Morgunblaðið - 04.08.1951, Qupperneq 6

MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 4. ágúst 1951.
Utg.: H.f. ÁxvaKur, Reykjavth
ITramkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórj- Valtýr Stefánsson (ábyrdftarrn
Lesbók: Árni Óla, sími 304h
•iugiýsingar: Árni Garðar Kristinsson
Ritstjérn, auglýsingar og afgreiftsla
Austurstræti 8. — Sími 160f>
Asknftaigjald kr. 16.00 á mánuð'i, innaiuancu
I lausasölu '-•> aura eintakið I krónu rneá Lesbo»
iniáiuto krefst stvinnuleysis
Prófessor Niels Bohr gerði greiiE
fyrir hinni nýju heimsmynd
BÆJARSTJÓRN Reykjavíkur
hefur vegna hækkana á gjöldum
bæjarins orðið að leggja til að
óska heimildar til þess að fram-
kvæma aukaniðurjöfnun, er nemi
10% af álögðum útsvörum árið
1951. —
Þessi aukaniðurjöfnun nær þó
ekki til útsvara, sem eru 1000,00
kr. eða lægri. Álagið á útsvör,
sem eru 1 þús. kr. til rúmlega
2 þús. kr. er þó aðeins 5%. Er
þannig reynt að koma í veg fyrir
að tekjulægstu gjaldendurnir
verði fyrir þessari hækkun úí-
svaranna.
Meginástæðurnar fyrir hækk-
uðum útgjöldum höfuðborgarinn-
ar á þessu ári eru þær, að síðan
cð fjárhagsáætlun bæjarins var
samin og samþykkt í desember
s. 1. hafa verulegar breytingai
orðið í efnahagsmálum þjóðar-
innar. Á s. 1. vori sömdu verka-
iýðsfjelögin og atvinnurekendur
um verulegar hækkanir kaup-
uppbóta í samræmi við kaup-
gjaldsvísitölu. Haía þessir'samn-
ingar haft í för með sjer mjög
verulega aukin útgjöld fyrir bæj-
i.rsjóð Reykjavíkur.
Gagnvart þessum staðreyndum
hefur bæjarstjórn raunverulega
um þrennt að velja. — í fyrsta
iagi að taka ekkert tillit til hinna
auknu útgjalda, halda öllum fram
kvæmdum í sama horfi og freista
engra ráða til þess að afla sjer
tekna til þess að rísa undir út-
gjöldunum. Afleiðing þess yrði
stóríelldur greiðsluhalli hjá bæj-
arsjóði.
í öðru lagi að draga mjög veru-
lega úr framkvæmdum bæjar-
ins til þess að spara útgjöldin og
halda uppi greiðsluhallalausum
búskap. Þriðja leiðin til þess að
rr.æta hinum hækkuðu útgjöld-
um, er að ráðast í nokkra auka-
rJðurjöfnun og reyna þannig að
koma í fyrir stórfelldan niður-
slcurð framkvæmda.
Sjálfstæðismenn völdu
þriðju og síðustu leiðina. Þeir
vildu hvorki láta skeika að
sköpuðu og una verulegum
greiðsluhallabúskap á þessu
ári, nje draga verulega úr
frámkvæmdum bæjarfjelags-
ins. Þeim var ljóst, eins og
Gunnar Thoroddsen borgar-
stjóri tók greinilega fram á
bæjarstjómarfundi í fyrra-
dag, að til þess að unnt yrði
að koma í veg fyrir greiðslu-
halla með samdrætti fram-
kvæmda, þurfti stórfelldar
uppsagnir verkamanna, sem
vinna að ýmsum framkvæmd-
um á vegum bæjarfjelagsins.
Afleiðing þeirra gat orðið veru
legt atvinnuleysi í bænum.
Af þessum ástæðum lögðu
Sjálfstæðismenn til að leið auka-
r.iðurjöfnunar yrði farin til þess
að mæta hinum auknu útgjöld-
um, koma í veg fyrir greiðslu-
halla og til þess að halda í horí-
inu um verklegar framkvæmdir.
Þetta er í stuttu máii sá grund-
völlur, sem meirihluti bæjar-
stjórnarinnar byggir á ákvörðun
sína um 1Ó% aukaniðurjöfnun.
Það er að vísu aldrei vinsælt
cð samþykkja auknar álögur á
borgarana, hvort heldur er til bæj
ar eða rikis. Og víst eru opinber
gjöld orðin mjög há í þessu landi.
En það er ekki bæði hægt að
jeta kökuna og geyma haná. Það
er ekki hægt að gera hvort-
tveggja í senn, að krefjast kaup-
hækkana og þar með aukinna út-
gjalda af bæjarfjelaginu og neita
því um tekjur til þess að rísa
undir þeim.
En það er nákvæmlega þetta,
sem minnihlutaflokkarnir í bæjar
stjórninni, kommúnistar og Al-
þýðuflokksmenn, hafa gert. Þeir
hafa keppst um að hæla sjálfum
sjer fyrir að hafa knúð fram
hækkaðar laúnauppbætur á s. 1.
vori. Nú þegar að því kemur að
taka afleiðingunum af þessum
ráðstöfunum neita þeir að vera
með.
Engum dylst að þessi afstaða
minnihlutaflokkanna felur i
raun og veru í sjer skýlausa
kröfu um stórfelldan samdrátt
verklegra framkvæmda bæj-
arins. En af því hlyti að leiða
atvinnuleysi í stórum stíl.
Kommúnistar og Alþýffu-
flokksmenn eru þessvegna að
krefjast nýrra fækkana og
uppsagna í bæjarvinnunni, ef
þeir berjast gegn aukaniður-
jöfnun til þess að afla fjár til
| að halda verklegum fram-
' kvæmdum í horfinu og greiða
þær launabætur, sem samið
var um á s. 1. vori.
| Á snið við þessa staðreynd
verður ekki gengið. Minnihluta-
flokkarnir geta ekki dulið al-
menning þess loddaraleiks, sem
þeir leika er þeir annarsvegar
niótmæla aukaniðurjöfnun en
krefjast hinsvegar fullrar at-
vinnu, og hæla sjer af því að
hafa skapað þær ástæður, sem
liggja til aukinnar tekjuþarfar
bæjarins. Slíkt framferði er of
auðsær skrípaleikur til þess að
vera tekinn alvarlega.
Um afstöðu Farmsóknarmanns-
ins í bæjarstjórn er ekki mikið
eð segja. Hann er nokkurn veg-
inn sjálfum sjer samkvæmur þar.
Hann vill að útgjaldaaukning-
r.nni verði mætt með að draga úr
íramkvæmdum, segja fleiri
verkamönnum upp. Á þann hátt
vill han komast hjá aukaniður-
jöfnun.
Þetta segir hann nokkurn veg-
inn greinilega. Hinir minnihluta-
flokkarnir segja það ekki upp-
hátt en þeim er ijóst, að stefna
þeirra hlyti að hafa sömu afleið-
ingar.
Stefna Sjálfsíæðismanna i
þessum efnum er skýr og á-
kveðin. Þeir vilja hvorki
stofna til greiðsluhallareksturs
hjá bæjarfjelaginu nje hrinda
íjölda verkamanna og laun-
þega út í atvinnuleysi. Þeir
benda borgurunum á það, að
þeir verði að taka afleiðingum
þess, sem gei-st hafi með hin-
um hækkuðu launauppbótum
á s. 1. vori. Og þá er ekki
annað að leita en til þeirra
sjáltra.
Þetta er sá kjarni málsins,
sem öllu sanngjörnu fólki er
áreióanlega Ijós.
Hversvegað!
HVERSVEGNA hafa kommúnist-
ar skipt um stefnu gagnvart
smáíbúðunum? Vegna þess að
þeir hafa fundið andúð fólksins
gegn stefnu þeirra en samúð þess
og traust á stefnu Sjálfstæðis-
n.anna.
Sannleikurinn er sá, að komm-
únistar hafa aldrei flutt tillögu
ai viti í húsnæðismálum Reykvík-
ir.ga. Þeír hafa látið sitja við
æsingar í blaði sínu um þessi
þýðingarmiklu mál. Sjálfstæðis-
mtnn hafa hinsvegar markað
raunhæfa umbótastefnu og fram-
kvæmt umbæturnar á grundvelli
hennar.
ALDREI hefur meiri aðsókn ver-
ið að nokkrum fyrirlestri í há-
tíðasal Háskólans, en í grer-
kvöldi, er prófessor Niels Bohr
fiutti fyrirlestur sinn þar, um
frumeindirnar og þekkingu vora.
Alllöngu áður en fyrirlestrar-
tíminn var kominn, var hvert
sæti skipað í salnum og á.svöl-
unum, en komið fyrir öllum þeim
aukastólum, sem þar gátu rúm-
ast.
Auk þtss var þar margt fólk,
sem ekki fjekk sæti, bæði í saln-
um og frammi á stigapallinum.
Sem betur fór hafði verið komið
fyrir gjaiiarhornum í salnum,
með tillit* til þess, að fyrirlesar-
anum liggur lágt rómur. Svo all-
ir áheyrendur, hvar sem þeir
voru staddir heyrðu vel mál
hans. »
| Áður en fyrirlesarinn tók til
máls, ávarpaði háskólarektor
i prófessor Alexander Jóhannesson
! hann og mælti á þessa leið:
ÁVARPSORÐ
HÁSKÓLAREKTORS
„Kæri prófessor Niels Bohr.
Það er mjer sjerstök ánægja
og heiður að bjóða yður vel-
kominn hingað til Háskóla Is-
lands.
Fyrir allmörgum árum Ijetum
vjer í ljópi ósk vora um að verða
þess heiðurs aðnjótandi, að þjer
heimsæktuð okkur. En við vit-
um að margháttuð starfsemi yð-
ar hefur ekki leyft yður að koma
til Islands fyrr en nú.
Þeim mun meiri ánægja er það
okkur að þjer nú hafið íengið
tíma til þess að koma hingað til
þess, m. a. að heimsækja nokkra
af helstu sögustöðum íslands. Þar
eð við vitum að íslendingasög-
urr.ar eru eftirlæti yðar, vonum
við, að þjer fáið notið komu yðar
tii Hiíðarenda, Fljótshlíðar og
Borgarfjarðar.
Háskóli okkar er í nánum tengsl
um við Hafnarháskóla, þar eð
margir af háskólakennurunum
hjer hafa stundað nám í Kaup-
ma/mahöfn. Fram til ársins 1911,
er háskóli okkar var stofnaður,
fengu velflestir íslenskir embætt
ismenn rnenntun sína í Dan-
mörku.
VIÐ IIÖFUM SETT
MARKIÐ HÁTT
Við stöndum nú á eigin fótum
og höfum sett mark okkar hátt.
Rannsóknir okkar á islenskri
tungu, sögu og bókmenntum eru
okkar fremsta viðfangsefni. En
það er áform okkar að víkka
rannsóknarsviðið á kornandi ár-
um, eftir því sem ástæður hjer-
lendis frekast. leyfa.
Allar rannsóknir verða að hafa
bæði þjóðleg og alþjóðleg mark-
mið. Hinn ungi Háskóli okkar
hefur sett sjer það m. a. að
verða atvinnuvegum íslands til
styrktar, íandbúnaði, fiskveiðum
og iðnaði." Við munum hafa opin
augun fyrir _ alþjóðlegum skyld-
um okkar. í dag hef jeg þann
heiður að bjóða velkominn þann
danska vísindamann, sem með
rannsóknum sínum hefur varp-
að mestum Ijóma yfir larid sitt
fyrir verk, sem hefur ófyrirsjá-
anlega þýðingu í framtíðinni. Svo
ei um hin nýju atomvísindi.
Er það okkur innileg ánægja,
að það er vísindamaður frá
b:æðraþjóð okkar, er hefur á-
unnið sjer svo mikillar frægðar,
eins og þessi gestur okkar í ný-
tisku atomvísindum. Með þessum
orðum býð jeg yður velkominn
til Háskóla íslands.“
ÍÍTN NÝJA HEIMSMYND
ATÓMANNA
Þessum ávarpsorðum háskóla-
rektors var heilsað með dynjandi
lóíaklappi.
Því næst steig prófessor Niels
Bohr í ræðustólinn og talaði í
xúmlega klukkustund, um leynd-
ardóma atomvísindanna, hvernig
þessi nýja, að vissu leyti tor-
En éfróðum áheyrendum var nokkuð erfitt
um að skilja hann fil hlílar, i
skylda vísindagrein fyrir almenn
ing, gjörsamlega kollvarpar við-
u.'kenndum aðferðum, kenning-
um og staðreyndum eðlisfræð-
innar gömlu. Hvernig gamla
heimsmyndin riðar fyrir augum
nútíma vísindamannanna, jafn-
framt því, sem hinir svokölluðu
'„dauðu hlutir“ fá nýtt líf fyrir
sjónum manna.
| Prófessor Niels Bohr benti I
jfyrirlestri sínum m. a. á það,
hvernig hinar nýju eðlisfræði-
kenningar gera mismuninn allt
annan milli eðlisfræði og líf-
fræði, jafnvel sálarfræði líka.
| En þegar efnið fær líf fyrir
augum vísindamannanna, þá ligg-
, ur nærri að leyfa sjer það sem
prófessorinn gerði, að draga sam-
líkingar á milli efnisheimsins,
sem áður var talinn lúta föstum
og órjúfanlegum lögmálum, og
hins sálræna mannheims, þar sem
enginn er steyptur í sama móti. S
Hjer verða engin tök á að rekja
efni þessarar miklu og stórfeng-
legu myndar, er fyrirlesarinn
dró upp af heimsviðhorfi því, er
hin nýju vísindi hafa skapað.
Enda var hugarflug hans svo
stórfenglegt, að erfitt var fyrir
óæfða og ófróða að fylgjast með
til fulls skilnings. Svo sem þegar
hsnn ljek sjer að því að gera
scmlíkingar á milli frægra
manna i íslendingasögum, lynd-
iseinkunnum þeirra og lífsvið-
liorfum, við þá eiginleika og þá
heima, sem birtast mönnum í ver-
öld atomanna.
FRJÁLSAR RANNSÓKNIR
LÍFSANDI ÞJÓÐA
Áheyrendur hlýddu á fyrirles-
arann með óskiftri athygli, enda
þótt viðbúið væri, að þeim reynd-
ist torvelt að fylgja þar öllurn
efnisþáttum. En framsögn pró-
fessorsins er svo innileg, svo að-
laðandi og áhrifarík, að hver inað-
ur heillast nf.
Þegar hann í lok máls síns, gat
þess, að hann myndi ef til vill
hafa reynst hélst til fjölorður, bá
fyrst veittu menn því cftirtekt,
hve lengi hann hefði talað.
Eftir að ræðumaður hafði verið
hylltur með öflugu lófataki, steig
prófesor Sigurður Nordal í ræðu-
stólinn. Þakkaði ræðumanni með
fáeinum orðum. Benti m. a. á, að
hin alveg óvenjulega aðsókn að
þessum fyrirlestri. væri órækur
vottur þess, hve menn gerðu s.ier
mikið far um að kynnast hinu
stórmerka málefni, er prófessorinn
flutti hjer. Enda hefði fyrirlest-
urinn verið ógleymanlegur við-
burður öllum þeim, er höfðu
tækifæri til á hann að hlýða.
Síðan vjek prófessor Nordal
nokkrum orðum að því, hve frjáls-
ar vísindarannsóknir væru í mikl-
um hávegum hiá dönsku þjóðinni.
Hve það væri áíiægjulegt, og mik-
Framh. á bls. 8.
Velvakandi skrifar:
ÚB DAGLEGA LÍFINU
Ekki hóí mælandi
AVÍÐ ÓLAFSSON, fiskimála-
stjóri, kveður sjer hjer
hljóðs.
„Út af því, sem Guðbjartur
Ólafsson hafnsögumaður segir í
biaðinu í dag um flutning síld-
arfrjetta í útvarpinu vil jeg taka
fram eftirfarandi:
Jeg vil ekki mæla bót þeirri
aðferð, sem höfð hefur verið við
frjettaflutning útvarpsins af síld
veiðunum, þar sem sagt hefur
verið frá daglega m. a. hvar síld-
in hafi borist á land og þannig
gefin vísbending um hvar veið-
arnar hafi farið fram. Hefur
írjertastjóra útvarpsins verið
bent á þetta og hefur þess a. m.
k. æði oft verið gætt að :iefna
ekki löndunarstaði, þó ekki nógu
vel. Þetta stendur þó væntanlega
til bóta.
Talað milli skipa
EN Guðbjartur hafnsögumaður
hefði mátt líta sjer nær úr
því hann fór að skrifa um þetta
mál. Það eru aðrar „frjettastofu-
frjettir“ sem eru jafnvel enn var-
hugaverðari en í ríkisútvarpinu
og á jeg þar við þær veiðifrjett-
ir, sem skipstjórarnir á síldveiði-
flotanum kalla sífellt á milli
skipanna á meðan á veiðunum
stendur. Ef erlend veiðiskip við
landið hafa áhuga á að fylgjast
með veiðunum, og það hafa þau
tvímælalaust, þá þurfa þau ekki
annað en hlusta á bátabylgj-
unni til þess að geta fylgst alltaf
jafnóðum með því hvar skipin
eru að veiðum og hversu mikil
veiðin er. Skylt er þó að taka
fram, að allir skipstjórar eiga
hjer ekký jafnan hlut að máli,
en því miður alltof margir. •—
Stæði það sannarlega nærri
Guðbjarti hafnsögumanni, sem
stjórnarmeðlim í Farmannasam-
bandinu, að taka það mál upp
við fjelaga sína á síldveiðiflot-
anum.
Varhiigaverðustu
frjettirnar
FRJETTIRNAR, sem ganga sí-
fellt á milli skipanna hafa
það þó fram yfir útvarpsfrjett-
irnar, að þær eru sagðar á með-
an veiðin fer fram, en útvarps-
frjettirnar ekki fyrr en hálfum
til heilum sólarhring eftir að
veiðarnar hafa átt sjer stað.
Unnið að lagfæringu
SÚ tillaga Guðbjartar að banna
beri daglegar aflafrjettir út-
varpsins og vísa fólkinu á dag-
blöðin finnst mjer íráleit. Mikill
hluti landsmanna er beint eða ó-
beint tengdur fiskveiðunum og
vill fá að fylgjast með beim og
þó sjer í lagi síldveiðunum. •—
Fjöldi manna víðsvegar um land
ið á þess ekki kost að sjá dag-
biöðin daglega og hefur enga
aðra leið en að styðjast við út-
varpsfrjettir.
Hinsvegar má flytja frjettir
þannig, að ekki sje hætta á aS
tjón verði af og að því hefur
verið og verður haldið áfram að
vinna, ,<
3. ágúst 1951 _
Davíð ólafsson."
Enga hálfvelgju
4LMENNINGUR er áreiðanlega
þeirrar skoðunar, að ekki
megi misnota útvarpið og tal-
síöðvar skipanna á nokkurn hátt.
Hjer verður að taka af skarið og
marka ófrávíkjanlega stefnu,
stefnuleysi kemur hjer ekki til
gieina.
Það skiptir ekki máli, hvort í
hlut á síldarleit, útvarp eða veiði
skipin sjálf, allir verða að beygja
sig fyrir nauðsyninni, þeirri ský-
lausu kröfu, að erlendum veiði-
skipum sje ekki gefin vitneskja
um, hvar aflann er að hafa
hverju sinní.
/