Morgunblaðið - 07.11.1953, Qupperneq 7

Laugardagur 7. nóv. 1953
MORGVISBLAÐLfh
Askal! Nrkelsson,
útveoshóndi í Hrísey,
filhjálmur Finsen sendiherra sjötugur
SJÖTUGUR er í dag Askell Þor-
kelsson, fyrrum útvegsbóndi í
Hrísey. Fæddur er hann að Ytri-
Márstöðum í Svarfaðardal 7. nóv.
érið 1883. Foreldrar hans voru
þau Þorkell Þorsteinsson, búhöld
ur mikill og smiður, og kona
hans Sigríður Sigurðardóttir.
Voru þau bæði svarfdælskr-
ar ættar. En i Svarfað-
ardal hefir löngum búið
dugmikið fólk, búmenn góðir og
harðvítugir sjósóknarar. Af 17
systkinum Áskels eru nú aðeins
fjögur á lífi, öll búsett vestur
í Kanada. Er Soffanías Thorkels-
son, verksmiðjueigandi og rit-
höfundur einn af þeim. Fleira
af ættfólki Áskels flutti „vest-
ur“ .á vesturfara árunum miklu,
fyrir siðustu aldamót, þar á með-
al föðurbróðir hans Þorsteínn,
faðir Þorsteins Þ. Þorsteinssonar,
hins góðkunna skálds.
Ungur skildi Áskell við Svarf-
aðardalinn, þó ekki legði hann
leið vestur um haf. Hefir hann
frá 17 ára aldri stundað sjósókn,
eða útgerð, þar til fyrir tæpum
tug ára, að hann lagði aila
ásælni við Ægi karl á hilluna
<og gerðist oliusali hér í Hrísey.
Ekki er hann síður áhugasam-
ur um að umsetja olíu en þorsk,
og verði einhver viðskiptamanna
hans olíulaus, annaðhvort á sjó
eða landi, þætti mér líklegt, að
Kela yrði um kennt. Rækir hann
starf sitt með þeim ágætum, að
hvorugir kvarta, yfirboðarar
hans né viðskiptamenn. Það eina
sem Áskel bagar nú í ellinni, er
sjóndepra. Er þó ekki að sjá, að
hann ætli að láta slíkt aftra sér
frá athöfnum, meðan hann þekk-
ír fimmeyring frá krónu og olíu
frá öðru'm vökvum.
Kvæntur er hann Lovísu
Jónsdóttur frá Selá á Árskógs-
strönd. Hefir þeim orðið 12
barna auðið, en af þeim eru að-
eins 6 á lífi, allt hið mannvæn-
legasta fólk.
Ekki efa ég að fjölmennt verð-
ur á heimili þeirra hjóna á þess-
um merkisdegi húsbóndans. Er
hann vinmargur mjög og kann
manna bezt að gleðjast á góðri
stund. Sendi ég honum mínar
beztu heillaóskir. Sæm. Bj.
EF ÉG væri vel að mér í ætt-
fræði, væri hægt að skrifa langt
mál um hina merku ætt Vil-
hjálms, og mundi þá öllum vera
Ijóst, að hann er af góðu bergi
brotinn.
Langafi hans var Hannes Finns-
són biskup, en langalangafi
Finnur Jónsson biskup. Föður-
bróðir Vilhjálms var Vilhjálmur
Finsen hæstaréttardómari, hinn
lærði og merki lögfræðingur.
Man ég vel, að ég á stúdentsár-
unum í Kaupmannahöfn öfund-
aði Vilhjálm, er hann var boð-
inn til Níels R. Finsen, en þeir
voru bræðrasynir. Móðurafi Vil-
hjálms var Þórður Jónasson há-
yfirdómari, og Jónassen land-
læknir var móðurbróðir hans.
Þetta veit ég nú, en vissi ekki
svo gjörla, er ég fyrst kynntist
Vilhjáimi fyrir rúmlega 60 ár-
um. En vel man ég foreldra
hans, Ole Peter Finsen póst-
meistara og frú Mariu Kristínu
Finsen, hin góðkunnu hjón, er
áttu heimili í gamia pósthúsinu
í Reyk.iavik. Þegar ég hugsa um
hina góðu, göm'lu Reykjavík, sé
ég meðal margra góðra bæjar-
búa póstmeistarahjónin og syst-
kinin í húsinu gegnt Austur-
velli.
Ef ég hefði sagt við-Viihjálm:
„Til góðra og göfugra manna átt
þú að telja“, þá hefði hann svar-
að: „Hvað stoðar það að vitna
í fornar ættir, ef ég sjálfur verð
ættleri.“ En þessi er þá sags
Vilhjálms, að hann lét sér ekk.'\
nægja að tala um þá, sem ó
undan fóru. Honum var þa<5
kappsmál að rj'ðja sjálfum séi
braut. að beita eigin kröftun'
vel, að ná markinu og bregðast
ekki, þó að leiðin væri ekki
alltaf sem greiðfærust.
Á þessum afmælisdegi Vil-
hjálms rifjast upp fyrir mér
minningarnar. Við vorum í
drengjaskóla, þar sem við bjugg-
um okkur undir nám í Latínu-
skólanum. En þar vorum við
sambekkingar öll okkar skólaár.
Starfsbræður vorum við í Al-
þingishúsinu, er við höfðum
þingsveinsembætti á hendi. Er
mér minnisstætt, að þá kynntist
Vilhjálmur hinni stóru veröld,
því að hann vissi um alla út-
lenda ferðamenn. sem komu til
bæjarins fylgdi þeim um bæinn,
leiðbeindi þeim, fræddi þá um
marga hjuti, og að mínum dómi
græddi hann þá oft drjúgan
skilding, og var vel að því kom-
inn, því að honum lét vel sú list
að tala erlend tungumál.
MICHELI
nýkomnir
500x16
525x16
550x16
600x16
650x16
450x17
525x17
700x20
750x20
Garðar Gíslason h„f.
bifreiðuverzlun.
Sú kom stund, að Vilhjálmur
komst í náin kynni við hinn stóra
heim, og fékk tækifæri til þess
að kynnast fjölbreyttu lífi. Á
erlendri grund var svo margt,
sem vakti eftirtekt hans. Hvers-
vegna að geyma þetta með sér?
Var ekki sjálfsagt að birta hugs-
anir sínar? Vilhjálmur hugsaði:
„Til hvers er hér pappír? Á ég
ekki að nota pennann og blý-
antinn og skrifa á pappírinn?“
Átján ára var hann, er hann,
nýorðinn stúdent, kom til Kaup-
mannahafnar. Það leið ekki á
löngu, að hann færi að rita i
blöðin, og þótti frásagnarstíll
hans með ágætum.
Vilhjálmur gerðist blaðamað-
ur. Ég spurði hann: „Hvernig
fórstu að þessu? Hvernig datt
þér í hug að skrifa þetta?
Hvernig tókst þér að koma þessu
í blöðin?“
„Það skal ég segja þér,“ sagði
Vilhjálmur. „Ég settist niður,
skrifaði, fór til ritstjórans.
Greinin var tekin, og hér sérðu
hana á prenti. Á morgun kemur
önnur grein, þú munt finna hana,
og á næstu dögum skaltu líta í
blöðin, og ef þú sérð undir grein-
inni nafnið ,,Finco“, „Vagabund-
us“ eða „Carpl“, þá skaltu. lesa,
og þú verður áreiðanlega betri
maður við lesturinn.“
Ég leitaði sérstaklega i „Poli-
tiken“ og fann greinarnar méf
til skemmtunar.
um nokkurra ára skeið í Osló,
frá 1. april 1934 til aprílmánað-
ar 1940, er hann fluttist til
Stokkhólms og gegndi þar sendi-
herrastörfum á mjög erfiðunv
tímum. Kom það sér nú vel, hve*
náin kynni hann hafði haft af
mönnum og málefnum hinna.
ýmsu þjóða. Voru honum falint
mörg vandasöm hlutverk til úr-
lausnar, og má með sanni segja,
að hann í öllu vildi heill þjóðar
vorrar, og víst er það, að han»v
greiddi götu margra, sem þörfn-
uðust skjótra leiðbeminga. Marg-
ir eru þeir kaupsýslumenn og
atvinnurekendur, sem notið hafa.
dugnaðar hans og ósérhlífni.
Margir eiga þakklátar minning-
ar um hjálpfýsi hans og greið-
vikni. Störf hans öðrum til hjálp-
ar hafa áreiðanlega ekki verið-
nákvæmlega bókfærð. VinstTÍ
höndin var ekki alltaf látin vita„
hvað sú hægri gjörði. Mörgum
æskumanni hefir hann rétt
hjáipandi hönd.
Siðustu árin hefir Vilhjálmur-
dvalið í Hamborg og unnið þar
mikið starf í íslenzkri utanríkis-
þjónustu og er nú, sem kunn-
ugt er, sendiherra íslands k.
Þýzkalandi.
Það eru margir, sem eru i
þakkarskuld við Vilhjálm Fin-
sen, því að þar mættu þeir
manni, sem er hispurslaus og
snarráður, góðviljaður og gest—
risinn.
Þegar barið er að dyrum hjæ
honum, opnast dyrnar fljótt. Þar
hefir oft verið opið hús, og menn
hafa í ríkum mæli notið gest-
risni á heimili Vilhjálms og frú
Lauru konu hans.
Sjötugur er Vilhjálmur í dag,
en alltaf ungur. Síðasta bréf hans
til mín fyrir fáum dögum er
þrungið af iðandi lífsfjöri.
I Þó að Vilhjálmur hafi mikinn
ur haft með höndum og víða ritstjórnarstörfum hér heima og ^luta æfinnar dvalið í fjariæg-
lifTv.
Vilhjálmur Finsen, sendiherra
hefir hann farið. Með réttu ber fluttist hann þá til Noregs. Starf
honum nafnið Vilhjálmur hinn aði hann með eldfjöri og kappi
víðförli. Ég og félagar mínir sát-1 að blaðamennskunni, ritaði mik-
um við bækurnar, og spurðum: ið um ísland, hélt auk þess víðs-
— Hvar er Vilhjálmur? Þá frétt-1 vegar fyrirlestra um land 'sitt og
ist, að Vilhjálmur hefði lokið Þjóð. Um alllangt skeið var hann
prófi í skóla Marconifélagsins i fastur starfsmaður við stórblað-
Liverpool, og væri ráðinn til j ið „Tidens Tegn“ í Osló og við
starfs hjá félagi þessu. Þetta „Oslo Aftenavis.“
gerðist 1907, er Vilhjálmur var I Vilhjálmur varð fjölhæfur og
orðinn loftskeytamaður og kenn- kunnur blaðamaður. Það starf' ag "þekkja tryggðatröllið Vil-
ari í loftskeytaskólum í Ham- kom honum í samband og kynni j ^jálm Finsen um áratugi. Tryggð
borg og Rotterdaip, og síðar um- j við marga merka menn. Þegar hans við mig og mjna eT m6r
sjónarmaður. Sigldi hann á tækifærið gafst til að ná tali
um löndum, er hann r.ú, eins
og hann hafi verið hér í gær.
Vináttan og tryggðin er hirv
sama, eins og hjá drengnum i
gamla pósthúsinu. Þegar menn.
fylgjast með honum um götur
stórborganna, snýst samtalið um
ísland, um menn og mláefni
hér heima.
Ég hefi átt því láni að fagna
þýzkum, hollenzkum, belgiskum,
spönskum, dönskum og norskum
skipum, að mílnatali alls eins og
13—14 sinnum kringum bnöttimn,
þar af 72 ferðir yfir Atlants-
hal’.
Má af þessu sjá, að viða kem-
ur Vilhjálmur við sögu, og hefir
þeirra, greip hann þegar óhrædd-
ur tækifærið. Blaðaviðtal átti
hann m. a. við Edison, Roaid
Amundsen, Lincoln Ellsworth,
Caruso o. fl.
Vilhjálmur er heimsborgarinn
(Kosmopolit), en um fram allt
ísiendingurinn. Víða hefir hann
i Fjölþætt starf hefir Vilhjálm-
marga sögu að segja, því að farið og þurft að tala mörg
margir hafa orðið á vegi hans, ‘ tungumál, og þá einnig getað
og mörg nytsöm fræði hefir það. En alltaf er hugurinn bund-
hann numið í lífsins skóla. j inn við heimalandið og alltaf er
Með dugnaði og áræðnum móðurmálið mál hjartans. Um
kjarki gekk Vilhjálmur að marg- þetta geta menn sannfærst, er
víslegum störfum í ýmsum fjar- Þeir lesa bókina, sem nú kemur
lægum löndum. frá hendi Vilhjálms, og ber heit-
ið: „Alltaf á heimleið". Eg
hlakka til að lesa þessa bók,
En oft var honum hugsað sem segir frá manni, sem dval-
hingað heim. Hvernig væri að hefir í fjarlægum löndum, en
stofna dagblað í Reykjavík? Er aiitaf horft hingað heim.
slíkt hægt í litlum bæ? Já, að ( Vilhjálmur hefir sameinað
vísu er bærinn litill, en bærinn þetta tvennt: Að komast í sam-
stækkar, og þá skal blaðið einn-
ig stækka. Draumurinn rættist.
Það sjá menn nú á 40 ára af-
mæli Morgunblaðsins, og þá er
talað um hina framsýnu stofn-
endur Morgunblaðsins, bekkjar-
bræður mína, Ólaf Björnsson og
Vilhjálm Finsen. Það sést á inn-
gangsorðum þeim, er Vilhjálm-
ur ritar í nóvemberbyrjun 1913,
að hann hefir dvalið og starfað
erlendis, og langar til þess að
sjá framfarir hér heima. Hann
segir svo: „Gamla Frón flyzt nær
menntamiðstöðvum heimsins, og
gætum vér unnið að því, væri
aðaltilgangsatriði voru náð.“ j
Hér dvaldi Vilhjálmur nokkur
ár, en útþráin bjó altaf hjá hon-
um. Kyrrstaðan hefir aldrei ver-
ið honum eðlileg. Útþráin hefir
kallað á hann, en heimþráin hef-j
ir aldrei yfirgefið hann.
Árið 1921 lét Vilhjálmur af
band á ýmsum sviðum við menn
annara þjóða og spyrja um leið:
„Getur ekki þetta samband stutt
að því, að ég geti orðið íslandi
að liði?.“
Menn vita, að Vilhjálmur er
einlægur ættjarðarvinur. Þess-
vegna var til hans leitað, og
honum voru falin trúnaðar-
störfin.
Gerðist nú blaðamaðurinn full-
trúi Íslands í utanríkisþjónustu,
dýrmæt gjöf.
Á þessum tímamótum árna ég
vini mínum, konu hans og börn-
um allra heilla.
Afmæli sínu fagnar í dag
tryggur ættjarðarsonur, sem er
brennandi í anda og hefir aldrei
verið hálfvolgur í áhuganum,
drengur góður, sem í öllu vill
heill lands og þjóðar.
Sú er mín afmælisósk, að Vil-
hjálmur megi enn um langt skeið
ljá fylgi sitt þeim málum, sem
miða að því að styðja það, sem
íslenzkt er.
Hvar sem leið Vilhjálms ligg-
ur, mun hann ávallt reynast ís-
landi vel. Bj. J.
Auglfsendur
afhugSSI
ísafold og Vörður er
vinsælastn og fjölbreytt-
asta blaðið í sveituin
landsins.
Kemur út einu sinni til tvisvar
í viku — 16 síður.
f-járeigejndiir í Reykjavík
Hrútasýning verður haldin í Tungu n. k. þriðjudag
klukkan 4 e. h.
STJÓRNIN