Morgunblaðið - 28.08.1954, Blaðsíða 9

Laugardagur 28. ágúst 1954
MORGXJTSBLAÐIÐ
9 1
Stalin sagði:
Ég hef alltaf dóðst að Hitler
Úr æviminningum Ribbentiopps, sem nýlega eru komnar út
rOACHIM von Ribbentrop, '
utanríkisráðherra Þjóð-
verja á Hitlers-tímunum var
hengdur í Niirnberg 16. okt.'
1946. Sem einn af helztu for-
ingjum nazista var hann dreg-
inn fyrir stríðsglaepadómstól-,
inn í Niirnberg.
Meðan réttarhöldin stóðu
yfir var það ekkert leyndar-1
mál að hann vann að samn-
ingu æviminninga sinna. Þær
hafa nú verið gefnar út í bók-
arformi víða um lönd, enda
geyma þær margar merkileg-
ar upplýsingar um utanríkis-
málastefnu Þjóðverja.
Sumsstaðar í bókinni gætir
þess að vísu, að höfundurinn
hafði ekki góða aðstöðu til rit-
Brátt hófust gagnkvæmar
stjórnmálaumræður og urðu þær
vinsamlegri og tóku að beinast að
ákveðnum atriðum. Ég fór að
undirbúa ekki-árásarsamning
milli Þýzkalands og Rússlands.
Hitler sendi Stalin skeyti varð-
andi þetta mál og árangurinn
varð sá að sérstakur sendimaður
skyldi fara til Moskvu.
RIBBENTROP SENDUR
í fyrstu stakk ég upp á að
einhver annar en ég færi til
Moskvu, hafði einkum í huga
Göring. En „foringinn“ hélt fast
við það að ég færi, vegna þess
að hann áleit „að ég mundi fram-
kvæma það betur“.
Er ég fór frá Berlín, vissi ég
Frá gleðskapnum í Kreml að kvöldi 23. ágúst. Ribbentrop og Stalin
sjást á myndinni. Á einu kvöldi var samið um ekkiárásar-samning
milli Þjóðverja og Rússa. Þar með var Þjóðverjum gert kleift að
hefja hina hræðilegustu heimsstyrjöld, sem yfir heiminn hefur
komið. Á sama tíma voru hernaðarsendinefndir Breta og Frakka
í Moskvu og reyndu að ná bandalagi við Rússa. Hefðu Rússar þá
■viljað samstarf við Vesturveldin er hugsanlegt að heimsstyrjöldinni
Siefði verið forðað.
starfa. Hann lá undir dauða-
dómi og var niðurbrotinn
maður eftir ósigur, óvirðingu
«g fangelsun. Hann gat náð í
nokkur skjöl og skilríki, sem
þýðingu höfðu, en að mestu
leyti varð hann að byggja á
minni sínu. En Ribbentrop var
sjálfur þungamiðjan i nokkr-
um stærstu ákvörðunum, sem
höfðu áhrif á heimssöguna og
því hlýtur hann að verða
heimildarmaður um margt.
★ Hér fer á eftir lauslega þýdd
frásögn hans af fundinum í
Moskva 23. ágúst 1939, þegar
hann samdi um ekki-árásar-
■samning við Rússa. En sá
samningur gaf Þjóðverjum
lausan taum til að koma of-
beldisverkum sínum fram í
Vestur-Evrópu og þar var
einnig samið um það að nokk-
ur smáríki Austur-Evrópu
skyldu falla í hlut Rússa.
★—•—★
RÆÐA STAUINS UPPHAFIÐ
í marz 1939 barst mér í hendur
ræða, sem Stalín hafði haldið
nýlega og þóttist ég sjá í henni
vilja Stalíns til að koma á betri
sambúð við Þjóðverja.
Ég sýndi „foringjanum" ræð-
nna og hvatti hann tií að gefa
mér frjálsar hendur til að leita
fyrir mér um hvort eítthvað
væri til í þessu. Hitler vildi fyrst
bíða og hikaði, en þegar þýzk-
rússnesku viðskiptasamningarnir
gengu vel, lét ég sendinefndar-
mennina þreifa fyrir sér, um það
hvort hægt væri að jafna póli-
tískan ágreining milli Berlín og
Moskvu.
ekkert um fyrirætlanir „foringj-
ans“ um að ráðast á Pólland. Ég
held jafnvel, að hann háfi ekki
verið búinn að taka endanlega
ákvörðun um það þá. Að vísu var
sambandið við Pólland orðið
stirt og í byrjun ágúst hafði Hitl-
er skýrt Ciano utanríkisráðherra
frá því að hann ætlaði að leysa
deiluna um pólska hliðið og
Danzig, hvað sem það kostaði.
TIL STYRKTAR
í PÓLLANDSDEILUNNI
En sem sagt, þegar ég fór til
Moskvu höfðu engar hernaðar-
aðgerðir enn komið til tals og ég
áleit að Hitler ætlaði að komast
að stjórnmálalegu samkomulagi
um deiluna. En samningur við
Rússa gæti einmitt orðið til mik-
ils styrktar við samningaborðin.
Ég gerði nú uppkast að fyrir-
huguðum ekki-árásarsamningi
við Rússa og kom það síðar að
góðu haldi, þar sem Rússar höfðu
ekki gert neitt slíkt uppkast.
NAZISTI í MOSKVU
Þetta var fyrsta heimsókn mín
til Moskvu. Ég fór þangað með
hálfum huga, því að við höfðum
verið fjandsamlegir Sovétríkj-
unum í mörg ár. Auk þess hafði
enginn heima fullkomnar né ýtar
legar upplýsingar um Rússland
og forustumennina þar. Skýrslur
sendinefndarmanna voru litlaus-
ar í þeim efnum og sérstaklega
var Stalín dulárfullur maður í
okkar augum.
Mér var Ijós sú sérstaka ábyrgð
sem ég bar í þessari sendiferð,
þar sem ég hafði sjálfur átt frum-
kvæðið að henni. Það var enn
mikið vafamál hvort hægt væri
að samrýma hagsmuni beggja
landanna. Auk þess voru sendi-
nefndir Breta og Frakka enn i
Moskva og reyndu allt, sem þær
gátu til að koma á hernaðar-
bandalagi við Rússa.
HAMAR OG SIGÐ OG HAKA-
KROSS IILIÐ VID HLIÐ
Flugvél foringjans, sem ég
var með, lenti í Moskva að
kvöldi 23. ágúst. Þýzki haka-
krossfáninn og rússneski fán-
inn með hamar og sigð blöktu
hlið við hlið og móti okkur
tóku Schulenburg greifi,
sendiherra okkar og Potemkin
sendiherra. Fyrst könnuðum
við glæsilegan lieiðursvörð
rússneska flughersins og síðan |
var farið með okkur að bygg-
ingu hins fyrrverandi austur- |
ríska sendiráðs, þar sem ég
bjó.
Schulenburg greifi skýrði mér
frá því þegar í upphafi, að min
væri beðið í Kreml. Þar yrði
haidinn fundur, en ómöguiegt;
var að segja hverjir yrðu full- j
trúar Rússa á þeim fundi. Svo
undarlega háttu höfðu Rússar í
viðskiptum við önnur lönd.
BEINT Á FUND STALINS
Á leiðinni benti Schulenburg
greifi mér á nokkra merka sögu-
staði, er við ókum framhjá. Loks
komum við að Kreml, að lítilli
hurð. Þar lá stigagangur, að því
er mér virtist upp eftir turni.
Efst uppi var langur salur. í hin-
um enda hans stóð Stalín og við
hlið hans Molotov.
Schulenburg greifi gat ekki á
sér setið. Hann rak upp undrun-
aróp, því að þótt hann hefði
dvalizt í Moskva svo árum skipti,
hafði hann aldrei talað við Stalin.
Fyrst fór fram stutt kurteisis-
leg móttökuathöfn og settumst
við síðan við borð, Stalin, Molo-
tov, Schulenberg greifi og ég.
Nokkrir aðrir voru viðstaddir.
VINARMÁL í KREML
Ég hóf mál mitt. Lagði ég
áherzlu á það, að Þjóðverjar ósk-
uðu eftir betri sambúð við Rússa.
Við óskuðum eftir allsherjarsam-
komulagi sem gilti til margra
ára. Ég minnti á ræðu Stalins
fyrr á árinu og spurði hvort þeir
vildu sættir við okkur.
Það varð úr að Stalin svaraði,
stutt og nákvæmt. Það var ekki
hægt að misskilja orð hans, ekki
um það að villast, að hann óskaði
eftir samkomulagi og skilningi.
Ég minnist þess, að hann sagði
m. a. að þótt við hefðum hellt úr
fötum af aur hvor á annan um
áraraðir, þá ætti það ekki að
vera neinn þröskuldur í vegi
fyrir samkomulagi. Hann sagði,
að er hann hélt umgetna ræðu,
hefði hann einmitt haft í huga að
komast að samkomulagi við Þjóð-
verja. Við höfum þá skilið rétt,
hvað hann átti við,
SAMID UM ÖRLÖG
SMÁRÍKJA
Svar Stalins var svo jákvætt,
að við gátum fljótlega farið að
ræða einstök deilu- og hagsmuna-
mál. Vilji var fyrir hendi til að
gera ekki-árásarsamning og nú
var hægt að ræða þýzk-pólsku
deiluna.
Rússar eru alþekktir fyrir
það hve harðir og drumbslegir
samningamenn þeir eru, En
hér lék allt í Iyndi. Það tók
ekki langan tíma að draga upp
línurnar fyrir áhrifasvæði
Framh. á bls. 10
Freek van Hoorn og Pito Vlug, kona hans. — Ljósm. Mbl.: 01. K. M.
rfE| vil reyna að bæfa úr fá-
fræði landa nrénna m Island”
- segir Hollendingurinn Friðrik frá Hcrni,
sent dvelur hér ásamf konu sinni
VIÐ erum hingað komin fyrst
og fremst til að vinna að
framgangi þeirrar hugmyndar
minnar — og hugsjónar að efla
sambandið milli íslands og Hol-
lands og kynna ísland og íslend-
inga fyrir Hollendingum. Eins og
nú standa sakir er þetta sam-
band langtum of lítið og þekk-
ingin um ísland sama og engin í
Hollandi. Það er ekki hægt að
grafa þar upp bók eða bækling
um ísland — eða jafnvel landa-
kort af íslandi fyrir þá, sem
Þetta er hús Hoorn-hjónanna, og
er „fljótandi hús“ á einum skurð-
inum í Hilversum. í húsnæðis-
skortinum, sem Hollendingar
hafa átt við að búa eftir styrj-
öldina, hafa slík hús færzt í vöxt.
Þau eru þannig til orðin, að
byggt er yfir hina þungu og
breiðu hrúarbáta, sem flotbrýrn-)
ar gömlu voru gerðar úr, en þær
gerast nú úreltar, og víkja fyrir
öðrum fullkomnari brúartegund-
um. í þessu fljótandi húsi Frið-
riks frá Horni eru þrjú herbergi
og eldhús og bað, rennandi vatn
og rafmagn frá „fastalandinu“.
Það er fest með stálstrengjum við
skurðbakkann og gangbrú frá
borði til lands. Þessi mynd er
tekin á brúðkaupsdegi þeirra
hjónanna í vor og sjást þau brúð-
arklædd við framgluggann. Þau
kunna hið bezta við sig í nýja
húsinu sínu. „Það er einfalt en
þægilegt" — segja þau.
I _
áhuga hafa á að kynna sér þessa
hluti. Þetta þarf — og verður að
lagfæra.
LÆRÐI ÍSLENZKU
Á FJÓRUM MÁNUÐUM
Á þessa leið fórust m. a. orð
Hollendingnum Freek van Hoorn
sem við ef til vill þekkjum öllu
betur undir nafninu Friðrik frá
Horni, er Mbl. hitti hann að máli
í fyrradag. Hann kom hingað í
vikunni með konu sinni Pito
Vlug, en þau giftu sig í s.l. apríl
mánuði og eru nú búsett í Hil-
versum, þar sem Friðrik er starfs
maður, þulur o. fl. við hina um-
fangsmiklu útvarpsstöð, — þann
hluta hennar, sem annast stutt
bylgjuútsendingarnar.
I Friðrik hefur komið til ís-
lands áður, dvaldi hér um 4 mán-
aða tíma árið 1949 sem ungur
menntaskólastúdent, í Reykjavík’,
og einnig austur að Kirkjubæj-
arklaustri hjá Gísla presti Brynj-
ólfssyni. Á þessum tíma lærði
Friðrik íslenzku svo vél að hann
talar hana nú bæði og skrifar
nokkurn veginn reiprennandi og
má það teljast frábær árangur,
sem engum er kleift að ná nema
með einstökum áhuga og ástund-
un.
MIKIÐ OG ÓSÍNGJARNT
STARF
En Friðrik hefur haft nóg af
áhuga. Hann hefur brunnið £
skinninu eftir að kynnast öllu
íslenzku sem gerst og jafnframt
að kynna ísland út á við í héima-
landi sínu. Hann hefur verið ó-
þreytandi í að afla sér hvers
konar upplýsinga og fróðleiks um
land og þjóð, sem hann síðar hef-
ur notað sem efnivið í fjölmarg-
ar blaðagreinar og einnig fyrir-
lestra, sem hann hefur flutt um
ísland. Einnig hefur hann sýnt
kvikmyndir frá íslandi. Þá hefur
hann og skrifað nokkur frétta-
bréf frá Hollandi, sem birzt hafa
í Morgunblaðinu. Er óhætt að
segja, að þessi kornungi Hollend-
ingur hefur þegar unnið mikið og
ósíngjarnt starf í þágu íslands,
og á vafalaust eftir að fá miklu
áorkað í framtíðinni tií að kynna
ísland í heimalandi sínu.
LÆTUR HENDUR STANDA
FRAM ÚR ERMUM
Að þessu sinni mun Friðrik
dveljast hér um þriggja vikna
skeið og hann mun áreiðanlega
láta hendur-standa fram úr erm-
um.
„Ég þarf, segir hann, að kom-
ast í samband við sem allra flesta
einstaklinga og fyrirtæki á með-
an ég er hér til að afla mér sem
víðtækrastra og beztra upplýs-
inga um ótal margt varðandi.
land og þjóð, sem orðið geti mér
til gagns og styrks þegar heirn
kemur. Ég hef mikinn hug á að
kynna íslenzkar bækur og bók-
menntir í Hollandi, t. d. bækur
íslenzkra höfunda, þýddar á
ensku, en hollenzkir bókaútgef-
endur og bókabúðir hafa hingað
til sáralítið haft af þessu tagi.
KYNNING Á MYNDLIST
OG HLJÓMLIST
• Sömuleiðis væri æskilegt að
geta komið við einhverri kynn-
ingu á íslenzkri list, t. d. mynd-
list og tónlist. Með hljómlistina
er ég vongóður, -að slíkt mætti
takast t. d. með því að skipu-
leggja íslenzka hljómleikadag-
skrá í hollenzka útvarpinu með
samvinnu viðkomandi aðila á ís-
landi. íslenzk listsýning, ef hægt
væri að afla nægilega margra'
íslenzkra listaverka, væri og
Framh. á bls. 1Q ,