Morgunblaðið - 10.09.1953, Qupperneq 6

e>
MO KGVKBLAÐIÐ
Fimmtudagur 10. sept. 1953

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
Athafnafrelsi er frum-
skilyrði framfara
\ UR DAGLEGA LIFINU
ENDA þótt okkur íslendinga
greini á um margt verður varla
um það deilt, að á liðnum tíma
hefur hagur þjóðar okkar stöð-
ugt batnað með auknu frelsi. Ein-
staklingarnir og þjóðarheildin
hafa hagnýtt það til þess að bæta
lífskjör sín og byggja upp þjóð-
félag sitt. Islenzk æska nýtur í
dag góðra lífskjara vegna þess að
foreldrar hennar höfðu tækifæri
til að neyta framtaks síns á hin-
um ýmsu sviðum þjóðlífsins. Það
var framtak einstaklingsins, sem
Grettistökunum lyfti og hóf hið
frumstæða íslenzka þjóðfélag
upp úr kyrrstöðu og niðurníðslu
erlends arðráns og nýlendukúg-
unar.
★
Þessari staðreynd hættir mörg
um til þess að gleyma. Heilir
stjórnmálaflokkar flytja þær
villueknningar, að framtíð þjóð-
arinnar verði bezt trygð með því
að þrengja sem mest um athafna-
frelsi einstaklinganna og fela
hinu opinbera, ríki og bæjar- og
sveitarfélögum forsjá þeirra í
sem ríkustum mæli.
A grundvelli þessarar kenn-
ingar starfa sósíaldemókratar og
kommúnistar. Takmark þeirra er
sem minnst athafnafrelsi ein-
staklingsins og sem óskorðaðast
alræði ríkisvaldsins á öllum svið-
um.
★
Það er alkunna, að í þessu
landi eru fjölmörg verkefni ó-
leyst, sem leyst hafa verið í flest-
um öðrum menningarlöndum.
Og allir þykjast vilja framkvæma
hinar nauðsynlegu umbætur á
skömmum tíma.
Látum svo vera. Það er góðra
gjalda vert, að stjórnmálaflokk-
ar og .leiðtogar þeirra lýsi fram-
faravilja sínum. En mestu máli
skiptir þó, að þannig sé búið í
haginn í þjóðfélaginu að fram-
farirnar séu mögulegar.
Þótt margt hafi breyzt í ís-
lenzku þjóðlífi er einstaklings
framtakið þó ennþá frumskil-
yrði framfara og umbóta. Hið
íslenzka þjóðfélag getur aldrei
orðið sterkt án sjálfstæðra og
þróttmikilla einstaklinga, sem
neytt geta hæfileika sinna til
þess að treysta eigin hag og
um leið heildarinnar, sem þeir
eru hluti af.
Af þessum ástæðum verðum
við að gæta þess að sníða ein-
staklings- og félagsframtakinu
ekki of þröngan stakk. Þjóðfélag-
inu ber að örfa það og glæða. Að
sjálfsögðu verður að tryggja það,
að hinn minni máttar troðist ekki
undir í of harðri samkeppni. En
því aðeins verður þjóðfélagið
þess megnugt að halda uppi fjöl-
þættri öryggisþjónustu, að at-
hafnalíf einstaklinga þess standi
traustum fótum. Fátækt og mátt
laust þjóðfélag, þar sem höft og
hömlur liggja eins og mara á
framtaki einstaklingsins getur
aldrei tryggt borgurum sínum
félagslegt öryggi. Það getur ekki
heldur tryggt þeim atvinnu og
.afkomuöryggi.
v ★
' Sjálfstæðisflokkurinn hefur
frá upphafi byggt umbótabar-
áttu sína á trúnni á einstak-
lings- og félagsframtak. Hann
hefur viljað styðja einstakling
ana til þess að njóta sem bezt
hæfileika sinna. Hann hefur
haft forystu um að afla þjóð-
inni tækja til þess að bjarga
sér með, auka framleiðslu
hennar og arðinn af starfi
hennar. Og það er í skjóli þess
arar stefnu, sem lífskjör ís-
lendinga eru stöðugt að batna.
Sjálfstæðismenn munu halda
þessari raunhæfu umbóta baráttu
áfram. Þeir munu halda áfram að
vinna að fjölbreyttari framleiðslu
háttu, útvegun betri tækja og
jafnvægi í byggð landsins.
Um þessa stefnu í baráttu þjóð
arinnar fyrir bættum lífskjörum
ættu í raun og veru allir frjáls-
lyndir menn að geta sameinast.
Islendingar eru andvígir höft-
um og hömlum í athafnalífi sínu.
Ofurvald opinberra nefnda og
ráða er fjarri skapi þeirra. Þeir
vilja njóta frjálsræðis í verzlun
og viðskiptum, um byggingar-
framkvæmdir og stöðuval.
Af þessum ástæðum á ríkis-
. rekstrarprjál sósíalismans hér
þverrandi fylgi að fagna. Svo
I virðist sem sú þróun gerist nú
einnig í flestum öðrum vest-
rænum lýðræðislöndum. Til
þess benda t. d. greinilega síð-
ustu kosningarnar í Bretlandi,
Bandaríkjunum og Vestur-
Þýzkalandi.
„Bara sendisveinn"!
SVERRIR Kristjánsson kemst
þannig að orði í „Þjóðviljanum“
í gær um dugandi sjómanna, sem
hann skrifar um mikinn svívirð-
inga langhund, að hann sé „í
rauninni bara sendisveinn1!! Hví-
líkur fyrirlitningartónn í „sagn-
fræðingi“ kommúnista. „Bara
sendisveinn“.!! Það er ekki hátt
risið á skipstjóranum, sem flutti
fisk til Rússlands, að áliti hans. I
En hversvegna skyldi „sagnfræð-
ingurinn“ vera svona reiður við
hinn íslenzka skipstjóra?
Jú, ástæðan er engin önnur en
sú, að hann skýrði frá ýmsu því,
sem fyrir augun bar í Leningrad.
Auðvitað er það ekki annað en
það, sem alltaf hefur tíðkazt, að
þeir sem gista fjarlæg lönd segi
frá kynnum sínum af þeim. En
vegna þess, að kommúnistar eru
ekki ánægðir með lýsingu Ing-
ólfs Möllers á Leningrad og fólki
þar gera þeir Sverri Kristjánsson
út til þess að svívirða hann.
! -¥■
f sama blaði „Þjóðviljans“ eru
tveir ungir menn, sem fóru til
jBúkarest einnig hundskammaðir
I fyrir frásagnir sínal- af volæðinu,
kúguninni og leppmennskunni
fyrir austan járntjaldið. Komm-
, únistum finnst það beinlínis ó-
! kurteisi að nokkur skuli voga sér
|að gagnrýna það, sem fyrir aug-
un ber þar eystra.
En það er athyglisvert, hver
afstaða kommúnista er undir
niðri til vinnandi fólks. Hún
kemur greinilega í ljós hjá
Sverri Kristjánssyni. Fyrir-
litning hans fyrir manni, sem
er „bara • sendisveinn“ dylst
ekki. Þannig veður hrokinn og
gikkshátturinn uppi í mál-
gögnum kommúnista.
★ í BLAÐINU í gær var nokk-
uð skýrt frá Háskólahverf-
inu, skreytingu þess og framtíð-
arfyrirætlunum, enda er það nú
sá hluti okkar ungu og sívaxandi
borgar, sem til mestrar prýði er.
Fer og vel á því, að umhverfi
Háskólans sé hið fegursta; þarna
er höfuðból mennta og vísinda í
landi okkar, þangað eiga undir
stúdentar að sækja vizku og
fróðleik og krjúpa að Mímis-
brunni hinnar æðstu speki, eins
og Oðinn forðum. — Hefur þar
sannarlega verið unnið hið
mesta þjóðþrifastarf undir
‘ styrkri forystu núverandi rekt-
«ors, dr. Alexanders Jóhannes-
| sonar, sem vel mætti kalla „föð-
ur Háskólahverfisins“, án þess
að kasta rýrð á aðra.
| ★ ★
★ NÚ HEFUR verið ákveðið að
hafa fögur blóm á stöplun-
um við stóru skálatröppurnar og
fer vel á því; áður hafði komið
til tals að setja á þá höggmyndir,
en horfið hefur verið frá því
sem betur fer, enda ósennilegt, að
þær hefðu tekið sig þar vel út. —
' W nhmiÁ,
runn
Aftur á móti er ætlunin að setja
upp (fyrst í stað) 6 höggmyndir
af frægum íslendingum fram
með upphlaðna bergveggnum,
sem myndar skálina; er tillaga
þess efnis komin frá okkar ágæta
listamanni Ásmundi Sveinssyni,
myndhöggvara, og er hún hin
snjallasta í hvívetna. Höggmynd
irnar taka sig þar áreiðanlega
prýðilega út og eiga eftir að setja
mikinn svip fegurðar og smekk-
vísi á alla Háskólalóðina. Á Ás-
mundur sannarlega þakkir
skyldar fyrir þessa prýðistillögu
sína og mætti íslenzka ríkið leita
oftar til beztu listamanna sinna
(ekki sízt hinna ungu), þegar
um skreytingar á opinberum
stöðum er að ræða. Hingað til
hefur verið gert allt ’of lítið af
því að fá listamönnum okkar
verkefni við sitt hæfi, svo að
þeir geti fundið kröftum sínum
viðnám, notið sín án þess að
svelta heilu hungri, og er nú
VeU andi óhripar:
Skæni
KVARTAÐ hefir verið yfir því
í þessum dálkum, hvernig
umbúðir lentu einatt saman við
blautsápu og spilltu henni stór-
um. Nú hefir verið ráðin bót á
þessu, með því að allir, sem búa
til blautsápu búa um hana í um-
búðum úr nýju fyrirmyndarefni.
Polyæthylen heitir það, og þar
sem þetta efna á að líkindum fyr-
ir sér langa lífdaga og vinsældir
hér á landi, þá þurfum við að
eignast íslenzkt heiti á því tafar-
laust. Hvernig væri að kalla það
skæni? Gaman væri að fá fleiri
tillögur.
Þolgóðar umbúðir.
ANNARS má til viðbótar segja
um „skænið“, ef einhverjir
eru, sem ekki þekkja af eigin
reynd, að það er gagnsætt eins og
skæni úr líknarbelg. Vatnsþétt er |
það og loftþétt og svo traust, að 1
hvorki .granda því sölt né olíur.
Til að mynda búa Þjóðverjar um
smurolíu í pokum úr þessu efni.
Skæni þolir mikið hnjast og má
nota sömu umbúðir æ ofan í æ.
Nokkrar kjötverzlanir munu í
þann veg að taka þetta efni til
notkunar. Er mjög hentugt að
búa um ýmsar matvörur í skæni,
þó að yfirleitt hafi þótt frágangs-
sök að geyma þær í venjulegum
umbúðum.
Þannig getum við keypt krydd-
síld með lauknum og leginum.
Einnig getur lögur fylgt rauðróf-
unum, og svo mætti lengi telja.
Utan um skyrturnar.
EINHVER hraðfrystihús munu
líka gera tilraun með að búa
um flök í skæni. En þessar þol-
góðu umbúðir eru ekki bundnar
við matinn einan. Skyrtugerðir
ætla að nota skæni utan um beztu
skyrturnar og í þessum sömu
umbúðum getum við geymt eftir-
lætisskyrturnar okkar, meðan
þær endast, svo að aldrei setjist
á þær svo mikið sem kusk.
Vitaskuld er svo ágætt efni
nokkru dýrara en venjulegar um-
búðir, en líklega þykist enginn
geta án þeirra verið, sem einu
sinni hefir vanizt þeim.
K
Hjálparbeiðni.
ÆRI Velvakandi. Viltu vera
svo vænn að birta fyrir ókk-
ur neðanskráð: Grasinu við hús-
in 37—47 við Hringbraut líður
illa, sérstaklega því, sem er sunn
an við Björnsbakarí. Þar er kom-
inn breiður skalli, svo að það,
sem gert var grasflöt með mikl-
um tilkostnaði, er nú orðin gróð-
urlaus mold.
Það er vinsamleg beiðni frá
íbúum téðra húsa, að þeir, sem
leið eiga þarna um, geri svo vel
og leggi dálitla lykkju á leið sína,
og gaf^i ekki á grasinu eins og
þeim hefir mörgum orðið á að
gera hingað til.
Þeir, sem þykir þetta óþarfa-
nöldur, ættu að skoða grasblett-
inn fyrir sunnan Björnsbakarí,
Hringbraut 37.
Nokkrir af 48.“
Prófið í læknaskólanum.
JÓNAS læknir Kristjánsson frá
Snæringsstöðum og deild
hans tóku próf við læknaskólann
i Reykjavík í janúar 1901 og luku
því að öllu leyti nema líkskurði,
því að svo illa stóð á, að ekkert
lík var til, sem þeir gætu reynt
sig á, ekki einu sinni í holds-
veikraspítalanum.
Þetta kom sér illa fyrir þá, því
þeir ætluðu að sigla í fæðingar-
stofnunina með skipi, sem átti
að fara frá Reykjavík 12. febrúar,
en ef þeir kæmust ekki með því,
urðu þeir að bíða þangað til í
marzmánuði.
Um þetta leyti dreymdi Jónas
einu sinni, að hann og Andrés
Fjeldsted væru staddir einhvers
staðar og fleira fólk. Jónasi þótti
þeir vera að tala meðal annars
um vandræði þau, er gætu leitt
af líkleysinu, en þá tók maður,
sem við var staddur, fram í og
sagði, að þeir þyrftu ekki að vera
hræddir, þvi að þeir fengju lík
10. febrúar. Ekki þekkti Jónas
mann þenna.
Hann mundi draum sinn, þá er
hann vaknaði og sagði hann ýms-
um mönnum, þar á meðal Guð-
mundi kennara Magnússyni. Það
dróst, að draumurinn rættist, en
10. febrúar kom lík af kerlingu
sunnan úr Hafnarfirði. Lækna-
efnin gerðu líkskurð á því og
komust utan með skipinu, sem
þeir höfðu ætlað með.
(Ólafur Davíðsson).
C_^7XsXT'»^J>
Lin eru vettl-
ingatökin.
tími til kominn, að úr þessu
verði bætt. — Smáborgaraleg
“þröngsýni og meðalmennska á
1 ekki að vaða hér uppi jafnóbeizl-
uð og hingað til; setjum högg-
myndirnar út og látum málarana
skreyta borgina okkar, þar sem
því verður við komið; — burt
með gamla vígorðið hans Krist-
ins: Listin fyrir kommúnisman,
— og tökum upp nýtt vígorð:
Listin fyrir fólkið, — Listin fyrir
þjóðina.
j Gleymurh samt ekki hinu forn-
kvenða: Listin fyrir listina, — og
reynum að umbera hana, þótt
1 hún sé kannske ekki ajveg eftir
okkar smekk.
★ ★
★ EN NÚ vandast málið. —
Hverjir eiga þessir 6 íslend-
ingar að vera, sem sýna á þá
miklu virðingu að gera af þeim
höggmyndir og setja þær upp á
þeim helga stað, Háskólalóðinni?
Verður vafalaust erfitt að fá ein-
ingu allramm ákveðna sex menn,
enda höfum við átt svo marga
ágætismenn á hinu langa skeiði
sögu okkar, að árabil tekur að
heiðra minningu þeirra allra með
förgum höggmyndum. En nú
hefur verið leitað til háskóla-
kennara um tillögur og er vafa-
laust, að málinu sé á þann veg
bezt borgið; verður þó sannar-
lega gaman að heyra úrslitin,
þegar þar að k<\mur; hins vegar
langar mig til gamans að geta
nokkurra manna, er mér finnst
koma til greina: Ari fróði, Snorri
' Sturluson, Jón Arason, Svein-
I björn Egilsson, Jónas Hallgríms-
son og Einar Benediktsson, en
auðvitað má bæta fjölmörgum
nöfnum við.
★ ★
★ NÚ ER í ráði að byggja tvö
stórhýsi í viðbót á Háskóla-
lóðinni, Félagsheimili stúdenta
og náttúrugripasafn; er vafa-
laust, að beggja húsanna er mik-
il þörf, náttúruvísindamenn okk-
ar verða að hafa sinn samastað og
stúdentar verða að hafa sitt fé-
lagsheimili; en ekki er laust við,
að mér finnist vanta eitt hús enn
á Háskólalóðina; er það góður
kennaraháskóli, þar sem allir
framhaldsskólakennarar hljóta
menntun sína; yrði skóli þessi
auðvitað nátengdur sjálfum Há-
skólanum og kennarar allir há-
skólamenntaðir menn.
< Að vísu er starfandi stór
og umfangsmikil deild innan
Háskólans, B-A-deild, sem svo er
nefnd, þar sem væntanleg kenn-
araefni hljóta menntun sína, en
j vafamál er hvort hún hefur
nægilegt húsrými fyrir ævinga-
stöðvar og annað, sem nauðsyn-
legt er til undirbúnings kennara-
menntuninni.
1 ★ ★
★ A HINN bóginn verður nú
bráðlega ráðizt í að byggja
nýtt skólahús fyrir Kennaraskóla
Islands og er það Vel; er sannar-
lega ekki vanþörf á því, því að
sá skóli hefur miklu og göfugu
| hlutverki að gegna við að
mennta og þjálfa væntanleg
kennaraefni barnaskólanna. En
nauðsynlegt er að gera aðrar og
meiri kröfur til framhaldsskóla-
kennara en barnaskólakennara;
með því er og vafalaust, að
meiri og betri árangur náist í
kennslunni en ella. Hins vegar
eru mál þessi öll í deiglunni, svo
j virðist sem fumið og handapatið
ráði enn miklu og reynt sé að
grafa undan fornum dyggðum —
og gömlum menntastofnunum.
Er vonandi, að á því verði
breyting til batnaðar. b
M.
Norskur floti
OSLÓ 2273 skip sigla um
heimshöfin undir norskum fána.
Smálestafjöldi þeirra er 6.292.096.