Morgunblaðið - 18.09.1954, Qupperneq 7

[ Jjaugardagur 18. sept. 1954
MORGVHBLAÐ1Ð
7
Vikurþankar: /
Efliif félagslífsins á strjólbýlinu
er öflugasta vörnin gegn flóttn
fólksins úr sveitum og þorpum
SAGA íslenzku þjóðarinnar hef-
ur einatt verið saga þjáninga
og erfiðleika. Hér býr fámenn
þjóð í harðbýlu lancMMparátta
hennar fyrir lífi sínu ð? tilveru
hefur oft verið næsta tvísýn.
Stundum hefur svo virzt sem öll
sund væru lokuð og öll von úti.
Þjóðin virtist bíða lægri hlut,
fara halloka í baráttu sinni fyrir
daglegu brauði. Þá varð oft mann
fellir, þúsundir flosnuðu upp og
komst á vergang.
★—•—★
Nú eru breyttir tímar, og er
það vel. Aukin tæknimenning
hefur fallið okkur í skaut sem og
öðrum þjóðum og auðveldað okk-
ur lífsbaráttuna. Við eigum auð-
veldara með að yfirstíga erfið-
leikana en áður var. Þjóðin
stefnir hærra í félagslegu og
efnahagslegu tilliti. Fólki fjölg-
ar, og velmegun eykst.
Öllu þessu ber að fagna af al-
hug. En vandi fylgir vegsemd
hverri. Aukinni velmegun fylgja
auknar kröfur. Það, sem áður
gótti gott og fullnægjandi, er nú
alls kostar ónógt. Kröfurnar eru
orðnar meiri.
Aður fyrr snerist hugsun okkar
fyrst og fremst um þetta: Hef ég
nóg að bíta og brenna eða þarf
ég að óttast skort?
Nú spyrjum við sem betur fer
ekki þannig lengur, heldur:
Hvernig get ég skapað mér sem
bezta og þægilegasta aðstöðu í
lífinu?
En þetta leiðir af sér ný vanda-
mál. Hugur unga fólksins stendur
einatt burt að heiman. Því finnst
sveitin sín eða litla þorpið sníða
sér of þröngan stakk og dreymir
dagdrauma um dásemdir borgar-
lífsins og þéttbýlisins. Afleiðing
in hefur svo orðið eitt mesta
vandamál íslenzku þjóðarinnar:
Flótti fólksins úr strjálbýlinu til
þéttbýlisins.
Þessi afstaða unga fólksins er
eðliJeg að mörgu leyti, þótt hún
sé hins vegar að nokkru á mis-
i skilningi byggð. Þeir eru næsta
margir borgarbúarnir einnig, úr
strjálbýlinu runnir, sem dreymir
dagdrauma um sveitina sína
gömlu. í æsku fóru þeir að heim-
an í hamingjuleit, en lífið hefur
kennt þeim, að þeir hafa oft
leitað langt yfir skammt. Ham-
ingjan er ekki fólgin í hinum
ytri gæðum, sem við mennirnir
sækjumst þó svo mjög eftir. Oft
voru gæðin of dýru verði keypt,
því að þeir festu aldrei til fulls
rætur í hinu nýja umhverfi.
Bernskustöðvarnar eiga enn í
þeim sterkustu ítökin, þegar allt
kemur til alls.
★-©-★
Frá upphafi íslandsbyggðar
hefur landbúnaður verið undir-
staða íslenzlta þjóðarbúsins. Til
tiltölulega skamms tima voru
bæir eða stærri þorp óþekkt hér
á landi.
Hröðust hefur breytingin orðið
á þessari öld. Fólkið úr sveitun-
um hefur streymt til bæjanna,
svo að nú býr aðeins lítill hluti
þjóðarinnar í sveitum og smá-
þorpum. Þessi þróun er þjóðinni
óhagstæð og getur beinlínis orðið
hættuleg, ef svo heldur fram,
sem nú horfir. I hverju þjóðfélagi
þarf að vera ákveðið hlutfall á
milli fólksfjölda í þáttbýli og
’ strjálbýli. Hér á landi ríkir nú
orðið algert misræmi í þessum
efnum. Okkur er þörf að stinga
víð fótum nú þegar, ef ekki á
verr að fara en þegar er orðið.
En hvaða ráð eru þá helzt til
úrbóta? Hvernig getum við stuðl-
að að því, að æska landsins vilji
áfram byggja Sveitir og smáþorp
þessa lands?
Ekki hefur á skort, að menn
hafi rætt þetta vandamál. Marg-
ar leiðir hafa einnig verið nefnd-
ar til úrbóta. En því miður hefur
oft farið svo, að setið hefur við
orðin tóm. Þau ein nó þó harla
skammt. Hér er full þörf raun-
hæfra úrbóta. Nú nýverið var
skipuð nefnd manna til þess að
athuga, hvernig hægt muni að
viðhalda jafnvægi í isyggð lands-
ins. Við skulum vona, að henni
takist að benda á raunhæfar leið-
ir til úrbóta.
★—®—★
Frá mér séð virðist lnusning
vera tvíþætt í meginatriðum:
Við þurfum í fyrsta lagi að
auka þægindi fóiksins í strjálhýl-
inu til þess að létta því hina
erfiðu lífsbaráttu. Það þarf að
eignast sem jafnastan hlut í þeim
þægindum, sem við teljum nauð-
synleg í nútímaþjóðfélagi. Þar er
auðvitað fyrst að nefna rafmagn-
ið. Við getum alls ekki búizt við
því, að fólk uni til frambúðar
þar, sem ekkert rafinagn verður
leitt til. Það er alls ekki aðlitlegt.
Eða hver er sá, sem mundi vilja
missa þau þægindi, sem rafmagn-
ið skapar okkur mönnunum?
Síðan þarf fleira að fylgja á
eftir, svo sem bætt húsakynni,
aukin ræktun og aukinn véla-
kostur við ræktunarstörf. í sveit-
um þurfa búin að stækka' frá
því, sem nú er almennt, og land-
búnaðurinn þarf auðvitað að taka
nútíma tækni í sína þjónustu. Að
öðrum kosti getur hann aldrei
orðið samkeppnisfær við aðra
atvinnuvegi þjóðarinnar.
Og ekki má gleyma smáþorp-
unum um allt land, þar sem
vinna er stopul og ónóg. Þar þarf
að reyna að skapa fjölbreytni í
atvinnuháttum. Annars flýr
fólkið óhjákvæmilega á braut til
þeirra staða, þar sem meiri at-
vinnu er von.
Þetta er allt nauðsynlegt og
þarf að komast á hið fyrsta, ef
ekki á illa að fara. En þetta er
aðeins annað meginatriðið að
mínum dómi.
Ytri framfarir einar eru nefni-
lega ekki nægar til úrbóta, ef
okkur tekst ekki um leið að skapa
skilyrði fyrir auknu félags- og
menningarlífi í strjálbýlinu. Við
þurfum að gefa ungu fóiki tæki-
færi til þess að ná þar fullum
þroska og njóta sín.
Það er margfalt erfiðara að
halda uppi slíku starti í fámenni
strjálbýlisins en í þéttbýlinu. Og
það er svo margt, sem verður til
þess að auka á þessa erfiðleika.
Ég er til dæmis hræddur um
fáa og stóra skóla, enda er ekki
við það átt hér. En allt skyldu-
nám ætti að reyna að láta í té
sem allra næst heimkynnum
nemendanna, í minni skólum, en
fleiri. Nú veit ég, að margir
skólamenn eru mér ósammála.
En hitt veit ég einnig engu að
að síður, að fólkið, sem sjálft
finnur, hvar skórinn kreppir, er
mér sammála í aðalatriðum.
Sveitirnar og smáþorpin þarfn-
ast æsku sinnar til þess að við-
halda hjá sér sæmilegu menn-
ingar- og félagslífi. Of víða er
allt félagslíf lamað vegna fjar-
veru mikils hluta fólksins vetrar-
langt. Unglingarnir fara burt þeg
ar á þrettánda feða fjórtánda ári.
Þeir eru næsta fáir, sem heima
eru.
En' þeír fáu gera sig einnig
seka um skyssu. Þeir horfa um of
á erfiðleikana og fæði’na og láta
það draga úr sér kjarkinn. Við-
kvæðið hefur einatt verið: Við
getum ekkert gert. Við erum of
fá.
Þetta megum við ekki gera.
Þeir, sem heima eru, þurfa ekki
að hugsa um þá, sem farnir eru,
heldur hina, sem enn eru eftir
heima. Þeim er falið verkefnið á
hendur, að skapa, viðhalda og
efla menningarlífið. Ef þeir
bregðast einnig, þá er öll von
úti. Það er undir þeim komið,
hvernig tekst.
Ríkisvaldið verður að hlaupa
hér undir bagga. Og það hefur
þegar gert það á margan hátt.
Lögin um félagsheimilasjóð eru
meðal hins merkasta, sem gert
hefur verið í þessum efnum hér
á landi. Sú góða aðstaða, sem fé-
lagsheimilin hafa skapað félags-
lífinu í strjálbýlinu hvarvetna
þar, sem þau hafa verið reist,
hefur verið ómetanleg lyftistöng
í menningarbaráttu strjálbýlis-
ins. Þau skapa einnig möguleika
fyrir aukinni fjölbreytni í félags-
lífinu. Allt of víða eru dans-
skemmtanir einu samkomur
fólks, allt annað félagsstarf ligg-
ur í láginni. Bætt húsakynni,
geta orðið lyftistöng fyrir þá
aðra starfsemi, sem beint menn
ingargildi hefur. Má þar til dæm-
is nefna íþróttir, leiklist o. m. fl
Á Quemoy hafa flótta
menn eipast griðastað
'^'FYrirm.Yndarríki kínverskra Þjóðernis-
sinna blæðir Peking stjórninni í augum
EKKI leið meira en rúmlega j ★ GRÁIR FYRIR JÁRNUM
mánuður frá undirritun vopna- Á aðaleynni er stór flugvöllur
hléssamninga í Indó Kína, þar sem hefur verið mjög stækkaður
til ófriðarblika kom aftur á loft ■ og búinn fullkomnum tækjum.
Vegir hafa verið lagðir um eyn.r
þvera og endilanga og falibyssu-
virki byggð á öllum hliðum,
Stórskotalið kommúnista held þannig að enginn hluti strandar -
ur uppi skothríð á eyvirki innar er óvarinn. Eynni er skipt
Þjóðernissinna á Quemoy, — niður í varnarsvæði og á hverju
fluglið, floti og stórskotalið þessara svæða starfa herflokkar
Þjóðernissinna á sömu ey, að virkjagerð og heræfingum að
svarar með heiftúðugum árás- t morgninum, en að ræktunarstörl’
um og sprengikúlnaregni á um síðari hluta dags. Á miðri
Eg held okkur takist aldrei að
stemma stigu fyrir flóttann úr
strjálbýlinu, nema þetta hvort-
tveggja fylgist að jöfnum hönd-
um: Bætt ytri líísskilyrði og auk-
ið félags- og menningariíf. Ef
okkur tekst að leysa þetta hvort-
tveggja, þá mun hugur fólksins
síður stefna burt. Það finnur nóg
svigrúm fyrir athafnaþrá sina og
getur örugglega séð hag sínum
borgið.
Það kann vel að vera, að ýms-
um þeim, sem í þéttbýlinu búa
það, að nýju fræðslulögin hafi finnist þetta næsta fánýtt hjal
markað varasama stefnu, er þau
leggja kapp á að auk skyldunám
ið og fær það jafnframt saman
Ymsir kunna að spyrja: Er þjóð-
inni nauðsyn að viðhalda hinni
strjálu byggð víðsvegar um land
í færri og stærri skóla. Með því . ið? Er ekki affarasælla að flytja
aulcast oft margfaidlega erfið- fólkið saman á takmarkaðra
leikar unglinganna úr strjálbýl- svæði?
inu til þess að njóta menntunar á
á við aðra. Þeir eru rifnir upp
með rótum úr átthögum sinum og
frá heimilunum á viðkvæmasta
þroskaaidri. Þá slitna mörg bönd,
sem alrdei ná að knýtast framar.
Þeir erii of margir, sem aldrei
hverfa aftur heim.
Þetta þarf að breytast hið allra
fyrsta.
Nú er augljóst, að öll æðri
menntun, sem svo er nefnd, /erð-
ur að takmarkast við tiltöluleva
Austur-Asíu.
Fregnirnar þaffan eru held-
ur ískyggilegar síðustu daga
borgina Amoy og innrásar- j eynni er bækistöð vélaherdeild-
flota kommúnista. Bandaríski ar, sem er búin skriðdrekum og
flotinn er á verði í sundinu brynvörðum fallbyssubifreiðum
milli Formósu og meginlands-1 og geta þessar sveitir komizt-
ins. Chiang Kai-shek hervæð- hvert sem er á ströndina með 20
ir allt lið sitt cg Chou En-lai,! mínútna fyrirvara.
utanríkisráðherra kommún-
ista, lýsir því yfir að Formosa
skuli verða „frelsuð“ hvað
sem það kostar.
E.YVIRKIÐ QUEMOY
Miðdepill hernaðaraðgerð-
anna við Kínaströnd síðustu daga
er óþekkt eyja, nánast depill á
landabréfinu, sem kallast nafn-
inu Quemoy.
Eyja þessi er þýðingarmesta
bækistöð kínverskra Þjóðernis-
sinna við strönd meginlandsins,
sterkasta trompspiiið, sem Chi-
ang Kai-shek hefur á hendi í
viðureigninni móti Mao. Hún
lokar^ innsiglingunni til borgar-
innar Amoy, sem er ein stærsta
og fullkomnasta höfn Kína. Það
getur því verið að taka Quemoy
sé lífsskilyrði fyrir kínversku
kommúnistana til þess að hafa
fulikomið vald á ströndinni —
Chiang er ákveðinn í að halda
henni í lengstu lög.
Quemoy er ein aðaleyja, 30
km á lengd og 20 km á breidd og
við hana eru þrjór minni eyjar.
íbúatala þeirra hefur verið talin
tæplega 40 þúsund manns og búa
flestir þeirra í aðalborginni Chin
Men, sem er snyrtileg og fögur
borg.
★ FYRIRMYNDARRÍKI,
SEM BLÆDIR KOMM-
ÚNISTUM í AUGUM
Þjóðernissinna stjórnin
hefur reynt að gera eyna að
fyrirmyndarheimili, þar sem
allt Kína getur séð að hagur
og lífskjör fólksins er miklu
betri en undir stjórn komm-
únista. Þetta hcfur tekizt og
hefur það haft mikil áhrif.
Stöffugur straumur flóttafólks
kemsí til eyjarinnar á smá-
★ TRAUST VARNARLIÐ
Talið er að í varnarliði Þjóð-
enrissinna á Quemoy séu nú urn
60 þúsund manns. Þar eru traust-
ustu liðsveitir Chiang Kai-sheks,
enda búa þeir við betri kost en
flestir aðrir hermenn. Baráttu-
hæfni þeirra er haldið við með
stöðugum víkingaárásum inn á
meginlandið.
Aðeins 3000 metra sund slcilur
eyna Quemoy frá meginlandinu.
Þess vegna er það sem stórskota-
hríð hefur staðið yfir beint milli
fallbyssuvirkjanna ó eynni og
meginlandinu.
★ IIRAKTIR TIL BAKA
Fyrir tveimur árum gerðu
kommúnistar innrásartilraun.
á eyna. Voru þá 14 þúsund
langönguliffar kommúnista
sendir með djúnkum yfir
sundiff. Þegar þcir komu upp>
á eyna, var þeim stíað saman
og komst enginn úr árásarlið-
inu lifandi undan.
tt'
SSarkiiriRn" færði
bðrminum gjafir
KONURNAR, sem fæddu börn á
fæðingardeild Landsspítalans 1.
þessa mánaðar, urðu fyrir ó-
væntu happi, — öðru en því, að
eignast heilbrigð og falleg börn
— en þar voru sjö manns.
f gær bárust þeim, eða börnum.
þeirra, gjafir frá óvæntum aðila.
Það var barnafataverzjunin
Storkurinn á Grettisgötu, sem í
tilefni eins árs afmælis verzlun-
arinnar, sendi þeim öllum gjafa-
pakka sem höfðu inni að halda
peysur, treyjur, samfestinga og
kjóla á litlu börnin. Fatnaðurinn
_______ ______var bleikur og blár á litinn, eftir
bátum í náttmyrkri og í hvert því> hvort barnið var drengur
skipti, sem víkingasveitir
Þjóðernissinna gera strand-
högg á meginlandinu, hafa í-
búar i strandþorpunum beðið
um að fá að slást í liff meff
sveitunum og flýja íil Que-
moy. Þaff er því ekki furða,
þótt koramúnistar vilji um-
fram allt brjóta þennan fagra
„sýningargluggá* Þjóffernis-
sinna.
að læra að skilja hver annan og
hjálpa hver öðrum. Við erum of
Égheld b°- að svanð hgg. opið j fáir m þcss að gtanda sundraðil,
hverjum hugsandi manni. Við
megum varast að vanmeta þáttt
strjálbýlisins í þjóðlífinu, þótt-
minna fari fyrir honum en ýmsu
cðru. Island má án hvorugs vera.
þéttbýlis eða strjálbýlis. Hvort-
tveggja hefúr sinu mikiivæga
hlutverlti að gegna hvort á sínu
sviði. Hvorugt má vanta, ef v*l
á að fara.
Þótt við lifum við mismunandi
aðstæður og kjör, þá þurfum við
stétt gegn stétt. Skaði hvers um
sig, er skaði þjóðarinnar allrar.
Þess vegna skulum við taka
höndum saman einnig í þessu
vandamáli. Farsæl lausn þess
mundi verða þjóðinni allri til hag
sældar. Og það hlýtur að vera
takmark okkar allra að vinna
íslandi gagn.
Vík, 1. sept. 1954.
Víkari.
eða stúlka.
Voru pakkarnir mjög smekk-
legir og fallega útbúnir, með
bleikum og bláum silkiloöndum,
og fylgdi sérhverjum þeirra lítill
blómvöndur ásamt bréfspjaldi
með hamingjuóskum með soninn
eða dótturina. Jóhanna Þorsteins.
dóttir yfirljósmóðir fæðingadeild
arinnar afhenti sængurkonunum
gjafirnar.
Mæður barnanna, sem gjafir
þessar fengu, hafa beðið Morg-
unblaðið að flytja „Storkinum“,
fyrir hönd barna ’ sinna beztu
þakkir fyrir gjafirnar og einnig
þá orðsendingu, að „þau komi
seinna“ og þakki fyrir sig sjálf.
Ef til vill fylkja „litlu börnin
sjö“ liði í verzlunina „Storkur-
inn“ á einhverjum merkisafmæli
hennar, eða sínu, í framtíðinni.
Þá óska mæðurnar verzluninni
einnig góðs gengis í framtíðinni.
1 \WT?CTlT*liT.AÐ}M’