Morgunblaðið - 14.10.1951, Qupperneq 9

MORGUNBLABIÐ
Sunnudagur 14. okt. 1951.

LauQardagur
13. oktéber
Kjarnorkan hefir
^ haldið kommúnistum
r í skef jum
FYRIR SKÖMMU var þaB til-
kynnt í Bandaríkjunum, að kjarn
orkusprenging hefði orðið í Sovj-
etríkjunum á tilteknum stað.
Höfðu Bandaríkjamenn komist
að þessu með þar til gerðum
mælitækjum sínunc.
Á undanförnum árum hafa
kommúnistar um allan heim og
fylgifiskar þeirra, haldið því
fram, að allur herbúnaður með
kjarnorkuvopnum bæri vott um
lágmark siðgæðis, og væri stjórn
Sovjetríkjanna ósamboðin með
öllu.
ítrekaðar tilraunir Moskva-
stjórnarinnar til þess að afla sjer
þekkingar á kjarnorkuleyndar-
málum hafa vissulega bent í þá
átt, að hún væri ekki eins frá-
hverf kjarnorkuherbúnaði, éins
og sendisveinar hennar og
hlauparófur út um heim Ijetu í
veðri vaka.
Uppgerðarviðbjóður kommún-
ista á kjarnorkuvígbúnaði, hafði
á tímabili nokkur áhrif á óraun-
sæja menn. Uns Winston Chur-
chill gerði grein fyrir kjarna
málsins í fáum orðum. Hann
sagði berum orðum: „Núverandi
yfirburðir Bandaríkjamanna í
kjarnorkuvígbúnaði er það, sem
aftrar Moskvastjórninni frá að
ráðast með hervaldi á Iýðræðis-
ríki Vestur-Evrópu.“ Hvort vilja
menn svo heldur kjarnorku-
sprengj urnar liggjandi í vopna-
búrum Bandaríkjanna, ellegar
tnnrás Stalins með ógrynni her-
liðs vestur yfir Evrópu?
Játning Stalins
iVerkanir kjamorkuvopnanna í vopnabúiúm Bandaríkjanna •
Hvað verður um friðarsöng „dúfnanna“ þegar Stalin með-
gengur að hann sje þátttakandi í kjarnorkukapphlaupinu? •
Framleiðslan fer vaxandi • Hinar miklu framkvæmdir sem
Marshallaðstoðin gerir okkur kleifar • Mikilhæfur stjórnmála-
maður • Grænlandsveiðar • Þegar þorskurinn og síldin yfir-
gefa landið verður þjóðin að treysta ræktunina • Sagan um
manninn sem hætti að svíkja ættjörðina
..
ná til hinna „þekktu kjarnorku-
stöðva“. Óþekktar stöðvar eiga
að vera undanþegnar eftirlit-
inu(!) En samningurinn um eyð-
ingu allra kjarnorkusprengja á
að undirskrifast eftir tillögu
Rússa, samtímis sem þetta ófull-
nægjandi eftirlit byrjar(!)
. f umræðum á þingi Samein-
uðu þjóðanna um kiarnorkueft-
itlitið, rjeðst Visinskji á meiri-
hluta tillöguna með þeim orðum,
að hún væri svo nærgöngul:
þjófa“, sagði hann. Einmitt þessi
orð hans sýna, að næði tillagan
fram að ganga, yrði um raunveru
legt eftirlit að ræða, sem allir
yrðu að beygja sig fyrir.
Kjarnorkuvopn þau, sem heim-
urinn hefir fengið kynni af hing-
að til, eru með þeim hætti, að
með engu móti verður til þeirra
gripið, nema sem örþrifaráðs á
örlagastundu. Þeim er hægt að
beita til tortímingar á manngrúa
í þjettbýli. En verkanir þeirra á
vígvöllum styrjaldar koma hand-
hafa þeirra af vafasömu gagni.
Meðferð kjarnorkunnar er breyt-
ingum háð, eins og öll tækni, sem
að er unnið.
FYRRA FÖSTUDAG birti aðal-
málgagn Moskvastjórnarinnar,
Pravda, viðtal við Stalin. Játar
hann þar í fyrsta sinn, að Sovjet-
rikin hafi hafið framleiðslu kjarn
orkuvopna, mismunandi teg-
unda.
Játning þessi er eftirminni-
legt kjaftshögg á alla „friðar-
dúfuhreyfinguna*1 og alla þá
fylgifiska kommúnísta, sem á
undanförnum misserum hafa
haldið því fram, að framleiðsla
slíkra vígvjela sje óafmáanleg-
ur blettur á heimsmenningunni.
Að vísu segir Stalin í Pravda-
greininni, að kjarnorkuvopn
hans skuli aðeins „beinast gegn
árásarher.“ En gamli maðurinn
er ekki það andvígur „árásum“,
að hann hafi viljað stöðva árás
íeppa sinna í Kóreu.
Heimurinn hefir nú ótvíræða
játningu Stalins um að Sovjet-
stjórnin framleiði atornsprengj-
ur og sje reiðubúin að notfæra
sjer þær þegar svo ber undir.
Upp frá því stendur allt kjarn-
orkumálið í nýju ljósi. Ekki leng
ur annar aðilinn, sem neitar sjer
um að nota þetta ægivopn, sem
hann einn getur framieitt. Hjer
er um vopn að ræða, sem Sovjet-
ríkin reyna af fremsta megni að
framleiða til „síns brúks", hvort
sem hinum meira eða minna sak-
lausu „friðardúfum" likar betur
eða verr. j ____
Hversvegna meðgekk
K Stalin? isstfei
ÁGISKANIR hafa komið fram
um það, hvers vegna Stalin ljet
til sín heyra á þennan hátt ein-
mitt nú. M. a. er talið, að vakað
hafi fyrir honum að gefa eins-
konar svar við endurteknum
skýrslum amerískra kjarnorku-
sjerfræðinga, er frá þeim hafa
borist um síðustu breytingar í
kjarnorkutækninni.
Þegar sjerf •æðingarnir skýrðu
frá, að nú væri hæe' að nota
kjarnorkuvopnin í vcnjulegurr.
hernaði til að jaína liðsmun, þ
var sýnilegt, að þær upplýsing
ar voru gefnar með það fyrir
áttgum, að kommúnísf'ir tækju
tillit til þeirra í ársáar .ndirbún-
íngi sínum. Vissu I vað biði
Þe irra í styrjöld eftir £ / Vestur-
veldin hefðu fengið ta. mhaid á
þessari nýiu hernaða ' : ni. Að
Fyrrverandi utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, George Marshall.
þessum upplýsinguip fengnum,
hafi Stalin litið svo á, að hon-
um hentaði ekki að þegja leng-
ur yfir því, að hann hefði kjarn-
orkuvopn í bakhöndinni, enda
þótt það yrði óþægilegur biti í
hálg fyrir „þjónustuviljugar"
friðardúfur hans.
Vilja ekki eftirlit
AÐ SJÁLFSÖGÐU er þess að
vænta, að kommúnistar tækju
nú upp málið um allsherjar eft-
itlit með kjarnorkunni. En þar
standa þeir óneitanlega illa að
vígi. Því sannleikurinn er sá, að
meirihlutatillaga hefir lengi leg-
ið fyrir þingi. Sameinuðu þjóð-
anna um það, að koma skuli á
alþjóðaeftirliti með kjarnorku.
Skuli það hefjast með eftirliti í
úrannámunum og kjarnorku-
stöðvunum.
Þegar þessi umsjá er orðin
trygg, þá á að eyða öllum kjai'n-
oi’kusprengjum, sem til eru í
heiminum og afnema alla hættu,
sem af þeim getur stafað.
En tillaga Sovjetríkjanna er á
þá leið, að eftirlitið skuli aðeins
Fyi'ir nokkru hefir formaður
kjarnorkunefndar Bandaríkjanna
Gordons Deans, skýrt svo frá,
að nú hafi tæknin leyst þá þraut
hvernig gera megi kjarnorku-
vopn af mismunandi styrkleika.
svo nú sje gerlegt að beita kjarn-
orkuvopnum gegn árásarliði er
sækir fram á vígvöllum.
Framleiðsla vopna þessara er
komin á það stig, að bægt er með
þeim að jafna hvaða liðsmun sem
vera skal á vígvöllum og halda
þó tortímingunni, sem af þeim
leiðir innan rýmilegra takmarka.
Samt sem áður, sagði Gordon
Dean, eru slík vopn aðeins not-
andi þegar alveg sjerstaklega
stendur á. Vafalaust er það vegna
þessara nýjunga í tækni kjarn-
orkuvopnanna, að Bandai'íkja-
mönnum hefur komið til hugar
að nota þessi vopn í viðureign-
inni í Kóreu. Er talið að það
.áfoi'm sje nú úr sögunni.
Nýstárlegasta mannvirki Sogs-
virkjunarinnar eru hin 650 metra
löngu jarðgöng frá írafossstöð-
inni niður fyrir Kistufoss.
Batnandi afkoma
EINS OG FRAM KOM í fjárlaga-
i-æðu Eysteins Jónssonar í þinginu
á dögunum,, hefir xjái'hagsafkoma
þjóðarinnar ©g afstaða til tekju-
öflunar farið batnandi á síðustu
misserum. — Útflutnir.gufinn á
þessu ári, fi'am til 1. okt. hefir
numið 463 milj. kr. En á s.l. ái'i
var hann nálega 200 milj. kr.
minni, þegar hann er xxmreiknaður
ekki aúkist éifts mikið og ætla x.ísá
samkvæmt þessxmt töium.
Samkvæmt upplýsingum fjár-
málai'áðherrans mun innflutning'-
ur, sem gi'eiddur er af Marshail-
fje á þessu á'i'i, nema um 10 mi!j.
dollai'a, eða 163 milj. kr. Af því
fje fai'a um 50 milj. kr. til vjela-
kaupa fyx-ir Sogs- og Laxárvirkj-
unina og Ábuiðai'vei'ksmiðjuna.
Ráðherrann gat þess, að um
næstu úianxót myndi vera búið að
lána um 100 milj. kr. úr Mót-
vii'ðissjóði til þéssára þriggja þjóð
þrifafyrii'tækja, vii'kjaxiánna og
Áburðarverksmiðjunnar. En . upp
haflega hafði verið gert ráð fyríf,
að til allra þessara fyrirtækja
þriggja, myndi þurfa að taka að
láni úr sjóðnxxm rúmlega 170 milj.
kr. Vegna vaxandi kostnaðar við
vjelakaup og annað, verður að
gera ráð fyrir, að þessi upphæð
verði talsvert meiri um það er
lýkur.
Virkjanirnar
FLESTIR LANDSMENN gera
sjer fulla grein fyrir því, að þjóð-
inni hefði vexið gersamlega of-
vaxið að hrinda í framkvæmd
þessum þrem stórvirkjum sam-
tímis, án Marshallaðstoðarinnar.
En eitt meginskilyi'ði til þess,
að fi'amleiðslan verði aukin er, að
rafox'kan í landinu geti aukist
hröðum skrefum. -Sil þess, að
ræktun landsins- fleygi fram á
næstu árum, er nauðsynlegt að
tryggja bændum köfnunarefnis-
ájjurð við hóflegu veiði.
Slíkar framfarir, sem Ma rs-
hallaðstoðin, gerir okkur mögu-
legai', ei'u að sjálfsögðu mjög ó-
geðþekkar íslenskum fimmtuher-
deildannönnum. Því þær skapa
okkur aukna möguleika tíl að
tryggja efnalegt sjálfstæði þjóð-
arinnari og skapa vaxandi trú á
fjárhagslegt jafnvægi í fi'amtíð-
inni. Eii leiðina til þess verðum
við að rata, svo með þjóðinni getá
á ný skapast heilbrigður sparn-
aðai'andi. Almenningur læi’i, að
þjóðin getur aldi'ei öi'ugglega
byggt upp atvinnuvegi sína og
með núvei'andi gengi, eða 269 milj. tx-yggt sjer fje til nauðsynlegra
kr.
Innflxitningui'inn á fyrstu átta
mánuðum þessa árs, hefur að vísu
orðið talsvei't meiri en útflutning-
ui'inn, eða 575 milj. kr. — að
frádregnum skipainnflutningi. •—
Haxin var á fyrra ári á sama
tíma 413 milj. kr.
En þar kemur til gi'eina hinar
miklu verðhækkanir, sem orðið
hafa á erlendum vörum og vöru-
birgðir, sem fengnar ei'u til lands-
ins ólíkt meii'i en í fyi'ra. En inn-
flutningurinn hefur að vörumagni
Frá einu k norkuveri ínessee. Starfsmaðuuv
erix í ’of u 'íeinste pubyrgi. Er sá útbúnaður í
'o: ir> ' ! nokkra , '‘rtingu \i5 efuin sjálf,
vrxur með geislave' k
mi, að hregt er r U
i efni, sem i uiiukuð
.a efnablöndumú án
framkvæmda nema því aðeins, að
hún hafi aflögu sparifje, sem hxin
leggur til hliðar í fjárfestingar-
skyni, til eflingar atvinnuYegxun
sínum.
Marshallaðstoðin hefxxr breytk
þessum árum siðan hún komst á
fyrir okkur íslendingum, úr árum
kyrrstöðu, í stórkostleg-t fi'am-
kvæindatímabil. En engan hefðí
furðað, þótt hjei* hefði allt lent
í deyfð og framkvæmdaleysi eftir
styi’jöldina. Því sú var reynsla
okkar eftir heimsstyrjöldina xyrri.
Allir landsmenn, sem hafa opin
augun, gera sjer ljóst, hvers virði
Marshallaðstoðin er og hefur verið
fyi’ir íslendinga. En því má að
sjálfsögðu ekki gleyma, að hún er
fyrst og fremst, eða á að vera,
hjálp til sjálfsbjargai’. Hún á að
gera okkur hæfari til þess, að
tryggja okkur eðlilegar framfarií
af eigin ramleik.
Wi
George Marshall
HÖFUNDUR hinnar víðtæku fjár
hag-saðstoðar Bandaríkjanna til
Evrópuþjóða, George Marshall,
hvarf af stjórnmálasviðinu í síð-
asta mánuði. Mun sagan geyma
nafxx þessa afreksmanns á sviði
hermála og stjórnmála, sem eins
hins fremsta og f jölhæfasta Banda
ríkjamanns, er látið hafa að sjer
kveða á þessari öld.
Hann ætlaði að hverfa frá
stjórnmálaafskiftum fyrir fullt og
alt, er hann ljet af .utanríkisráð-
herraembæH' uu. En Truman kall-
aði hann aftur til starfa i fyrra
til þess að taka við ráoiu . raem-
bætti hervai'na Bandaríkjanna. Á
einu ári gerði hann stói'virki í
þessum málum, sem kunnugir
t' \ia, að hefði verið á einskis x.nn-
árs marins færi. Svp glöggsk -gn,
.ijxsælí og mikilvirt' . skip.i igs-
maður xr hann. Geoxge Marshail
er þau.úg lýst, að hanri beri > .ki
. ' Eramh. á bls. 12,