Morgunblaðið - 05.04.1952, Qupperneq 9

\ Laugardagur 5. apríl 1952^1
MORGUNBLAÐI0
9 1
A landamærum GrikkEands eg Albaníu:
Ég vnr þátttakandi í hjálpars
lyrfi giísha bændai
Effir Sigurð A. Magnússon
SÍBASTLIÐIÐ sumar tók ég þátt í viðreisnarstarfinu í
Norður-Grikklandi, sem sjálfboðaliði um þriggja mánaða
skeið. Vil ég reyna að segja lítiliega frá því, því það gefur
hugmynd um ástand og aðstæður allar víðast hvar í Grikk-
landi nú.
Á myndinni eru, talið frá vinstri (fremri röð): Óli Valur Ilansson
og Birgir ÓJafsson. Aftari röð: Kaj Dalmar, Haukur Ragnarsson
og Jón H. Björnsson. (Ljósm. Mbl.: Ól. K. M.)
Fjórir Ísieiidifigar ráðnir
lil skógarvinnu í Alaska
JÓN H. BJÖRNSSON, garðyrkju
maður í Hveragerði, hringdi til
Morgbl. í gær, og skýrði frá því,
að fjórir ungir menn væru nú á
förum vestur til Aíaska til að
stunda þar skógarvinnu í sumar.
Hefur Jón útvegað þeim at-
vinnu þar hjá skógrækt Banda-
ríkjanna í Alaska og séð um, að
þeir geti greitt nokkuð af far-
gjaldi sínu frá New York til Al-
aska með vinnu sinni þar norður
frá í sumar.
En félagið Scandhrravian-Ameri
can-Foundation hefur útvegáð
þeim atvinnuleyfi og greiðir fyr-
ir veru þeirra^á ýmsan hátt.
Menn þessir eru Óli Valur
Hansson, garðyrkjukandidat frá
búnaðarháskólanum í Höfn, sem
verið hefur kennari við garðyrkju
skólann á Reykjum undanfarin ár,
Haukur Ragnarsson, er stundað
hefur skógræktamám í Noregi í
tvö ár og býzt við að halda því
námi áfram næsta ár. Kai Dal-
mar, er lokið hefur námi við Garð-
yrkjuskólann á Reyk.jum og Birgir
ólafsson, er unnið hefur að garð-
yrkju í eitt ár í Danmörku. Óli
Valur Hansson verður fyrirliði
þeirra í þessari ferð.
Þeir taka sér far með Detti-
fossi á mánudaginn kemur, til
New York, en fljúga þaðan til
Anchorage í Alaska. Er þangað
kemur fá þeir bílfar til Kenai-
skaga. Þar munu þeir vinna við
eina af stöðvum U. S. Forest-
Service fram í miðjan september.
En að því búnu ætla þeir að safna
fræi og græolingum til að hafa
heim með sér. Þeir búast við að
: hverfa frá Alaska í miðjum nóv-
ember.
Árni Björnsson, bróðir Jóns
garðyrkjumanns, er vann í Alaska
með Jóni við skógarvinnu og fræ-
i söfnun í fyrrahaust, býzt við að
' kaupa sér bíl suður í Bandaríkj-
unum og sækja þá félaga þegar
I sá tími er kominn, að þeir ætla
að hverfa þaðan norðan að.
Óli Valur Hansson ætlar hins
vegar að dvelja nokkru lengur í
' Bandaríkjunum við framhaldsnám
í garðyrkju, enda hefur hann
fengið frí frá kennslu við garð-
yrkjuskólann næsta ár.
j Allir áhuðamenn um skógrækt,
óska þeim félögum fararheilla og
vonast eftir að þeir snúi heimleiðis
ríkari af reynslu og hagnýtri þekk
| ingu um- framtíðarskógrækt á Is-
landi.
Rætt við einbúa á Hólsfjöllum
Jón Víking Guðmundsson, Grundarhóli.
I>AÐ ÞÓTTI tíðindum sæta, er
tveir strætisvagnabílstjórar úr
Beykjavík tóku sig upp og fluttu
með fjölskyldur sínar norður á
Hólsfjöll fyrir fjórum árum síð-
an. Nú er svo komið að aðeins
annar þeirra er eftir — einn.
Fréttamaður blaðsins hitti
hinn 27 ára gamla Jón Víking
Guðmundsson, bónda á Grundar-
hóli, að máli í gær og rabbaði við
hann um búskapinn, en Víkingur
jþurfti að bregða sér hingað til
bæjarins að leita læknis.
— Hverju sætir að þú ert einn
orðinn?
— Ýmsar orsakír, sem ég vil
helzt ekki segja blaðamönnum.
— Er ekki leiðinlegt rð vera
einbúi til lengdar í svona af-
skekktri sveit?
— Jú. En eins og í vísunni
segir:
Vonin styður veikan þrótt,
vonin kvíða hrindir,
vonin hverja vökunótt,
vonarljósin kyndir.
— Hvað er til afþreyinga ann-
að en dagleg störf við skepnu-
hírðinguna?
— Bókalestur og útvarpið að-
allega. Útvarþið er að mínum
dómi sæmilegt, mætti kannske
vera meira af léttmeti, gaman-
þættir til upplyftingar í skamm-
deginu. Hljómlistina hirði ég
minna um.
— En matargerðin, hún tekur
þó sinn tíma?
— O, já, og ekki get ég neitað
því, að mér finnst eins og við-
lagið vanti, þegar pilsaþytur
fylgir ekki pottaglamrinu.
— Stórt bú?
— 107 ær, 2 kýr, 1 hestur og
svo sálufélagarnir hundurinn og
kötturinn. Af þessu hefir tófan
drepið fyrir mér 7 ær í vetur.
Hin búin hafa sloppið við tófu-
skömmina.
— Tiðarfarið í vetur og af-
komao yfirieitt?
— Það má sesja að það hafi
verið »ott t'ðerfar. Nóff jörð og
fé aldrei gefið inni nema s+ór-
hnð sé. Hinn mikli kostur Hó’s-
f’allannq og bnð, spm gerir það
að vp»-kum að b-'’skapurinn er
ba- ef+irsóknarverður er gróður-
fa''jð bar.
A v”tur"a lifir fé'* á s’ronef"dri
sandtöku, sem stendur eræn allan
vetimmn. Þvrfti féð bmði m’kla
o? Póða viöf til þ°ss að hún jafn-
ist á við beitina Á vorin bjargar
melnýgræðingurinn, sem sprett-
ur á svonefndum melhnausum (en
Framh. á bls- 12.
LÖGUM VATNSBÓL
í FJALLAÞORPI
Fyrstu fimm vikurnar var ég
í alþjóða-vinnubúðum, sem Ai-
kirkjuráðið stóð fjrrir í einu
hinna afskektu þorpa uppi í íjöl!-
unum. Vorum við 25 ungir piltar
og stúlkur frá 9 þjóðum og iifð-
um lífi þorpsbúa.
Verkefni okkar var að bygeia
steinræsi frá lind uppi í fjallshiíð
einni niður yfir akra þorpsbúa
og koma þannig í veg fyrir, að
nokkuð af hinu dýrmæta vatni
færi til spillis. Við risum kl. 4ri
hvern morgun og unnum fram til
kl. 12(4, en þá var hitinn orðinn
óbærilegur. Venjulega sváfum
við af okkur hitann eftir hádegis-
verð, en eyddum kvöldunum við
söng, leiki, fyrirlestra, umræður
og annað slíkt.
Til gamans má geta þess, að
„Sofðu, sofðu, góði“ Sigvalda
Kaldalóns var kjörinn uppáhalds
söngur búðanna.
í þorpinu bjuggu um 60 fjöl-
skyldur, og var fátæktin átakan-
leg. í borgarastyrjöldinni var
þorpið að mestu lagt í rústir, en
hefur nú verið byggt upp að
nýju með aðstoð st.iórnarinnar.
Flest húsin eru eitt stórt herbergi
þar sem er eldað, etið og sofið.
Borð og stólar eru þar sjaidséð
húsgögn og oft er sofið á gólfinu.
Að sjálfsögðu eru þorpsbúar
mjög misjafnlega efnum búnir.
Vstn varð að sækja í iindim.
um 2 kílómetra leið frá þorpinu
úppi í fjailshlíðinni. Það var ver’s
kvennanna eins og flest annað.
sem gera þurfti. Þær sóttu vatnið
í smátunnum, sem þær báru á
bakinu. Við og við voru þó asnar
notaðir til þessara flutnínga.
IÐJUSAMT KVENFÓLK,
LATIR HÚSBÆNDUR
Það, sem fyrst vekur eftirtekt
ókunnugra víða í þorpum Grikk-
lands er iðjusemi kvennanna og
leti karlmannbnna. Þeir sitja
venjulega liðlangan daginn í
kaffistofunni og þamba kaffi eða
„ouzo“ (þ. e. „Svartidauði“
Grikkja), á meðan konurnar
þræla á ökrunum, sækja vatn,
höggva eidivið, elda matinn og
annast börnin. Enda eru flestar
grískar bóndakonur sextugar i
útliti, þegar þær nálgast þrítugs-
aldurinn,
Okkur var tekið opnum örm-
um, hvar sem við komum. Þorps-
búar þreyttust aldrei á að sýna
okkur þakklæti sitt og vináttu.
Það sem þeim gekk tregiegast að
skilja var, að menntafólk skyldi
leggjá sig niður við líkumlega
virinu. Þeir höfðu alizt upp við
þann huvsunarhátt, að menntað-
ur maður væri æðri vera, sem
aldrei dyfi hendi sinni > kah
vatn.
Auk bess, sem við byggðum
áðurnefnda vatnsrennu haíði
dvöl okkar í þessu þorpi áhrif á
dugnað og rnanndóm þorpsbúa,
sem mjög hafði sljóvgast 1 liörm-
unpum síðustu ára. Þegar við
kvöddum. sagði presturinn' ,.Þið
hafið vakið hjá okkur vi1ir<r'.n til
að bæta kiör okkar og lifa betra
lífi í framtíðinni".
LEIDBEINDU í BÚNAÐAR-
UMBÓTUM
Að vinnubúðunum loknnm
hurfu flestir félaga minna heim.
En mér gafst enn tækifæri'til að
kynnast nánar lífi bændanna i
þessu nyrsta héraði Grikklands.,
Ég gekk í lið með 4 ungum mönn
um, sem starfa þar á vegum Al-
kirkjuróðsins. Þrír eru Ameri-
kanar og einn er Svíi. Starfa þeir
þar hver um sig ár eða lengur
Verkefni þeirra var að kenna
bændunum nýjar ræktunarað-
ferðir, útvega þeim verkfæri og
dráttardýr, sýna þeim nýjustu
tækni í geymslu matvæla — í fá-
um orðum: leitast við að bæta
kjör þeirra á alian þann hátt,
sem unnt er.
Við höfðum aðalbækistöð okk-
ar í Jannina, heiztu borg Epirus.
Þar fengum við til umráða ágætt
hús og dvöldumst þar um helgar.
Við höfðum tvo jeppa og ferðuð-
ust í þeim milli hinna 15 þorpa,
sem við störfuðum í. Flest þess-
ara þorpa eru við landamæri
Albaníu, í þeim hiuta Epirus,
sem verst varð úti í styrjöldum
síðustu ára.
SVEÍTAÞORP í AUÐN
Mörg þeirra hafa verið svo ti!
mannlaus, síðan Italir gerðu inn-
rás sína 1940. Síðan kom her-
nám Þjóðverja og loks borgara-
styrjöldin 1947—49. Það gefur
auga leið, að bændurnir voru
ekki sérlega hrifnir af því að
hverfa aftur til jarða sinr.a, sem
höfðu verið í órækt árum ".aman,
búpeningurinn týndur og verk-
færi öll ónýt eða illa nothæí. —
Margir þeirra höfðu fengið ii!a
launaða vinnu í borgunum, sem
þeir kusu heldur en harðréitið
úti í þorpunum. Með fjárfram-
lögum hefur stjórninni þó tekizt
að fá flesta þeirra til að hverfa
aftur til jarða sinna. Aðalvanda-
málið er nú að útvega nauðsyn-
leg verkfæri. Síðasta ár gátu þeir
ekki ræktað meira en um 30% af
landi sínu sakir verkfæraleysis,
og er nú reynt að ráða bót á því.
ENDURBÆTA STÍFLUÐ
JARÐGÖNG
Þær 7 vikur, sem ég dvaldist
méð þeim félögum, unnum við
einkum að einu verkefni, erfiðu
og seiniegu. Við tókum okkur
fyrir hendur að grafa út gömul
jarðgöng gegnum hæð eina, sem
fyilzt hafa síðustu 100 árin.
Þessi. jarðgöng byggðu Tyrkir
fvrir nokkur hundruð árum og
notuðu þau til að veita vatni frá
gríðarmikilli mýri í dalbotni rétt
við albönsku landamærin. —
Göngin eru um 900 metrar á
iengd og víðast hvar 10—15 metra
í jörðu- niðri. Svo verkið var
erfitt og vandasamt. Við urðuir,
að grafa brunna eða holur með
40—60 metra millibili, og bar
drógum við 'upp fötur með ieir
og sandi. Göngin voru ekki
nema um meter ó hæð, svo að
svigrúm var htið til að höggva
op moka.
Við fengum i lið með okkur
um 20 bændur, sem unnu með
okkur fvrir 15 k"ónur á dag. Þeir
voru að sjáifsögðu allir vopnaðir,
þar sem við vorum svo r,ær"i
Albönunum og engir grískir
verðir á milli okkar og þeirra.
Okkur tókst ekki að ljúka út-
greftrinum, áður en rigningarnar
hófust í október s.l. En á sumri
komanda ætti það að takast, og
verður þá hægt að þurrka mýr-
ina og nota hinn ágæta jarðveg
í þágu arðvænlegrar ræktunar.
ALBANIR DREPA
FLOKKSMANN OKKAIl
Á nóttunni sváfum við í tjaidi
niðri í dalnum, og vöktu bænd-
urnir yfir "okkur til skiptis. Að-
eins einu sinni kom til landa-
mæraskæra, og var það um há-
bjartan dag. Einn Grikkjanna
hafði farið upp á fjailið, þar sem
landamærin liggja ásamt konu
sinni, að safna korni. Til þeirra
komu tveir albanskir verðir og
vildu neyða þau til að fylgja sér
yfir til Albaniu. Bóndínn veitti
mótspyrnu o? tók fram hníf sinn.
En þetta varð til þess, að Alban-;
irnir drápu hann. Konan komsi
undan á flótta. Bændurnir, sem
með okkur unnu, brugðu við
skjótt, héidu til landamæranna,
brenndu stöð Albananna og
særðu einn þeirra.
Að líkindum hefðu þeir farið
iengra, hefði ekki grí^ki herinn
komið á vettvang og sent þá
heim.
Eftir þetta var okkur fyrirskip-
að að sofa í einu þorpanna, þar
sem víð vorum.ekki taldir óhult-
ir niðri í dalnum.
Þorpin standa flest hátt uppiá
fjöllunum og venjulega í gjá eða
gili, þar sem erfitt er að sjá þau.
Er sú tiihögun frá tíð Tyrkjans,
þegar menn reyndu, sem bezt
þeir gátu, að forðast skattheimtu
menn Stjórnarinnar.
í NÁBÝLI VIÐ
KOMMÚNISTARÍKI
Það var með undarlegum til-
finningum, að ég stóð í einu þess-
ara þorpa, Argírokori, og horfði
yfir undurfagran dal með græn-
um ökrum, vinalegum þorpum og
þjótandi bílum — og mér var
l.jóst, að ég horfði í gegnum járn-
tjaldið svonefnda. Þorpin hinum
megin í dalnum voru í heimi ger-
ólíkum þeim, sem ég þekkti. —
Meðal bændanna eru þeir fáir,
sem ekki hafa misst hákominp
ættingja í ógnum síðustu ára.
Foringi bændanna, sem með oklc
ur unnu, dökkbrýndur, harðgerr,
21 árs unglingur, hafði verið í
„eldsveitinni" svonefndu í stríð-
inu. Kommúnistar höfðu drepið
móður hans og systur. Bróðir hang
og önnur systir voru í fangelsi ií
Albariíu. Og þriðja svstirin hafði
flúið til Ameríku. Eftir var að-
eins aldraður faðir hans, sem
hann bjó með.
UNNUM TRAUST
BÆNDANNA
Fyrsta skilyrðið til að geta
hjálpað þessum bágstöddu bænd-
um er að vinna traust þeirra. Það
tókst okkur strax, þegar þeir sáú,
að við vorum fúsir til að lifa viS
sömu kjör og þeir og vinna með
þeim að hverju sem var. — Að
sjálfsögðu er það ekki gert á
einni nóttu að breyta aldagöml-
um venjum og vinnuháttum, og
langir fyrirlestarar koma hér dð
litlu haldi. Það, sem máli skiptir,
er fordæmið og áþreifanlegar
staðreyndir.
Við vildum fá þá til að sá nýjtu
korni, sem betur átti við jarð-
veginn. Við það var ekki kom-
andi, fyrr en við höfðum sýnt
þeim svart á hvítu með tilraun-
um, að árangurinn var betri. Nú
sá þeir þessu korni og fá 20%
betri uppskeru.
Fundir eru haldnir í hverju
þorpi tvisvar í mánuði, þar sem
rætt er um vandamálin og bænd-
urnir leggja spúrningar fyrir þá
félaga.
AUKIN HAGNÝT FRÆÐSLA
Einnig hefur skólum verið
komið á fót, þar sem unglingar,
14—18 ára. iæra ýmsa nytsama
hiuti — svo sem hænsnarækt,
garðyrkju, matvælagevmslu,
heilsufræði og annað slíkt. —■
Áherzla hefur iíka verið lögð á
skógrækt, þar sem landið er víða
uppblásið, og með skóggræðslu
mætti vinna kraftaverk.
Framh. á bls. 10