Morgunblaðið - 30.11.1952, Síða 7

Sunnudagur 30. nóv. 1952
MORGUNBLAÐIÐ
ItMlUS
a n
i m
?
HER FARA á eftir útdrættir úr
ræðum þeim, er formenn allra
stærstu félagasamtaka landsins
héldu fyrir skömmu á kvöld-
vöku Árnasafnsnefndar í útvarp-
inu:
Páil Á$g. Tryggvason
formaður söfnunarnefndar Árna-
safns:
FYRSTI desember, hinn forni
fullveldisdagur verður almennur
fjársöfnunar- og merkjasöludag-
ur til handritasafnsbyggingar um
allt land. Sjálfri söfnuninni verð-
ur ekki lokið þann dag, enda á
henni ekki að ljúka fyrr en settu
marki er náð.
í útvarpinu hafa undirtektir al-
mennings undir söfnunina orðið
góðar, og þær gjafir, sem borizt
hafa, hafa langflestar verið frá
einstaklingum og félagasamtök-
Um. Á hinn bóginn hefur verið
tiltölulega lítið um stórar gjafir.
Mér er því sérstök ánægja að til-
kynna það hér, að einmitt í dag
hafa fjársöfnunarnefndinni bor-
izt tvær miklar gjafir. Er önnur
frá Slippfélaginu í Reykjavík,
10.000 kr., og hin frá Kaupfélagi
Eyfirðinga á Akureyri, 5.000 kr.
Er nefndinni það ánægja að mega
við þetta tækifæri þakka þennan
höfðingsskap svo og örlátar und-
irtektir almennings undir þetta
hugsjónamál.
Þess er að sjálfsögðu ekki að
vænta, að fyrirtæki, féiög, sveita-
og bæjarstjórnir, hreppsnefndir
og sýslunefndir, sem vænta má
að leggi söfnuninni mikið lið, geti
ákveðið framlög sín, fyrr en aðal-
fundir hafa verið haldnir eða
fjárhagsáætlanir afgreiddar.
Treystir nefndin því á veruieg
framlög um og upp úr áramótum.
Eins og öllum er kunnugt, er
markmiðið með söfnun þessari
tvíþætt: Annars vegar að safna
fé til handritahúss er geti orðið
veglegur minnisvarði um hinn
óþekkta rithöfund íslands — um
alla höfunda og ritara fornra ís*
lenzkra handrita — hins vegar að
sanna með söfnuninni ótvíræðan
siðferðilegan rétt vor Islendinga
til þessa menningararfs, með því
að sýna, hvað vér viljum á oss
leggja til þess að endurheimta
hann.
Ég vona, að háttvirtir hlustend
ur séu mér sammála um það, að
það er ekki nóg að gera'sífelldar
kröfur á hendur öðrum, og að það
er ekki nóg að semja og gera
ályktanir.
Til þess, að mál nái fram að
ganga, þarf að gera kröfur til
Veitum þeim yerðugan sess
GJÖRVÖLL íslenzka þjóðin vill handritin heim til íslands. Á því hefur aldrei leikið
vafi. Þann vilja getur hún bezt sýnt í verki með því að styðja drengilega þá fjársöfn-
un til byggingar Árnasafns, sem hámarki sínu nær á morgun, 1. des., fullveidisdegi
íslands. Með því að leggja vel að mörkum til þcssa máls vinnst tvennt. í fyrsta lagi
verður byggt veglegt hús yíir handriíin cg þeini veitíur slíkur sess sem þeim einn
sómir. í öðru iagi er engin röksemd byngri á vogarskálunum en einbeittur þjóðarvilji 1
íslendinga, í baráítunni fyrir heimfiutningi þeirra frá Danmörku. Því skyldi enginn
góður ísiendingur skorast úr leik á morgun, heldur sýna vilja sinn ótvíræðan og styðja
að byggingu hins nýja Árnasafns á íslandi. Sýnum á þann hátt þjóðarmetnað vora í
Ver^‘
vegsmanna, að þeir, sem og þjóð-j Ég vil eindregið skora á alla
in í heild, sýni máli þessu fullan kaupmenn landsins að leggja
stuðning og viðurkenni þannig í j fram sinn skerf til byggingar yf-
- • » ir handritin — helgidóm þjóðar-
að láta af hendi rakna úr sveftar-
sjóðum til byggingar yfir hand-
rit íslendinga, og hafa veitt í
þessu skyni upphæðir, sem nema
1—4 krónum af íbúa í sveitarfé*-
aginu. Þess er að vænta, að hlutur
sveitarstjórna í þessu efni eigí
enn eftir að vaxa verulega og bezt
færi á því, að allar sveitarstjórn-
ir yrðu hér aðilar að með nokk-
urri fjárhæð, en allt þó eftir efu-
u mog ástæðum.
munu konur íslands ekki sitja
hjá.
Þær hafa staðið yfir vöggu
kynslóðanna hér á landi.
Ljóð og sögur, sem þær hafa
þulið börnum sínum. fyrst ó-
málga, en síðar á hljóðum rökk-
urstundum eða löngum kvöld-
vökum, er hugur barnsins var að
vakna til skilnings, hafa verið
sótt jöfnum höndum til krist-
inna fræða og í fornnorrænar
sagnir.
Þetta tvennt er sá ódáinsbrunn-
ur, sem kynslóðir ísiands frá upp
hafi íslandsbyggðar hafa sótt í
þrek til þess að standast hverja
raun og koma styrkari úr bar-
daganum að lokum.
Mörgum hefur sýnzt á síðustu
árum, sem slaknað hafi á þeirri
taug, er tengir íslenzka æsku við
hin fornhelgu vé.
En ef sú taug slitnar, erum við
ekki lengur íslenzk þjóð.
íslenzka konan mun, minnug
arfleifðar sinnar og starfs vöku-
mannsins gagnvart æsku lands-
ins, grípa þetta tækifæri fegins
hendi til þess að leggja íram sinn
hluta til nýrrar þjóðarvakningar
í sambandi við heimkomu hinna
fornu, dýru verðmæta.
Arngrímur Krisljánsson,
skólastjóri, formaður Bandalags
starfsmanna ríkis og bæja:
Á stjórnarfundi bandalagsins í
maímánuði s.l. var svofeld bókun
samþykkt, varðandi þetta mál:
Stjórn B.S.R.B. telur þjóðar-
nauðsyn bera til þess, ekki hvað
sízt eins og högum nú er háttað,
að íslendingar standi vörð um
þjóðleg menningarverðmæti. Fyr
ir því ákveður stjórnin að styðja
eftir megn f járöflun þá sem nú er
hafin, til húsbyggingar fyrir ís-
lenzka handritasafnið og heitir á
sjálfs sín og framfylgja álykt-! ana íslendinga og þá sérstaklega
unum og fyrirsetlunum af 4 opinbera starfsmenn, að leggja
kappi og fórnfýsi. Ekkert mál- fram sjnn skerf eftir því sem
efni er svo göfugt, að fram-| ástæður leyfa. — Lítur stjórn sam
gangur þess kosti ekki starf og t bandsins svo á, að með því megi
fórn, og því háleitara sem sýna í verki þjóðarvilja um end
markmiðið er, því meiri kvað- urheimt hinna fornu handrita og
vilja til þess að vernda íslenzlca
menningaiarfleifð.
ir leggur það oss á herffar.
Sýnum því aff vér viljum
nokkuð á oss ’eggja.
Fyrsta desembcr undirstrik-
ar hver íslendingur kröfu sína
um endurheimt íslenzkra hand formaður Landssambands isl. út-
rita með því aff bera merkiff: vegsmanna
Sverrir Jýlíusson,
Árni Magnússon
verki, að þeir meti og þakki störf
þessara lífvarða þjóðarinnar að
þeir meti og þakki störf þessará
lífvarða þjóðarinnar að fornu og
nýju með því að reisá þeim var-
anlegan og veglegan minnisvarða.
GyHbjdrfur öíafsson,
Við verðum að treysta því í
lengstu lög að handritinum verði
skijað. Ég vil sérstaklega beina
því til íslenzkra sjómanna að
þeir verði ekki eftirbátar annara
stétta. Vil ég í því sambandi
minna á, að það er ávöxtur af
áræði og frábærri sjómennsku
þeirra sem byggðu fyrst landið.
að þessi handrit eru til orðin á
íslandi. Það var ekki heiglum
hent að leggja frá landi á þeim
farkosti sem landnemar Islands
höfðu, þegar þeir yfirgáfu ætt-
land sitt og sigldu út á opið haf í
óvissu um hvað við tæki.
Jén Helgason,
fprmaður Sambands smásöluverzl
ana:
Svo lítilfjörlega ástæðu, að við
ættum ekki húsnæði yfir handrit-
in, megum viö þó alls ekki láta
á sannast. Það er metnaðarmál
allra sannra íslendinga, að taka
stórmannlega á móti hinum dýr-
í mætasta farmi, sem nokkru sinni
innar. — Leggjumst á eitt, svo
hið mikla metnaðarmál komizt í
nöfn með fullkominni sæmd.
Sæmundyr FnSfikssen,
framkvæmdastjóri Stéttasam-
bands bænda:
Það er alit ýmissa, sem til
þekkja að það geti haft áhrif á
málið sjálft, endurheimt handrit-
anna, hvernig til tekst með söfn-
un þessa. Gangi hún vel og verði
þátttakan almenn sýni fátt betur
vilja landsmanna í þessu efni. Þa
komi í ljós að þjóðin vilji eitt-
hvað á sig leggja fyrir málefnið.
Það eru því eindregin tilmæli
frá stjórn Stéttarsambands bænda
til stjórna þeirra búnaðarfélaga,
sem ekki hafa þegar afgreitt mál-
ið, að þær heíjist sem allra fyrst
handa um að leggja því lið.
Þótt háar fjárnæðir séu mikils
virði, er hitt engu síður áríðandi,
að sem allra flesíir gerist þátttak-
endur að söfnuninni og sýni á
þann hátt samhug landsmanna
um að fá handritunum skilað
heim og viiji um leið búa þeim
viðeigandi samastað.
Stefán ÓL jónsscn,
fulltrúi Ungroennafélags fslands:
Ungmennafélagar. Nafn ykkar
er tengt sjálfstaeðisbaráttunni og
þeirri þjcðernisvakníngu, sem
einkenndi fyrstu ár aldarinnar.
Ennþá eigum við eftir að endur-
heimta hluta af eignum okkar,
sem fluttar voi u úr iandi, það er
handritin.
Nú getið þið sýnt hug yklrar til
þessa máls. Þess skýrar sem hug-
ur íslendinga kemur fram í þessu
máli þess betur gengur að endur-
heimta handritin. Þess meira, sem
þið leggið fram af fé, því veglegri
verður sá minnisvarði, sem við
getum reist yfir handritin.
Þorgils GuSmuRdsson,
fulltrúi íþróttasambands íslands:
Af þessum fáu orðum má telja
ljóst, að íslenzku handritín eru
að verulegu leyti sá brunnur, sem
íþróttahreyfingin hér á landi hef-
Helgi Hannesson,
forseti Alþýðusambands íslands:
Góðir félagar, í Alþýðusam-
bandi íslands, í fyrsta maí ávarpi
rr.ínu nú í vor, minntist ég á mál
þetta, og hvatti öll sambands-
félögin til að veita því lið off
vinna að framgangi þess af þeiru
dugnaði og festu, sem jafnan ein-
kennir störf verkalýðsfélaganna.
Verum þess minnug, að íslenzkt
alþýðufólk, hefir jafnan unnaS
þjóðlegum fræðum og lagt frara
mikinn skerf, sem orðið hefir til
þess, að menning þjóðarinnar hef-
ir ekki beðið skipbrot, þótt oft
hafi að henni þrengt.
Björgvin Fredriksen,
forseti Landssambands rðnaffar-
manna: (
Ég vil taka það fram, að al-
menn þátttaka með litlu fram-
lagi hvers einstaklings er að mína
áliti bezta viðurkenning íslenzka
þjóðarinnar á því hver hugur
fylgir máli, þegar um er að ræða
verndun íslenzku handritanna.
Ég kveð yður iðnaðarmenn og
konur í öllum sambandsfélögum-
í þeirrl von, að hlutur okkar verði
drjúgur, þegar saman kemur.
„Handritin heim".
Gisðrún Péfyrsdélfir,
formaður Kvenréttindasambands
Islands:
Það er nauðsyn, er við nú að
lokum endurheimtum týndan
fjársjóð, handritin, að þjóðin sýni
það, að hún kunni að geyma þau
betur, en ekki verr en aðrir, er
með þau hafa favið.
Það mun er.nfremur styrkja
þjóðarmetnað vorn og þjóðarein-
ingu, ef ö'l þjóðir. sameinast, eins
og við lýðveldisstoínunina, um
er.durheimt og geyms’.u hinna
fornu verðmæta sinna, sem ís-
lenzk þjóðarsál er tengd hinum
viðkvæmustu og þó sterkustu
böndum.
Þegar slíkt mál er á dagskrá,
í hinu mikla myrkri náttúru- ; hefur verið fluttur til landsins,! u.r bergt af; og ekki sizt ,aí Þeim
hamfara og erlendrar kúgunar Jog bjóða handritunum þann
um aldaraðir, er næstum hafði samastað, er hæfir slíkum gersem
1 tortímt hinum íslenzka kynstofni, (um.
lýstu störf þeirra ágætu sona is- ■ „
1 lenzku þjóðarinnar, sem helguðu
líf sitt þvi að rita islenzkar bæk-
ur og safna þeim.
Það er óvíst, hver örlög þjóðar-
innar hcfðu orðið, ef hun hefði
ekki, á hinum erfiðustu tímum
| sögu sinnar, getrð orneð vif
Ijómann af fornum hetjudáðum
oe um leið öðlazt dug og þraut-
seigju til að lifa af hörmungam-
ar í von um batnandi tíma.
Á e stsrfs þessara manna hefði,
orðið torsóttara að endurheimta
sjálfstæði þjóðarinnar.
Hér er á ferðinni sameiginlegt
hugðarefni allra góðra íslendinga.
Það er því ósk mín til allra út-
sökum ber íslenzkum íþróttaunn-
endum að styðja á allan hátt að
endurheimt þeirra.
A það skal svo bent að lokum,
að baráttan fyrir heimflutningi
landritanna er liður í sjálístæðis
oaráttu vorri. En sjálístæðisbar-
ítta smáþjóðar tekur aldrei enda.
Og íslendingar viljum vér ailir
vera.
l\úkm Pklmn,
framkvæmdasíjcri Sambands
jæjar- os sveiíarfélaga:
íslenzkar sveitarstjórnir, bæj-
arstjórnir, hreppsnefndir og sýslu
nefndir, hafa pú þegar margar
hverjar orðið yel við tilmælum
fjársöfnunarnefndar svo og stjórn
ar Sambands ísl. sveitarfélaga una
sviyi vviejjjvn,
frasnkvæmdastjóri Verzlnnarráffs
íslantís:
Vegleg húsakynni til handa
hinum dýrmætu handritum er
helzta metnaðarmál þjóðarinnar.
Hver og einn íslendingur, hvar
j í stétt, sem hann stendur, konur
og karlar, gamalmenni og börn.
Stund ykkar er runnin upp, stolt-
asta tækifæri nokkurrar kynslóð-
ar, sem byggt hefur þetta land
til þessa til að sýna alheimi virð-
ingu vora fyrir sögulegri og and-
legri arfleifð íslands.
Björgwn SigurÖssoR,
framkvæmdastjóri Vinnttveit-
endasambands íslands:
Sæmir það vel minningu hinna
mörgu nafnlausu íslendinga, sem
gert hafa garðinn frægan með
ritum fornrita vorra, að vér sam-
einumst nú öll og leggjum fram,
vorn hlut smáan eða stóran eftir
atvikum, til heiðurs fornritum
vorum og höfundum þeirra.
1 Þó yið deilum óvægilega um
veraldarauðinn, heiti ég á alla
íslendinga, og þá sérstaklega á
íslenzka vinnuveitendur, að sam-
einast um íjársöfnun til Forn-
ritasafns og undirstrika þar með
þá einlægu og óhvikulu kr’fa
vora að heimta heim til íslands
öll íslenzk handrit.
Egiil GuHormsson,
formaður Félags íslenzkra stór-
kaupmanna:
Ég efast ekki um að i hópi
stúdenta nú sé gnægð atorku, og
dugnaðarmanna, sem fylgja viija
málefni þessu fast eftir þar til sú
lausn hefir fengizt, sem allir
íslendingar geti sætt sig við, og
á ég þar ekki sérstaklega við
byggingu húss yfir Fornritin,
heldur einnig heimflutning safns-
ins. í þessu máli verður þjóðin að
standa saman sem einn maður og
ekki hvika frá því marki sem hún
hefur sett sér, en það er hús yfir
Fornritin strax og Farnritin heim
í húsið.