Morgunblaðið - 02.08.1953, Blaðsíða 6

6
MORGUMÍLAÐIÐ
Sunnudagur 2. ágúst 1953
(Jtg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórl: Valtýr Stefánsson (ábyrgóarm.)
Stjórnmálarítstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur
Besbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.

1 ÚR DAGLEGA LÍFINU s

K
IRKJUR .á íslandi eru í dag
Verzlunarstéttin
og hlutverk hennar
hinsvegar 286, en í 10 þeirra er
engin kirkja. Prestaköllin eru
113 talsins, og þegar öll prests-
embætti eru fullskipuð eru
prestar 116, því 2 prestar eru í
Dómkirkju-, Hallgríms- og Ak-
ureyrarprestakalli. Auk þess eru
kapellur, sem ekki hafa sóknir,
en eru þó notaðar til messugerð-
ar. Þá eru og á íslandi nokkur
bænahús, en þau skiptu hundr-
uðum á öldum áður. Eru þau
_ , . , . , .... .... enn til á Melgraseyri við ísa-
. J fjarðardjup, í Furufirði a Strond
r»AYV\ TT AT',7 I 1 1 n nr’tvn I Ol A v A. 7
Þess meira sem verzlunarfrelsið
er, þess hagstæðari verður verzl
um, og á dögunum var bænahús
UM þessa helgi leita þúsundir af
verzlunar- og skrifstofufólki út
úr bæjunum, burt frá steinlögð-
um strætum út um sveitir og upp
um fjöll. Fólkið, sem vinnur bak frjáls samkeppni um viðskipti
við búðarborðin og á skrifstof- fólksins sín fullkomlega. . ,
unum á sameiginlega frístund, ( Núverandi ríkisstjórn hefur SV1P a 'truarll:t; folks
sem það getur varið að geðþótta unnið markvíst að því, að af-
sínum. Og mikill fjöldi þess not- nema verzlunarhöftin. Henni hef-
jtr hana jafnan til þess að njóta ur orðið þar mikið ágengt. Um
sólar og sumars úti í náttúrunni. 70% innflutningsins höfðu á s.l.
unin almenningi. Þá fyrst nýtur VÍg‘að Gröf áuH°fðaströnd- Þ/ss’
um husum er haldio vio sem full-
trúum bænahúsa, sem áður settu
S trandarhirL
°9
L

óloóir nennar
K
í mörgum tilfellum eignast hana
af einhverjum bónda. Til dæmis
um ríkiskirkju er Þingvalla-
kirkja.
Kirkjur á íslandi taka frá 25—
30 manns í sæti og allt upp í 500
manns. En hvort sem þær eru
stórar eða litlar eiga þær það
sameiginlegt að byggingar- og
viðhaldskostnaður er gífurlegur
— svo mikill að söfnuðunum er
ókleift að annast það stuðnings-
laust. T. d. er nú þörf á —- eða
verður á næstunni — að byggja
IRKJUM á íslandi má skipa á ný^allaj úmburkirkjurnar, sem
þrjá flokka. Flestar eru
169 af kirkjum Islands
voru byggðar fyrir síðustu
aldamót og eru því meira en
50 ára gamlar. Frá því um
aldamót liafa verið byggðar
107 kirkjur — eða tvær á ári
til jafnaðar.
eru 201 talsins.
Ar
276 kirkjum á íslandi eru
Safnaðarkirkjur, sem söfnuðirnir
eiga og annast um.
Þá koma Bændakirkjur, t. d.
kirkjan að Reykjahlíð við Mý-
vatn. Þær eru fáar orðnar. Bónd-
inn, sem kirkjujörðina á inn-
heimtir sóknargjöldin og hefur
Atvikin hafa hagað.því þannig,
að íslenzk verzlunarstétt hefur
orðið ein umdeildasta stétt
þjóðfélagsins. — Að sjálfsögðu
greinir menn varla á um það,
að hún vinni nauðsynleg störf.
Einhverjir verða alltaf að annast
innkaup og vörudreifingu. Það
er óhjákvæmilegt. En á liðnum
ósjálfstæðis og kúgunaröldum
var verzlun íslendinga lengstum
i höndum útlendinga, sem mis-
notuðu hana til þess að arðræna
og kúga fátækt og umkomulítið
fólk. Harðast lék einokunin ís-
lendinga. Hún mergsaug fólkið,
sveik það og prettaði. I
Orðið „kaupmaður,, táknaði
þá sama og harðstjóri og allt að
því ræningi í hugum íslenzks
almennings.
Það var því engin tilviljun, að
fyrsti vísirinn að sjálfstæðisbar-
áttu íslendinga spratt á sviði
verzlunarmálanna. — Verzlunar-
ófrelsið og arðrán hinna erlendu
kaupmangara svarf að fólkinu,
þröngvaði sjálfsbjargarviðleitni
þess og hélt því niðri, efnalega
og andlega.
Baráttan gegn hinni erlendu
verzlunaránauð varð löng og
hörð. En einokuninni var aflétt
og verzlunin síðan gefin aiger-
lega frjáls. Innlend verzlunar-
stétt myndaðist. fslendingar tóku
sjálfir að annast innkaup sín. ís-
lenzkir kaupmenn og síðan kaup- a11 °S sígildur latneskur máls-
félög stofnuðu verzlanir í hverj- háttur, sem vel færi á að stjórn-
um einasta verzlunarstað á land- endur ökutækja hefðu í huga
þessa dagana. Umferðin um veg-
ári verið sett á frílista. En það
þarf að halda þessu verki áfram
unz allur innflutningur hefur
verií gefinn frjáls. |
Þá mun margvíslegu óhagræði,
sem bitnar í dag bæði á verzlun-
arstéttinni og almenningi verða
af létt. |
Það er skoðun Sjálfstæðis-
manna, að þess frjálsari sem
verzlunin sé þess minni hætta
sé á því, að einstaklingar inn- 1
an hennar gleymi þjónustu-
hlutverki sínu, skyldum sín- ■
um við viðskiptavinina. Yið-
skiptafrelsið útiloki okur,
brask og spillingu, sem jafn-
an rennur í kjölfar hafta og
innflutningshamla.
Þess vegna berst Sjálfstæð-
isflokkurinn jafnan fyrir
frjálsri verzlun og jafnréttis-
aðstöðu einkaverzlunar og
samvinnuverzlupar í landinu.
Morgunblaðið flytur í dag ís-
lenzkri verzlunarstétt árnað-
aróskir, um leið og það lætur t
þá von í ljós, að hún megi
eflast að manndómi og þroska
í skjóli vaxandi athafnafrels-
is, sjálfri sér og þjóðinni í
heild til gagns og gæfu.
Flýfið yður hægt!
FLÝTIÐ yður hægt. Það er gam-
72 steinsteyptar. Timbur- eignir kirkjunnar undir höndum, I
kirkjur eru 201 og torfkirkj-1 en ber jafnframt skylda til þess '
ur eru þrjár — á Víðimýri, að annast um viðhald kirkjunn- '
Saurbæ í Eyjafirði og Höfn í ar — geri hann það ekki, missir !
Öræfum, en hin síðasttalda hann jörð sína.
var nýlega endurreist af þjóð-1 Loks eru svo Ríkiskirkjur. —
minjaverði. I Ríkið á kirkjujörðina og hefur
ULi an.Ái ihri^ar:
H1
Velvakandi............
Margir uin söniu
þvottavél
(ý'SMÓÐIR skrifar: „Þegar ég
dvaldist í Bandaríkjunum
fyrir nokkrum árum, notaði ég
alltaf þvottavél, sem allir í ná-
grenninu höfðu aðgang að fyrir
litla þóknun.
Þvottavélin var niðri í kjallara
fjölbýlishúss, þar sem 10—15 fjöl
skyldur bjuggu, en fólk úr næstu
húsum hafði hennar einnig not.
FÁMENNUR söfnuður á ís-
landi réðist í það fyrir
skömmu að láta gera v'ð
kirkju sína. Kostnaðurinn
varð ef til vill ekki ýkja mik-
ill á nútíma mælikvarða, en
þó svo að til jafnaðar varð
hann 1000 krónur á hvert
mannsbarn í sókninni. Þetta
greiddi fólkið — fúslega. Til
samanburðar við það Grettis-
tak, sem hér var lyft, má geta
þess, að ef Reykvíkingar
hefðu lagt sömu upphæð fram
hefðu verið lagðar á borðið
60 milljónir króna.
En um byggingarþörfina seg-
ir annars í frumvarpi Sigurðar
Ó. Ólafssonar um kirkjubygging-
arsjóð, en þar leggur hann til að
ríkið leggi hálfa milljón kr. ár-
lega í næstu 20 ár í sérstakan
sjóð, sem lánað verði söfnuðum
til kirkiubyggingar, að byggja
þurfi á næstu 20 árum 130 kirkj-
ur í sóknum innan við 300 íbúa,
ínu.
Þetta var mikil og örlagarik ina er nú meiri en á nokkrum
breyting frá því, sem áður var öðrum tíma ársins. Varkárni er
þegar nær eingöngu erlendir alltaf nauðsynleg en hún er því
menn önnuðust verzlunina. óumflýjanlegri, sem umferðin er
Og jafnhliða því, að verzl- meiri.
unin varð innlend varð hún Þa® er staðreynd, sem staðfest
öllum almenningi miklum er al skýrslum um ökuslys í öll-
mun hagstæðari. Efnahagur um löndum, að langsamiega flest
þjóðarinnar batnaði og það slys spretta af of hröðum akstri.
fjármagn, sem myndaðist í Við skulum þessvegna hægja á
verzluninni rann nú ekki okkur, ökumenn góðir. Ekkert
Mér þykir sagan góð, og á sama
máli eru fleiri, sem ég þf rtki. Og
ég held, að yfirleitt skilii hörn
ekki það, sem lesa má milli lín-
anna í henni og húsmóðirin kallar
ógeðslegt klám.
Annars veit ég ekki, hvar hún
geymir börn sín, ef þau kunna , kirkjur í sóknum utan Reykja
ekki að kveða sterkar að orði en Vll:ur> sem hafa yfir 300 íbúa og
gert er í téðri útvarpssögu, því að a kirkjur í soknum í Reykjavík.
hér eru börnin ekki nema 3 -4 ~ Elni iánsmöguleiki söfnuða til
ára, þegar þau heyrast kaíla bæði kúkjubygginga er nú Almennur
klám- og blótsyrði á götunni. kirkjusjóður íslands, en í þeim
Annars held ég, að þetta sé alls sjóði eru kirkjur á íslandi skyld-
engin húsmóðir, heldur piparmey, er sð geyma eigur sínar.
sem þykir líf sitt misheppnað og
Mér datt í hug, hvort við gæt-
um ekki tekið upp svipað fyrir-
komulag, þar sem svo háttar til.
Nokkrar fjölskyldur gætu tekið
sig saman um kaup þvottavélar,
eða ein fjölskylda keypti þvotta-
vél og seldi afnot af henni vægi-
lega. —
Eðlilega eiga margar fjölskyld-
ur fullerfitt með að fá sér þvotta-
vél. Þá sýnist mér þessi leið fær
og alls ekki óaðgangileg, þegar
lengur út úr landinu, heldur liggur á. Við komumst áreiðan- I „* Fnst-nr reo-lur nm notk
var hagnýtt til framkvæmda lega á leiðarenda þó við drögum 1 un vélarinnar eiga að koma í veg
fyrir alla misklíð".
finnur fróun í að hnýta í allt og
alla. —
önnur reykvísk húsmóðir".
Ú1
Vantar myndir
TLENDINGAR heyrast oft
kvarta yfir því, að erfitt sé
að fá myndir af landi og þjóð.
Nýlega varð kunningi minn var
við útlending, sem hafði árangurs-
laust reynt að eignast mynd af
Seyðisfirði, en hann hafði
STRANDARKIRKJA á í þess
um sjóði meira fé en ail-
ar aðrar kirkjur landsins —
275 að tölu — samanlagt. Eig-
ur henna rvoru í árslok 1951
968 þús. kr. Áheit og gjafir
til kirkjunnar auk vaxtatekna
námu 1952 rúml. 200 þús. kr.,
svo eigur hennar um s. 1. ára-
mót voru 1,175,980,— kr.
Það er langt um liðið síðan
farið var að heita á Stranda-
og umbóta í þágu þjóðarinnar úr hraðanum, er við mætum öðr-
sjálfrar. Þetta er saga, sem öll um ökutækjum eða stillum okk-
þjóðin þekkir. ur um að fara fram úr bifreið,
Verzlunarfrelsið og barátt- sem er á hóflegri ferð.
an fyrir því er þannig sam- Það borgar sig alltaf að flýta
ofin sjálfri baráttunni fyrir sér hægt, halda jöfnum og skap-
pólitísku og efnalegu sjálf- legum hraða á ökutæki sínu. Ef
stæði íslenzku þjóðarinnar. illa fer veldur það margföldum
Hlutverk vörzlunarstéttarinnar töfum, e. t. v. slysum og ógæfu.
er í dag margþætt og mikilvægt. j>á hefur ferðin, sem átti að vera
Það kemur í hennar hlut að til skemmtunar og tilbreytingar,
verulegu leyti að ráðstafa þeim jejtt af sér sorg og þjáningu.
gjaldeyri, sem þjóðin hefur yfir Margt fleira mætti benda á tn
að raða til kaupa a nauðsynjum rökstuðnings hófiegUm akstri.
frá útlöndum. Hún getur haldið
vel á þessu vandasama verki og
hún getur haldið illa á því. Sem ,
betur fer er hægt að fullyrða, Það b"ga.rl;fg_
að við eigum nú fleiri færa og
Eitt er það, að bifreiðar eru dýr
og eftirsótt tæki í þessu landi.
illa að skemma
þau eða eyðileggja af einskærum
dugandi verzlunarmenn, bæði klaulaliætti og skeytingarleysi
Leysist upp i volgu vatni
ÍILLAGA húsmóður er góð. En
fyrir nokkrum dögum birtist
í Reykjavíkurblaði frétt, sem gef-
ur til kynna, að héðan af verði
engra þvottavéla þörf. E;i látum
hana sjálfa tala: „Nú er að koma
I á markaðinn ný tegund af þvotta-
efni, og þarf ekki annað en láta
I það leysast upp í volgu vatni og
láta síðan þvottinn liggja í því
yfir nóttina, og er þá þvotturinn
hreinn og tilbúinn til þess að
hengja hann upp“.
| Þessi skrumlausa frétt þarf að
koma öllum húsfreyjum fyrir sjón-
I ir! —
innan einkaverzlunarinnar og
samvinnuverzlunarinnar, en
nokkru sinni fyrr. Reynslan eyk-
ur þekkinguna og skapar stöðugt
færari og hæfari verzlunarmenn.
Það, sem mestu máli skiptir nú
fyrir verzlunina og fyrir þjóðina
í heild, er að haldið verði áfram1
Á frídegi verzlunarmanna (
undanfarin ár hafa iðulega;
orðið fleiri og færri bifreiða-'
slys víðsvegar um land. Nú
er tími til að fækka þeim,
setja met í varfærni og slysa-
fæð. Höfum það í huga út á
vegunum.
Þykir sagan góð
GÓÐI Velvakandi. Ég get ekki
orða bundizt, svo hissa varð
ég, þegar ég las pistil reykvísku
húsmóðurinnar um útvarpssög-
una, sem hún kallar „ógeðslegar
klámlýsingar".
heimsótt staðinn. Maðurinn var kirkju. Sögusögn segir, að bátur
að vonum óánægður með úrslitin. einn hafi verið í miklum harkn-
Góðar myndir eru góð landkynn ingum í ofviðri úti fyrir strönd-
ing, sem mönnum er nú æðitamt inni. Öil sund virtust lokuð og
að nefna. Útlendingar, sem hing- mennirnir í bátnum höfðu gefið
að koma, vilja gjarnan eignast upp alla von um björgun. — Þá
héðan myndir. Þær verða hvort rofaði til, seeir sagan. Mennirn-
sem er ódýrustu og að mörgu leyti ir sáu til lands og á ströndinni
ánægjulegustu minjagripirnir. stóð vera með kyndil í hendi. —
Þetta ættu þeir, sem málefnum sjómennirnir stefndu á Ijósið og
ferðamanna sinna, að athuga, að lentu heilir j vík einni> er þeir
jafnan sé til úrval góðra mynda gáfu nafnið Egilsvík. Lífsgjöfina
viðs vegar af landinu. launuðu þeir með því að reisa
kirkju skammt frá þeim stað er
Vígð Drangey þeim tókst að lenda á.
ALLAR fornar landvættir leggj- En í Selvogi hefur kirkja ver-
ast frá þeim stöðum, sem vígð ið lengi, — er hennar m. a. get-
ar eru. og er happ í því, sökum ið í kirkjuskrá frá árinu 1200.
þess að þær eru landsmönnum skað Árið 1937 er hennar enn getið,
legar, siðan þeir kristnuðust. 0g" þá taldar upp eigur hennar og
Þegar Guðmundur biskun góði er sú upptalning mjög óvenjuleg
vígði Drangey og hafði lokið þrem um eigur kirkna í þá daga.
ur fjórðungum bjargsins, er Á niðuriægingartímabili þjóð-
mælt, að grá hönd hafi sézt og arinnar fellur kirkjan í Selvogi í
mælt hafi verið:: „Einhvers stað- vesaldóm, sem aðrar kirkjur,
ar verða vondir að vera, herra“. enda fer ströndin umhverfis í
Lét biskun vættirnar þá halda því, eyði
er eftir var óvígt, og er það kall- En eftir aldamótin og sérstak-
að Heiðna bjargið. iega á siðustu
árum taka eigur
kirkjunnar að vaxa. Mest fyrir
áheit, enda reyndist mönnum vel
að heita á Strandakirkju, í árs-
lok 1900 átti Strandarkirkja
1,655,62 kr. og voru þá margar
kirkjur ríkari. 1930 átti hún
74,383,41 og er þá orðin langsam-
lega ríkust.
Enp stendur hún á hinni
eyðilegu strönd — nú nýmál-
Framhald á bls. 8

Oft er flagð í
fögru skinni.
(Eyrbyggja).