Morgunblaðið - 14.02.1954, Síða 8

8
Sunnudagur 14. febr. 1954
MURVUNBLAÐIÐ

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavik.
Framkv.stj.: Sigfús Jónssou.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsaon (ábyTgðarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Lesbók: Árni Óla, simi 3049.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sínd 1600
Askriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands
í lausasölu 1 krónu eintakið

KJARNI lýðræðisins er það, að
fólkið mótar sjálft svip stjórnar-
fars síns. Það ræður því með at-
kvæði sínu á kjördegi, hverskon
ar stjórn sezt að völdum að kosn
ingunum loknum. Ef það veitir
einum flokki hreinan meirihluta
á þingi eða í bæjarstjórnum ein-
stakra kaupstaða, skapar það sér
möguleika samhentrar og öruggr
ar stjórnar, ef gegnir menn hafa
valizt þar til forystu. Ef það fær
mörgum smáflokkum, innbyrð-
is sundurþykkum, völdin, eru a.
m. k. allar líkur til að öngþveiti
og upplausn verði afleiðing þess.
í raun og veru veltur allt á
því, að fólkið, hver einstakur
kjósandi, geri sér þetta áhrifa-
vald sitt ljóst. Mesta hættan,
sem að lýðræðinu steðjar er
vantrú einstaklinganna á
möguleika sína til þess að hafa
raunveruleg áhrif á stjórn
lands síns. í kjölfar þess siglir
ábyrgðarleysi og jafnvel flótti
á náðir einræðis og ofbeldis.
Frumskiíyrði heilbrigðs
stjórnarfars er þannig lýðræð-
islegur þroski kjósendanna,
einstaklinganna, sem þjóðfé-
lagið er byggt upp af.
Þegar á þetta er litið verður
það auðsætt, hversu þýðingar-
mikið það er, að þjóðfélagið sjálft
stuðli að því að glæða og auka
lýðræðislegan þroska borgara
sinna. Það verður bezt gert með
hlutlausri fræðslu um uppbygg-
ingu þess og eðli lýðræðisskipu-
lagsins. Að sjálfsögðu kemur ekki
til mála, að neinskonar pólitísk-
ur áróður sé rekinn t. d. í skólum
landsins. En skólarnir verða hins
vegar að innræta æskunni þá virð
ingu fyrir lögum og rétti, sem alls
staðar er hornsteinn lýðræðis-
skipulags. Börn og unglingar
verða að tileinka sér þá umgengn
ismenningu, sem er undanfari
virðingarinnar fyrir manninum,
helgum rétti hans til þess að
lifa sem frjáls einstaklingur og
njóta almennra mannréttinda.
Mikið hefur verið um það rætt,
að nauðsyn beri til þess að ljúka
þeirri endurskoðun hinna ís-
lenzku stjórnskipulaga, sem fyr-
ir dyrum hefur staðið síðan lýð-
veidi var stofnað í landinu. Víst
er um það, að dráttur þessarar
endurskoðunar er orðinn langur.
En enginn þarf að fara í graf-
götur um raunverulega orsök
hans. Hún er engin önnur en sú,
að bæði þjóðina og stjórnmála-
flokka hennar hefur greint svo á
um eitt atriði, kjördæmaskipun-
ina í framtíðinni, að ókleift hef-
ur verið að komast að samkomu-
lagi um að ljúka heildarendur-
skoðun stjórnarskrárinnar.
Afstaða Morgunblaðsins til
þessa deiluatriðis hefur verið
sú, að fyrst og fremst bæri að
miða kjördæmaskipunina við
það að hún leiddi af sér heil-
brigt og öruggt stjórnarfar í
landinu, stuðlaði að tveggja
flokka kerfi en hindraði fjölg
un smáflokka og þann glund
^roða seth ævinlega siglir í kjöl
far þeirra. Líklegasta leiðin til
þess að ná því marki væri að
skipta öllu landinu, hinum
stærstu kaupstöðum einnig,
í eintóm einmenningskjör-
dæmi. f kjölfar þessarar breyt
Listaverkin á Ráðhiíssýninguna
komast til öaimrkur í tæka tíð
Danska stjónim býður að endurtaka
sýuingima í Arósum
UM ÞAÐ leyti er bundið var fastmælum að forseti íslands kæmi í
heimsókn til Norðurlanda í vor, barst íslenzku ríkisstjórninni boð
frá dönsku stjórninni að efnt yrði til íslenzkrar listsýningar í Kaup-
mannahöfn í tilefni af þessari heimsókn forsetans. En forsetinn
siglir fyrst héðan til Hafnar, þaðan til Osló, verður í Noregi um
páskana, en fer síðan til Stokkhólms landveg.
mgar
Var ákveðið að sýning þessi í
Höfn yrði opnuð hinn 1. apríl.
, Samkvæmt samkomulagi við bæj
f3”13” arstjórn Kaupmannahafnar og
sigla eðhleg flokkaskip ing, rikisstjórn Dana> gkyldi sýningin
myndun tveggja storra flokka, ha]din . samkomusal ráðhúss
sem síðan myndu fara með borgarinnar.
völd í landinu á víxl, eins og , fslenzka fetjórnin fól Mennta-
tíðkast í Bretlandi og Banda- malaráði að annast nauðsynlegan
nkjunum. undirbúning sýningar þessarar og
Um það er óþarfi að fjöl-'
yrða, að slíkt stjórnarfar er að
flestu leyti æskilegra en sam-
stjórnarskipulag ' það, sem við
höfum búið við undanfarna ára-
tugi, og engan veginn hefur leitt
til batnandi stjórnarhátta eða
aukinnar ábyrgðartilfinningar,
hvorki meðal stjórnmálamanna
né kjósendanna sjálfra.
fól Menntamálaráði að gangast
íyrir því. að allur undirbúningur
kæmist á í tæka tíð, ef þess væri
kostur, svo hægt yrði að taka
þessu vinsamlega boði dönsku
ríkisstjórnarinnar.
Var það síðan fyrsta verk
Menntamálaráðs að snúa sér til
hinna tveggja listamannafélaga
er hafa verið starfandi hér í bæ,
\Jefi/ahanJi ihri^ar:
(;
Bifreiðafeostnaður
fyrr og nú
FORSÆTISRÁÐHERRA svaraði
fyrir skömmu fyrirspurn á Al-
þingi um kostnað ríkisins og
stofnana þess af rekstri bifreiða,
fólksflutningsbifreiða og vöru-
bifreiða.
Heildarkostnaður ríkisins og
stofnana þess af bifreiðarekstri
nam árið 1952 8,5 millj. kr. En
frá þeirri upphæð dragast 3,3
millj. kr., sem eru tekjur af sömu
bifreiðum, þannig að hrein út-
gjöld af þesum rekstri verða um
5,2 milljó. kr.
Blöð stjórnarandstöðunnar, og
þá fyrst og fremst Alþýðuflokks-
ins, hafa sérstakiega gert bif-
reiðakostnað ríkisstjórnarinnar
að umræðuefni undanfarna daga.
Það er rétt eins og Alþýðublaðið
haldi, að núverandi stjórn hafi
tekið upp þann sið að leggja
ráðherrum til bifreiðar. Sann-
leikurinn í því máli er auðvitað
sá, að meira en tveir áratugir eru
liðnir síðan ríkisstjórnin og ein-
stakir ráðherrar fengu bifreiðar
til afnota. Það er sama hvaða
flokkar hafa verið í stjórn. Ráð-
herrarnir hafa haft aðgang að
siíkum flutningatækjum, alveg
eins og forstjórar flestra stærri
fyrirtækja í landinu og þúsundir
annara borgara.
Stefna Alþýðublaðsins í
þessum málum virðist vera
sú, að þegar Alþýðuflokkur-
| inn er í stjórn þá sé sjálfsagt
að ráðherrar hafi bíla. ’En
þegar Alþýðuflokkurinn er
ekki í stjórn þá sé heiðarlegt
i að láta blað hans svívirða rík-
’ isstjórnina fyrir óþarft bif-
reiðahald og sóun vegna
ökuferða ráðherra!!
Jæja, ekki er þetta stórmann-
legur málflutningur. Auðvitað
hljóta allir að vera sammála um
það, að hafa beri hóf á eyðslu
vegna bifreiðakostnaðar ríkisins.
Hinsvegar er ekki óeðlilegt að
hann hafi aukizt síðari árin. Bif-
reiðanotkun fer hraðvaxandi hér
á landi eins og annarsstaðar og
starfræksla ríkisins og stofnana
þess verður fjölþættari með
hverju ári. Aðalatriðið er að
fyllstu hagkyaerpni, sé gaétt í
rekstri, þéssara samgöngutækja
og allt sukk og óreiða útilokuð.
Það er krafa almennings og hana
hefur Sjálfstæðisflokkurinn a. m.
k. álltaf talið sjáifsagða og eðli-
lega.
Atvik á Austurvelli.
YÐÍNGURINN gangangi“ hef
ir skrifað mér eftirfarandi
bréf:
„Kæri Velvakandi!
Nú á dögum er ég einu sinni
sem oftar átti leið yfir Austur-
völl, var ég allt í einu stöðvaður
á göngu minni af tveimur dreng-
snáðum — þetta var rétt við
styttu Jóns Sigurðssonar.
Annar þeirra bað mig vafninga-
laust um að gefa sér 25 aura.
Hann þurfti að komast heim til
sín inn 1 Kleppsholt — sagði
hann — en hafði týnt aurunum
sínum, svo að hann komst ekki
heim. Ég virti stráksa fyrir mér
stundarkorn og gaf honum síðan
25 eyring, til að greiða úr vand-
ræðum hans. En þá gall óðar við
í hinum: „Gefðu mér líka 25
aura, manni minn, ég er iíka bú-
inn að týna mínum aur. Sérðu
bara, það er gat á vasanum mín-
um“. Nú sá ég strax hvers kyns
var og leiddi ég snáðunum tveim-
ur fyrir sjónir að svona nokkuð
mættu þeir aldrei gera, réttast
væri að ég tæki aftur 25 aurana
sem ég hafði gefið öðrum þeirra
— það lét ég nú samt vera.
Voru ekki seinir á sér.
SVO hélt ég áfram leið minni og
hafði jafnframt gætur á strák
unum, hvað þeir tækju nú til
bragðs. Um það bil, er ég var að
koma að Dómkirkjunni sé ég, að
þeir stöðvuðu konu, sem þeir
mættu og hafa þeir eflaust haft
sömu aðfarir í frammi við hana
og mig áður, því að ég sá, að hún
opnaði tösku sína og rétti þeim
eitthvað. Konan hélt síðan sína
leið en ég hafði enn gætur á
kauðum. — Þeir tóku á sprett
beint inn I „sjoppuna“ á horn-
inu á Austurvelli — vitanlega til
að kaupa sér sælgæti fyrir aur-
ana, sem þeim hafði áskotnazt.
Hvimleiður óvani.
OG ÞAR með er sagan búin. —
Víst er þetta ekki annað en
smáatvik, sem mörgum finnst ef
til vill ekki þess vert að á sé
minnzt. Mér finnst samt sem áð-
ur, að það geti verið áminning til
foreldra um að brýna fyrir börn
um sínum hve peningabetl og
hverskonar sníkjur er hvimleið
ur óvani og ókurteisi. Það er
engin furða, þó að fólk hvekkist
á því og sýni nokkra tortryggni
undir slíkum kringumstæðum og
að ofan greinir. Slíkt atvik og
það sem sagt hefir verið hér frá
getur þannig mjög vel orðið til
þess að önnur börn gjaldi þess
saklaus, því að alltaf getur annað
eins komið fyrir og það að börn
týni strætisvagnaaurunum sín
um og neyðist til að biðja hina
fullorðnu ásjár í vandræðum sín
um. í slíkum tilfellum telur eng
inn eftir 25 aurana.
Gyðingurinn gangandi."
Enn um fu?I og brák.
VELVAKANDI góður!
Ég sá í dálkum þínum nú á
dögunum smásögu frá Akranesi
um það, hvernig tveir litlir dreng
ir höfðu reynt að bjarga æðar
blikum, sem lent höfðu í olíubrák
— en ekki tekizt það.
Ef rétt hefði verið farið að
hefði mjög sennilega mátt bjarga
fuglunum samkvæmt minni
reynslu, þ. e. a. s., ef þeir hafa
ekki verið búnir að fá lungna
bólgu, en siíkt er reyndar auð
séð, því að þá korrar í þeim og
seytiar úr nefi þeirra. Lungna-
bólguna fá þeir, þegar fiðrið
hlífir þeim ekki lengur fyrir
kuidanum, en það gerir það ekki,
þegar olía hefir komizt í það og
er þá bezt að lóga þeim, því að
þeir eru þá dauðans matur.
Aðferð, sem hefir
gefizt vel.
SU aðferð, sem mér hefir gefizt
bezt til að hreinsa fugia sem
lent hafa í olíu er sú að bera
smjörlíki vandlega í olíuna, þvo
þá síðan upp úr þremur volg
um sápuvötnum — skola vel. eftir
hvert þeirra — og þurrka þá
síðan á þurrum og heitum stað,
Þegar fuglarnir eru orðnir þurrir
er athugað, hvort fiðrjð er orðið
vatnshelt með því að setja þá á
vatn. Ef það blotnar verður að
bíða þangað til það verður þurrt
— fyrr má ekki sleppa þeim.
Ég segi frá þessu í þeirri von
að reynsla mín geti orðið til góðs
— J. G.“
Þeir gusa hæst,
sem grynnst
vaða.
Féfags íslenzkra myndlista-
manna“ og „Nýja myndlistafé-
íagsins“, í Nýja myndlistafélag-
inu eru félagsmenn 7 en rúml.
40 í gamla félaginu. Svaraði nýja
félagið um hæl og lofuðu þátt-
töku félagsmanna sinna. Og
stungu upp á að Nýja myndlista-
félagið tilnefndi tvo menn í dóm-
nefnd og Félag íslenzkra mynd-
istamanna tilnefndi aðra tvo en
Menntamálaráð skipaði hinn.
DAUFAR UNDIRTEKTIR
FYRST í STAÐ
27. janúar barst Menntamála-
áði bréf frá stjórn og sýningar-
nefnd „Félags íslenzkra mynd-
listamanna“ þar sem taldir eru
ýmsir annmarkar á, að tilboði um
sýningarhald í Danmörku yrði
ttkið, ekki sízt vegna þess hve
erfitt væri að koma svo skyndi-
lega upp sýningu, að íslenzkri
list yrðu gerð nægilega góð skil.
Er þess ennfremur getið í bréf-
inu, að tími sá, sem ætlaður er til
sýningarinnar, 12 dagar, sé helzt
til stuttur.
Þrátt fyrir þessa annmarka um
hinn stutta undirbúningstíma og
takmarkaða sýningartíma, töldu
menn að sjálfsögðu æskilegt að
tilboði þessu yrði tekið, einkum
ef sæmileg þátttaka fengizt í
slíkri sýningu.
Nokkuð bar á því, að félags-
menn í Félagi íslenzkra mynd-
listamanna væru tregir á, að taka
að sér störf dómnefndar, þar eð
vandséð var, hvernig takast
mætti að gera hina væntanlegu
sýningu nægilega vel úr garði.
Menntamálaráð taldi ástæðulaust
að gera útnefningu dómnefndar
svo umsvifamikla sem „Nýja
myndlistafélagið" lagði til
m. a. vegna þess, að sú leið
gat reynst nokkuð tafsöm. En
aegar Menntamálaráð tilnefndi í
dómnefndina málarana þrjá, Jón
Þorleifsson, Svavar Guðnason og
Þorvald Skúlason til að velja
málverkin á sýninguna og Ás-
mund Sveinsson til ráðuneycis
nefndinni að því er snertir högg-
myndir, féllust stjórnir beggja
félaganna á þessa útnefningu.
NÝTT FÉLAG
Sama daginn og listamannafé-
lögunum tveim var skýrt frá út-
nefningu Menntamálaráðs barst
því bréf frá þremur mynd-
listarmönnum: Finni Jónssyni,
Gunnlaugi Blöndal og Guðmundi
Einarssyni þess efnis, að þeir
hefðu stofnað nýtt félag, er nefn-
ist „Óháðir listamenn“ í þeim til-
gangi, að hafa samvinnu um sýn-
ingar erlendis og innanlands.
Væri það því þeirra ósk, að fá
fulltrúa í sýningarnefnd.
Daginn eftir hélt Félag ís-
lenzkra myndlistamanna aðal-
fund sinn. Kom þá í ljós, að þess-
ir þrír menn er sent höfðu
Menntamálaráði tilkynningu um
félagsstofnun sína hefðu sagt sig
úr Félagi íslenzkra myndlista-
manna, en þeir virtust vera einir
félagsmenn hins „óháða félags“.
ÖRUGGT AÐ BOÐINU
VERÐUR TEKIÐ
Menntamálaráð svaraði því til-
mælum hins nýja félags með því
að leggja til, að Finnur Jónsson
tæki upp samvinnu við þá sýn-
ingarnefnd sem hin tvö lista-
mannafélög sem fyrir voru höfðu
fallizt á, að yrðu í nefndinni.
Þegar hér var komið sögu hafði
nefndin tekið til starfa. Hafði
hún ákveðið hvenær ætti að
skila þeim listaverkum í hendur
dómnefndar, sem óskað er eftir
að komi til greina að senda á
sýninguna í Danmörku, eða hinn
18. þ. m.
Vegna truflana á skipaferðum
til Kaupmannahafnar næstu vik-
ur hefur verið óvíst um það,
hvaða ferð félli héðan til Hafnar
í tæka tíð fyrir 1. apríl. En fyrir
milligöngu sendiherra Dana hef-
ur Sameinaða gufuskipafélagið
boðist til að flytja listaverkin á
sýninguna héðan h. 11. marz, svo
öruggt pr að þau komast þangað
fyrir mánaðamót.
NÚ er því gengið úr skugga um,
að íslenzka ríkisstjórnin og ís-
lenzkir listamenn geta tekið
Framh. & bla. 11.