Morgunblaðið - 03.03.1955, Qupperneq 2

MORGVUBLAÐIB
Fimmtudagui 3. marz 1955
VANDAMÁL
Framh. af blB. 1
NÝ TT/EKXI
En segjum nú sem svo, aS síld-
in sé fundin, þá er þó ekki nema
annar þáttur þrautarinnar leyst-
ur. Hinn þátturinn er að tileinka
sér þá tækni, sem nauðsynleg er
tili þess að geta veitt síldina í
]það stórum stíl, að veiðarnar geti
taíizt«arðvænlegar. Hin gamla
tækni nægir hér ekki lengur. En
pg ég gat um áðan hafa
íramfarir á sviði veiðitækninnar
og fiskileitarinnar orðið miklar
á sdifirji tímum og einmitt nú á
allr||síðustu árum hafa komið
til tæki, sem ættu að geta
auð'/eldað mjög lausn málsins,
og raunar væri lausnin óhugsan-
leg án þeirra.
Frá því skömmu eftir styrjöld-
ina hefur norska hafrannsóknar-
sldpið „G. O. Sars“ verið útbúið
asdiktæki til síldarleitar. Var
tæki þetta búið til upp úr tækj-
um, sem notuð höfðu verið á
styrjaldarárunum til kafbáta-
leitaf. Það tók Norðmenn nokk-
urnj tíma að komast upp á að
liaghýta sér það svo full not
yrðu af, en síðan þeir lærðu að
notfarra sér tækið hefur þeim
orðið af því ómetanlegt gagn.
Þrátt fyrir mjög ýtarlegar til-
xaunir íslenzkra stjórnarvalda
tókst lengi vel ekki að útvega
slíkt tæki hingað og það var ekki
fyrr en á s.l. sumri, að telja mátti,
að nokkur reynsla fengist á það
tæki, sem tekizt hafði að útvega
frá Englandi árið áður. Var það
sett i varðskipið Ægi, sem kunn-
ugt er, en það skip er nú á góð-
um vegi með að verða fullkomið
liaf- og fiskirannsóknarskip.
REYNSLA NORÐMANNA
Enda þótt við gætum í ýmsu
notið góðs af fyrri reynslu Norð-
manna og þeir gæfu einum af
sérfræðingum okkar tækifæri til
að fylgjast með og læra hvernig
þeir notfærðu sér sitt tæki, þá fór
ekki hjá því, að það tæki okkur
nokkurn tíma að ná leikni í notk-
un þess og má vera, að enn sé
ýmislegt þar ólært. Hin mikla
reynsla Norðmanna hefur að
sjálfsögðu gert þeim auðveldara
fyrir um hagnýtingu tækisins
eftir að það varð ljóst hvar síld-
ar var að leita. Þeir hófu því á
s.l. sumri tilraunir til þess að
veiða síldina á hafi úti með herpi-
nót enda þótt hún væði ekki í
yfirborðinu, en fram til þess tíma
hefur það verið talið frumskil-
yrði fyrir því, að veiða mætti
með árangri með því veiðarfaeri
á vertíðinni norðanlands. En það
var asdiktækið, sem gerði Norð-
mönnum mögulegt að fram-
kvæma þessar tilraunir með þeim
árangri, sem kunnur er orðinn.
Hefur þetta sannfært Norðmenn
um, að möguleikar geta verið
fyrir hendi að stunda síldveiðar
á úthafinu með herpinót á sumr-
in, þar sem síldin heldur sig á
jöfnu dýpi og hæfilegu þannig,
að nótin nái auðveldlega til henn-
ar. Þeir telja þetta þó því aðeins
framkvæmanlegt með árangri, að
veiðiskipin sjálf hafi yfir að ráða
asdiktæki um borð. Einnig á
þessu sviði eru miklar framfarir
að gerast, því þegar hafa nokkur
ixkip fengið slík tæki og fjölgar
þeim nú stöðugt, eftir að tekizt
Itefur áð framleiða þau við verði,
cem viðráðanlegt er fyrir fiski-
skipin. Undirbúningur er þegar
Lafinn að því, að á næstu síldar-
vertíð verði gerðar hér tilraunir
á grundvelli þeirrar reynslu, sem
Horðmenn hafa aflað sér, að svo
miklu leyti. sem hún er kunn.
Verður vandað svo til þeirra til-
rauna,_ sem frekast er kostur,
hæði að þvi er snertir útbúnað
allan og val manna til að standa
fyrir tilraununum. Ef vel tekst
til og »síldin hagar sér á svip-
aðan hátt og verið hefur undan-
farið er full ástæða til að gera
sér vonir um, að þegar á þessu
surhn verði unnt að nýta síldar-
stofninn í hafinu meira en hingað
til hefúr verið."
4ffiriKlSÓ<(lM
UPPBYGGING
SJÁVARÚTVEGSINS
Fiskimálastjóri ræddi síðan um
þá uppbyggingu sjávarútvegsins,
sem hafin var eftir síðustu styrj-
öld. Komst hann þá m. a. að orði
á þessa leið:
„Undir forystu formanns Sjálf-
stæðisflokksins, núverandi for-
sætisráðherra var hafizt handa,
þegar er aðstæður leyfðu við lok
styrjaldarinnar, um allsherjar
uppbyggingu sjávarútvegsins,
bæði að því er snerti fiskiskipa-
stólinn og fiskiðnaðinn í landi.
Var hér um að ræða mikið átak,
miðað við fjárhagslega getu þjóð-
arinnar. Gerðar voru sérstakar
ráðstáfanir af hálfu þess opinbera
til þess að auðvelda þessa upp-
byggingu, með setningu laganna
um stofnlánadeild sjávarútvegs-
ins. Sem kunnugt er byggðust
lánveitingar stofnlánadeildarinn-
ar á þeim eitt hundrað milljón-
um króna, sem til hennar voru
lagðar af seðladeild Landsbanka
íslands, en það fé átti síðar, er
það yrði endurgreitt af lántak-
endum, að renna til bankans afí-
ur. Hér var því eigi um fram-
tíðarlausn að ræða en mjiig
myndarlega að unnið um nauð-
synlega endurnýjun og aukningu
fiskiflotans og fiskiðnaðarins. —
Mun sjávarútvegurinn lengi búa
að þeim aðgerðum.
Að þessu frátöldu hefur Fisk-
veiðasjóðurinn verið eina láns-
stofnunin, sem veitt hefur stofn-
lán til sjávarútvegsins að við-
bættu því, sem fiskimálasjóður
hefur veitt, raunar af lítilli getu.
FJÁRSKORTUR
FISKVEIÐASJÓÐS
Það var hins vegar ljóst, að ef
halda átti við á eðlilegan hátt
fiskiskipastól og fiskiðnaði, sem
voru ávextir nýsköpunarinnar og
ennfremur ef unnt átti að vera
að sjá borgið eðlilegri aukningu
á þessu sviði, þá var geta Fisk-
veiðasjóðs, með þehn tekjum,
sem honum voru ætlaðar hvergi
nærri fullnægjandi til að sinna
þeim verkefnum. Vegna skorts á
fjármagni hefur Fiskveiðasjóður-
inn orðið að láta viðhald og end-
urnýjun fiskiskipaflotans sitja í
fyrirrúmi og hefur það leitt til
aukinna erfiðleika um útvegun
stofnlána til annarra þarfa sjáv-
arútvegsins, svo sem til fiskiðju-
vera, verbúða og fl. Þetta veld-
ur -því, að þörfin fyrir stofnlán
til þessara framkvæmda er nú
enn brýnni en ella. Stórkostlegar
breytingar á hagnýtingu aflans,
einkum að því er snertir togar-
ana og auknar kröfur, sem gerð-
ar eru til fiskvinnslustöðvanna
um afköst, tækni og allan út-
búnað leiða enn til aukinnar
stofnfjárþarfar. Mönnum hefur
verið það Ijóst um nokkurt skeið,
að hér var mikil þörf aðgerða,
enda er það Vafalaust að vanda-
mál það, sem stafar af stofnfjár-
skortinum hefur orðið sjávarút-
veginum mjög þungt í skauti og
staðið honum fyrir eðlilegum
þrifum.
LÖGIN ENDURSKOÐUÐ
En nú er hafizt handa um und-
irbúning að lausn þessa vanda-
máls og aðgerðum hagað svo, að
gert er ráð fyrir, að til fram-
búðar verði. Á síðastliðnu ári lét
forsætisráðherra framkvæma
endurskoðun á lögum um Fisk-
veiðasjóð Íslands. — Tilgangur
þessarar endurskoðunar var sá
fyrst og fremst að byggja Fisk-
veiðasjóðinn þannig upp að fjár-
magni, að hann væri fær um að
fullnægja að verulegu leyti stofn-
lánaþörf útvegsins, fyrst og
fremst, að því er snertir viðhald,
endurnýjun og aukningu fiski-
skipaflotans og einnig, að nokkru
leyti, að því er snertir fiskiðn-
aðinn. f greinargerð fyrir frum-
varpi um þetta mál, sem for-
sætisráðherra hefur lagt fyrir Al-
þingi er ennfremur gert ráð fyrir
því, að FramkvÆmdarbanki ís-
lands muni veita lán til bygginga
og endurbóta frystihúsa og ann-
arra fiskvinnslustöðva, og hefur
bánkinri enda þegar hafið slíkar
lájivéitingar. Meginhluta fjár- aði leiðrétta . gengi krónunnar
magns þess, ' sém Bétlað er að þánnig, að útflutningsframleiðsl-
renni til Fiskveiðasjóðs er sam- j an fengi greitt fyrir afurðir sín-
kvæmt frumvarpinu fyrirhugað ( ar, það sem framleiðslukostnað-
að afla með lántökum, og er rík- J urinn raunverulega nam. Árang-
issjóði heimilt að ábyrgjast lán ur af þessari ráðstöfun varð þó
fyrir sjóðinn allt að 50 millj. kr. j ekki sá, sem vænzt hafði verið
Ennfremur er ráð fyrir þvi gert, j og kom þar ýmislegt til, svo sem
að nokkrum hluta af tekjuaf- miklar verðsveiflur á heims-
gangi ríkissjóðs á siðastliðnu ári markaðnum, sem m. a. ýttu undir
verði veitt til Fiskveiðasjóðs, sem j óheppilega verðlagsþróun innan-
óafturkræft framlag. Heíur nú | lands, skal það ekki rakið hér
þegar verið ákveðið, að af 35 nánar. Tæpu ári eftir, að geng-
millj. kr. tekjuafgangi renni 8 , islækkunin var framkvæmd var
millj. kr. til sjóðsins á þann hátt. J svo enn komið fyrir bátaútveg-
Auk þess er nú til athugunar inum, að hallarekstur var fram-
hvort unnt verður að leggja ár- undan og var þá af hálfu stjórn-
legt framlag til sjóðsins úr ríkis- arvaldanna viðurkennd nauðsyn
sjóði eins og tíðkast með rækt- þess, að gerðar væru sérstakar
unar- og byggingasjóð. ráðstafanir honum til bjargar.
Með framkvæmd þeirrar áætl-
unar, sem gerð hefur verið um
eflingu Fiskveiðasjóðs má ætla,
að hann komi til með að eiga í
útlánum að sex árum liðnum um
180 millj. kr. á móti um 62 millj.
kr. um síðustu mánaðamót.
SAMEINING FISKVEIÐASJÓÐS
OG STOFNLÁNADEILDAR
Þá er loks rétt að vekja at-
BATAGJALDEYRIS-
FYRIRKOMULAGIÐ
Var þá gripið til hins svokall-
aða bátagj aldeyrisfyrirkomulags,
sem verið hefur við lýði síðan.
í stað beinna styrkja eins og
tíðkaðist með ábyrgðarfyrirkomu
laginu er bátaútvegsmönnum nú ,
gefinn kostur að brúa bilið milli j
vaxandi framleiðslukostnaðar 1
hygli á þeirri hugmynd, sem ráð- annars vegar og útflutningsverðs-
herrann kom með við flutning
málsins á Alþingi, að sameina
stofnlánadeild sjávarútvegsins og
Fiskveiðasjóð, sem mundi að
sjálfsögðu verða mjög til efling-
ar sjóðnum. Er þá gert ráð fyrir,
að stofnlán til togara yrðu einnig
veitt úr sjóðnum. Af því, sem
hér hefur sagt verið er ljóst, að
myndarlega er unnið að lausn
þessa meginvandamáls sjávarút-
vegsins og er það von allra, að
sú lausn megi vera skammt und-
an og væri þá merkum áfanga
náð.“
HALLAREKSTUR
ÚTVEGSINS
Davíð Ólafsson ræddi því næst
afstöðu sjávarútvegsins í þjóðar-
búskapnum og gagnvart öðrum
atvinnugreinum í landinu. Hefði
hann hin síðari ár orðið að mæta
stöðugt auknum taprekstri. —
Komst hann þá að orði á þessa
leið:
„Þegar svo er komið, að verð-
lag útflutningsins stendur ekki
lengur undir framleiðslukostnaði
afurðanna hverra kosta á þá
framleiðslan völ? Eðlilegast væri
að sjálfsögðu, að gera ráðstafaair
til lækkunar framleiðslukostnað-
inum og laga sig þannig eftir
breyttum aðstæðum. En þetta er
oftast ekki auðvelt og raunar í
flestum tilfellum óframkvæman-
legt nema að mjög takmörkuðu
leyti. Nú um allmörg undanfarin
ár hefur sjávarútvegurinn ekki
átt þess kost að aðlaga fram-
leiðslukostnaðinn að verðlagi út-
flutningsins. Þegar svo var kom-
ið varð sjávarútvegurinn að gera
þjóðinni og þeirri ríkisstjórn,
sem þjóðin hafði kosið sér, það
ljóst, að hallarekstur væri fram-
undan, sem fyrr eða siðar hlyti
að leiða til hruns þessa atvinnu-
vegar og þar með stöðvunar út-
flutningsframleiðslunnar.
150 MILLJ. KR.
TIL AÐ BRÚA BILIÐ
Þegar þetta ástand, sem hér
hefur verið lýst, skapaðist
skömmu eftir styrjöldina, gripu
stjórnarvöldin til þess fyrir-
komulags að tryggja útflutnings-
framleiðslunni lágmarksverð
fyrir nokkurn hluta framleiðsl-
unnar, 4il þess þannig að tryggja
áframhaldandi rekstur hennar.
Kostnaðurinn af þeim ráðstöf-
unum var að sjálfsögðu greidd-
ur af þegnunum með auknum
sköttum og álögum. Með hverju
árinu, sem leið þurfti þó stærri
upphæðir til að brúa bilið, því
framleiðslukostnaðurinn hækkaði
án þess verðlaginu á hinum er-
lendu mörkuðum þóknaðist að
fylgja honum. Að lokum var svo
komið, að þurft hefði 150 millj.
kr. til að brúa bilið, en þá sáu
menn að svo gat ekki gengið
lengur, því enginn kom auga á
hvernig ætti að innheimta þær
sívaxandi fúlgur af skattþegn-
unum. Var þá gripið tH þéss ráðs
ins hins vegar með nokkru álagi
á vissan hlut gjaldeyris þess, sem 1
fæst fyrir nokkrar tilteknar af-
urðir, en sá gjaldeyrir er aftur
notaður til kaupa á vissum vör-
um utanlands frá. Enginn vafi
er á því, að þó ekki sé tekið tillit
til þeirra gifurlegu erfiðleika,
sem á því eru að innheimta eftir
venjulegum leiðum þá skatt.a,
sem til þess þyrfti að standa
undir fiskábyrgð í dag, þá er
bátagjaldeyrisfyrirkomulagið
miklu heppilegra m. a. og fyrst
og fremst fyrir það, að það örfar
til aukinna afkasta í framleiðsl-
unni og hefur það komið greini-
lega fram á undanförnum árum,
svo ekki verður um villzt. Með
þessum aðgerðum hafa stjórnar-
völdin viðurkennt, að sjávarút-
vegurinn á þess engan kost að
standast hinn aukna framleiðslu-
kostnað með þeim meðölum, sem
hann ræður yfir og aðgerðir rík-
isvaldsins verða að koma til.
AFSTAÐA
STJÓRNARANDSTÖÐUNNAR
Andstöðuflokkar núverandi
ríkisstjórnar hafa að vísu frá upp-
hafi látið svo, að þeir væru mjög
andvígir þessum ráðstöfunum og
gefið þeim ýmis ófögur heiti. A
aðrar raunhæfar leiðir til bjarg-
ar hafa þeir hins vegar ekki getað
bent.
En þó vildi svo einkennilega
til, að í upphafi þessa árs þegar
ríkisstjórnin taldi eftir atvikum
eðlilegt að draga lítið eitt úr
bátagjaldeyriskerfinu þá risu
þessir sömu aðilar upp og töldu
hreinustu goðgá að láta sér detta
slíkt í hug. Þetta var sem sé
eftir allt saman ekki svo bölv-
að.
Allmikils misskilnings, svo
ekki sé fastar að orði kveðið,
virðist gæta hjá mörgum á að-
stöðu sjávarútvegsins. Er ekki
óalgengt að heyra menn tala um
styrki og styrkjakerfi, þar sem
bátagjaldeyrisfyrirkomulagið er.
Þessum mönnum virðist ekki
vera það ljóst, að með þessu
fyrirkomulagi er einungis verið
að endurgreiða það, sem tekið
hefur verið af sjávarútveginum
á einn eða annan hátt í of háum
kostnaði, hvort sem um er að
ræða kaupgjald eða óeðlilega
dýrar iðnaðarvörur eða þjón-
ustu eða þá eitthvað annað.
OF MIKLAR KRÖFUR
GERÐAR
Togaraútgerðin stóðst lengur
þá raun, sem á hana var lögð, en
þó kom þar, að á s.l. ári var
hallareksturinn orðinn óviðráð-
anlegur. Skal sú saga ekki rakin
hér, enda á að sjálfsögðu allt hið
sama við um þá útgerð og áður
var sagt um bátaútgerðina. Vandi
togaraútgerðarinnar var þó leyst-
ur á annan hátt með því að inn-
heimta skatta af bílum og nota
þær tekjur til greiðslu ákveðinn-
dr upphæðár á hvern úthaldsdag
skipanna. Til grundvallar liggur
héír hið sama eins og áður segir,
að gerðar eru meiri kröfur til
þessarar útgerðar um útgjöld en
söluverð afurða hennar á erlend-
um markaði leyfir henni að
standa undir.“
MARKAÐSVERÐIÐ RÆÐUR
Davíð Ólafsson lauk ræðu sinni
með þessum orðum:
Hér ber allt að sama brunni.
Sjávarútvegurinn getur ekki
staðið undir meiri reksturskostn-
aði en þeim, sem söluverð af-
urða hans á erlendum mörkuðum
leyfir. Hverjar þær kröfur, sem
til þess leiða, að framleiðslu-
kostnaðurinn fari fram úr því
marki hljóta að leiða til óhjá-
kvæmilegs tapreksturs, sem ekki
verður greiddur á annan hátt en
með sköttum í einhverri mynd,
og sem þjóðin ekki kemst hjá
að greiða, eða með beinni lækk-
un á gengi krónunnar. Hér er
einmitt um að ræða eitt mesia
vandamál sjávarútvegsins og ís-
lenzks þjóðarbúskaps í heild og
ég leyfi mér að fullyrða það, a'ð'
efnahagsleg velferð íslenzkut
þjóðarinnar veltur meira á því
en nokkru öðru, að henni skilj-
ist hvert raunverulegt samhengi
þessara hluta er.
MIKLAR UMRÆÐUR
A'ð lokinni framsöguræðu tók
fyrstu til máls Sigurður Egilsson,
framkvæmdastjóri LÍÚ. Ræddí
hann m. a. um hinn þýðingar-
mikla þátt sjávarútvegsins í þjóð
arbúskapnum. Upplýsti hann, að
gjaldeyrisöflun hvers togara
hefði á s.l. ári numið frá 8—11
millj. króna. Hann kvað yíir 300
vélbáta hafa tekið þátt í síðustu
vetrarvertíð við Faxaflóa og Vest
mannaeyjar. Væri lauslega áætl-
a -.Hi á bát hafi numið 1,5
rniixj. króna í útflutningsverð-
mæti. Sigurður Egilsson taldi að
togararnir væru nú reknir með
að jafnaði 1100 þús. kr. halla á
ári hvert skip, en þar á móti
kæmi 600.000 kr. styrkur í rekst-
ursstyrk samkvæmt ákvörðunum
ríkisstjórnarinnar. Hann kvað
heildartap vélbátaflotans hafa
numið um 30 millj. króna árið
1953 og hefði það varla orðið
minna á s.l. ári.
Næstur talaði Kannes Jónsson,
sem bar fram nokkra gag irýni
á ýmsar upplýsingar úívegs-
manna.
SAMKEPPNIN VIÐ AÐRAR
ÞJÓÐIR
Þá tók til máls Sveinn Bene-
diktsson, útgerðarmaður. Bentí
hann m: a. á, að sjávarútvegur-
inn væri eini atvinnuvegur þjóð-
arinnar, sem seldi framleiðslu
sína í samkeppni við aðrar þjóð-
ir á erlendum mörkuðum. Ræddi
hann afkomu útvegsins á undan-
förnum árum og skýrði m. a.
frá því, að hann yrði að greiða
yfir 75% hærra kaup við vinnslu
fisksins í landi en Norðmenn. ís-
lenzkur sjávarútvegur gæ1i ekkí
velt byrðunum yfir á aöra af
auknum framleiðslukostnaði sín-
ÚTVEGURINN OG LIFSKJORIN
Finnbogi Guðmundsson útgm.
sem talaði næstur, kvað alla
aðra atvinnuvegi nota þann gjald
eyri, sem útgerðin aflaði. Lífs-
kjör almennings byggðust fyrst
og fremst á afköstum útgerðar-
innar. Ræddi hann síðan um af-
urðasöluna og rekstursfj árþörf
sjávarútvegsins.
Ennfremur talaði Þorkell Sig-
urðsson vélstjóri, og stóðu um-
ræður yfir, er blaðið fór í prent-
un.
Fór þessi fundur Varðarfélags-
ins ágætlega fram og sýndi mik-
inn áhuga fyrir því viðfangsefni,
sem þar var til umræðu.
BERLÍN — Bifreiðaslys á vegum
V-Þýzkalands urðu rúmlega 11
þús. manns að bana á s.l. ári, seg-
ir í skýrslu stjórnarinnar, sem
nýlega er komin út.