Morgunblaðið - 22.03.1953, Blaðsíða 11

f Sunnudagur 22. maxz 1953
MORGUNBLAÐIÐ
11
Hnndriteidldn ei piéfstelnninn n nerræiin sgmivmiiii
STÚDENTAFÉLAG Reykjavíltur
hélt þriðja umrseðufund sinn á
þessum vetri í fyrrakvöld í
Tjarnarbíói og hófst hann kl. 9
e. h. Formaður félagsins, Ingi-
mar Einarsson, setti fundinn og
bauð frummælanda, Gísla Sveins
son, fyrrv. sendiherra, og áheyr-
endur velkomna til fundarins.
Gerði Ingimar síðan nokkra
grein fyrir fundaref'ninu, rakti
aðdraganda fundarins og tildrög
handritamálsins.
LÍTT ÞOKAST
Þá tók Gísli SveinsNon til máls.
í upphafi ræðu sinnar rakti
Gísli skýrt og glögglega sögu
handritamálsins. Vék hann að
þvi, að krafan um endurheimt
handrita, skjala og þjóðmuna var
fyrst sett fram á Alþingi af
Hannesi Þorsteinssyní árið 1907,
og átti þar sinn þátt í frumkvöð-
ull málsins, dr. Jón Þorkelsson,
þjóðskjalaavörður. Tillagan var
samþykkt þá í einu hljóði og svo
befur jafnan verið síðan, er gerð-
ur hefur verið ítrekaður reki að
liiálinu á þingi árin 1924 1925,
1930 og loks 1938, en þá flutti
Gísli tillögu til þingsályktunar
un endurheimt íslenzkra skjala
©g gripa úr söfnum í Dan-
inörku.
Fól ríkisstjórnin að því búnu
íslenzka hluta sambandslaga-
lefndarinnar að vinna að mál-
ínu og gera tilraun fil þess að
Ikoma því á framfæri. Ekkert
varð þó áunnið og síðan hefur
máiið legið í mildum höndum
uslenzku ríkisstjórnarínnar. Það
sem í málinu hefur unnizt á
siðustu árum hefur borið of Jít-
iinn og að síðustu raunalega lít-
iinn ávöxt.
LÍTII, STJÓRNKÆNSKA
Skýrðí Gísli síðan nokkuð frá
störfum sínum og reynsíu í sam-
ibandslaganefndinni, er málið var
§>ar til umræðu og baráttu sinni
ffyrir endurheimt handritanna í
ýmsum félagasamtökum. Mjög
Saldi hann það miður farið, að
®kki skyldi skipuð hér íslenzk
Sjandritanefnd eftir styrjöldina,
er sérfræðinganefnd Dana vann
að álitsgjörð í málinu, til þess
Laxveiðimenn!
Látið eklii lengur hjá Iíða
að standsetja stengurnar.
hreínsa, vefja, lakka, festa
eða skifta um Iykkjur, gúm-
mískó o. fl. — AUt til við-
gerða og endúrbóta fyrir-
liggjandi. Fljótt og vel af
hendi leyst, Birkimel 6B
IV. hæð. Sími 7322.
íiigfsasxi lagalesan og siðferðil@9<3n
réi! fiil liŒssJrilfiiiaiEes
Frá umræiufundi Sfúdenfaféiagsins.
að halda uppi vörnum og rök- [ Danir hafa aldrei kunnað að
um fyrir málsstað Isiendinga. j lesa íslenzku handritin, að und-
Við megum ekki halda að okk- J anteknum örfáum fræðimönnum,
ur höndum og hafast ekki að, | og prófessorar Hafnarháskóla
því sveltur sitjandi kráka, en! hafa kennt íslenzku alla sína
IMýkosroið
Straumlokur (cutouts) 6
volt, í flestar teg. am.erískra
bíla:
Framlugtir
Þokulugtir
Parkljós, rauð og grsen
Flautur 6 og 12 vo!t, ein-
hljóma og tvíMjóma.
Ljósarofar í borð, með
öryggi
Ljósaskiftar
Ilurðarrofar
Tenglar í framíugtir
Rafgeymafestingar
Breni sul jósarof ar
Ljós fyrir afturábak-
akstur
Afturljós (númersljós)
Flautu-cutout
Háspenmikefli
KveikjuþráSur Og skór
Perur i parkljós, borð og
afturljós o. m. fl.
RafvélaverkstæSi
Ilalldórs Ólafssonar
Rauðarárstíg 20, stmí 4775
fljúgandi fær.
Slíkt framferði er engin stjórn-
kænska, heldur herfilegasti mis-
skilningur á eðli málsins.
ÞÖGNIN ER EKKI GIT.I,
En hvernig er umhorfs í mál-
ir.u í dag? Hvar eru verkin?
Biðin er orðin þegar næsta íöng
og þögnin er fjarri þxú alltaf
gull. En hver er þá réttur vor?
Um almenna réttinn, eðlís-
réttinn, þjóðlega og síðferðilega
réttinn, efast enginn maður.
Fremur gildir það um Iagalega
réttinn, sem þó er til frá sjónar-
miði þjóðaréttar og stjórnlaga-
fræði,-Hér gildir um regla einka-
málaréttarins, þegar búi er skipt,
að þá skal hvor aðilinn fá sitt.
ísland á eftir að fá sinn hluta
úr Danaveldi, — handritin.
LAGAI.EGI RÉTTURINN
Konungur Danmerfcur var
um aldir konungur Islands.
Hafnarháskóli var og æðsta
menntasetur íslands og þang-
að fluttu íslendingar sín dýr-
ustu og einu menningarverð-
mæti. Þegar ísland varð sjálf-
stæít rífci, áttu rétt sfcipti
þjóðabúsins að fara fram.
Hverri þjóð bar sitt, sem allt
áður heyrði undir sameigin-
legan konung og hásfcóla. Þá
átti að skipta félagsbúinu.
En það er ógert og ísland,
frjálst ríki, á fullgilda kröfu
til endurheimtu allra sinna
t gagni og gæða frá Danmörk.
Þetta gildir jafnt urn það, sem
áður voru nefndar „gjaflr".
Hvikum hvergi í þessu þjóðar-
máli, íslendingar!
Þá mun sá dagur renna upp,
er óskir þjóðarinnar rætast. Leit-
um þessu brennandi hagsmuna-
máli voru atfylgi hjá hinu ný-
stofnaða Norðurlandaráði. Það er
höfuðmál okkar í dag gagnvart
Danmörku og á að ráða örlög-
um í sambúð okkar á þessum
vettvangi.
RÍFNA AF
VANDLÆTINGU
Þá reis upp dr. Alexander Jó-
hannesson, háskólarektor, þykkju
þungur og harðorður.
TIL SOLU
tvískipt „hásing" fyrir Chev
rolet-vörubíl.
Bílamarkaðurínni
Brautarholti 22.
isr tiS sölu
Iíodge ’50
Kaiser ’49
Plymouth ’48
V illý’s Station ’47
BÚick ’47
Nasli ’47
Chevrolet vörubílar '42,
'43, ’46 —
Fargo 46
Auk þess eldri gerðir. Bíla-
skifti og afborganir oft
nyöguleg. Til sýnis á staðn-
um kl. 1—4 í dag. --
Biiamarkaðurinn
Brautarholti 22.
ævi án þess að hafa fyrir því
að koma nokkurn tímann hing-
að til lands, eða sýna minnsta
áhuga á nútíðarmáli og bók-
menntum Islendinga sem þó er
lykillinn að skilningi á fornbók-
menntunum.
Og nú ætla þessir herrar að
rifna af vandlætingu, er við beið-
umst handrita vorra. Þeir fara
með vísvitandi blekltingar með
þjóð sinni, óvirða íslenzka fræði-
menn og stæra sig af verkum,
sem íslendingar hafa unnið. Slík-
ar gerræðisfullar fyrirætlanir
danskra Háskólakennara, sem að
efna til handritasýningarinar í
Höfn, bera keim af gömlum synd
um Dana gegn íslendingum: ó-
stjórn, harðúð og féflettingu.
STÓRDANIR
Enginn getur reiknað út þær
risafúlgur, sem Danir hafa haft
af íslendingum. En við höfum
sýnt Dönum aftur á móti hvers
konar vinsemd; safnað handa
þeim miklum fjárfúlgum í neyð
þeirra eftir styrjaldarlok. Sú fjár
upphæð var gefin af dönskum
mönnum á íslandi, sögðu þá
dönsk blöð. Háskóli íslands var
stofnaður að danskri fyrirmynd.
Á vegum hans hafa 27 danskir
fræðimenn haldið á annað hundr
að fyrirlestra. Aldrei hefur ís-
lenzkum fræðimanni aftur á
móti verið boðið til Hafnarhá-
skóla, nema aðeins eitt sinn Guð-
mundi Finnbogasyni. Og í 11 ára
rektorstíð minni hafa þessir fyr-
irlesarar, sem tekið var hér með
góðu einu, aldrei látið frá sér
heyra eitt þakkarorð. Heitir slíkt
framferði víst „takt og tone“ upp
á danska vísu.
350 Danir hafa og hlotið ís-
lenzk heiðursmerki síðan Fálka-
orðan var stofnuð, en hafa að-
eins unnið til hennar í einstök-
um tilfellum.
dönsku og starfi hennar og mál-
1 2) Til vara skal málinu skotið
til gerðardóms íslands og Dan-
merkur, sem stofnaður var á
Þingvöllum 1930 (1. 78/1930).
Þá kemur í ljós hvort norræn
inu i ríkisþinginu. Ef íslending- samvinna er sá sætsúpuvellingur,
um skyldi renna í skap sökum J sem marga hefur grunað og
orða og gerða hinna dönsku pró- hvort Norðurlahdaráðið reynist
fessora, þá er það réttlát reiði. I meira en almenn biaðskjóða. Við
Erfitt er að trúa öðru en máls- J erum vissir um að vinna málið
staður íslendinga hljóti að sigra fyrir gerðadómi, því hann bygg-
áður en yfir lýkur. jr á sanngirnis sjónarmiði, en
En varast skyldu menn að fara
út í ævintýrapólitík, sem gæéi
á skammri stundu svipt íslend-
ekki orðhengilshætti né kreddum-
þjóðaréttarins.
Ef ekki, þá látum við sverfa
inga von um handritin fyrir fullt! til stáls, mælti Sigurður að lok-
og allt,
Iokum.
sagði prófessorinn að
KJARNI ÞJÓÐARVITUNDAR
VORRAR
Næstur ræðumanna var Gylfi
Þ. Gíslason, prófessor og flutti
hann hina einarðlegustu ræðu.
íslenzka þjóðin öll stendur ein-
huga að baki kröfunni til hand-
ritanna. Hún hefur varðveitt
þekkingu sína á þeim í aldarað-
ir. Þau hafa verið snar þáttur
í þjóðarvitund hennar, einn
traustasti hornsteinn þeirrar
menningar, sem gefið hefur lífi
hennar gildi, aflgjafi í baráttu
hennar fyrir sjálfstæði þjóðar-
innar.
En danskur almenningur er
alls ófróður um þær, skinnbæk-
urnar og handritin verða aldrei
dönsk, þótt Danir veigri sér við
að skýra frá íslenzkum uppruna
þeirra. Og aðbúnaður þeirra í
Árnasafni er hneyksli.
í augum íslendinga eru hand-
ritin þjóðardýrgripir og helgir
dómar, í augum Dana aðeins
verðmætir munir, og prófessorar
þeirra-hafa margir hverjir kom-
izt í einna nánasta snertingu við
skinnblöðin fyrir framan ljós-
[ myndavélina.
SANNGIRNIN RÁÐI
Við lausn málsins verður fyrst
og fremst að vega og meta þá
hagsmuni, sem þar rekast á.
Sanngirnissjónarmiðið og rétt-
mætir hagsmunir verða hér að
ráða, miklu fremur én nokkur
lagastoð.
í handritadéilunni gefst tæki-
færi til að reyna mátt norrænn-
ar samvinnu og sýna þroska í
alþjóðadeilumálum, sem til fyr-
irmyndar væri. íslenzku hand-
ritin eiga sér enga hliðstáeðu í
heiminum.
Engin þjóð önnur á allan vott
, . . . , uppruna síns, allan merkasta
Þanmg lifir .y^Þloðaandmn . skerfinrli sem hún hefur lagt til
heimsmenningarinnar í höndum 1 iðkana.
enn gagnvart íslendingum og
þetta kemur glögglega í Ijós í
handritadeilunni.
Að lokum skoraði dr. Alexand-
er á Hafnarháskóla að sýna þá
sanngirni og samningavilja, sem
hverri menningarþjóð sæmdi og
skila íslendingum aftur sínum
einu andlegu fjársjóðum. Danir
mega vita, að fslendingar láta
aldrei af kröfu sinni til handrit-
anna, sagði rektor að lokum.
FLJÓTHUGA BJARTSÝNI
Þá tók til máls prófessor Einar
Ólafur Sveinsson.
Hann kvaðst ekki myndu ræða
sögu málsins eða rök; þau væru
öllum íslendingum kunn. Fyrir
styrjöldina hitti hann engan
mann í Danmörku, sem vildi
skila handrijunum heim. En
sanni r.æst mun vera, að almenn-
ingi í Danmörku er. tilvist þess-
arra handrita mjög lítt kunn. Á-
herzlu þarf að leggja á að skýra
málið, því Danir eiga einnig sín-
ar eigin miðaldabókmenntir, svo
sem rit Saxa og þjóðvísurnar.
Eftir styrjölaina fylltust menn
hér heima fljóthuga bjartsýni og
hugðu á skjóta endurheimt, sem skap Qg handritamáliV er aðeins
af kraftaverki gerðist. En slikt emn þátturinn í heildaruppgjöri
hugarfar ber að varast. ^íslendinga við Dani, sem enn á
Ef handritin koma, þá er það eftir að fara fram. þar í telst
vel. En mál sem þetta getur allt- krafa til Grænlandsréttinda og
af staðið alllengi, jafnvel ára- fcaupþrælkunarbætur aldagaml-
tugum saman, og í lífi þjóðar, ar ____
um.
I
AFSTAÐA BLAÐANNA
Þá tók til máls Lúðvík GuSf-
mundsson skólastjóri.
Hann kvað danskan almenn-
ing ekki andvígan íslendingum
í deilunni, aðeins fáfróðan um
málið úr hófi fram. Upplýsingin
væri það sem hér þyrfti með.
Nokkrir steinrunnir fræðimcnrv
reyndu að draga fjöður jdir ís-
lenzkan uppruna handritanna ogl
stórblöðin dönsku væru andvig
íslendingum, flest öll.
En handritin eru samin á fs^
landi af íslendingum, þau eru
okkar eign, okkar mál.
Þá talaði Jakob Jónsson. Vék
hann að hinum þremur sjónar-
miðum, sem ríktu í handritadeil-
unni í Danmörku, sjónarmiði al-
mennings, háskólans og ríkis-
stjórnarinnar.
Danska stjórnin vill vafalaust
ganga eins langt til móts við!
kröfur íslendinga og hún fram-
ast getur, en óttast afstöðu Há-
skólans. Aftur ó móti er dahskt
almenningsálit okkur fremur
hagstætt. Lýðháskólastjórarnir
hafa þar átt sinn hlut. Ekki kvað
séra Jakob það rétt að álasa ís-
lendingum í Danmörk fyrir að-
gerðarleysi í málinu. Sanni nær
væri, að þeir hafi viljað vinna
í góðu og varna því að í hart
slægi. Enda mundi góðvild og
skilningur ráða hér mestu um til
farsællegra úrslita.
í
HANDRITIN ERU 1
HRÁEFNI
Þá tók til máls Steingrimur
i Pálsson, fyrrv. formaður félaga
Hafnarstúdenta. Bar hann af
Hafnarsíúdentum allar sakir um
aðgerðarleysi í málinu, en kvað
að spakra manna ráðum hafa
hægt verið farið í sakir.
En handritÍH eru ekki sýning-
argripir gæddir fagurfræðilegu
j gildi, heldur hráefni til vísinda-
sagði Steingrímur, og
annarrar þjóðar. A Islandi hafa s]ík verðum við að meta þau.
handritin sama gildi og þjóðernið I Byggjum handritahúsið. feg-
og tungan. | ursta hús á íslandi, sagði Ólafur
Islenzka þjóðin mun gera kröfu Halldórsson, því það á að geyma
til handritanna meðan hún bygg- helgidóm þjóðar vorrar. Ef við
ir þetta land, því það, sem heil j týnum tungunni, sem handritin.
þjóð telur hluta af sjálfri sér, | hafa hjálpað okkur að varðveitá,
getur hvergi átt heima, nema í týnum við jafnframt frelsinu.
höndum hennar sjálfrar.
NOG ER SPJALLAÐ
Þá kvaddi sér hljóðs Sigurður
Ólason, hæstaréttarlögmaður, og
bar fram allsérstæðar skoðanir.
Það, sem þarf að tala í þessu
máli, hefur verið talað, sagði
Sigurður. Nú þarf að hefjast
handa af móði miklum. Tvær
hliðar eru á málinu, sú sögulega
og sú réttarlega. Sögulega hliðin
er örugg, sú þjóðréttarlega vafa-
samari. En, bætti Sigurður síð-
an við, lagalegi rétturinn er
öruggur, þegar allt kemur til alls.
Vandræði eru þó, að ekki er
neinn lögsöguaðili til, sem sker
úr um afhendingu slíkra verð-
mæta sem handritanna.
Allt tal Dana um handritin hef-
ur mótazt af hræsni og yfirdreps-
gem vonandi lifir þúsundir ára,
er áratugurinn stútttír tími.
Aðalatriðið er, að íslendingar
láti málið aldrei niður falla.
Síðan vék prófessorinn að
GERÐARDÓMUR
Það sem við eigum því nú að
gc ra or; -
1) Leita stuðnings Norðuríanda
störfum handritanefndarinnar • ráðsíns í deilúnni.
Fundinum var slitið að afliðnu
miðnætti. GGS.
Golftrey|usr
margir litir og gerðir.
Pkjónastofun VEST.4 h.f.
Laugaveg 40.
3
herb. o.g eldhús
óskast. Skilvís greiðsla, en
ekki fyrirfram. Gsati tekið-
að mér smíðavinnu með góð
um kjörum. Tilboð s-endist
blajðinu fyrir 1. apríl, merkt-
„Húsgagnasmiður — 438“.
Víroínar peysuir
Gjörið svo vel að líta í glugg
ana um helgina.
Prjónanofan'VESTA h.f.
Laugaveg 40.