Morgunblaðið - 22.11.1953, Blaðsíða 8

B
MOKGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 22. nóv. 1953

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgöarm.)
Stiórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
| UR DAGLEGA LIFINU f
Gæti það ekki orðið
skemmtileg kosning?
UMRÆÐUNUM á Alþingi um
kosningafrumvarp Alþýðuflokks-
manna (Kássufrumvarpið) svo-
nefnda hafa með köflum verið
nokkuð skemmtilegar. Hafa þeir
Gylfi og Hannibal þanið sig með
löngum ræðum á þremur þing-
fundum. Hefir stundum eigi mátt
á milli sjá hvor þeirra félaga
segði fleiri fjarstæður, en þó
lauk svo, að Gylfi stakk Hanni-
bal alveg út á því sviði. I
Jóhann Hafstein sýndi fram á
það, með ljósum rökum, að frum
fróðlegt að sjá um utanríkis-
og innanlandsmál. Og hver
veit nema Sjálfstæðismenn
eigi eftir að Iifa þá óskastund.
Hvað liggur að baki
njósnunum!
UPPLJÓSTRANIRNAR um
njósnir og landráð kommúnista
Noregi hafa vakið þar óhug.
varpið er ósamrýmanlegt okkar Þær þykja minng mjög mikið á
stjornarskra og a þvi eigi að
koma undir atkvæði sem breyt-
ing á kosningalögum.
Þetta mega þeir félagar ekki
aðgerðir flugumanna nazista í
síðustu heimsstyrjöld. I
Þá gerðist sama sagan í hverju
heyra, en meginhlutinn af ræð- smáríki Vestur-Evrópu að flugu-
um þeirra hefir þó gengið út a
það, að ræða urn breytingu á
menn nazista frömdu njósnir og
landráð, afhentu erlendu ofbeldis
stjórnarskránni rétt eins og frum ríki Ijósmyndir og uppdrætti yfir
varpið væri stjórnlagafrumvarp. landvarnaaðgerðir ættþjóðar
En um margt hafa þeir verið sinnar.
ósammála og þó einkum það Landráð nazista í siðustu styrj-
hvernig frumvarpið verkaði og öld voru nær alltaf fastur und-
hver væri tilgangur þess. anfari hernaðarárásar þeirra. —
Hannibal hefir haldið því fram Þannig var þetta einnig í Noregi,
að því væri eigi stefnt gegn að landráðamenn ráku víðtækar
neinum flokki sérstaklega, því njósnir og í spor þess fylgdi hin
allavega bandalög gætu átt sér vægðarlausa hernaðarárás og
stað ef það yrði að lögum. kúgun þýzku nazistanna.
Gylfi hefir hinsvegar ekki Alyeg eins er það um njósnir
dregið neina dul á tilganginn, og kommúnista, að þær fylla norsku
hann væri sá, að gefa andstöðu- þjóðina ugg um að það sé eitt-
flokkum Sjálfstæðismanna betra þvag verra sem eigi að fylgja á
að vinna saman gegn efþr Hvað liggur á bak við
Á NÚ ERU jólabækurnar teknar
að streyma á markað og út-
gefendur slá hver í kapp við ann-
an á ýmislega strengi mannlegr-
ar löngunar, vitandi að allir er-
um við íslendingar veikir fyrir
góðum bókum (eða eigum að
minnsta kosti kyn til þess). —
Veltast hinar nýju bækur yfir
okkur eins og'stórsjór og fer ekki
hjá, að við súpum á annað veifið,
svona í óeiginlegri merkingu þó!
Eru margar góðar bækur í boði
og af nógu að taka bæði fyrir þá,
sem vilja eignast góða bók nú
fyrir jólin og hina sem rétta vilja
góða gjöf að vinum sínum á að-
fangadag. — Hins vegar er ósenni
legt, að bókaflóðið verði jafnmik-
ið í ár og oft áður, enda allar
verzlanir fullar af ýmiss konar
varningi öðrum sem hægt er að
rétta að kunningjum sínum í
þessu „aristókratíska“ þjóðfélagi
okkar — án þess að roðna!
Á ANNARS er það furðulegt hér
uppi á íslandi, hversu bókaút-
gáfa er rígbundin jólunum, og
virðist allt benda til þess, að ekki
sé hægt að selja bækur á öðrum
tíma árs. Að vísu er það ofur
skiljanlegt, að jólamánuðurinn sé
bezt til bókaútgáfu fallinn vegna
þeirrar ástríðu okkar margra að
eyða sem mestu fyrir jólin og
keppast við að tæma pyngjuna.
Hins vegar bendir og allt til þess,
að á Islandi væru helzt engar
bækur út gefnar, ef ekki væru
hér haldin jól. Á íslenzk menning
síðari tíma því jólahátíðinni
meira upp að ynna að þessu leyti
en margir hafa látið sér í hug
koma. — Og veit ég sannarlega
ekki, hvar íslenzk menning yrði
a
/°
lamarha&i
?ur
á vegi stödd, ef við sætum hér
uppi einn góðan veðurdag með
kommúníska einræðisstjórn — og
engin jól!
★ í BÓKAFLÓÐINU hefur enn
sem komið er að minnsta kosti
lítt verið minnzt á ljóðabækur.
Er illt til þess að vita, því að fátt
er jafngöfgandi og menntandi og
fagurt ljóð og hefur enda sú skoð
un verið ríkjandi með þessari
þjóð um aldaraðir. Virðist þó sá
tími vera upp að renna, að menn
vilji helzt ekki heyra á ljóð
minnzt, og eiga sannarlega ekki
fáir Islendingar hér hlut að máli.
Því miður. En fyrir þeirri stað-
reynd skulum við ekki loka aug-
unum eða minnast gneypir og í
hljóði þeirra Egils og Hallgríms
Péturssonar, því að það yrði lítil-
mannlegt og lítt að skapi drótt-
og víkingaskáldanna, feðra okk-
ar.
Á EN málum er reyndar svo
komið í dag, að ýmsir hafa
það eitt að sínu menningarstarfi
að sitja guggnir og eins og heilum
horfnir, horfa í gaupnir sér og
minnast fornrar íslenzkrar menn
ingar eins og nútíðarmenning sé
ekki til; aðrir tala digurbarkalega
um þessa fornu menningu, já, svo
mjög, að helzt er að sjá sem þeir
hinir sömu hafi skrifað hvert ein-
asta fornrit sjálfir. Þeim finnst
nóg að skírskota til Egils og
Snorra — og þó hafa þeir margir
liggur á
njósnir kommúnista?
Þær sýna að erlent stórveldi
hefur mikinn hug á að fá ná- j
kvæmar upplýsingar um land-
varnarráðstafanir smáríkis.:
Þessum upplýsingum mun stór
færi a að vinna
Sjálfstæðisflokknum. Hann hefir
útmálað það, hve sterkar líkur
væru fyrir því, að Sjálfstæðis-
flokurinn gæti náð meiri hluta
á Alþingi og var það eitt af því
fáa, sem hann sagði réttilega. |
En gegn þeim ægilega voða
yrði að vinna markvíst og til þess
væru kosningabandalögin ætluð. j
Þar yrðu allir „vinstri“ sinnaðir
menn að taka höndum saman í
kosningabandalagi.
Margir Sjálfstæðismenn héldu
eftir alla fyrri viðleitni, að eink- j
um væri ætlunin að koma með
þessu á kosningabandalagi milli
Alþýðuflokksins og Framsóknar.1
En eftir lýsingum Gylfa var auð- hafa lörígum verið með blíðu-
sætt, að hann ætlast til að þar rnæli og vinahót á vörum. Hinar
VeU ancli Árijar:
Meira um
Stúdentafélagið.
OSI“ hefur skrifað mér á
þessa leið:
„Velvakandi góður!
Ég las um daginn hugleiðingar
G
veldið því aðeins sækjast eft-
ir að þær hafi einhverjar árás-
arfyrirætlanir á prjónunum.
Hvort það ætlar að fram-
kvæma þær fyrr eða seinna
er ekki hægt að vita, en fyr-
ir smáþjóð er það óhugnan-
legt að vera nágranni árásar-
stórveldis. I
Rússneskir stjórnmálamenn
komi fleira til.
vestrænu
lýðræðisþjóðir hafa
Þá lýsti hann því, að hinir reynt að trna vináttuloforðum
væntanlegu bandalagsflokkar þeirra. Má minna á það, hvernig
yrðu að samræma sína kosn- hinir vestrænu Bandamenn virt-
ingastefnuskrá í kosningun- ust trúa Rússum svo til takmarka
um, svo fólkið vissi hvaða laust í síðustu heimsstyrjöld. Að
stjómarstefna yrði ríkjandi, afloknu stríðinu hlustuðu þau
að kosningum loknum, ef áfram á vinmæli Rússa og treystu
bandalagið næði meiri hluta á frið og vináttu.
í kosningunum. | En því miður hafa aðgerðir
Ef nokkuð af þvaðrinu væri Rússa veríð aðrar en hin fögru
hægt að taka alvarlega ætti því loforð. Það hefur komið í ljós
öll hersingin: Kratar og Fram- að þeim hefur ekki verið hægt' eitthvað af þessu tagi. — Félagið
sókn, Kommar og Þjóðvarnar- að treysta. Meðan Vesturveldin 1 hefur nú starfað í meira en aldar-
menn, að gefa út kosningastefnu- afvopnuðust nær gersamlega eft- fjórðung. Hvaða minnisvarða
skrá í félagi um leið og „banda- ir stríðslok hóldu Rússar við hefur það enn sem komið er
lagið“ væri myndað. Ganga síð- milljónaher, juku jafnvel við reist, sem minnt geti komandi
an til kosninga í fjórum flokk- hergagnaverksmiðjur svo ekkert kynslóðir á starf þess — og til-
um, en þó ætti að vera lögfest, að lát hefur orðið á framleiðslu her
atkvæði allra væru lögð saman gagna hjá þeim.
þínar um hlutverk Stúdentafé-
lags Reykjavíkur og er ég þér
sammála í flestum atriðum.
I Stúdentafélög, í Reykjavík eða
annars staðar, hafa að ýmsu
leyti sérstöðu meðal félagssam-
taka og, eins og þú bentir á, góða
aðstöðu, öðrum félögum fremur,
til að halda uppi fjölbreyttu fé-
lagsstarfi, sér í lagi Stúdentafélag
Reykjavíkur sökum fjölmennis
síns.
Meiri þrótt.
GÆTI ekki þetta félag látið
meira til sín taka en það hef-
ur gert hingað til? — Beitt sér
af meiri þrótti fyrir ýmsum
þarfa- og menningarmálum, t.d.
með því að efna til sjóðstofnunar
í einhverjum þjóðlegu og menn-
ingarlegu augnamiði, með útgáfu
góðra og vandaðra bóka, inn-
lendra eða erlendra, með stofnun
leshringa eða lestrarfélaga — eða
hvaða skemmtisamkomu, sem
kallast á góð skemmtisamkoma,
sem boðað er til: samkoman sett
með ávarpi, ef ekki stóiparæðu,
gamanvísur eða eftirhermur,
upplestur, einsöngur -
dans — og pelafyllerí.
og svo
í hverju því kjördæmi, sem eng
inn einn næði kosningu, og þar
með fella frá þingsetu þann fram
bjóðanda Sjálfstæðisflokksins,
sem kjósendurnir hefðu kosið,
ef hann hefði eigi hreinan meiri-
hluta gegn öllu félaginu.
Ef þetta kæmist á, þá fengju
frambjóðendur Sjálfstæðis-
flokksins áreiðanlega þá
skemmtilegustu kosningaað-
stöðu, sem hægt væri að óska
sér. Stefnuskráin yrði áreið-
anlega ánægjulegt rit, þegar
öll hersingin væri komin í
einn graut. Þar yrði margt
Og það sem var þó alvarleg-
ast. Þeir hafa látlaust efnt til
víðtækrar njósnastarfsemi í
vestrænum löndum. Þeir hafa
veru?
Skemmtisamkomur
í Reykjavík.
UNDIR þeir og skemmtisam-
komur, sem Stúdentafélag
Reykjavíkur efnir til öðru hvoru
F
tekið fjölmenna hópa komm- eru góðar, það sem þær ná
únista á mála og greitt þeim
offjár til þess að svíkja föður-
land sitt og séu alltaf til reiðu
að opna hliðin fyrir árásar-
herjum Rússa.
Það er ekki hvað sízt þetta
atriði, sem veldur því að lýð-
ræðisþjóðirnar sjá alvöruna,
— hættuna af hernaðarofur-
efli Rússa.
umræðufundirnir ágætir,
skemmtifundirnir helzt til ein-
hæfir og sjálfum sér líkir —
þunglamalegir. Þetta á reyndar
| ekki við um Stúdentafélagið —
nema síður væri ■— frepiur en
aðrar skemmtisamkomur hér í
höfuðborginni. Maður veit fyrir-
fram með nokkurn veginn fullri
I vissu, hvað muni á dagskránni á
Vantar „fútt“
í hlutina.
HVÍ ekki að reyna að finna upp
eitthvað nýtt til að setja dá-
lítið „fútt“ í hlutina, eitthvað,
sem allir gengju ekki að sem
vísu.
Hver t.d. myndi ekki geta
hlegið af því að horfa á „old
bóys“ — eldri stríðalda borgara
i leikfimi eða af því að hlusta á
„fúlharmoniska" hljómsveit
leika listir sínar.
Mætti ekki gera meira af því
að flytja örstutta leikþætti, láta
nokkra góða menn spreyta sig á
að kveðast á, jafnvel samkomu-
gesti líka, stofna til skyndi skoð-
anakönnunar um þetta eða hitt,
almenns fjöldasöngs o. s. frv. o. s.
frv.?
Of hátíðlegir —
og spéhræddir.
VIÐ erum yfirleitt alltof alvar-
leg og hátíðleg, þegar við er-
um að skemmta okkur, treystum
óþarflega mikið á „skemmtikraft
ana“ svokölluðu og erum of ragir
við að reyna eitthvað nýtt af
hræðslu við að gert verði grín að
okkur. Það væri hægt margt
fleira um þetta að tala en hér
verð ég að hætta. Þakka birting-
una, Velvakandi minn. — Þinn
einlægur Gosi“.
Svo nema
börn sem á bæ
er títt.
hvorugan lesið. — En þessir
menn missa sjónar á kjarna
málsins.
í „aðdáun“ sinni á fornum
menntum gleyma þeir menningu
nútímans, — hinni skapandi,
ungu iist sem bíður þess að eftir
henni verði tekið og þeim veittur
þegnréttur í þessu landi. — Þessi
afstaða margra manna hef-
ur því miður komið illilega
niður á ungum ljóðskáldum. Þó
hafa þau gert virðingarverðar
tilraunir í sjálfstæðri listsköpun,
sum í óbundnu máli, önnur í
bundnu máli, en þó með breytt-
um tón. — Einkum hafa þó hin
fyrr nefndu orðið, ja, ég vil segja
fyrir aðkasti. — En minnumst
þess, að í eftirmála Fornra ásta
(1919) eftir Sigurð Nordal, hinn
ágæta menningarfrömuð og rit-
höfund, segir höf. svo: Óstuðluðu
ljóðin ættu að eiga óbundnar
hendur og víðan leikvöll sundur-
lausa málsins, og vera gagnorð,
hálfkveðin og draumgjöful eins
og Ijóðin. Þau eiga sér krappa
leið milli skers og báru. En tak-
ist þeim að þræða hana, verður
það glæsileg sigling. —
Ungu skáldin hafa sum reynt
að þræða þessa leið. Fyrir það
skulum við ekki dæma þau. En
hitt er að vísu satt, að ekki er
siglingin enn glæsileg. Fyrir það
má dæma þau — en ekki til
dauða, eins og sumir virðast helzt
vilja!
o—o—o
★ ÚR ÞVÍ að ég er farinn að
minnast á ljóðabækur (með
nokkrum útúrdúr þó) langar mig
að lokum til að geta ljóðaþýðinga
Helga Hálfdanarsonar, en þær
eru nýkomnar út í bókinni Hand-
an um höf. Ég opnaði þessa bók
með mikilli eftirvæntingu, enda
hafði ég haft nokkur kynni af
höfundinum og snilld hans. — í
þessari bók eru margar perlur
heimsbókmenntanna saman
komnar í slíkri þýðingu á okkar
tungu, að einsdæmi eru. Ég efast
um, að margar þjóðir fái aðra
eins jólagjöf og skáldið
gefur þessari litlu þjóð sinni. Þó
finnst mér aðeins vanta eitt: —■
Ljóð eftir unga, erlenda höfunda,
og mætti Helgi Hálfdanarson
sannarlega snara nokkrum kvæð-
um eftir skáld eins og Dylan
Thomas, svo að eins sé getið.
■jf, AÐ lokum langar mig til að
sýna hér dæmi um hið snilld-
arlega handbragð höfundar. —
Kvæðið heitir Ótti dauðans og
er eftir brezka skáldið John
Keats. Ég bið einkum þá sem
segjast „engan áhuga hafa á ljóð-
um“ að lesa þetta kvæði vand-
lega:
Þegar ég finn að feigð að dyrum
ber
fyrr en minn penni skárar
hinztu ljá
míns hugar-túns, og áður bundið
er
í eigin bóka-hlöðum sérhvert
strá;
og er ég lít í ásýnd stjörnu-nætur
eilifan svip af himinfleygu
ljóði
sem töfrasproti tímans aldrei
lætur
af tungu minni lyfta dýrum
óði;
og þegar tæprar stundar flug ég
finn:
að framar ei mig snerti geisli
neinn
og aldrei síðan hlýni hugur minn
við hverfult ástarblik, — þá
stend ég einn
á strönd við rúms og tíma sollinn
sjá
unz sökkva í djúpið ást og
. framaþrá.
rm Qg ;hvernig lízt ykkur svo
á, lesendur góðir?