Morgunblaðið - 31.10.1953, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 31 okt. 1953 ]
Læknisiráð vikunnaff:
f
larfnasl
nær aHtaf insisfins
SYKURSYKISSJUKLINGAR
þurfa að halda vissum reglum í
jnataræði. Stundum auk þess að
fá insulin-innspýtingar.
Sykursýki stafar af því, að bris
sjúklingsins myndar ekki nægi-
lega mikið af hormóninu „Insul-
in:‘. Þessvegna verða efnaskipti
sykursins ekki með eðlilegum
hætti og verða menn því að létta
fyrir þessum efnaskiptum.
Þetta gerizt að nokkru leyti
með því að borða ekki of mikið
af sykri og mjölvöru, sem sé
sykurvörum eins og brjóstsykri,
súkkulaði, kökum, brauði, méli,
grautum, grjónum, kartöflum og
öðrum sterkjumiklum efnum, og
að öðru leyti með því, að gefa
sjúklingnuin „insulin" er gerir
það að verkum, að sykurefnin
brotna niður á eðlilegan hátt í
líkamanum.
Þannig leitast menn við, að
hafa áhrif á efnaskiptin að þau
verði svo eðlileg sem mögulegt
er. Þetta tekst mjög vel með þeim
aðferðum, sem nú eru algeng-
astar. Lækningin getur að vísu
verið erfið fyrir sjúklingana, og
lækna þeirra, en þetta er hægt,
og ótrúlega margir, er hafa syk-
ursýki, geta látið sér líða eins
vel og lifað jafn lengi og heil-
brigðir jafnaldrar þeirra, ef þeir
gæta vel ofangreindrar meðferð-
ar.
Sjúklingarnir verða að láta
lækni sinn ráða því, hvernig þeir
haga mataræði sínu. En það er
algild regla að menn sem hafa
sykursýki mega aldrei borða yfir
sig. Offita er sykursýkissjúkling-
um sérstaklega skaðleg. Þegar
slíkir sjúklingar byrja mataræði
sitt þurfa þeir fyrst í stað að
vikta nokkurn hluta þess, sem
þeir láta ofan í sig, einkum brauð,
grjón og kartöflur svo að þeir
geti fylgst með hversu mikið þeir
borða af hverri fæðutegund.
Hægt er að nota venjulega búr-
vikt.
Það er ekki þar með sagt að
menn eigi alla sína daga að vikta
ofan í sig matinn og taka viktina
með sér þegar þeir fara í heim-
sóknir til kunningjanna.
En með því að vikta matinn, er
hægt að fá á því glögg skil hve
mikið þeir borða af hverri teg-
und. Ef menn t. d. telja brauð-
sneiðarnar, þá er rétt að taka það
með í reikninginn að sneiðarnar
hafa tilhneigingu til þess að
verða, er frá líður, þykkari, og
kartöflurnar, ef þær eru taldar,
geta oz'ðið með tímanum risa-
vaxnar, hver og ein.
Kunnur amerískur sérfræðing
ur í sykursýki segir: Sá sjúkling-
ur sem frá byrjun hefur lært hvað
hann á að borða, getur vanið sig
á rétt mataiæði með því að
halda réttum matarvenjum í eitt
eða tvö ár.
Hann getur valið réttar fæðu-
tegundir og þarf kannske ekki er
stundir líða, að gera eins strang-
ar kröfur til sjálfs sín og í upp-
hafi.
En sá sem hefur enga æfingu
í þessum efnum og heldur sér
ekki í föstum skorðum með mat-
aræði er mjög hætt við að kom-
ast í ógöngur.
Því miður geta menn ekki borð
að insulin eins og meðalatöflur
eða mixtúru, því að insúlinið
brotnar niður í meltingarfærun-
um og verður gagnslaust. Þess
vcgna þarf að spýta því inn
undir húðina.
En þetta er enginn vandi. Á
vorum dögum læra 5—6 ára
gömul börn að taka insulin
spýtingar daglega.
Hver á að fá insulin?
Hver sá sjúklingur er verður
ekki fullkomlega heilbrigður og
vinnufær með því að hafa rétt
mataræði.
Ef sjúklingurinn er ekki óeðli-
lega feitur á hann að fá insulin
þótt honum liði vel, ef hann t. d.
léttist vegna þess, að of mikill
sykur er í þvaginu. Allir, sem
þrátt fyrir að halda sér við rétt-
ar mataræðisreglur hafa sýru-
efni, acet-ediksýru og acetone, í
þvaginu, þurfa að fá insulin.
Meginreglan er, að eftir því
sem sjúklingarnir eru yngri er
það nauðsynlegra fyrir þá að fá
insulin.
Börn með sykursýki þurfa
nærri því alltaf að fá insulin.
Sjúklingar er hafa einhverja
fylgikvilla með sykursýki, eink-
um sjúkdóm er fylgir hiti eða
berkla, eiga næstum því alltaf
að fá insulin, einkum þá tíma er
þeir hafa sótthita.
En spurningin er: Geta menn
byi’jað að taka insulin og hætt
svo við það þegar svo bíður við
að horfa?
Já, vitaskuld getur maður það.
En sjúklingurinn getur ekki ráð-
ið því sjálfur upp á sitt eindæmi.
Hann verður að ráðgast um það
við lækni sinn. Ég hef oft heyrt
sjúklinga segja, að þeir vilji öld-
ungis ekki byrja á því, að nota
insulin, því að et þeir einu sinni
byrja á því, þá geti þeir aldrei
hætt við það.
En þetta er ekki rétt.
Menn geta fengið óþægindi af
insulin inngjöfum: svengdartil-
finningu, .máttleysi, svitakóf og
taugaóstyrk.
Sjúklingarnir eiga að þekkja
og skilja þessi sjúkdómseinkenni,
því að mjög er auðvelt að koma
í veg fyrir að þessi vanlíðan haldi
áfram eða fái eftirköst.
Ekki er annað en að borða of-
urlítið af brauði, drekka mjólk-
urglas, eða ef með þarf, borða
einn eða tvo sykurmola.
Þótt undarlegt megi virðast.
Sykursýkissjúklingur, sem fær
insulin, á alltaf að hafa meðferð-
is í vasanum nokkra sykurmola.
Fjölbreyf! æskulýðs-
a rn-
kirkjusafnaðarins
ÓHÁÐI fríkirkjusöfnuðurinn hér
í bæ hefir nú fengið til afnota lít-
inn samkomusal að Laugavcg 3,
og ætla félög innan vébanda hans
að hafa þar starfsemi sína í vet-
ur. Salur þessi er hinn vistleg-
asti og öllu haganlega þar fyrir
komið. Jafnan hefir verið mikið
félagsstarf í söfnuðir.um, en
fastan samastað hefir þó vantað.
Batnar nú aðstaðan að miklum
mun, og er það fyrir hjálpsemi
formanns safnaðarins, Andrésar
Andréssonar.
Ungmennafélag Óháða safnað-
arins hefur vetrarstarfsemi sína
í þessum litla samkomusal annað
kvöld, sunnudaginn fyrsta nóv.
Er öilum unglingum úr söfnuð-
inum og stálpuðum börnum boð-
ið að koma á þennan fund, og
verður þar rætt um vetrarstarf-
ið, sem verður mjög fjölbreytt.
Er þegar ákvcðið að hafa harna-
kór, leikflokk, þjóðdansaflokk
og hljómsveit unglinga starfandi
á vegum félagsins í vetur og hafa
áhugasamir henn um unglinga-
starf tekið að sér að sjá um þessa
starfsemi undir stjórn safnaðar-
prestsins séra Emils Björnsson-
ar. Æfingar verða á Laugaveg 3,
og einnig verða almennir félags-
fundir haldnir þar. Fundurinn
annað kvöld hefst kl. 8V2 og
verður þá þegar athugað hvaða
unglingar hafa áhuga á að taka
þátt í fyrrnefndu félagsstarfi. I
barnakórinn munu einkum verða
tekin 10—13 ára gömul börn, en
í þjóðdansaflokkana öll börn og
unglingar, sem vilja, og verða
8—10 pör í hverjum flokki. Þjóð-
dansanámskeiðið verður aðeins í
nóvember. I leikflokkinn verða
valin börn með tilliti til þess
leikrits, sem valið verður
Undanfarna vetur hefir Óháði
söfnuðurinn haldið almennar
kvöldvökur með fjölþættri efnis-
skrá og hafa þær verið mjög vin-
sælar og fjölsóttar. Fyrsta kvöld-
vaka safnaðarins á þessum vetri
verður haldin í Breiðfirðingabúð
þriðjudagskvöldið 4. nóvember,
þar eð hinn nýi félagssalur rúm-
ar ekki allt það fólk, sem kvöld-
vökurnar sækir.
NofeelsvesrMemiaÍEB
Framh. af bls. 1.
í Frakklandi. Síðan gegndi hann
mikilvægum störfum fyrir her-
stjórn Bandaríkjanna, var m. a.
varaformaður bandaríska her-
ráðsins og formaður þess frá
1939—1945. Hann var sérlegur
sendimaður Trumans í Kína
1945—1947 og síðan utanríkis-
ráðherra Bandaríkjanna frá
1947—1949. Sem stjórnmálamað-
ur grundvallaði Marshall fasta
og virka utanríkismálastefnu og
hafði mikilvægu forystuhíut-
verki að gegna á ýmsum m'estu
stjórnmálafundum þessara við-
sjálu tíma. Með ræðu er hann
flutti 5. júní 1947 í Harvard-há-
skólanum setti hann fram hué«
myndina um áætlunina, sem
nafn hans festist síðar við. ÁætU
un hans miðaði að því með fjög«
urra ára áæltun að endurreisaí
I efnahag Evrópulanda, sem vaE
ótrúlega bágur eftir stríðsárin.
Flest lönd Evrópu, þar á með-
al ísland, varð aðili að þessari
endurreisnaráætlun. En austur-
; Evrópurikin sögðu: Nei. Áætluii
| hans kom hrjáðum Evrópuþjóð-
um að ómetanlegu gagni. ÁriS
j 1949 var Marsball forseti Rauða
kross Bandaríkjanna. Ári síðafl
j var hann skipaður landvarna-
málaráðherra, en dró sig í hlé
nokkru síðar.
Sjarni Senediktsson:
Marshallhugsjónin skapaði
skilyrði velsældar og friðir
Hauðsynleg! að sfeýla nm
um barrlrjánt í gðrðum
UNG bai'rtré, sitkagreni, fura og
aðrar skyldar tegundir, eru ákaf-
lega næm fyrir vetrarnæðingi á
unga aldri, einkum eftir að jörð
frýs. Er því bráðnauðsynlegt að
skýla þeim fyrir vindi yfir vetr-
armánuðina fyrstu árin eftir
gróðursetningu. Trén styrkjast
og harðna með aldrinum, og
þurfa því minna skjól er árin
líða. Sitkagrenitré eru þó tæp-
lega fullhörðnuð fyrr en þau kom
ast nokkuð á annan tug ára og
eru orðin mannhæð eða meira.
Skjól er auðvelt að veita
trjánum með rimlagrindum, er
settar séu upp á þrjá eða fjóra
vegu umhverfis trén. Grindurn-
ar eiga ekki að snerta limið. Bil
milli rimla má ekki vera meira
en breidd rimlanna, annars
minnkar skjólverkunin ört. Mjó-
ir rimlar og mjó bil geia betra
skjól en breiðir rimlar með jafn-
breiðum bilum. Hæð grindanna
fer eftir hæð trjánna, en vilji
menn nota sömu grindur ár frá
ári er hæfilegt að hæð þeirra sé
um meter.
Meðan trén eru mjög lítil má
hvolfa kassa eða tunnu yfir þau
og hæla niður, til þess að ekki
fjúki. Rétt mun vera að bora
nokkur göt á, til þess að engin
hætta sé á að loft staðni of mjög
yfir plöntunni.
Nú fást hér vínberjatunnur í
flestum búðum fyrir lítið sem
ekkert verð. Slíkar tunnur eru
alveg tilvaldar yfir minnstu
trén. Ræð ég öllum, sem eiga
svo lítil tré í görðum sínum, að
fá sér slíkar tunnur, hæla þær
vel niður með þrem hælum, bora
ein tíu göt á botn og hliðar og
hafa nokkur þeirra nálægt jörðu,
ef menn láta ekki húsa undir
tunnuna. Þetta er ódýrasta og
handhægasta aðferðin, sem völ
er á nú.
Látið ekki dragast að koma
tunnunum fyrir meðan jörð er
þíð. Hákon Bjarnason.
MORGUNBLAÐIÐ fór þess á
leit við fyrrverandi utanríkisráð-
herra, Bjarna Benediktsson, að
hann léti í ljós álit sitt á þeirri
ráðstöfun Nóbelsverðlaunanefnd
arinnar að veita Georg Mars-
hall fyrrverandi utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna friðarverð-
launin 1953. — Fara ummæli
hans hér á eftir:
Allir góðviljaðir menn hljóta
að fagna því, að Marshall hefur
að þessu sinni hlotið friðarverð-
laun Nobels. Hann bauð fram,
sem utanríkisráðherra Banda-
ríkjanna hina stórmannlegu
hjálp, sem síðan er við hann
kennd. Tilgangur hennar var sá,
að Evrópuþjóðirnar gætu rétt við
fjárhag sinn og efnahag eftir
ringulreið og rústir styrjaldar-
innar.
Slík samhjálp hefur aldrei fyrr
þekkzt í skiptum þjóða á milli.
Hún hvíldi á þeirri hugsun, að
fátækt og vandræði eru ekki
hættuleg einungis fyrir þá, sem
við eiga að búa, heldur einnig
fyrir hina, sem betur vegnar um
sinn. „Þegar veggur nágranna
þíns brennur, er húsi sjálfs þíns
hætt“, segir máltækið. Þau ein-
földu sannindi játa allir, en það
þurfti vissulega framsýni, dreng-
skap og þrek til að láta þau verða
aflavaka svo stórfenglegra fram-
kvæmda sem Marshall-samstarfs-
ins.
Marshall takmarkaði ekki til-
boð sitt við lýðræðisþjóðirnar J
Evrópu, heldur beindi því einnig
til Rússa Og fylgiríkja þeirra.
Sum þeirra tóku boðinu fegins
hendi, en Rússar höfnuðu því, Og
fylgdu þau þá öll í fótspor þeirra.
Sú synjun var út af fyrir sig
ógæfa, en megnaði ekki að koma
í veg fyrir samstarf hinna frjálsu
þjóða.
Við fslendingar vorum meðaí
þeirra, sem tóku tilboði Mars-
halls. Hin mikla nýja Sogsvirkj-
un, Laxárvirkjunin og áburðar-
verksmiðjan eru óbrotgjarnir
minnisvarðar þeirrar miklu hug-
sjónar, sem tengd er við nafri
Marshalls. Auk þeirra stórvirkja
hefur hún einnig orðið okkur acS
margskonar liði um ýmsar fram-
kvæmdir í landbúnaði, sjávarút-
vegi og iðnaði.
Engum hcilskyggnum manni
getur dulizt, hversu miklu góðu
Marshall'-samstarfið hefir komið
til vegar fyrir okkur íslendinga.
Samskonar vitni þess eru nú um
alla hina frjálsu Evrópu. Með
þessu hefur verið ýtt undir at-
hafnaþrek, framfaravilja ög sam-
hug þjóðanna, sköpuð skilyrði
velsældar og friðar.
íslendingar taka þess vegna aí
heilum hug undir árnaðaróskiE
til hins aldna heiðursmanns,
Marshalls, af tilefni þeirrar verð-
skulduð sæmdar, sem honutm
hefur nú verið sýnd.
Bjarni Benediktsson. j
Frumvarp flutt um aðstoð
t£i holræsagerðar
FJÓRIR þingmenn Sjálfstæðisflokksins, þeir Sigurður Bjarnason,
Magnús Jónsson, Jónas Rafnar og Ingólfur Jónsson hafa nýiegai
Jagt fram á Alþingi frumvarp til laga um aðstoð til holræsagerðar,
Er þar lagt til að ríkissjóður veiti sveitarfélögum aðstoð til þesg
að leggja holræsi, sem gerð eru samkvæmt fyrirmælum laganna,
Skal styrkur ríkissjóðs til þessara framkvæmda nema allt a<S
lielmingi stofnkostnaðar þeirra.
Eldfjallzð mikla
JAKARTA — Eldfjallið Kraka,
toa, sem fyrir 70 árum orsakaði
dauða 36 þús. manna með lang-
varandi gosi, sýnir nú aftur
merki þess, að gos úr því sé í
vændum.
85% AF KOSTNAÐI
Þá er ríkisstjórninni og heim-
ilað að ábyrgjast fyrir hönd
ríkissjóðs gegn þeim trygging-
um, er hún metur gildar nauð-
synleg lán, er sveitarstjórn kann
að taka til framkvæmdanna. Má
ábyrgðin og styrkurinn til hvers
sveitarfélags þó aldrei nema
meiru samtals en 85% af hol-
ræsakostnaði hverju sinni.
NAUÐSYNLEGT AF
HEILBRIGÐISÁSTÆÐUM
j í greinargerð sem fylgir frum-
varpinu er komizt að orði á
þessa leið:
1 „Mörg sveitarfélög og þorp
hafa ekki enn treyst sér til að
gera fullnægjandi skólpveitufl
vegna kostnaðar. Eru þetta eink-
um minni þorp, sem eiga vi3
erfiðleika að striða í þessu efni,
Af heilbrigðisástæðum er nauð-
synlegt, að skólpveitur verði fulii
komnar. Ber því að stuðla afá
því, að svo geti orðið sem fyrst.
Frumvarp þetta, ef að lögumt
verður, mun gera þorpum og
sveitarfélögum fært að ger£(
fullnægjandi skólpveitur. 1
Aðstoð af ríkisins hálfu viðl
skólpveitur er ekki síður nauð-
synleg en við vatnsveitur, en
eins og kunnugt er hafa verið
sett lög um aðstoð til vatns-
veitna.“ j