Morgunblaðið - 21.04.1953, Qupperneq 7

Þriðjudagur 21. apríl 1953
MORGUNBLA ÐIÐ
7
Knud Zimsen fyrrverandi borgarstjóri
®TT OG UPPRUNI
t HÚSI Bjarna riddara Sivert-
Sens í Hafnarfirði fæddist Knud
Zimsen 17. ágúst 1875. Systkina-
hópurinn var stór, þau voru 10
áð tölú, og Knud hinn 5. í röð-
inni að aldri. Faðir Knud Zim-
sens, Christian Zimsen, var fædd-
íir í Danmörku, en fluttist um
fermingaraldur til íslands með
foreldrum sínum, Christen Zim-
Sen og konu hans. Fluttist fjöl-
Skyldan árið 1855 til Reykjavík-
ur. Gerðist Christen Zimsen þá
Verzlunarstjóri við H'afstefns-
Verzlun í Reykjavík, sem var til
húsa þar sem nú eru skrifstofur
Johnson & Kaaber. Bjó hann í
Reykjavík til dauðadags og var
iim tíma bæjargjaldkeri í Reykja
vík. Móðir Knud Zimsens hét
Anna Cathinka Jörgensén og var
dönsk í báðar ættir.
Faðir Knud Zimsens starfaði
fyrst við Hafsteinsverzlun í
Reykjavík, en 1866 gerðist hann
verzlunarstjóri við Knudtzon-
Verzlun í Hafnarfirði og fluttist
þangað suður eftir. Hlóðust á
hann ýmis opinber störf, og var
hann upphafsmaður að margs-
konar framkvæmdum í Hafnar-
firði. Faðir Knud Zimsens var frá
bærlega laginn að umgangast
börn og hafði opin augu fyrig
öllu, sem gildi gat haft fyrir upp-
eldi barnanna. í leik hans við
þau gægðist fram kennari og upp
álandi. Barnasögur samdi hann
þg sagði vel frá. Enginn vafi er
á því, að Knud Zimsen hefur
erft þessa eiginleika föður síns
©g þeir birzt í frábæru starfi
hans við sunnudagaskóla frá
Unga aldri.
NÁMSFERILL
Knud Zimsen var settur ungur
til náms. Gekk hann í gagnfræða-
skólann í Fiensborg, og fór síðan
i lærða skólann. Þegar hann hafði
lokið stúdentsprófi, aðeins 17 ára
gamall, ræddi hann við föður sinn
Og móður, hvaða nám hann skyldi
Stunda. Eftir nokkra íhugun var
afráðið, að hann færi til’ Hafnar
og læsi verkfræði. „Þessi náms-
grein var valin með hliðsjón af
því, að mér lét vel að nema stærð
fræði og eðlisfræði og var laginn
við smíðar“, segir Zimsen í ævi-
jninningum sínum.
Verkfræðinám íslendinga var
þá mjög óvenjulegt. Á undan
Zimsen höfðu aðeins tveir íslend-
ingar lokið verkfræðinámi, þeir
Sigurðm Thoroddsen 1891, síðar
landsverkfræðingur, og Sigurður
Pétursson frá Ánanaustum 1899,
en hann féll frá ári síðar.
Zimsen lauk verkfræðiprófi í
janúar 1900, þá 24 ára að aldri.
Vann hann fyrst eftir það hjá
bæjarverkfræðingi i Kaupmanna
höfn við ýmis störf. M. a. hafði
hann eftirlit með breytingum á
skoipleiðslum í Kaupmannahöfn.
Kveðst hann þá hafa komist á
snoðir um, að steypa var gerð
veikari en fyrirskipað var. Fann
Zimsen að þessu, en fékk hina
mestu óvild og ákúrur fyrir af-
skiptasemina. Kærði hann þá mál
ið fyrir hinum gamla og reynda
bæjarverkfræðingi, sem mælti:
„Þér hafið gert alveg rétt, ungi
maður, en ég segi yður það satt,
að þær stundir koma fyrir í lífi
manna, að maður verður að loka
augunum".
VILÐI HELGA ÍSLANDI
STARFSKRAFTA SÍNA
Þótt Zimsen líkaði vel starfið
í Kaupmannahöfn, var hann þó
staðráðinn í að hverfa heim til
íslands. Hann segir svo: „Enn var
þar reyndar lítið um verklegar
framkvæmdir, og þær flestar svo
smávægilegar, að naumast þótti
taka því að láta verkfræðinga sjá
um þæi'. Ég hafði þó hug'boð um,
að á því yrði breyting, og hún
fyrr en varði. Hressandl vorgolan
gerði vart við Sig í þjóðlifínu.
Menn voru farnir að draga létt-
ar andann. Eins Og göinlu menn-
Minningarorði
Knud Zimsen
irnir vissu á sig veður, svo skynj-
uðu menn nú, að ný öld fram-
fara var í aðsi'gi á íslandi, eða
öllu heldur ætti að orða það svo,
að fyrsta framfaraöld þjóðarinn-
ar væri að halda í garð. .. . Nú
var röðin komin að mér að hjálpa
hinum fyrsta frumherja í is-
lenzkri verkfræði, til þess að
stuðla að bættri verkmenningu
á fsl^ndi“.
UNDIRBÚNINGUR
VERKLEGRA
FRAMKVÆMDA
Það varð eitt fyrsta verlt
Éimsens, að honum var falið af
stjórninni íslenzku að undirbúa
stofnun ullarverksmiðju. Kymiti
hahn. sér slíkar verksmiðjur í
Danmörku, Noregi og Þýzkalandi
og skilaði tillögum um málið. —
Mun sú för hans hafa komið hon-
um að miklu gagni á öðrum svið-
um einnig. 1903 var svo stofnuð
Klæðaverksmiðjan Iðunn við
Rauðarárvík hér í bæ, þar sem
nú er málningarverksmiðjan
Harpa. Hér var tekinn upp að
nokkru þráðurinn frá Innrétt-
ingum *Skúla MagnúsSonar.
Eftir að' heim -kom gekkst
Zimsen fyrir stofnun félagsins
Mjölnis, sem framleiddi mulning.
Hann var einn af hvatamönnum
að stofnun Talsímafélagsins, sem
kom upp fyrstu talsímum í
Reykjavík, hófst þegar handa um
margvislegar verklegar aðrar
framkvæmdir og framfarir.
í ÞJÓNUSTU
REYKJAVÍKURBÆJAR
Skömmu eftir að heim kom
réðist hann í þjónustu Re.vkja-
víkurbæjar. Var það mikil gæfa
fyrir þetta bæjarfélag að fá jafn
ötulan, áhugasaman og vel mennt
an verkfræðing í þjónustu sína.
í samfleytt 30 ár má segja, að
Zimsen hafi helgað Reykjavíkur-
bæ starfskrafta sina, og þeir
voru miklir. Hann var bæjar-
verkfræðingur í Reykjavík frá
1902 til 1907. Hann var bygg-
ingarfulltrúi um hrið og heil-
brigðísfulltrúi. Hann vai' kosinn
í bæjarstjórn 1908 ög átti þar
sæti sem bæjarfulltrúi um 10
ára skeið.
Þegar Páll Einarsson, fyrsti
borgarstjóri í Rcykjavík, lét af
störfum 1914, sótti Zimsen um
starfið. Var hann þá búinn að
vera bæjarfulltrúi í sex ár, hafði
áður verið bæjarverkfræðíngur í
fimm ár, og því öðlast verulega
þekkingu á bæjarmálum. Auk
þess hafði hann verið séttur borg-
arstjóri um hríð árið 1911. Bæj-
ai'stjórn kaus þá borgarstjóia og
varð Zimsen fvrir valinu.
HARÐVÍTUG KOSNING
Sex árum síðar, 1920, skyldi
kjósa borgarstjóra að nýju. En
, þá hafði sú lagabreyting verið
gerð, að borgarstjóri skyldLekki
I kosinn af bæjarstjórn, heldur
j með almennri kosningu. Varð sú
kosningabarátta ein hin harðvít-
ugasta og illvígasta, sem hér hef-
ur verið háð. Ef marka mátti
| blaðaummæli andstæðinganna,
stóð harla lí.tið eftir af hæfileik-
um, mannorði og verkum Zim-
sens. Lauk svo þessaxi hörðu
viðureign, að Zimsen var kosinn
með 1760 atkvæðum, en keppi-
nautur hans, Sigurður Eggerz,
fékk 1584.
1926 varð Zimscn sjálfkjörinn. j
Nokkru síðar var lögum enn
breytt þannig, að bæjarstjórn
kysi borgarstjóra, og var Zimsen
kosinn i fjórða sinn 1930.
MIKLAR FRAMFARIR
i Á því 30 ára tímabili, sem
Knud Zimsen kemur mest við
sögu Reykjavíkur, gerðust mörg
stórvirki, rnörg framfaramál voru
undirbúin og þokað áleiðls: Vatns
veitan, gasstöðin, höfnin, raf-
magnsstöðin við Elliðaár, undir-
búningur hitaveitu og Sogsyirkj-
unar, auk fjölda annarra þýð-
• ingarmikilla framkvæmda. Ferill
j þessara merku mála, sem eru
| undirstaða undir atvinnulífi og
j velmegun Reykvíkinga, er rak-
j inn ýtarlega í æviminningum
‘ Knucl Zimsens, einkum síðari bók
, hans, sem kom út nú rétt fyrir
áramótin, „Úr bæ í borg‘‘
Á Stríðsái'unum 1914—1918 og
fyrstu ár á eítir reyndi mjög á
Zimsén vegna margvíslegra
erfiðleika. Þá var hér eldsneytis-
skortur mikill, húsnæðisleysi,
spánska veikin og margt fleira, „Eftir þetta gaf ég mig Guði a
sem mæddi ekki sizt á honum. vald og setti allt traust á Jesúra
. Krist sem frelsara minn. Smám
LÁTIÐ AF STÖRFUM SEM 'saman þroskaðist ég í trúnni og
BORGARSTJÓRI líf mitt breyttist. í stað óróa og
Eftir að Zimsen var kosinn kvíða ríkti nú gieð'i og friður i
borgarstjóri í fjórða sinn, tóku sál minni. Guð hafði tekið í taum
starfskraftarnir að dvina. Hann ana og gert mig að sínu barni.
hafði aldrei kunnað að hlífa sér I þá rösklega hálfu öld, sem síð-
né viljað það. Veturinn 1931—32 an er liðin, hef ég lifað undir
kveðst hann hafa verið tápminni handleiðslu Guðs, og tel ég gæft*
við vinnu en áður. 1932 fékk hann lífs míns í því fólgna“.
3 mánaða frí frá störfum og sigldi j Byrjaði Zimsen þá þegar a«>
til heilsubótar, en án árangurs. reka sunnudagaskóla fyrir böm
Læknar ráðlögðu honum að og hélt þvi starfi áfram alla
hætta störfum vegna ofþreytu, stund.
þótt hann væri aðeins 57 ára að
aldri. Lét hann því af embætti
í ársbyrjun 1933. Hafði þá ver-
Starf hans fyrir uppeldi æsku-
lýðsins er rakið á öðrum stað hér
í blaðinu. En Reykvíkingar munu
ið borgarstjóri i I8V2 ár, en nærri jlengi nrinnast þeirra starfa me»
þrir áratugir, síðan hann réð- [þakklátum hug.
ist fyrst fastur starfsmaður hjá j Hin einlæga trú var honum
bænum. Á þessu tímabili hafði jafnan mikill styrkur í öllu hans
íbúum bæjarins fjölgað úr 7 þús- starfi. Trúartraustið var honun*
undum í 30. þúsund. | sá aflgjafi, er hélt dugnaði, kjarki
Þótt hann þ.vrfti lausn frá binu og bjartsýni við líði, hvnð sem á
umsvifamikla starfi, þá var síður móti blés.
en svo, að hann Vildi setjast í I ir
helgan stein. Á þeim rúmlega. HEIÐURSFÉLAGl
20 árum, sem hann liifði eftir það, Zimsen var heiðursfélagi í Iðn-
vann hann að mörgum áhuga- aðarmannafélagi Reykjavíkur, ^rt
efnum sínum. | hann starfaði mikið á þeim vett-
vangi. Ennfremur var hann bcijS-
ursfélagi i KFUM og i Verkfræo-
BKEYTTIR UTFARASIÐIR
Eitt þeirra var barátta hans: ingafélagi íslands.
fyrir gjörbreyttuni útfararsiðum.
Árið 1940 var hann kosinn for-
maður í stjórn kirkjugarðanna
og gegndi því starfi til 1948, en
eftir það var hann ráðunautur
kirkjugarðsstjórnar. Dugnaður
hans og samningslip.urð átti mik-
inn þátt í því að koma upp Foss-
vogskirkju. Var það eitt hans
mesta áhugamál að gera útfarir
einfaldari og ódýrari. Segir hann
um sáðustu afskipti sin af kirkju-
og kirkjugarðsmálum, að hann
hafi haft umsjón með að koma
upp kapellu, likhúsi og bálstofu
í kirkjugaíðinum i Fossvogi.
Hann segir: „Með þessari fram
kvæmd munu
LIKNESKI AF ZIMSEN
I VÆNTANLEGU RÁÐHÚSI
Bæjarráð Reykjavíkur sam-
þykkti fyrir nokkru að fara þess
á leit við Zimsen, að bæjai'sióðtgir
léti gera af honum líkneski, brjóst
mvnd, er standa skyldi i ráðhúsi
Reykjavikur á sínum tírna. Þvi
miður entist Zimsen ekki aldur
til þess, að af þvi gæti orðið, en
það verk verður að sjálfsögðw
unnið eftir fráfaO hans.
HEIMA VAR BEZT
Zjmsen var tvígiftur. Fyrri
. kona hans var Flora, dóttir Heint-
útfararsiðirnir, zehnanns skipstjóra, er sigldi hér
breytast, greftrunarkostnaðurinn | við land. Ilún féll frá 1927 Þau
minnka og geymsla á likum í áttu eina kjördóttur, Ingibjorgu
heimahúsum minnka til muna. ’ að nafni, sem gift er Aage Topt-
Ætla ég að flestir muni fagna söe-Jensen sjóliðsforingja. Síðar*
þeim breytingiun, sem gert er ráð ^ kona Zimsens er frú Anna, dúttix
fyrir, að unnt verði að koma á ^ Einars Einai'ssonar í Háholti. —
í sambandi við útfarir, þegar | Eignuðust þau tvö þörn,. Knút
framkvæmdunum í Fossvogi er Hafstein og Önnu Jóhönnu. Var
lokið“. Þetta ritar Zimsen 1948, sambúð þeirra hjóna óvenju góð
nokkru áður en Fossv'ogskirkjan og ástúðleg. í hinum langvarandi
var tekin í notkun. | veikindum Zimsens síðustu árín
Sú mikla breýting, er hann (var hún honum ómetanleg sftk»
spáði, er nú þegar að nokkru ’ og stytta.
orðin að veruleika. Og í samræmi j Ég vii votta frú Önnu og iiörn-
við þessar hugmyndir mælti . unum einlæga samúð og hlut-,.
hanti sjálfur svo fyrir, að útför tekningu. -y
hans skyldi fara fram viðhafnar-
laust og í kyrrþey.
Knud Zimsen var óvenjulegfir,
atorku- og áhugamaður Reykvík
ingar munu lengi minnast haps
og húa að verkum hans.
Gunnar Thoroddsen. .
íf
- )(*y r
3 í
MERKILEG RITSTORF
Annað stórmerkilegt verk
vann hann eftir að hann lét af
borgarstjórastarfi, og það var
samning ritanna tveggja: „Við
fjöi'ð og vík“, sem út kom árið
1948, og „Úr bæ í borg“, sem kom
út um síðustu áramót. I þessum
bókum er rakinn gangur fjöl-
margra helztu umbótamála og
verklegra framkvæmda í höfuð-
borginni, fyrst og fremst á fyrsta FYRSTU fundum okkar Kn.
þriðjungi 20. aldar. Er það mikils Zimsen bar saman 1906, er hann
vert, að kunnugasti maður þeim sýndi okkur menntaskólanem-
málum öllum skuli hafa tekið öndum mulningsstöðina Mjölnj,
saman jafn ýtarlegt og jafn hluí- er hann haíði staðið fyrir atf
laust vfirlit u* þessi mál. Verða stofna og reka. Mágur lians, Jó-
j rít þessi ómetanleg heimildarrit bannes Sigfússon, yfirkennari,
fvrir seinni tímá. Þau bera Zim- kenn<fi á þeim árum eðlisfræði I
Steinorímiir iónsson; 5
SamverkðmaðHf
sen gott vitni um nákvæmni hans,
vandvirkni, sannsögli og heiðar-
gagnfræðadeildinni og fann upp
á því snjallræði að fá Zimsen til
leik. Þau eru um Jeið ábending ^***?™.
til allra um það, hversu oft hin-
um vélarnar í Mjölni, þar á meég
_ ,. al guíuvélina, er knúði mulnings-
um nauðsvnlegustu malum er . 7 ,
, . , .. , . kvornma og sneri malar-
mætt með tortryggni. þröngsýni,
, sandsíum. Ziinsen tók á móti,
j skilningsleysi ofi anduð, og okkur viö stöðina, fór ,neð 0kki£
I hversu oft þarf að berjast af al- ilnl j-,úsir!i hvatur í hreyfinguní’
! efli árum saman til þess að hrinda stökk síðan léttilega upp á stalí
slíkum málurn fram. Þetta er ejnnar vélarinnar og skýrði bygfin
; gömul saga og þó alltaf ný. I jngu Qg gang vélanna, þrátt fyrir
skarkala sem þarna var. Gerði,
i TRÚARTRAUSTIÐ hann það svo vel og skilmerki-
A háskólaárum sínum snérist lega að inér hefur ávallt verið
Knud Zimsen til einlægrar trú- það minnisstætt síðan og' maður-.
ar. Lýsir hann því sjálfur svo inn einnig, lipiu- og Ijúfmannleg-
í bók sinni „Við fjörð og vik“: Framh. á bls. 12. r..