Morgunblaðið - 27.02.1953, Blaðsíða 2

MORGZJflBL'AÐlÐ
Föstudagur 27. febr. 1953 1
Fffitn þing Mðriiiflindiióisiiis nótiiist
oi eiolægum viljo til sinmvimu
SVO SEM FRÁ var skýrt í Mbl.
i gær komu íslenzku fulltrúarnir
í Norðurlandaráðinu heim í gær
Átti blaðið viðtal við formann
sendinefndarinnar Magnús Jóns-
son, alþm., um störf þessa fyrsta
iúngs Norðurlandaráðsins og
framtíðarhorfui- varðandi starf-
semi þess.
EINLÆGUS VILJI
TII, SAMSTARFS
— Hvað sem verður uin arang-
Xtr af þessari merkilegu tilraun
"til eflingar norrænni -amvinnu.
■sagði Magnús Jónsson þá er það
xúst, að störf bessa fyrsta þings
JSiorðurlandaráðsins mótuðust af
«inlægum vilja til þess að Norð-
xirlandaráðið yrði ekki -^áðeins
■vettvangur fyrir fallegar umræð-,
xtr um norræna samvinnu heldur
~ áhrifarík stofnun, sem yrði þess
jsnegnug að greiða fyrir margvís-
; legum málum. er varða norræna
.samvinnu. Tel ég skýrt hafa kom-
ið í ljós á þessu þingi ráðsins, að
fulltrúar alira þjóðþinganna, sem
)rarna hittust, * höfðu einlægan
Jiug a þvi að ryðja úr vegi ýms-
' xim híndrunum fyrir norrænni
samvinnu á þeim sviðum," sem
. jþingið fjallaði um. Birtist þessi
samstarfsvilji einnig hjá þeim
.fulltrúum, sem greitt höfðu at-
rjkvæði gegn stofnun No’rður-'
| landaráðsihs, en það voru sex af
_Tjjáextán fulltrúum Norðmanna.
—- Ég' tel það einnig' boða gott
um framtíð Norðurlandaráðsins,
-að menn voru sammála um það
að reyna að halda sér við jörð-
ána í samþykktum þingsins,
Jeggja áherzlu á þau mál, sem
Tiklegast væri að hægt yrði að
lcoma í framkvæmd, en forðast
tíkýjaborgir. Ég sagði í ávarpi
inínu í upphafi þingsins, að nokkr
nr efasemdir hefðu verið í Al-
y>ingi um gildi Norðurlandaráðs-
áns, en við íslenzku fulltrúarnir
vildum geta horfið heim með þá
sannfæringu, að þessi nýi aðili
■að norrænu samstarfi væri lík-
legur til þess að geta greitt fyrir
íiamvinnu Norðurlandaþjóðanna
á ýmsum þeim sviðum, sem leitt
£æti til farsældar fyrir allar þess-
•ar þjóðir. Tel ég mig geta full-
■yrt það, að við höfum ekki orðið
tfyrir vonbrigðum af þessu fyrsta
Júngi ráðsins, þótt reynslan ein
f ái vitanlega úr því skorið hversu
árangur verður mikill.
MARGVÍSLEG MÁLEFNI
— Jlvað um verkefni ráðsins í
jþetta sinn?
— Allmörg' málefni voru tekin
dil meðferðar á þinginu, en und-
árbúningur mála bar þess vitan-
i 3ega merki, að hér var um byrj-
! mnarstarf að ræða, og það því
I aiokkurri tilviljun háð hvaða mál
f lcomu tii meðferðar. Flest mál-
itnria voru lögð fram svo skömmu
íyrir þingið, að við fslendingarn-
ár t. d. fengum ekki ýmis skjölin
5 hendur fyrr en við komum út.
Cerði þetta þingfulltrúum erfið-
iava um vik að átta sig á öllum
aðstæðum og jók starf þingnefnd
• irnna, sem oft urðu að forma til-
lögu.rnar eftir þeim skýrslum,
cem lagðar hofðú verið fyrir
. jþingið um starf ýmíssa samnor-
| irænna nefnda skömmu fyrir
; )úng.
j Aðalmái þingsins voru tolla-
jnál, samnorrænn borgararéttur,
ríma- og póstmál, félagsmái,
anenntamál og samgöngumál. —
*Voru gerðar ályktanir í öllum
Jjessum málum.
XIELZTU SAMÞYKKTIR
— Hver var aístaöa þingsins
i áil þessara mála?
j — Flest málin voru afgreidd á
! þann hátt, • að þingið samþykkti
l' Aumæli til ríkisstjórna þátttöku-
i' jiukjanna um tilteknar ráðstafanir
oða athugan a einstökum atrið-
"Tum, sen siöar yrðu teknar tfl
núnari meðferðar í ráðinu, því á&',
Áorðurlandaráðið sjálft hefúr
Hæqi m íiruggtega af stað farið
Samtal við Magnús Jónsson aiþm.,
iormann ísl. sendinefndarinnar
tivorki löggjafarvald né vald til
þess að fela ríkisstjórnunum eitt
eða neitt heldur er því ætlað að
vera vettvangur til „samráðs“
fyrir löggjafarþing Norðurlanda,
svo sem það er orðað í samþykkt
um ráðsins. Þessi tilmæli til rík-
isstjórnanna voru yfirleitt sam-
þykkt einróma, nema nokkrir j
fuiitrúar sátu hjá við atkvæða-
greiðsiu um tillögur félagsiriála-
nefndarinnar.
Það yrði alltof langt mál að
birta orðréttar allar ályktanir
þingsins, en meginatriði þeirra
voru þessi:
1. Samnorrænn borgararcttur.
Ráðið beindi þeim tiimælum tii
ríkisstjórnanna að athuga leiðir
til þess að auka smám sarnan
gagnkvæm réttindi norrænna
börgara, þannig að þeir verði
jáfnt settir og borgarar viðkom-
andi lands, ef sérstakar aðstæð-
ur ekki eru til hindrunar. Mælt-
ist ráðið til að fá skýrslu um
þetta mál. frá ríkisstjórnunum og
kaus jafnframt 7 manna nefnd
til þess aö undirbúa málið fyrir
næsta þing ráðsins.
2. Póst- og símasamband. Ráð-
ið beindi þeim tilmælum til rík-
isstjórnanna að auka enn sam-
starf á þessu sviði og kanna
möguleika þess að láta sömu'
ré'gíur gilda um greiðslur fyrir
símtöl, símskeyti og bréf milli
Norðurlandanna og gilda innan
hvers lands. Taldi ráðið eðiileg-
ast, að hinni samnorrænu nefnd,
‘sem fjallar um frjálsari samgöng-
ur milli Norðurlanda yrði falið
að kanna þetta mál nánar. (ís-
land^er ekki aðili að þessari
nefnd, og er það miður farið, því
að hún vinnur merkilegt starf).
3. Heilbrigðismál. Heilbrigðis-
málanefndin benti á ýmsa þætti
heilbrigðismála, sem nauðsynlegt
væri að hefja samvinnu um, en
eftir tillögu hennar beindi ráðið
þeim tilmælum til ríkisstjórn-
anna að athuga leiðir til aukins
samstarfs á sviði heilbrigðismál-
anna og undirbúa skýrslu um
þær athuganir fyrir næsta þing
ráðsins.
4. Efnahagsmál. Lögð var fyrir
þingið ítarleg greinargerð frá
hinni samnorrænu efnahagsmáia
nefnd, og var þar að finna marg-
ar merkilegar upplýsingar. Þar
sem hér er um mjög víðtækt mál
að ræg'a; gerði ráðið ekki ályktun
um það'í einstökum atriðum, en
beindi þeim tilmælum til ríkis-
stjórnanna, að þær fælu nefnd-
inni að hraða sem mest störfujn,
þannig að fyrir gætu legið sem
fyrst ákveðnar tillögur, helzt
fyrir næsta þing ráðsins.
5. Félagsmal. Ráðið beindi
þeim tilmælum til ríkisstjórn-
anna að athuga möguleika á að
gefa út bækling fyrir almenning
með upplýsingum um gagnkvæm
hlunnindi á Norðurlöndum á
sviði félagsmala, að safna saman
í einn sammng þeim sammngum,
sem gerðir hafa verið milii Norð-
urlandanna um félagslegt óryggi,
að upplýsa ráðið um hvaöa samn
inga ILO þátttökurikin hafa ekki
staðfest og að halda afram sam-
vinnu á sviði vinnuverndar.
6. Tolla- og samgöngumal. —
Ráðið beindi þeim tiimæium tii
ríkisstjórnanna að gera tilteknar
ráðstafanir til þess að létta hömi-
um af samgöngum milli Noröur-
landa, svo sem með afnámi vega-
bréfa, afnámi tolla að nokkru
leyti, samræmingu bifreiðaeftir-
lits o. fl.
7. Mcnntamáb Ráðið beindi til
ríkisstjórnanna margvíslegum til
lögum og tilmælum í sambandi
við menningarsamvinnu Norður-^
landa, bæði varðandi háskóia-
nám, alþýðuskóla, rannsóknir á
ýmsum sviðum, skólagjöid, nám-
skeið, samræmingu prófa og
fleira.
8. Þingtíoindi. Róðið beindi
þeim tilmælum til ríkisstjórn-j
anna, að athugaðir væru mögu- j
leikar á útgófu samnorrænna
þingtíðinda, þar sem skýrt væri
frá því helzta, sem gerðist í
hverju þjóðþingi Norðurlanda.
Hér er vitanlega aðeins stiklað
á meginatriðunum i ályktunum
róðsins, því að það yrði alltof
langt mál að rekja þær til hlítar
og þær grcinargerðir, sem fjdgdu
frá ntóidunum.
VIÐHORF ÍSLENDINGA
— Hvað er að segja um afstöðu
ykkar íslenzku fulitrúanna til
þeirra rnála, sem til meðferðar
voru á þinginu?
— Við íslendingarnir vorum að
því leyti lítt virkir ó þessu þingi,
að af íslands hálfu voru þar ekki
lögð fram nein mál. Gerði Gísli
Jónsson grein fyrir ástæðum til
þess í ræðu, sem hann fluttí á
fundi ráðsins fyrsta fundardag-
inn. Hefur verið áður birtur út-
dráttur úr þeirri ræðu hér í blað-
inu, svo að ég þarf ekki að endur-
taka frásögn hans, en svo sem
öllum mun kunnugt voru full-
trúar Alþingis ekki kjörnir fyrr
en nokkrum dögum áður en þingi
lauk og því höfðu þeir enga
möguleika til málefnaflutnings.
— Annars tókum við íslenzku
fulltrúarnir þátt í afgreiðslu
allra þeirra mála, sem til með-
ferðar voru í þinginu, að undan-
tekinni tillögu fró Svíum um brú
yfir Eyrarsund, sem aðeins Danir
og Svíar tóku afstöðu tii.
— Fjórar nefndir störfuðu á
þinginu, og áttu íslendingar full-
trúa í þeim öilum. Stefán Jóhann
Stefánsson var formaður heil-
brigðis- og félagsmólanefndar, og
í þeirri nefnd var einnig Bern-
harð Stefánsson. Ég var vara-
formaður laganefndar, Gísli Jóns-
son var í efnahagsmálanefndinni
og Jörundur Brynjólfsson í menn
ingarmálanefndinni.
— í sambandi við nokkur mál-
anna var nauðsynlegt að gera
nokkurn fyrirvara af íslands
hálfu. Var það í sambandi við
póst- og símagjöldin og tollamál.
Sérstaða íslands varðandi sam-
norrænan borgararétt er og aug-
Ijós. Lagði ég sérstaka áherzlu á
sérstöðu okkar á því sviði í stuttu
viðtali við ,,Politiken“, áður en
þingið hófst. Hygg ég, að allir
hafi skilið viðhorf okkar í því
máli.
ÍSLENZKAN MEÐ
— En hvernig var það. Varð
ekki einhver ágreiningur og jafn-
vel uppnám í sambandi við um-
ræður um tungumál, sem tala
ætti á þingum Norðurlandaráðs-
ms?
— Um uppnámið, sem átti að
hafa orðið í þingsalnum er það
að segja, að sú fregn er slæmur
vitnisburður um sannleiksgildi
blaðafregna. Flest eða öll dönsku
blöðin sögðu fra þvi, að íslenzk
kona hefði haft í frammi hróp í
þingsainum vegna þess, að ís-
lenzka hefði ekki verið viður-
kennd jafnrétthátt hinum Norð-
urlandamólunum, og hefði orðið
að leiða hana burtu af þingpöll-
unum.
— Ekkert atriði í þessari frétt
er rétt nema það, að stúlka hafi
kallað einu sinni af áhorfenda-
pöllunum. Stúlkan var ekki ís-
lenzk heldur dönsk. Ifún kallaði
ekki ísland heldur Finniand. Og
hún var alls ekki leidd út aí pöll-
unum.,Tilefni þess, að hún kall-
aði, „men Finnland'* var það, að
framsögumaður laganefndar.
prófessor Herlitz, var að gera
grein fyrir breytingartiilögu
nefndarinnar á starfsreglum
ráðsins. Skýrði hann frá því, að
samkomulag hefði orðið um það,
að fella niður þá málsgrein í 14.
grein starfsreglnanna, að danska,
norska eða sænska skyldi vera
mál þingsins. Hefði þetta verið
gert til þess að gera íslenzkum
fulltrúa, sem ef til vill gæti ekki
talað neitt þessara mála, fært að
halda ræðu á íslenzku. Kallaði þá
þessi áhugakona um norræna
samvinnu „men Finnland“. Átti
þessa athugasemd hennar raunar
rétt á sér, því að af mistökum
var sagt í greinargerðinni, að
málsgreinin væri felld niður
vegna íslands eingöngu, heldur
var það einnig gert með Finnland
í huga.
— Starfsregiur róðsins voru
annars eitt helzta mál þingsins,
og laganefndin sat yfir þeim í
tvo daga. Ég lagði áherzlu á það,
að við íslendingar ættum erfitt
með að sætta okkur við það, að
þegar um væri að ræða sam-
vinnu fjögurra landa, þá skyldu
tungumál þriggja þeirra vera við-
urkennd sem þingmál, en útilok-
að væri að tala á íslenzku, enda
þótt íslenzkur fulltrúi ekki talaði
neitt Norðurlandamálanna. —
Mætti þessi ósk þeim skilningi,
að umrædd ákvæði starfsregl-
anna var fellt niður.
FINNLAND
— Gera menn sér vonir um að
Finnland geti vorið með?
— Óhætt er að fullyrða, að það
var von allra þeirra, sem þing
þetta sátu. Kom það fram í ræð-
um margra fulltrúa, að Norður-
landaráðið gæti ekki til hlítar
náð tilgangi sínum fyrr en Finn-
ar væru komnir með í hópinn.
MIKIÐ STARF
— Hvað stóð þingið lcngi?
— Þingið hófst 13. febrúar og
stóð til 21. febrúar. Voru hen'dur
látnar standa fram úr ermum, því
að þingfundir eða nefndafundir
voru alla daga frá kl. 10 á morgn
ana og fram undir kvöldmat, og
nefndafundir stundum á kvöldin.
Forsetar ráðstefnunnar urðu svo
að halda sína fundi í matarhléi
og sama var að segja um fundi
sendinefndanna. Hvað sem segja
má um árangur af starfi þings-
ins, verður áreiðanlega ekki sagt
með réttu, að slegið hafi verið
slöku við þingstörfin.
íslenzka sendinefndin hélt öðru
hverju fundi, og hafði jafnan
samráð við forsætisráðherra, sem
sat þingíð sem fulltrúi ríkissljórn
arinriar.
Margt væri fróðlegt að ræða
frekar um þetta fyrsta þing Norð
urlandaráðsins, en þetta verður
að nægja að sinni. Ég vil aðeins
að lokum segja það, að allur und-
irbúningur þingsins af hálfu
Dana var til fyrirmyndar og hin-
ir eriendu fulltrúar nutu mikill-
ar gestrisni danska þingsins og
dönsku ríkisstjórnarinnar.
Öngþveitið í
áíengismálunuin
UM ÞAÐ ríkir naumast ágrein-
ingur, að hér á landi sé um þess-
ar mundir híð versta öngþveiti
í áfengismálum. En hverju er
það að kenna?
Hverjir bera fyrst og fremst
ábyrgð á því?
Að sjálfsögðu þeir fyrst og
fremst, sem hindruðu, að í’rv.
dómsmálaráðlierra, sem öll ríkís-
stjórnin stóð að, um skynsam-
legar bréytingar á áfengislöggjöf-
inni, næði fram að ganga á síð-
asta þingi.
Hverjir ‘voru það?
Það voru fyrst og fremst
nokkrir Framsóknarmenn í ETrí
deild, sem gengu í lið með stjórn
arandstæðingum um það að vísa
þcssu frumvarpi frá.
Það sýnir svo hrænsni og yíir-
drepsskap Tímaliðsins, að n«
þykist það gráta fögrum tárum
yfir því að Hótel Borg sé lok-
uð!!
Eftir að Framsóknarmenn
höfðu snúizt gegn frv. sinnar eig-
in stjórnar, sem samið var a®
undangegnum víðtækum undir-
búningi, átti dómsmáíaráðherra
einskis annars úrskostar en aS
stöðva öll vínveitingaleyfi, einn-
ig til Hótel Borgar, sem í nima
tvo áratugi hafði haft einkarétt
til almennra vínveitinga. Á þeim
tíma hafði þó íbúum Reykjavík-
ur fjölgað um helming. Þetta
einkaleyfi Hótel Borgar hafðí
því gengið sér gjörsamlcga tii
húðar.
Brast bæði vilja og
kjark
EN FRAMSÓKNARMENN höfða
hvorki vilja né kjark til þess.
að standa að skynsamlegum til-
lögum í þessum málum. Þeir
vildu aðeins fá tækifæri til þess
að halda uppi áframhaldandi sví-
virðingum um Bjarna Benedikts-
son fyrir framkvæmd á úreltum
og vitlausum reglum. Það er
Sjálfstæðismönnum í Efri deild
til hróss, að þeir stóðu allir sam-
an gegn frávísunaríillögu Fram-
sókr.ar og stjórnarandstæðingá-
Þeir hikuðu ekki við að viður-
kenna, að brýna nauðsyn bæri til
endurskoðunar áfengislaganna.
En Rannveig og Hermann létu
hræsnina og yfirdrepsskapinn
ráða sínum gjörðum. Þetta at-
ferli mun vekja því meiri fyrir-
litningu alls almennings, sem
öngþveitið I áfengismálunum
verður auðsærra og tilfinnan-
lcgra.
Vilja kaupa þungt vatn
RJÚKAN, 25. febr. — Fjölmörg
lönd hafa áhuga á því að kaupa
þungt vatn frá Noregi. — Bret-
ar hafa keypt allmikið magn af
því að undanförnu, og nýlega
hafa Brasilíumenn farið þess á
leit, að þeim verði seld 7 tonn
af þungu vatni, en slíkt magn er
ekki hægt að afgreiða nema á
löngum tíma. —Reuter-NTB.
Vilja £á satmfæring-
una í kaupbæti
ALLA erfiðleika okkar í mark-
aðsmálum kenna kommúnistar
því, að við viljum ekki verzla
við Rússa og leppríki þeirra. —
ÍHinn margsagði sannleikur í
| því máli er sá, að Rússar vilja
1 ekki kaupa íslenzkar afurðir,
nema að þeir fái sannfæringu
íslendinga í kaupbæti. Við höf-
um gcrt ítrekaðar tilraunir til
þess að selja þeim sjávarafurðir.
En öll viðskipti hafa strandað á
þverneitun Rússa.
I Um þessar mundir eru íslend-
ingar að reyna að selja Pólverj-
1 um fisk. En undirtektir þeirra
I eru daufar. Þeir segjast nú fram-
! leiða sjálfir nægilegt fiskmagn
(fyrir sig. Hafi þcir meira að
segja í hyggju að selja Tékkum
pólska fiskframleiðslu.
Ekki glæðir það sölumöguleika
íslenzks fisks til Tékkóslóvakíu.
sem undanfarin ár hefur keypt
töluvert magn af freðfiski af
okkur.
Enn má á það benda, aö cin-
um hinna hengdu kommúnista i
Tékkóslóvakíu var m. a. gefiff
það að sök, að hafa gert við-
skiptasamninga við „landvinn-
ingaríki“ eins og ísland og
Noreg. Svo koma kommúnista-
Framhald á bls. 8