Morgunblaðið - 01.03.1952, Blaðsíða 11

Laugardagur 1. marz 1952
310 11 G V N BLÁÐIÐ
11
ó Miðfnssum
.... y ... w. • . - ■ ;■ ' • .
— Hiliiningarorð
LAIJST fyrir síðustu áxamót, 29.
desember, lézt dugnaðar og merk-
iskonan Kristín Kristjánsdóttir á
Miðfossum í Andakíl, einu ári
betur en níræð. Hún missti mann
sinn, Þorstein Pétursson hrepp-
stjóra Þorsteinssonar á Grund í
Skorradal, árið 1927, og dvaldist
hún eftir það hjá Pétri syni sín-
um, en hann hóf búskap á Mið-
fossum eftir lát föður síns, og
konu hans Guðfinnu Guðmunds-
dóttur, ættaðri úr Landeyjum í
Rangárþingi. Kristín var af góðu
bergi brotin, átti hún að telja til
traustra ættmenna í báðar ættir
sinni úr hverjum landsfjórðungi.
Kristján Símonarson faðir Krist
ínar var Vestfirðingur, kominn af
þekktri sægarpaætt á Vestfjörð-
um. Hann var hið mesta hraust-
menni og sjósóknari með afbrigð-
um svo sem verið hafði brcðir
hans Sigurður Símonarson há-
kariaformaður og brautryðjandi
í þeirri veiðigrein á þilskipum
við Faxaflóa á útvegi Geirs
Zoega í Reykjavík, sem var frum
herji fiskveiða á þilskipum hér
og mestur athafnamaður á því
sviði á Suðurlandi um sína daga.
Móðir Kristínar var Þóra Jóns-
dóttir hreppstjóra Einarssonar á
Kópsvatni í Árnessýslu. Eru ætt-
menn hennar margir héraðs- og
lándskunnir fyrir dugnað, gáfur
og verklagni. Kristján var seinni
maður Þóru. Var hún ekkja eftir
séra Odd Sveinsson prest á Rafns
eyri við Arnarfjörð.
Kristín var fædd á Rafnseyri
árið 1860. Þegar Kristín var átta
ára gömul fluttist hún með for-
eldum sínum, er þá létu af búskap
vestur þar, að Innra-Hólmi í Innri
Akraneshreppi. Er það mikil jörð
og um alllangt skeið höfðingjaset
tir, þar sem þeir feðgar Ólafur og
Magnús Steprensen konferensráð
gjörðu garðinn frægan. Með
Kristjáni og Þóru fluttust að
Innra Hólmi, auk barna þeirra
hjóna, þrjú börn af fyrra hjóna-
bandi Þóru, Sveinn sem lengi var
barnakennari á Akranesi og for-
söngvari, Katrín á Litlateig og
Jón sem dó á æskuskeiði á Innra
Hólmi. Voru þau systkin öll al-
þekkt að gáfum og atgjörfi. Jafn
framt búskapnum á Innra Hólmi
stundaði Kristján þaðan sjóróðra
á áttæringi er hann kom með að
vestan og Hreggviður hét.
Var sjósókn löng og erfið frá
Innra Hólmi, sem er við mynni
Hvalfjarðar, til ystu miða í Akur
nesingaleitum. Lét Kristján það
ekki á sig fá. Hélt hann uppi það-
an róðrum og sjósókn til jafns
við þá er skemmra áttu á miðin
og lagði löngum saman nótt og
dag á sjóferðum þessum. Var
nijög rómaður kjarkur hans og
karlmennska í sjósókninni og afla
sæld. Eftir nokkurra ára húskap
á Innra Hólmi fluttust þau hjónin
á Skipaskaga. Keypti Kristján
þar jörðina Teigakot sem var ein
af Jandstærstu jörðum kauptúns-
ins. Reisti hann myndarlegt timb
urhús á Teignum þar sem hæst
foer á sunnanverðu nesinu. Nefndi
hann hús þetta Akur og er það
enn við lýði. Stundaði Kristján
þar sjómennsku til efri ára og
fossaði sægarpa og sækonunga-
folóð í æðum hans til hinztu stund
ar.
Kristín hlaut í vöggugjöf ættar-
einkenni sín, myndarskap, dugn-
að, mannkosti ag þrautseigju. Var
hún bráðgjör mjög og þegar á
tmga aldri hin mesta atgerfis-
kona, framtakssöm og fylgin sér.
Á þroskaárum Kristínar var sá
háttur algengur á landi hér um
yerkaskiptingu að fjöldi heimilis
fastra manna í sveitum, bændur
íog vinnumenn, fóru til sjávar á
Vertíðum. Svo var það og um
Korgarfjörð að stór hópur verk-
færra karlmanna fór á ári hverju
jgangandi með föggur sínar á bak-
Snu, eigi síðar en í miðgóu, til
jsjóróðra á Akranesi og í verstöðv
imum við sunnanverðan Faxa-
flóa. Helgaðist af þessu rnikill
kunningsskapur stétta á mílli og
leiddu þau kynni oft og löngum
til náinna tengsla míllí sjávar-
MÍBSEBÍsig£sr@s,S
og sveitafólks. Mun fundum
þeirra Kristínar á Akri og Þor-
steins frá Grund í Skorradal, er
síðar varð maður hennar, fyrst
bafa borið saman er hann var
vermaður á Akranesi.
Þorsteinn var fríður maður sýn
um, vel á sig kominn, vaskur og
snar í hreyfingum, afrendur að
afli og hinn bezti verkmaður,
jafnvígur á störf við sjómennsku
og sveitavinnu. Hann var og knár
íþróttamaður á þeirra tíma vísu,
frábær glímumaður og svo laginn
hestamaður að fáir eða engir hafa
reynst honum jafnsnjallir í
íundvísi á ganghæfni og aðra
kosti góðhesta.
Mun hafa verið mikið jafnræði
með þeim Kristínu og Þorsteini
er þau á unga aidri feldu hugi
saman. Starfs- og athafnaþrá var
þeim báðum í brjóst borin. Æsku
f jörið brann þeim í æðum. Starfs-
glöð og ótrauð lögðu þau saman
út á braut framtíðarinnar þar
sem þeirra biðu mikilvæg verk-
efni. Það olli hinum ungu hjón-
um ekki neinum heilabrotum
hvert skyldi verða starfssvið
þeirra í lífinu. Sveitin og sveita-
lífið átti hug þeirra allan. Þar
voru þau frá öndverðu ákveðin
í að ávaxta pund sitt, helga gróð-
urmoldinni alla krafta sína og
lífsstarf.
Þau Kristín og Þorsteinn gift-
ust 1891 og hófu þá búskap, fyrst
á leigujörðum í Melasveit og
Skorradal. Undu þau ekki hag
sínum við þær aðstæður og höfðu
skamma dvöl á hverjum stað.
Hugur þeirra stefndi hærra, til
meira sjálfstæðis og þess að fyrir
hendi væri rýmra starfssvið.
Þessu takmarki tókst þeim að ná
laust fyrir síðustu aldamót er þau
keyp’tu Miðfossa í Andakíl ásamt
Fossakoti er var í túnrönd heima-
jarðarinnar.
Um þær mundir sem þau Þor-
steinn og Kristín hófu búskap, bjó
enn mjög að fornri gerð um bú-
skaparháttu á landi hér. Fá ný
úrræði höfðu þjóðinni þá að hönd
um borið, sem megnuðu að móta
nýtt viðhorf og fólu í sér kjarna
og kraft nýs og þróttmikils at-
hafnalífs í sveitum landsins. Enn
sveið sárt í sárum þeim sem þjóð-
in hlaut í óslitnum margra ára
harðindakafla næsta áratuginn á
undan, sem meðal annars olli þvi
að um fjórði hluli þjóðarinnar
flutti af landi burt í aðra heims-
álfu. En um þetta skeið fer að
rofa til. Þá dregur mjög að því eð
straumhvörf verði í þjóðlífi
Islendinga sem marka djúp spor.
Breytingin skeður ekki með nein
um leifturhraða. En starfið er
hafið, það fær á sig nýjan svip.
Ný sjónarmið blasa við, ný úr-
ræði. Afkoma og líðan manna
batnar. Umbóta- og framfaraþrá-
in fær byr undir báða vængi. Öllu
miðar áfram jafnt og þétt föstum
skrefum. Ungir menn og konur
með athafnaþrá, bjartar vonir,
krafta í köglum og kjark í sinni,
eins og hin ungu hjón á Miðfoss-
um, marka stefnuna og móta
starfið í sveitunum. Það þrjátíu
ára tímabil sem þau Þorsteinn og
Kristín bjuggu á Miðfossum má
-segja að verið hafi óslitið land-
Framh. á bls. 12.
ígarjón
ALDURSFORSETI bænda í
Seyluþingi og þó víðar sé leitað
í Skagafirði, er borinn til grafar
í dag. ÞUð er Sigurjón Helgason,
bóndi í Geldingaholti. Vinnudagur
hans var orðinn langur. Hann
hafði unnið liörðum höndum frá
bernsku til æviloka, en hann var
nærfellt hálfníræður, er hann lézt.
Hann hafði aldrei fengið sumarfrí
og aldrei gert verkfall. Hann vann
vetur, sumar, vor og haust. Að
eins tæp tvö síðustu missirin fékk
hann eigi unnið fyrir sakir van-
heilsu. Honum þótti þungt undir
því að búa, því að vinnan var hon-
um fyrir mestu. Hann vissi vel,
hverju fram fór, og hann beið
rólegur sinnar stundar, ókvíðinn
I með öllu. En það er marks um
I kapp hans og vinnuþol, að er hann
j hafði þrjá um áttrætt, vann hann
J einu sinni nær næturlangt að sum-
arlagi að því, að sæta hey og hafði
I þó unnið allan daginn á undan.
I Kom hann heim um miðjan morg-
| un, lagðist þá til svefns, en lét
sér nægja blund fram undir há-
degi. Fór þá á fætur og vann
til kvölds, eins og ekkert hefði í
skorist. Einhver kynni að halda,
að hann hefði keppst svo við af
ágirnd einni, en því var vissulega
ekki fyrir að fara. Honum var
vinnan líf og yndi, og jafnframt
fannst honum ómennska að nota
ekki hverja stund sem bezt inn
skamma bjargræðistíma bænd-
kipfirii
hann jafnan gagnsamt bú, því að hún eigi mörg góð börn, getur
hann var vakinn og sofinn við enginn mannlegur máttur bætt
búfé sitt, bæði úti og inni, og henni missi hans, sem reyndist
stundaði kynbætur með góðum ár- henni og húsi sínu svo vel öll þessi
angri. Einkum var honum sýnt ár. Guð einn getur bætt henni
um sauðf járrækt, og hefi ég engan missinn. — Börnirr harma góðan
séð kunna jafn vel sem hann að föður, barnabörnin sjá eftir clsku-
halda fé til beitar og reka í haga legum afa, f jarverandi systir treg-
og úr. Hann var einstæður þrifn- ar huglúfan bróður og aðrir
aðarmaður og lagvirkur, og var frændur kveðja hann klökkum
allt í sniðum hjá honum. Kona hug. Ég þakka mínum kæra
hans var honum líka betri en engin, ' frænda allt það, sem hann gerði
þvi að þar fór einnig saman áhugi, fyrir mig, og minnist hans með
dugnaður og ráðdeild, enda bless- þakkiæti og kærleika. Hann
aðist bú þeirra, þó að mikil væri stendur mér fyrir hugskotssjón-
um skeið ómegð á höndum þeirra um ungur og vaskur og alla stund
og hverjum gesti og ganganda boð- , síðan til þess er ég kvaddi hann
inn bezti beini, en marga bar að í lok ágústmánaðar síðastliðin3
garði þeirra heiðurshjóna. Var fyrir ofan Geldingaholt. Þá skein
gestrisni þeirra, glaðlegt viðmót j Skagafjörður við sólu. Ég horfði
og ánægjulegar samræður, rómuð á eftir frænda mínum, er hann
af öllum þeim, er sóttu þau hjón gekk heimleiðis, og minntist þá
heim. Mun nú margur sakna ins margra góðra stunda í návist hans
glaða gestgjafa, er svo mikil unun og einnig alvörustunda, en hann
var að ræða við, svo greindur, varðist ellinni með karlmennsku
minnugur og fróður sem hann var. og hetjulund. Mér fannst hann
Hann kunni fjölda vísna frá fyni aldrei verða gamall, þó að hann
tíð, gat rakið viðræður og við- hefði lifað 85 ár, fáum mánuðum
skipti manna fyrir hálfum átt-
unda tug ára og einkennt löngu
látna menn' með fám orðum, er
hann hafði eftir þeim. — .Ég
fátt í.
Þökkum Guði. Eftir langa ævi
í jarðneskri tjaldbúð, er nú frændi
minn ástkær genginn á Guðs síns
anna. Kvöldið, sem hann gekk á.
engið, að afloknu dagsverki, laidi!
hann sér skylt að nota til að
bjarga heyi sínu undan rigningu,
sem hann óttaðist að yfir vofði,
en engan heimamann kvaddi hann
með sér til þeirrar vinnu. Glaður
og reifur gekk hann til erfiðis
og sparaði sig hvergi, heldur ekki
síðasta spölinn. — Ungur varð
hann að vinna myrkranna milli,
er hann var hjá vandalausum,
og það sagði Sigurjón sálugi mér,
að oft hefði hann á þeim árum
svangur verið, ekki af nízku og
harðleikni húsbænda sinna, heldur
blátt áfram af fátækt þeirra, og
ámælti hann þeim því ekki. —
Snemma þótti Sigurjón mjög góð-
ur'verkmaðuiy laginn, árvakur og
kappsamur, og var hann því mjög
eftirsóttur til margskonar vinnu.
Fjölhæfur var hann, ágætur fjár-
maður, aðfara sláttumaður og til
allrar heyvinnu og einkar laginn
að leggja veggi. Mátti svo til orða
taka, að honum færi hvert verk
vel úr hendi. Hann var um skeið
hjá Árna Jónssyni, hreppstjóra og
dannebrogsmahni á Þverá í Hall-
árdal. Fannst Sigurjóni mikið til
um Árna í öllum greinum og hús-
bóndanum ekki síður um inn unga
j Skagfirðing.
Vestan frá Þverá fluttist Sig-
urjón að Geldingaholti í Skaga-
firði vorið 1894 og var þar nokk-
j ur ár í húsmennsku. Hafði hann
(komið sér upp dálillum fjárstofni,
og fór hann vaxandi næstu ánn,
því að Sigurjón var bæði duglegnr,
Ireglusamur og hygginn. Innan
skamms hóf hann búakap á parti
af Geldingaholti. Hann kvongað-
ist 12. febr. 3897 Sigrúnu Tobias-
dóttur bónda í Geldingaholti Ei-
1 ríkssonar. Var hún þá 19 vetra,
en hann 29. Var samverutími
þeirra hjóna orðinn 55 ár, er hann
andaðist. Bjuggu þau fyrst í Geld-
ingaholti til vorsins 1908, fluttust
þá vestur að Gili í Svartárdal, en
þá jörð höfðu þau keypt, og
bjuggu þar til vorsins 1922, að þau
seldu Gil og fluttust búferlum
aftur að Geldingaholti, þar sem
þau hafa búið síðan. Höfðu þau
búið nær hálfan sjötta tug vetra,
er Sigurjón andaðist. — 1 aldar-
hyr.jun bjó hann, á þriðjngi af
Geldingaholti, og er öldin var
hálfnuð, bjó hann á hálfri jörðinni,
og var þá einn eftir allra þeirra,
er verið höfðu við bú í Seyluhreppi
í dögun aldarinnar. Sigurjón var
! dugandi og farsæll búhöldur alla
slna löngu búskapartíð. Hafði
græddi alltaf mikið á viðræðum (fund. „Því að vér vitum, að þótt
við Sigurjón frænda. Þar kom jvor jarðneska tjaldbúð verði rif-
maður ekki að tómum kofLÍnum. jin niður, þá höfum vér hús frá
Mátti hann ættfróðan kalla óg Guði, inni, sem eigi er með hönd-
margfróðan um liðna tíð. Fiá- um gert, eilíft á himnum“.
sagnargleði hans var hressandi og1 Sigurjón Helgason, bóndi í
vekjandi. Er mér ógleymanlegt ið Geldingaholti, var fæddur 30. mai
milda og fagra bros hans. i því 1867 á Syðra-Skörðugili á Lang-
speglaðist innri maðurinn, hiýrpg holti. Voru foreldrar hans Helgi
heill. Þannig var Sigurjón bæði Jónsson, bóndi þar, og kona hans,
Margrét Jónsdóttir. Helgi sál. dó £
Geldingaholti 5. febr. 1911, þá 82
ára. Foreldrar hans voru Jón
sonur Jóns Þorleifssonar á Skarðs-
á og kona hans Margrét Árna-
dóttir á Fjalli Helgasonar. Þeir
Jón Þorleifsson og Árni Helga^on
voiLi með beztu hændum í Staðar-
gagnvart mönnum og skepnum.
Þeim hjónum Sigrúnu og Sigur-
jóni varð sjö barna auðið, fimm
sona og tveggja dætra, og lifa
þau ÖIl nema önnur dóttirin, en
hún dó tæpra tveggja mánaða.
Hét hún Margrét Helga. Hín eru
þessi: Tobias, bóndi í Geldinga- 0g Seyluhreppum á sinni tíð. Móð-
holti, Sigurður, bóndi í Maibæli, jr sigurjons sál. og þeirra syst-
Þórður, í Geldingaholti, Ingimar, kjna var Margrét, dóttir Jóns
bóndi í Holtskoti, Kristín Sigþrúð- þórgarsonar) er lengst bjó á
ur, gift kona á Sauðáikróki, og yarmalandi, og konu hans Ingi-
Brynleifur, bílstjóri í Reykjavík. rjgar Benediktsdóttur frá Hróars-
011 eru börnin sómi sinna stétta. ^ da] yar Jón ÞórðarSon Svarf-
# má gleyma því, er Sigur- , (jæ]jngUr. Ingiríður var föðursyst-
jóns er minnst, hve ástúðlegur ;r jonasar j Hróarsdal. Helgi og
hann var konu sinni og börnum Jðn j.gktQj. Þorkelsson voru systra-
og hve ástsæll hann var alla tíð gynjr Bar systir Sigurjóns ein,
af hjúum sínum. Var jafnan sam- j Sigþrúður j Geldingaholti, nafn
heldni mikil og innileg með fjöl- 0mmusystur sinnar> Sigþrúðar
skyldu Sigurións. Langt og fagurt Araadóttur frá Fjalli, móður dr.
dagsverk hefur Sigurjón af nmdi Jóng rektors Þorkelssonar. Er nú
leyst. Hann er einn þeirra mörgu aðeins eitt þeirra systkina Sigur-
heiðursmanna, í þjóðfélagi voru,
sem í æsku bjuggu við harðan kost,
á erfiðum tímum, og ruddu braut-
ina fyrir þá kynslóð, sem nú ber
hita og þúnga dagsins, en nýtur
líka margra þeirra þæginda, er
I Sigurjón og jafnaldrar hans
jþekktu ekkert til í uppvextinum.
Þeir Lmnu sér aldrei hvíldar.
Þeir fóru á fætur fyrir dag og
unnu, þegar svo vildi verkast, nótt
með degi. Morgunverkin þeirra
voru líka drjúg. Sigurjón Helga-
son hafði löngum verið maður
heilsuhraustur, þangað til hann
kenndi nokkurrar vanheilsu i fyrra
vetur, og upp frá því hékk heilsa
hans á veikum þræði. Fótaferð
!hafði hann þó fram um Kyndil-
messu, en upp úr því var hann
fluttur í spítalann á Sauðárkróki,
jþar sem hann dó í svefni hálfri
stundu fyrir miðnætti 16. febr. s.l.
„Eftir lifir mannorð mætt,
þótt maðurinn deyi“.
Vér frændur og vinir vottum
jóns enn á lífi, en það er Sigur-
björg, er lifir í hárri elli vestur
í Blaine í Washington-ríki í Banda
ríkjunum. Á síðastliðnum sjö mán-
uðum hafa þrjú systkinin dáið,
þau Jón og Ingiríður í júlí og Sig-
urjón í februar.
Guð blessi minningu þeirra.
B. T.
Kunnur máiari Eáfinn
HELSINGFORS, 29. febrúar. —
Einn af fremstu landslagsmálur-
um Finna, William Rosenberg,
andaðist í dag 64 ára að aldri.
—NTB.
150 mlllj. pundtil
landvarna
NÝJU DEHLÍ, 29. febr. — Fjár-
málaráðherra Indlands lagði í dag
eftirlifandi ekkju Sigurjóns inni-jfram fjárlagafrumvarp ríkisins
lega samúð vora. Það er mikil (fyrir árið 1952. Er þar gert ráð
breyting, sem orðin er á hennar
högum við lát hans. 1 55 ár lágu
leiðir saman. I önn og erfiði dags-
ins, í gleði og sorg fylgdust þau
að og breiddu út frá sér birtu og
yl. Nú er hún ein eftir, og þó að
fyrir að um helming þjóðartekn-
anna verði varið til landvarna eða
um 150 millj. punda. Er ekki tal-
ið fært að lækka þetta framlag
vegna deilunnar við Pakistan.
■—Reuter. j