Morgunblaðið - 01.03.1952, Side 7

Laugardagur 1. marz 1952
MORGUTSBLÁÐIÐ
9 )
Elías Þ®rsfeinsson frkv,sfj.
É Keflavík sexfugur í dag
ELIAS ÞORSTEINSSON fram-
kvœmdastjóri er 60 ára í dag,
fæddur á Eyrarbakka 1. marz
1892. Sonur merkis- og ágætis-
hjónanna Þorsteins sál. Þorsteins-
sonar síðar kaupmanns í Kefia-
vík og Margrétar Jónsdóttur,
sem enn er á lífi. Þau hjón voru
bæði Skaftfellingar, traust og
sterkættuð.
Elías fluttist til Keflavíkur
með foreldrum sínum árið 1903
og hefur átt hér heima síðan. •—
Snemma hneigðist hugur hans til
starfa og sjálfsbjargar og hefur
það æ mótað allt hans viðhorf til
viðfangsefnanna. Starfs- og at-
hafnaþráin hefur verið hans að-
aleinkenni alla æfi. í æsku og á
uppvaxtarárum hans hér í Kefla-
vík voru svipmót staðarins að
miklu mótuð á einn veg. Hafin
yfir allt og alla var hin gamla
Duus-verzlun, þar sem faðir hans
starfaði þá sem bókhaldari. Þar
mun hann hafa starfað nokkuð,
sem títt var um flesta unga og
gamla Keflvíkinga í þá daga. —
Flestir lutu þeirri handleiðslu
meðan hennar naut, hvort sem
féll betur eða ver.
Elias hóf ungur verzlunarrekst-
ur hér á árunum 1913—1914 með
æskuvini. sínum Ólafi Bjarnasyni.
Þótti í mikið ráðizt, að lítt reynd-
ir ungir menn leyfðu sér að
leggja til samkeþpni við það
vald, sem fyrir var. Skaphöfn
hans lýsti sér þá strax. Trúin á
lífið og eigin mátt. Verzlun þessa
starfræktu þeir félagar saman til
ársins 1916, að faðir Elíasar gerð-
ist meðeigandi þeirra. Sú verzl-
un starfar enn, þó með nafn-
breytingu. Verzlunarstörf í þeim
skilningi, sem hér getur urðu þó
ekki til lengdar aðalstörf hans.
Hvarf hann brátt frá þeim, sem
virkur þátttakandi.
Sneri hann sér þá að útgerð.
Bæði sem sjómaður og útgerðar-
maður á opnum bátum í félagi
við góðvini sína. Síðar sem með-
eigandi í vélbátaútgerð, sem þá
færðist í aukana hér.
Við útgerð fékkst Elías um ára-
tugi. Reyndist hann þar traustur,
áræðinn og framsýnn. Sérhlífni
er honum ekki að skapi og reri
hann oft erfiðan á fjáröflunar-
miðin, meðan félagar hans háðu
fangbrögð við Ægi og aflann.
Studdi þar hver annan, svo sem
vera þarf um félaga. Þá, eins og
nú, lá fé ekki laust og þurfti oft
á að knýja áður en allar gáttir
stæðu opnar. Minnist ég þess að
á árunum 1928—1929 hófust
nokkrir útgerðarmenn (að mest-
um hluta Elías og sameignar-
menn hans) handa um byggingu
bryggju og aðgerðarhúsa á Vatns-
nesi. Fjár varð vant til að ljúka
verkinu og það hvergi fáanlegt.
Brá Elías sér þá til Noregs og út-
vegaði fé það, sem á vantaði til
að fullgera verkið á tilteknum
tíma. Um langt árabil rak hann
hér fiskverkun í stórum stíl.
Þurfti til þess góð hús og mikla
reiti, því þá var fiskur að jafn-
aði ekki húsþurrkaður, eins og
nú er tíðast.
Á árunum eftir 1930 réðist
hann í að kaupa hér Fiskimjöls-
verksmiðju, sem hann starfrækti
um árabil. Varð að því fyllri
nýting fiskbeinanna, sem um þær
mundir voru oft flutt óunnin úr
landi.
Fiskframleiðsla okkar var á
þessum árum mjög einhæf í
landi. Söltun eina verkunarað-
ferðin. Þegar nýjungar um fryst-
ingu fisks fara að berast okkur
Varð Elías, sem ávallt er móttæki
legur fyrir nýjungar í sjávarút-
vegsmálum, hrifinn af þessum
verkunaraðferðum og beindi
sinni rólegu gerhygli að þessum
málum. Sannfærðist hann brátt
um gildi þeirra fyrir íslenzkt at-
vinnulíf. Hófst hann handa um
undirbúning að stofnun hrað-
frystihúss. Voru leiðir hugsaðar,
en úr framkvæmdum varð ekki
að sinni. Árið 1937 hefur hanh
byggingu hraðfrystihúss hér í
Keflavík og er það fyrsta hrað-
frystihúsið á Suðurnesjum, sem
eingöngu er hugsað og starfrækt
með því markmiði að vinna og
nýta fisk og fiskafurðir fyrir er-
lenda markaði. Þegar litið er til
frumherja þessara mála hérlend-
is, gleymist oft að gera sér grein
fyrir hvers virði frystihúsin hafa
verið og eru til eflingar íslenzku
atvinnulífi og einnig að þar er
fiskinum breytt úr verðmæti í
stórum aukið verðmæti til auk-
innar gjaldeyrisöflunar fyrir
þjóð^heildina.
Elías var með þeim fyrstu hér,
sem eygja, að vanhugsað er að
eftiriáta erlendum veiðiskipum
mestan hluta verðmestu^skteg-
undanna við strendur landsins.
Með dugnaði sínum og seiglu
ifullyrði ég, að hann beint og ó-
jbeint hefur verið og er einn af
ötulustu og þekkingarbeztu mönn
um þeirra, er um frystingu og út-
flutning fisks fjalla. Þunga-
miðja alls frá hans hendi er
vöruvöndun og að mæta sann-
gjörnum kröfum neytenda og
kauþenda á þann veg, að allir
megi vel við una.
Þegar frystihúsum fjölgaði
varð Elíasi ljós þörf þess að þau
stæðu saman í hagsmunabaráttu
sinni og um leið að þau sam-
einuðust sern bezt um fiamie'ðsiu
góðrar vöru. Vöruvöhdu.a var og
er framtíðarskilyrði til viðhalds
og eflingar fenginna, markaða og
til öflunar nýrra. V*árð hann því
einn af hvatamönnum stofnunar
Sölumiðstöðvar hraðfrystihús-
anna. í stjórn hennar frá upp-
hafi. og stjórnarformaður lengst
af. í því starfi má segja, að frá
upphafi hafi mest mætt á hon-
um, og hann verið sá öldubrjót-
ur, sem margri háreistri óidunni
mætti. Síðari árin hefur hann
nær eingöngu helgað störf sín
þessum samtökum.
Með hliðsjón af heill, vexti og
framþróun frystihúsmálanna fyr-
ir þau sjálf, land oj þjóð er því
vel farið, gn ef sjalfselska min,
sem þessar línur rita kæmist að,
kysi ég heldur að hann gæti helg-
að tíma sinn meira eigin rekstri,
í daglegu starfi, en nú er unnt.
Ekki svo að skilja *að áhrifa hans
gæti þar ekki, en þó á annan hátt
en vera myndi, ef hans óvenju
næma innsýni í framkvæmd hlut
anna gætti þar að staðaldri. En
einmitt hér kem ég að stærstu
kostum Elísar sem manns og
þjóðféiagsborgara, það er hversu
fús hann er að helga starfskrafta
sína þeim málum, sem hann tel-
ur sjávarútveginum og afkomf
almennings til heilla. Fyllri nýt-
ing þess sem aflað er og í land
er flutt hefur verið og er áhuga-
mál, sem stuðlar að bættri af-
komu.
Auk þeirra starfa, sem hér hef-
ur lauslega verið stiklað á, hefur
Elías starfað í ótöiulegum nefnd-
um. Allt frá hreppsnefnd til yfir-
gripsmikilla samninganefnda. —
Meðstjórnandi er hann í fjöl-
mörgum fyrirtækjum og hollráð-
ur og hjálpsamur meðbræðrum
sínum, sem til hans leita til fjár
eða fyrirgreiðslu.
Hversdagsmaður utan starfa er
Framh. á bls. 12.
fiimnai’ Bfamason, Hvannsyrf:

TÍMINN“ OG STAÐREYNDIRNAR
ÉG RITAÐI greinarkorn í Mbl.
nýlega um sveitaáróður Tímans
og benti á nökkur mál, sem Sjálf
stæðisflokkurinn hefði haft for-
5'stu um eða unnið verulega að.
Tímalesendum sveitanna mun
vafalaust þykja slíkar upplýsing
ar undarlegar og stinga mjög í
stúf við hinn taumlausa áróður
blaðsins um vonzku Sjálfstæðis-
manna í garð landbúnaðarins.
Tíminn vissi heldur ekki, hvern-
ig skyldi taka á svona misþyrm-
þyrmingu á málflutningi hans,
en greip það „úrræði“ að kalla
þessar fátæklegu upplýsingar um
staðreyndir „sagnritun“.
Má það vel svo heita, og uni ég
því ágætlega. . •
Tíminn hrakti ekkert orS úr
grein minni, en reyndi aðeins að
gera mál mitt tortryggilegt með
ómerkilegum útúrsnúningum,
einskonar sjónhverfingum í
,,Truxa“-stíl, enda var það blað,
auk leiðarans, að mestu helgað
trúðleikum. Hrifning Tímans af
Trúxa og trúðleikum er annars
mjög skiljanlég, því að Tima-
menn eru mestu pólitísku trúðar,
sem enn hafa þekkst á landi hér.
Helzt kvartar Tíminn undan
bví, að ég skuli sæk.ia upplýsing-
ar mínar of langt aftur í tímann,
en þó eru elztu staðreýndirnar
aðeins sóttar aftur til 1923. begar
beir sátu við að semja jarðræktar
lögin Valtýr Stefánsson, Magnús
Guðmundsson og Sigurður bún-
aðarmálastjóri. Mér fannst ekki
sérstök ástæða tjl að geta þess, að
upphafsmaður jarðræktarlaganna
í Alþingi var Sjálfstæðismaður-
inn Eiríkur Einarsson frá Hæli,
sem flutti og fékk samþykkta ári
áður þi.ngsályktun um.að láta
semja allsherjarlöggjöf um jarð-
rækt og aðrar framkvæmdir j
sveitum og um styrk hins opin-
bera til þeirra.
Það er hins vegar mesti mis-
skilningur hjá Tímanum, að ég
eða aðrir Sjálfstæðismenn, vilji
eða hafi nokkra löngun til að
gera lítið úr verkum Jónasar
lónssonar eða Tryggva Þórhalls-
'onar fyrir landbúnaðinn og þró-
un hans á s.l. þremur áratugum.
Þessir menn og ýmsir fleiri Fram
sóknarmenn hafa gert nafn sitt
ódauðlegt í búnaðarsögu landsins
með gó|ri og giftudrjúgri bar-
áttu.
En hér skilur verulega um mál-
flutning Mbl. og Timans, því að
Mbl. getur metið og viðurkennt j
góð verk andstæðinga sinna og
hvorki vill né þarf að hrósa for-1
ystumönnum sínum á kostnað
Framsóknarmanna eða annara'
andstæðinga, en Tíminn hins veg
ar getur sjaldnast getið góðra
verka sinna liðsmanna öðru visi
en niðra á einhvern hátt um ieið
ándstæðingi sinum, og þá helzt
einhverjum Sjálfstæðismanni.
Þessari staðhæfingu minni þarf
raunar ekki að nefna neitt dæmi
til sönnunar, því að lesendur
Tímans hafa þau vikulega fyrir
augum sínum, — þejr, sem sjcn
hafa sjái. Fyrir yngri menn sveit-
anna skal ég þó nefna hér eitt
dæmi, sem mér er sérstaklega
minnisstætt.
Veturinn 1944 ritaði ég grein
í blaðið Bóndann um gagnsemi
þess, þegar þingmenn sveitanna
gætu sameipast utan við flokks-
mörkin og borið þurftarmál land
búnaðarins fram til sigurs fölskva
laust og án allrar undirhvggju.
Af gefnu tilefni nefndi ég nöfn
eftirtalinna manna í þessu sam-
bandi: Pétur Ottesen og Jörund
í Skálholti, Ingólf á Hellu og séra
Sveinbjörn Högnason.
Tíminn tók þessari saklausu
grein með mestu vonzku og sagði
það hin verstu öfugmæli að telja
störf Péturs lík störfum Jörundar
og hitt væri mannskemmandi fyr
ir klerkinn á Breiðabólsstað að
vera nefndur i sömu setningu og
Ingólfur á Hellu og hafa ekki
einu sinni greinarmerki á milli.
í sömu viku var ég staddur með
Eysteini Jónssyni á fundi í Hvera
gerði, mætti ég á þeím fundi
Framsóknarmanna fyrir Jónas
Jónsson, þáverandi formann
flokksins. Réðst Eysteinn harka-
lega að mér fyrir þessa grein og
útgáfu Bóndans, og taldi hann
flokknum mikla hættu stafa af
því, ef farið væri að viðurkenna
störf andstæðinganna og telja
þau svipuð að gagnsemi og til-
gangi og flokksmannanna. Þa
sannfærðist ég um, að höfuð-
paurinn sjálfur, Eysteinn Jóns-
son, mundi hafa skrifað hina sið-
gæðisfátæku grein, sem áður er
nefnd.
Þarna er starfsaðferðum Tím-
ans og pólitísku siðgæ Ji Fram-
sóknarmanna bezt lýst.
Sveitamenn munu einnig vafa-
laust hafa veitt því athygli, að
hvenær, sem einhver maður ut-
an Framsóknar beitir sér fjTÍr
einhverjum málefnum sveitanna,
þá hefst hirm ósvífnasti áróðuf
gegn þeim'manni í Tímanum, og
því þjösnalegri eru skriffn, sem
málefnin eru merkilegri. Hér get
ég nefnt 2 fersk dæmi máli mínu
til sönnunar. Pétur Ottésen hefur
á s.l. ári skipulagt með miklum
hyggindum og heilindum baráttu
fyrir því, að hálfum mótvirðis-
sjóði yrði varið til framkvæmda
í sveitum landsins. Fyrir aðrar
stéttir hlýtur þetta að verða v:S-
kvæmt mál, og bað er hér bægt
að fullyrðn, að þetta mál hefði
aldrei fengið samþykki og getað
gengið fram, nema af því, að
frjálslyndur þjóðflokkur, sem
engin stéít tortryggir, bar málið
fram. Hefði Framsókn borið-mál-
ið fram sem þröngsýnn stéttar-
flokkur, þá má telja-fullvíst, að
hinar stéttirnar hefðu algerlega
mótmælt því qg stöðvað það
vegna eðlilegrar torttyggni. En
Tímánum og Framsóknarmöivn-
um skal bent á, að hvorki Pétur
eða aðrir Sjáifstæðismerrn studdu
þetta mál vegna „bændavináttú
eins og Tíminn skiluv og notar
þetta orð. heldur vegna bjóðiegra
sjónarmiða. Trú hins i.téttlausa
þjóðflokks, Sjálfstæðisflokksins,
á landbúnaðinum birtis'. gleggst
í þessu mál. En laun Pétur.s Otfe
Árni Eylands hefur með frum-
kvæði sínu og trú á æsku sveit-
anna og studdur af stjórn félags-
ins Island—Noregur, en aðallega
þó af Valtý Stefánssyni, beitt sér
íyrir að kyrma hér og koma á
starfsíþróttum, sem er einhver
merkilegasta nýjung síðustu ára
í sveitum nágrannalandanna.
Tímanum fannst réttast a5
hundsa málið algerlega, þegar
forvígismenn þessara mála £
Noregi heimsóttu landið á s.l.
hausti. En það var of lítið að gert.
_ Hér var sennilega mál, sena
Árni Eylands gat vaxið af, og
hann var ekki Framsóknarmaður.
Tíminn brást ekki „siðgæði" sínu
fremur en endranær. Nú.var haf-
inn hinn dónalegasti áróðui gegn
Árna úr mörgum áttum. Bændur
skyldu halda, að hann væri til
einskis nýtur eða fær. Það er nú
aðeins svo, að bændurnir þekkja
Árna, svo að Tímamenn munu fá
litla uppskeru af þeim kornskurS
armánuði rínum.
Ég sé enga ástæðu til að svara
þeim ummælum Tímans, sem
har.n ýmist að gefnu tilefr.i eða
tilefnislaust gefur mér. Harm tel-
t ur mig ósannsöglan og Htinn karl
í hvívetna. Má vera, að svo sé.
Hitt er víst, að hann getur nvorki
breytt innræti mínu né afskiptum
af þeim málefnum, sem ég hef
áhuga fyrir. Það mun því íara
svo um hríð, að hvor hefur sitt
álit á hinum. Næstu kvnslóðir
| dæma réttasta dóminn urn mál-
efnin og manngildið.
G. Bj.
slæpamaður
NEW YORK — Rrannsóknarlög1-
regla Bandaríkjanna handsamaði
hinn 18. febr. s. I. einn umsvifa-
mesta bankaræningja þar í landi.
Hefur hans verið leitað um ára-
bil. Glæpamaður þessi, sem hlotið
hefur viðurnefnið „leikarinn", á
.. _............... að baki sér skuggalegan feril sem
sen hjá Timanum urðu rangfærsl F'msteinaþjófur, bankaræningi og
ur um gang málsins og niðrandi SLr°bufangi.
ummæli um hann. | Éyrst strauk hann úr Sing Sing-
Árni G. Eylands hefur nú í 30 ffng^siv fyrir 20 árum og 1947
ár unnið sleitulaust að málefnum _ann,_ dulbúinn sem fanga-
landbúnaðarins og helgað hon- iv.°™ul
um alla sína starfskrafta, en hann Slnn,ð
er, eþis og bændum öllum ei Ijóst,
einhver mikilhæfasti starfsmað-
ur landbúnaðarins á þsssu'tíma-
bili. Árni var lengst af afskipta-
laus um stjórnmál, mat fagmálin
meira en pólitískt þref. Tíma-
menn héldu þó um tíma, að ef til (valdur að 1,5 millj. dollara þjófn-
úr öðru fangelsi. 1 fyrra
var 'hann að afplána 30
ára íangelsisdóm fyrir rán. Lög-
reglan hefur upplýst, að hann hafi
verið einn af 10 glæpamonnum,
sem mest hefur verið leitað í
Bandaríkjunum á undanförnum;
árum. „Leikarinn“ er. taiinn vera
vill myndu þeir geta krækt í hann
og fengið hann til að ná einhveriu
kjördæini úr höndum Sjálfstæðis
m.anna.
Én þessi von þei^a brást. Með
an vonin lifði var Árni góður oi;
honum var t.reystandi til að vera
jforstióri í SÍS, forstjóri fyrir
jÁburðarverzluninni og Grænmet-
isverzluninni, ráðunautur hjá
Búnaðarfélaginu, ritstjóri Freys,
og hann var góður ög gegn til að
leysa af hendi margs konar ntörf
fvrir landbúnaðinn. Hann vann
öll þessi störf með mikilli prýði,
og voru þó flest þeirra Vandasöm
brautrjiðjendastörf, sem fáum
einum var treystandi til að leysa
af hendi.
En hvað skcði? Vonin brást!
Árni varð tortryggilegur. Valtýr
Stefánsson og Pétur Magnússon
höfðu trú á honum. Hann varð
ekki eingöngu hættulegur, held-
ur ónothæfur til allra starfa. Það
var ákveðið að grafa hann lif-
andi. Þetta .skeði' með svipuðum
hætti og jafn skyndilega og þeg-
ar „þiófur kemur úr heiðskír.u
lofti". Fleiri dæmi á ég í handrað
anum um pólitískt siðgæði Fram
sóknar og raunverulega um-
hyggju þeirra fyrir málefnunum
sjálfum, en skal nú fara að stytta
mál mitt að sinni. Aðeins lítil-
ræði vil ég bæta við, sérstaklega
til athugunar fyrir æsku sveit-
anna.
aði sem framinn var í Boston 1950.
Sftuggalepr ferlll
PARÍS — í tiiefni af hinum tíðu
orðsendingum Rússa til ríkis-
stjórna lýðræðisríkjanna, þar serrv
þeir mótmæla hvers konar við-
leitni til að koma á fót varnar-
samtökum frjálsra þjóða gegu
hugsanlegu ofbeldi og hamra á.
því að Vesturveldin rjúfi gerða
samninga með því, tekur franska
blaðið Le Figaró til meðferðar
feril Rússa í alþjóðamálum und-
anfarna áratugi.
Á árunum 1925 til 1941, segir
blaðið, undirrituðu Rússar 15
vináttusamninga við önnur ríki,
af þeim hafa þeir hundsað og~
rofið 11. Á árunum 1935 til 1950
gerðust Rússar aðilar að 18 varn-
arbandalögum og hernaðarsam-
tökum. Þeir hafa nú svikið 15
þeirra en hinum þrem var kúg-
að upp á vesæl leppríki.
Þessi fyrirlitning fyrir gerðum
samningum hefur aldrei verið
eins augijós og á árunum eftir
heimsstyrjöldina síðustu, segir
blaðið að lokum,______
Standa höllum fæti
PARÍSARBORG. — Svo kann að
fara, að Frakkar verði að hörfa
úr norðurhluta Indó-Kína á ár-
inu vegna sóknarþunga kommún-
ista þar.