Morgunblaðið - 22.05.1953, Síða 6

6
MORGVNBLAÐIÐ
Föstudagur 22. maí 1953.
Fivnmtugur i dag:
Sigurbjörns
Einar Magnússon, mennfaskóiakennari:
„NÝ STEFNfl" í KENNSLUMÁLUM
son, rithöhindui
LÁRUS Sigurbjörnsson rithöf-
undur á fimmtugsafmæli í dag.
Hann hefur alið aldur sinn að
mestu leyti hér í Reykjavík, allt
frá því hann sleit barnaskónum
heima í Ási hérna við Sólvalla-
götuna og er Reykvíkingur að
eðli og hugarfari.
Að afloknu stúdentsprófi 1922
var hann við nám í Kaupmanna-
höfn, en lauk ekki námi „vegna
hneigðar til blaðamennsku“ eins
og hinn alvísi Brynleifur Tóbías-
son kemst að orði í „Hver er
maðurinn?“
Lárus er með því marki
brenndur, að honum er ekki lag-
:ð að festa sig allt of mikið við
eitt ákveðið verkefni, heldur
verður hann alltaf að gefa sig að
einstökum hugðarefnum sínum.
Hann er einn af þeim mönnum,
sem snemma lærði þá list að hafa
„hobby“, eins og Bretinn kallar,
og hefur hann fyrst og fremst
lagt stund á leikritasögu, bæði
íslenzka og annarra landa. Hefur
hann safnað sér ótrúlega miklum
gögnum um þau efni, sem kunn-
ugt er, og kann þá furðulegustu
hluti á fingrum sér, er koma við
leiksýningum og leikritagerð hér
á landi.
1 nokkur 'ár fékkst hann við
blaðamennsku í Kaupmannahöfn
bæði við „Kristeíigt Dagblad“ og
við Berlinga-tíðindi. En eftir að
hann kom heim, lagði hann blaða
mennsku að mestu leyti á hill-
una og gerðist starfsmaður
Reykjavíkurbæjar. Hefur hann
gegnt ýmsum störfum fyrir bæ-
inn í nálega 25 ár. Jafnframt
hefur hann fengizt við ritstörf,
hefur skrifað sögur og leikrit,
og þýtt ýms leikrit fyrir leik-
félagið, eins og kunnugt er, enda
var hann framkvæmdastjóri
leikfélagsins um skeið.
Með sínum mörgu áhugamál-
um er Lárus Sigurbjörnsson sí-
íellt kvikur maður og vakandi
fyrir öliu því, sem getur orðið
til þess að örfa andlegt líf með
þjóðinni og til styrktar menn-
''ngarmálum Reykjavíkur og þjóð
arinnar í heild sinni.
Vil ég grípa tækifærið til að
flytja honum mínar beztu
hamingjuóskir og þakklæti fyrir
margskonar aðstoð, sem hann
góðfúslega hefir látið blaði mínu
í té, á undanförnum árum.
V. St.
V ið stöndum með stj órn inni
t>AÐ nýjasta í landhelgisdeilunni
er þetta: Brezka ríkisstjórnin hef
ur tjáð sig fúsa til að leggja málið
fyrir Alþjóðadómstólinn í Haag.
En á okkar hlið: Að íslenzka rík-
isstjórnin hefur tjáð sig sam-
þykka þessu; þó með þvi skil-
yrði, að hinu brezka löndunar-
banni verði aflétt þegar í stað,
eða nánar tiltekið, þegar full-
samið sé um málsmeðferð fyrir
alþióðadómstólnum.
Ég er einn þeirra mörgu sem
fylgst hafa rækilega með hverri
hræringu þessa máls, og eigi síð-
ur með málsmeðferð af okkar
hendi. Það hefur því glatt mig —
sérstaklega í seinni tíð —- hve
ríkisstjórn okkar hefur verið ein-
béitt og ákveðin og haldið ske-
legglega á málinu. Aldrei kvikað
eða verið með neinn lúpuhátt.
Þessar fáu línur eru því ritað-
ar til þess að þakka stjórninni
þetta og jafnframt til að brýna
hana um að gefa ekkert eftir, þ.
e. fella ekki í burt skilyrði sitt
um niðurfellingu löndunarbanns-
ins, til þess að hún geti fallist á
málsupptöku og meðferð fyrir
dómstólnum. Hún má heldur ekki
íallast á, að einhverjum hluta
deilumálsins verði skotið til dóm-
stólsins, heldur í heild.
Ef Englendingum er ekki hag-
ur að því að fá frá íslendingum
góðan fisk, sem jafnar verðlag —
og lækkar það ef til vill í heild
til almennings — eða gæti gert.
það ef rétt væri á haldið af þeirra
hálfu. Ef það er ekki þeirra hag-
ur, að leggja þar fisk á land, til
að tolla eins og þeir hafa gert, og
til að auka atvinnu hafnarverka-
manna. Ef það er ekki hagur
þeirra, sú hin mikla verzlun sem
auk þessa flýtur af þessum miklu
viðskiptum; skulum við engan
veginn ofmeta það siglinga- og
verzlunarfrelsi, sem við höfum
að nafninu til notið í Englandi
gagnvart fisksölu okkar þangað.
Af þeim „gróða“ hafa íslending-
ar sannarlega ekki verið öfunds-
verðir — yfir leitt — á friðar-
tímum. En ef litið er til ófriðar-
áranna, kemur sannarlega annað
mat til á báða bóga, og hallast
þá ekki á okkur.
Við skulum því ekki verða upp-
næmir fyrir þvergirðingshætti
Breta og bolabrögðum við smá-
þjóð, sem þeir hafa um margar
aldir sorfið miðin fyrir upp í land
steina, svo að til auðnar horfir
um aflaföng. Eigi aðeins fyrir
okkur sjálfa, heldur alla þá —
aðra — sem á þessi mið sækja.
Þótt segja megi að auðlindir
séu ótæmandi, standast þær ekki
„djöfulsins" vélabrögð hins
ágjarnasta villimanns, sem jafn-
an lætur greipar sópa, hvar sem
arðs eða auðæfa er von, án þess
að gæta nokkurs hófs, — eða
skilja —, að gefa þurfi hinni gjöf-
ulu náttúru eitthvað í aðra hönd,
eða a. m. k. gefa henni frift um
stund til þess að jafna sig, og
bæta arðránið upp.
Við megum því ekki gráta út
af þeirri prófraun, sem við verð-
um að þola á þennan hátt af
hendi Breta. Því síður, sem við
erum á góðum vegi með að kom-
ast yfir þau fyrirvaralausu óþæg-
indi sem ákvörðun hefndarráð-
stafana þessara hafa bakað okkur.
Sem auðvitað hefur átt að ríða
okkur að fullu, eða a. m. k. kom-
ið okkur á kné, til þess að biðja
fyrirgefningar á því „gerræði" að
láta sér detta í hug að setja sín
eigin lög, án þess að spyrja „Jón
bola“.
Jafnvel þótt Frakkar hafi glap-
izt til að koma í humátt á eftir
Bretum og dangla þannig til okk-
ar í sama knérnum, á ég ekki von
á, að svo mikið skorti á manndóm
Frh. á bls. 12.
FIMMTUDAGINN 7. maí er
skýrt frá því í dagblöðum bæjar-
ins, að 14. júní muni hefjast hér
í bæ námskeið fyrir náttúru- og
landafræðikennara gagnfræða-
skólanna. Frásögnin er byggð á
viðtali við ’forgöngumenn nám-
skeiðsins, fræðslumálastjóra og
stjórn Landssambands framhalds
skólakennara og er nokkurnveg- 1
inn samhljóða í öllum blöðunum.
En inn í frásögn Morgunblaðs-
ins er felldur inndreginn feit-
letraður kafli, með fyrirsögn-
inni: „Ný stefna“ og er sá
kafli ekki i hinum blöðunum,
og virðist því svo sem þar sé
um hugleiðingar blaðsins sjálfs
að ræða, en ekki frásögn af við-
talinu, en þetta getur þó verið
misskilningur minn. En innihald
þessa stutta kafla er þannig, að
mér þykir rétt að athuga hann
nánar. Kaflinn er svona (letur-
breytingar eru mínar):
„Ný stefna. Sú stefna ryður sér
nú æ meir til rúms að takmarka
j náttúrufræðikennsluna og landa
’ fræðikennslu við þann ramma,
sem atvinnulíf þióðarinnar mark
ar. Fyrir okkur íslendinga er þá
fyrst og fremst nauðsynlegt að
i kynnast lífinu í sjónum, húsdýr-
um o. fl. í ýmsum löndum t. d.
Bandaríkjunum, hefur eðlisfræði,
náttúrufræði og landafræði verið
slegið saman í eitt fag, það vinzað
úr, sem unglingunum er nauð-
j synlegt að vita, til þess að verða
almennt fróðari á þeim sviðum
! sem nauðsynlegust eru, Hefur því
i hinum nýju uppeldis„vísind-
um“.
LANDAFRÆÐIHEITIN í MBL.
Og svo illa vill til að í Mbl.,
sem er ágætt fréttablað, eru
þennan sama dag nefnd 47 útlend
landafræðiheiti og virðast mér
fjölmörg þeirra vera fyrir utan
„rammann". Af þessum 47 land-
fræðiheitum eru 40 nefnd í
Landafræði eftir Bjarna Sæ-
mundsson, en sú bók hefur nú
verið kennd í yfir 40 ár í gagn-
fræðaskólum landsins og orðið
rnörgum að gagni. En nú er hún
vitanlega orðin „úrelt“ sam-
kvæmt „rammavísindunum“. Ég
býst við því, að Mbl. verði að
gæta sín betur í fréttaflutningi í
framtíðinni og nefna ekki svona
mörg „ónauðsynleg“ landafræði-
heiti, svo að það verði ekki alveg
óskiljanlegt lesendum sínum, þeg-
ar hin nýja „ram'ma“stefna í
landafræðikennslu hefur sigrað
og sett asklok heimaalningshátt-
ar, heimsku og fáfræði ýfir alla
hina „ramma“-skólagengnu les-
endur þess, sem enga hugmynd
mega fá, í skólunum a. m. k., um
lönd eins og Japan og Kína eða
Ástralíu, af því að þessi lönd eru
utan við þann „ramma“, sem at-
vinnulíf þjóðarinnar markar.“
II. LANDAFRÆÐI, NÁTTÚRU-
FRÆÐI OG EÐLISFRÆÐI
EITT FAG
Landafræði, náttúrufræði og
eðlisfræði á að slá saman í eitt
hann orsökina vera hina „NÝJU
STEFNU“ í uppeldis„vísindum“,
sem náð hefði tökum á mörgum
skóium þar í landi, og þegar
valdið þar afturför og skaða,
ekki aðeins að því er snertir al-
menna þekkingu nemendanna,
heldur líka vitsmunalegan og sið-
ferðilegan þroska þeirra.
„THEN WE LOSE OUR JOB!“
Síðastliðið sumar hitti ég hér
í Reykjavík ameríska konu, sem'
er kennari við gagnfræðaskóla í
: borg einni í Kaliforniu, konu um
sextugt og hafði hún verið kenn-
ari í 35 ár. Hún sagði mér að
skólaskylda í Kaliforníu væri
nú til 18 ára aldurs, og nýtizku
kennsluaðferðir. En ástundun og
kunnáttu nemendanna hrakaði ár
frá ári. Auk þess sagði hún mér
! að ekki mætti falla meir en 5%
af nemendum við próf, hvað litið
sem þeir kynnu.
„Og ef fleiri falla, hvað þá?“
spurði ég.
„Then we lose our job!“ svar-
aði hún. Þá eru kennararnir
reknir!
„En það kemur bara ekki til“,
bætti hún við lágt.
Ekki veit ég, hvort konan hef-
ur skrökvað þessu. En hitt veit
ég að sumir sálar- og uppeldis-
fræðingar telja það svívirðilega
misþyrmingu á sál unglingsins ef
hann fellur á prófi, þó að hann sé
bæði heimskur, latur, ódæll og
kunni ekki neitt. Allir eigi að fá
próf sem setið hafa tilskyldan
Landssamband framhaldsskóla-
kennara tekið sér þarft og gott
verkefni fyrir hendur með nám-
skeiði þessu“.
TVÖ ATRIÐI
Ef marka má síðustu málsgrein
ina virðist höfuðtilgangur nám-
skeiðsins vera sá að kenna nátt-
' úru- og landafræðikennurum
þessi tvö höfuðatriði:
1. að kenna í landafræði og
náttúrufræði einjgöngu það sem
beint kemur við atvinnulífi þjóð-
arinnar, (og þú væntanlega að
forðast að minnast á annað til
þess að rugla ekki nemendurna)
— og
2. að slá þessum þremur náms-
greimim saman i eina nárhsgrein
(og þá væntanlega að gefa að-
eins eina einkunn fyrir þær all-
ar) og fyrir þessa framtakssemi
þakkar höfundur greinarinnar.
Ég efast að vísu um, að það sé
rétt hjá Mbl. að þessi sé tilgang-
ur þeirra aðila, sem að þessu nám
skeiði standa, en ég tel þó ekki
rét't, að þessar nýju hugmyndir
séu athugasemdalaust bornar á
borð fyrir almenning, með því
að hér er gert ráð fyrir að víkja
mjög frá þeim venjum sem ríkt
hafa í kennslu þessara náms-
greina, og hafa gefizt sæmilega.
I. „RAMMINN SEM ATVINNU-
LÍF ÞJÓÐARINNAR MARKAR“
Hver eru takmörkin í landa-
fræði og náttúrufræði, „sem at-
vinnulíf þjóðarinnar markar“?
Eins og stendur flytjum við t. d.
talsvert út af hertum fiski til
Vestur- og Miðafríku, en við-
skipti okkar við Noreg eru sára-
lítil. Ætti þá ekki samkvæmt
„rammanum" að sleppa Noregi
alveg úr landafræðinni en kerma
mjög ítarlega um Senegambíu og
Nigeríu?
Nokkuð er veitt af rækjum hér
við land. f dýrafræðinni ætti því
samkvæmt „rammanum" að vera
alllangur kafli um rækjur, en
ekki minnast einu orði á jafn
ómerkilegar og óraunhæfar
skepnur eins og fíla, úlfalda,
pokadýr eða mörræsir, sem eng-
inn íslenzkur fiskimaður veiðir
og enginn íslenzkur verzlunar-
maður getur grætt á!
Það sér hver heilvita maður
hvílík endileysa þetta er og þoku-
kennt blaður, eins og svo margt
fag, það vinzað ur sem nauðsyn-
Iegt er til þess að verða fróðari á
þeim sviðum sem nauðsynlegust
eru!
j Sem sagt: Ekkert má kenna og
ekkert má vita nema það sem
nauðsynlegast er, væntanlega
fyrir landbúnað og fiskveiðar
þjóðarinnar, ekkert nema það
praktíska, engan fróðleik vegna
fróðleiksfýsninnar eða almennr-
ar menntunar, ekkert bókvit,
nema það sem verður látið í ask-
ana og það helzt strax.
Rök: Þetta er svona í Banda-
ríkjunum! (og væntanlega líka í
nýjustu „vísindum“ uppeldisfræð
innar).
AMERÍSKIR
GAGNFRÆÐASKÓLAR
Ég veit ekki hvort það er rétt
að þetta sé raunverulega svona í
Bandaríkjunum. Ég veit sáralítið
um skólamál þar í landi eða þekk
ingu almennings þar í landa-
fræði og náttúrufræði. Ég hef
lítið um það lesið og hef aldrei
komið til Bandaríkjanna. Og ég
býst heldur ekki við því, að ég
a. m. k. mundi hafa öðlazt full-
komna þekkingu á þeim málum
þó að ég hefði dvalist þar í
nokkra mánuði, ferðast um þetta
geysistóra land, talað við nokkra
skólamenn á minni lélegu ensku,
misskilið margt og alls ekki skil-
ið annað, sem vingjarnlegir
menn hefðu reynt að segja mér.
Og það þori ég að fullyrða að
hversu mikið sem ég kynni að
læra á siíku stuttu ferðalagi um
ágæti gagnfræðaskóla í Banda-
ríkjunum og árangur af kennslu
í þeim, að þá yrði sú þekking mín
þó alltaf minni og óáreiðanlegri
en þekking glöggra og menntaðra
Bandaríkjamanna sjálfra kenn-
ara og prófessóra við ágæta há-
skóla.
„NÝJU FÖTIN KEISARANS“
í júlí 1951 flutti ég í útvarpið
þýðingu á fyrirlestri eftir Harry
J. Fuller, prófessor í grasafræði
við háskólann í Illinois í Banda-
ríkjunum og nefndi hann fyrir-
lesturinn „Nýju fötin keisarans".
Sýndi prófessorinn þar fram á,
að margir stúdentar við ameríska
háskóía væru frámunalega illa
að sér í þeim fræðigreinum, sem
þeir áttu að læra í gagnfræða-
skólunum m. a. landafræði. Taldi
árafjölda í skólanum.
Ég held því ekki að það eitt sé
nægileg rök fyrir réttmæti nýrra
kennsluaðferða, að þær kunni að
tíðkast í einhverjum gagnfræða-
skóla í Bandaríkjunum, og reynd-
ar heldur ekki þó að það sé í
Englandi, Syíþjóð, Þýzkalandi
eða Mexiko. Ég held bara að út-
lendingarnir hafi ekkert meira
vit á því en við sjálfir, hvað kann
að henta í íslenzkum skólum.
„LF,SGREINAR“
Hitt er annað mál að það getur
vel verið vit i því í sumum til-
íellum að kenna saman landa-
fræði, náttúrufræði og eðlisfræði
því að vitanlega grípa þessar
fræðigreinar hver inn í aðra, og
þetta er ekki nein ný „vísindi“.
En mig grunar að meiningin sé
líka sú, að gefa fyrir öll þessi fög
EINA einkunn, svo að kunnátta
í öllum þessum nauðsynlegu
höfuð fræðigreinum verði til
gagnfræðaprófs metin til jafns
t. d. við leikfimi.
En svo er nú komið í barria-
skólunum hér á landi fýrir at-
beina hinna nýju uppeldisfræð-
inga og skólamanna, að þar er
EITT fag sem heitir „LESGREIN-
AR“, en það eru biblíusögur,
landafræði, íslandssaga og allar
greinar náttúrufræðinnar. Á
prófi fá börnin spurningar úr öll-
um þessum námsgreinum á einu
blaði og eiga að svara þeim á ein-
um klukkutíma og fá svo eina
einkunn 'fyrir eins og leikfimi.
Nemandi sem ekkert veit í tveim
ur námsgreinum getur samt feng-
ið 5, ef hann hefur lært utanað
örstutt svör við nokkrum tugum
spurninga úr hinum tveimur. Ef
hann fær svo 9 í leikfimi, metur
skólinn hann til jafns við þann
nemanda, sem kann allar „les-
greinar“ vel og fær þar 9, en er
stirður í leikfimi og fær þar 5.
Það var ekki svona í tíð
Morten Hansens.
En einhvern veginn höfum við
nú komist fram á þennan dag,
sem urðum að þola hinar „úreltu“
kennsluaðferðir hans og Sigurðar
heitins Jónssonar, Hallgríms Jóins
sonar, Jörundar Brynjólfssonar
og Helga Hjörvars.
Þetta er lítið dæmi um hin
nýju kennsluvísindi sem eru nú
Framhaid á bls. 11