í þá átt, að skapa skil -
yrði til fjöldaframleiðslu með v * t
indalegum aðferðum, á sviði niS-
ursuðuiðnaðarins. Er furðulegt ::it
þess að vita að verksmiðjan skulV
enn ekki vera fullbúin vjehnv
þannig að hún geti gegnt því hhit
verki, sem til var ætlast mrh
stofnun hennar.
j Á árinu 1946 var samþykkt a:£
Alþingi frumvarp um síldarniS-
ursuðuverksmiðju ríkisins á SigTiv
firði. Var ráðgert að verksmiðja
þessi yrði mjög fullkomin, og
gæti soðið niður í 48,000 dósir >
átta stunda vinnudegi. Stofnkosí rv
| aðar- og rekstrarkostnaðaráætl-
un var gerð á sínum tíma af dr
. Jakob Sigurðssyni, og kaup höfði»
Verið gerð á nokkrum vjelum.
Verksmiðja þessi er ennþá ó-
byggð, og hefur ekkert heyrst urV
mál þetta um lengri tíma.
Fullyrða má að síldarniður-
suðuverksmiðja, ef reyst hefo*
verið, annað h-vort af hinu opin—
| bera eða einstaklingum, hefði ni*
(þegar skilað álitlegri upphæð •
i erlendum gjaideyri, umfrt'>
stofnkostnað. Islenska síldin et~
viðurkennd vara á heimsmark-
j aðnum, og að því hlýtur að re’: >
að leitast verði við að hagný t >
hana þannig að meira verðmæt*
Ifáist fyrir hana en i dag.
I Tæknin er lykill að öllum franv
förum á sviði atvinnulífsins. —
. Aukin samkeppni á heimsmark—
aðnum hefur það í för með sjer*
að því aðeins getum við vænst
þess að standast samkeppnina o(f
færa út kvíarnar, að við fylgj-
umst með öllum tækninýjunguro
í fiskiðnaðinum.
Halldór Ilelgasoist,

2 gólfteppi
indversk, handofin, TIL SOLU. —; Stærðir: 3x4 metra ■>:,
og 2,70 x 3,70 m. |ji
Uppl. á Bárugötu 5, I. hæð frá kl. 9—12 og 5.30—7 e. h.
!ít
■ ■■■•■»■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■«■■■■■■■>•%
i íbúðarhús
■ og verkstæðisskúr á stórri eignarlóð er til sölu nú þegar.
• Uppíýsingar gefur
■ ÓLAFUR ÞORGRÍMSSOX hrl.
■
! Austurstræti 14.