Morgunblaðið - 12.05.1955, Blaðsíða 2

18
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 12. maí 1955
Rœða ÓSafs Thors forsœtisráöherra
Frh. af bls. 17.
Er þetta innifalið í greindum
upphæðum.
Þessar tillögur ríkisstjórnar-
innar verða endanlega sam-
þykktar á Aiþingi á morgun.
MIKILVÆG ÚRRÆÐI
Við sem að þessari löggjöf
stöndum, væntum þess að hún
íeíi í sér mikilvæg úrræði til
varanlegrar lausnar á húsnæðis-
vándamálunum. En eins og allir
vitá hefur þörf almennings, og
þá 'ekki sízt hinna efnaminni,
lengi kallað hárri röddu til hins
opinbera um hjálp til þess að
þjóðífélagsþegnarnir fái leyst úr
eihhi frumstæðustu og brýnustu
lífsþörfinni, þeirri, að geta eign-
azt þak yfir höfuð sitt og ást-
viná1 sinna. Er það stjórnarlið-
um Vissulega jafnt til gleði sem
sómá, að hafa nú heyrt þessar
xaddir og hlýtt þeim. Við þykj-
umst með því einnig hafa heyrt
rödd okkar eigin samvizku og
hlýtt henni.
í sambandi við afgreiðslu þessa
máls skeðu þau undur að ýmsir
stjómarandstæðingar, þó ekki
Þjóðvarnarmenn, ýmist sátu hjá
við atkvæðagreiðslu, eða greiddu
atkvæði móti frumvarpinu.
ATHAFNASÖM OG
DUGMIKIL STJÓRN
Það, sem ég nú hefi greint
sýfiir, að á stuttum valdatíma
hefir stjórnin efnt flest sín fyr-
irheit og með því sannað, að
hún er athafnasöm, dugmikil,
víðsýn en raunsæ framfarastjórn,
sem skilur þarfir þjóðarinnar,
leitar að úrræðum til að full-
nægja þeim og finnur þau. En
samfara efndunum, hefur stjórn-
in áð sjálfsögðu glímt við marg-
an óg margvíslegan vanda. Nefni
ég þar til síldarleysi fyrir Norð-
uriándi, veiðibrest haustvertíðar-
innar í Faxaflóa, mæðiveikina og sem voru einn og átta, og koma því hausinn er veikur og mag-
margt annað svipaðs eðlis. Þá af fjöllum ofan, alveg eins og
hefir stjórnin og borið fram til hugaróraxnir um vinstri stjórn.
sigurs mörg þörf og merk um-
bótamál, svo sem bókasafnsírum- jjyað GÆTI SLÍK
varpið, frumvarp um fjármál gxJÓRN GERT?
skólanna, iðnskóla, læknaskipan, gn segjUIn nUj að vinstri stjórn
fiskveiðasjóð, aðstoð togurunum
til handa, framlengingu á merk-
ustu landbúnaðárlöggjöf og breyt
ingar á jarðræktarlögum o. fl. —
Ennfremur þokað áleiðis bygg-
ingu sementsverksmiðjunnar og
leitar nú lána til aukinna land-
búnaðarframkvæmda, til hafnar
in fæðist. Hvað myndi hún gera?
Hver yrði stefnan? Myndi hún
afgreiða fjárlögin án greiðslu-
halia, eins og Framsóknarflokk-
urinn vili, eða með t.d. 100 millj.
halla, eins og hinir væntanlegu
samstarfsflokkar hafa verið að
>?
bóta, frystihúsa, skipakaupa, svo myndast við að reyna? Myndi
nokkuð sé nefnt af öllu því, sem söluskattur haldast, eins og
sigrazt hefur verið á og vonir Framsóknarfiokkurinn vill eða
standa til að ráðið verði fram afnuminn, eins og hinir heimta?
úr. __ . Á verzlunin að vera sem frjáls-
| ust, eins og Framsóknarflokkur-
inn segist viija, eða ríkiseinokun
eins og nýju bandamennirnir
vilja, sumir hverjir a.m.k.
Svona mætti lengi spyrja.
Og hver yrði svo stefnan í ut-
HORJARMUP.
STJÓRNARANDSTÖÐUNNAR
Viðbrögð stjórnarandstöðunnar
eru ólík. Þegar stjórnin í önd-
verðu gaf fyrirheitin, treystist annkismálum?
engin til að véfengja að um mix- , ag afram samstarfi við
il þjóðþrifamál væri að ræða.
Gallinn væri aðeins sá, að lof-
frelsisunnandi þjóðir, eins og
„ . , Framsóknarflokkurinn vill, eða
or m yr u svi ín. n riu’ Þe6nr taka upp náið samstarf við þá,
stjórnarliðar hafa snúið svika-
brigzlum andstæðinganna í á-
þreiíanlegar efndir, virðist helzt,
sem stjórnarandstæðingar vildu
fegnir skifta á svikunum, sem
þeir spáðu og efndunum, sem
sem austan járntjalds búa, eins
og hinir vilja? Á að halla sér til
vesturs eða austurs? Ætli að slík
stjórn yi'ði ekki eitthvað undar-
leg í kollinum, svona eins og mað
„Heim er ég kominn og halla
undir flatt
þeir fengu. Þjóðin er á öðru urinn sem sagði:
máli.
Það er vandi að vera í stjórn
landsins, a. m.k. mikill vandi að
vera góð stjórn. En eymd, vesöld
og horjarmur stjórnarandstöð-
unnar bendir til þess, að það sé
nærri enn örðugra að vera sæmi-
leg stjórnarandstaða þegar vel-
viijuð og vitiborin stjórn situr
að völdum.
Ég kveð svo stjórnarandstæð-
ingana með enn meiri velvild en
virðingu.
Hngarórar um vinstri st;órn
Vinstri stjórn yrði stefnulaus
og ráðalaus, sjálfri sér sundur-
þykk og því dáðlaus og mátt-
laus, hreint stjórnmálaviðundur,
— svona einskonar, ja, svona
einskonar pólitískur hænu-hani.
Þetta vita allir, sem til þekkja,
og enginn betur en formaður
Framsóknarflokksins, sá séði og
æfði stjórnmálamaður.
ÝTT UNDIR VERKFALL
Vinstri stjórnar hjalið hefir
því aldrei átt við nein rök að
stvðjast, og engin alvara fylgt
því. Ég ann Hermanni Jónassyni ,
þessa sannmælis. Einhvern skaða 1
kann það þó að hafa gert, t.d. að
ýta undir kommúnista til verk-
falls. Einnig kann að vera að for-
maður Framsóknarflokksins hafi
skaðað sinn flokk, með því að
löggilda Þjóðvörn sem ákjósan-
legan flokk til stjórnarsamstarfs,
sem þá auðvitað enginn glæpur
er að veita brautargengi við Al-
þingiskosningar. Og enn kann að
vera, að bændur treysti því meir
á Sjálfstæðisflokkinn, sem
vinstra bros formanns Framsókn-
arflokksins verður blíðara, og
leiti því í enn ríkari mæli trausts
og halds hjá Sjálfstæðismönnum
en nokkru sinni fyrr. Er það vel
farið og vel þegið.
þeirra. Varð aldrei ágreiningur
okkar í milli um neitt, sem máli
skipti. Við bárum þannig t. d.
allir ábyrgð á því, sem nú eftir á,
sætir nokkurri gagnrýni, að lög-
reglan hafði ekki haft sig nægi-
lega í frammi, enda þótt tillagaa
um þá hlédrægni kæmi frá hæst-
virtum dómsmálaráðherra. — Ég
tel mér heiður að því að hafa
samþykkt þá tillögu Bjarna Bena
diktssonar, og sé enn betur nú,
en þegar hann bar hana fram, a<5
það var viturlega ráðið. Öll var
stjórnin líka á einu máli um
stoínun atvinnuleysistrygginga
og öll fylgdist hún með málinu
á lokastigunum, til þess að kveða
upp úr um, hvort hún vildi standa
við framlög ríkissjóðs við aðstæð-
urnar frá degi til dags.
Meiðingar verkiallsins:
Kjarahætar eða þvenandi
baupmdttnr Ionnanna
Þá ætla ég að víkja örfáum
oi'ðum að talinu um vinstri stjórn.
Geri ég það m.a. vegna margra
fyrijrspurna, sem mér hafa borizt
frá flokksbræðrum mínum víðs-
vegar af landinu, og bið þá um
leið velvirðingar á, að mér hefir
ekki unnizt tími til að svara bréf-
um þeirra.
Það er með vinstri stjórnar
kvillann líkt og mæðiveikina.
Hafín leynist alltaf með einstaka
manni eins og mæðiveikin í kind
og kind, en mæðiveikinni mæta
menn með niðurskurði og fjár-
skiptum og hættan líður hjá.
Að þessu sinni hófst vinstri
st.jófnar faraldurinn með út-
varpsræðu, sem formaður Fram-
sóknarflokksins flutti á síðast-
liðnú hausti. Hann reyndi þá að
teljá kjósendum sínum og þjóð-
inni trú um, að allt væri betra
en samstarf núverandi stjórnar-
flokka, sem hann þó hafði tekið
þátt í sem ráðherra frá því í marz
1950 þar til í september 1953.
Hv. 5. þingm. Reykvíkinga Jó-
hann Hafstein talaði næstur, og
sagði eitthvað á þá leið, að for-
maður Framsóknarflokksins hefði
nú gefið bændum í Framsóknar-
fiokknum umhugsunarefni. Bænd
urnir myndu ef til vill hugsa
meir um þetta en formaðurinn
kærði sig um.
Var nú kyrrt um málið um
skeið. En brátt tók Tíminn að
skýra og verja þessi ummæli for-
xnannsins. Ástæðan var án efa
sú, að óánægju hafði orðið vart
utan af landgbyggðinni, enda
vítað að bændur í Framsóknar-
ilokknum telja sínum hag bezt
borgið með samstarfi við hinn
bændaflokk landsins, Sjálfstæðis-
flokkinn, en nær allir bændur
landsins eru sem kunnugt er í
þessum tveim flokkum.
VÍTI TIL AÐ VARAST
Formaður Framsóknarflokks-
ins er enginn veifiskati. Hann
harðnaði við andstöðu flokks-
manna sinna og rak á rembihnút-
inn með langri áramótagrein,
Eg held sem sagt, að menn
þurfi hvoi'ki að óttast stórubólu
né rauða hunda eða vinstri stjórn.
Áhyggjueínin eru önnur. í
mínum huga er hið síðasta verst.
Ég óttast afieiðingar verkfallsins.
Um áramótin virtist allt horfa
sæmilega. Atvinna var meiri og
þrunginni ádeilu á Sjálfstæðis- j öruggari en dæmi eru til. Af-
flokkinn. I koma betri en nokkru sinni fyrr.
Ég öreg í efa að formaður I Visitaian haíði að heita má liald-
Framsóknarflokksins hafi nokkru izt óbreytt í 2Vz ár. Verzlunar- og
sinni haft trú á því, að auðið athafnairelsi fór vaxandi. Reikn-
yxði að koma á laggirnar vinstri ingar gegn útlöndum stóðu vel
sijórn, hvað þá að til farsældar j og fiestar loftvogir efnahagslífs-
yröi. Hann veit vel, að flestir ‘
höfuðieiðtogar Framsóknar-
rnanna, innan og utan þings, líta
sömu augum á máliö sem bænd-
ur í Framsóknarflokknum. Þeir
telja þesskonar vinstri stjórn víti,
sem varast beri, líka af því, að
hún yrði öruggasta ráðið til þess
að tryggja Sjálfstæðisflokknum
meirihluta á Alþingi, en það vilja
Framsóknarmenn að sjálfsögðu
forðast, þótt sambúðin sé sæmi-
leg. Þar við bætist, að sumir
rauðu flokkarnir, sem til var biðl
að, eru alls ekki í tilhugalífi. —
Þjóðvörn skoðaði samstarfstil-
boðið sem veiðibrellu. Með stjórn
arsamstarfi ætli Framsókn fyrst
og fremst að ná kjósendunum
aitur frá Þjóðvörn. í Alþýðu-
flokknum er ein fróm sál, sem
heitþráir þetta samband Aðrir
eru ýmist hikandi eða andvígir
því. Kommúnistar vilja í stjórn,
jafnt þessa stjórn sem aðra, að-
eins í stjórn. En þá langar að
komast þangað lifandi. Formað-
ur Framsóknarflokksins hefir
hinsvegar kraíizt þess, að þeir
skeri sig í tvennt: Möskva-komm-
únista, sem hann neitar að með-
ganga, og Framsóknar-kommún-
ista, sem hann segist þekkja ætt-
armótið á vegna frjálsmannlegs
svipmóts og vinstri lyktar. —-
Kommúnistar munu því rann-
saka, hvort þeir eru rnaðkur eða
rnaður. Úrslitin eru óviss og þar
með vinstri stjómin, þótt ekki
væri aðrir meinbugir á.
Af þessu sést, að þingmenn
vinstri stjórnar myndu varla
verða fleiri en jólasveinarnir,
íns spáðu kyrrð og batnandi af-
komu.
I áramótahugleiðingum, sem ég
flutti í útvarp á gamlárskvöld,
bað ég þjóðina að meta réttilega
sitt íarsæla hlutskipti, rasa nú
exvki um ráð fram, en una glöð
við sitt. Eg lýsti þeim ótta, að
hækkað grunnkaup í landinu
myndi að öðru óbreyttu geta
teflt krónunni í voða. Ég sýndi
fram á, að fall krónunnar væri
þjóðarböl og skoraði á menn að
slá skjaldborg um verðgildi henn-
ar.
Stjórnarandstæðingar guldu
við illkvæðum einum. — Þeir
reyndu að telja almenningi trú
um, að aðvörunarorð mín væru
grimuklæddar hótanir, sem lýstu
iliviija í garð launastéítanna.
FRÁLEITAR KRÖFUR
Skömmu síðar hófst mikil kaup
deila. Kröfui'nar sem fram voru
bornar voru svo æðis gengnar, að
sérhver sæmilega fróður maður
sá, að samþykkt þeirra hlaut að
leiða til gengisfalls. Ekki höfðu
atvinnurekendum borizt kröfur
þessar, margbrotnar, flóknar og
þjóðhættulegar, fyrr en yfirvofði
verkfall. Nokkur frestur var þó
veittur til að athuga þær, enda
vinna lítil í höfninni með því, að
skip voru ekki að landi komin
eftir matsveinaverkfallið.
Fyrr en varði skall óveðrið á.
Undir forystu kommúnista var
stofnað til víðtækra verkfalla,
sem skyndilega og geigvænlega
lömuðu atvinnulíf þjóðarinnar.
Ríkisstjórnin skarst nú í málið
og beiddist þess, að aðilar féllust
á að fresta deilunni þar til nefnd
skipuð umboðsmönnum ríkis-
valdsins og aðila gæfist kostur á
að rannsaka gjaldgetu atvinnu-
rekstursins, svo auðið yrði að
gera sér grein fyrir, hvort hann
þyldi þessar kauphækkanir.
Atvinnurekendur féllust á
þessa ósk, en umboðsmenn verka
lýðsins höfnuðu henni, þar eð
hún væri of seint fram komin.
Átti sú viðbára cldci við rök að
stvðjast, því vart höfðu höfuð-
kröfurnar verið fram bornar fyrr
en hæstvii'tur dómsmálaráðherra
bar fram uppástungu um þessa
nefndarskipun. En auðvitað var
ekki hægt að dæma um kröfurn-
ar fyrr en menn þekktu þær.
MIKID ÓHAPP
Það var mikið óhapp að þessum
tilmælum ríkisstjórnarinnar var
hafnað, og gegnir raunar furðu,
því allir vita, að kauphækkanir,
sem ekki byggjast á batnandi
verzlunarárferði, eða aukinni
framleiðslu, leiða ekki til kjara-
bóta heldur til krónufellingar.
Þegar hér var komið gat stjórn-
in við ekkert ráðið og hafðist
ekki að um skeið, en aðilar átt-
ust við. Hinn ágæti og mikilhæfi
sáttasemjari, Torfi Hjartarson,
sem allir telja manna hæfastan
til að gegna hinu vandamikla
embætti sáttasemjara, reyndi
stöðugt að miðla málum, þótt lít-
ið þokaðist áleiðis. Sáttasemjari
óskaði síðar að stjórnin skipaði
honum menn til aðstoðar. Var það
tafai'laust gert og vel til vandað
um val manna.
Gekk nú enn um skeið án í-
hlutunar stjórnarinnar. En þar
kom að ríkisstjórnin tók upp
frekari afskipti af málinu og átti
að iokum allmikinn óbeinan þátt
í lausn þess. Vil ég að gefnu til-
efni íaka skýrt fram, að enda
þótt ég kæmi mest fram á loka-
stigi málsins, og þá fyrst og
fremst vegna óvenjulegra anna
félagsmálaráðherra, þá tók ég að
sjálfsögðu engar meiriháttar á-
kvarðanir án samráðs við sam-
starfsmenn mína og samþykkis
TILGANGURINN 'AÐ )
STEYPA STJORNINNI
Ég veit að öll sáttanefndin und-
ir forystu Torfa Hjartarsonar
vann sleitulaust að sáttum. En
máiið var óvenju vandmeðfarið.
Gjaldgeta undirstöðu atvinnuveg
anna þoldi að mínu viti ekki kaup
hækkanir. Kröfurnar, sem fram
voru bornar voru hóflausar, og
til smekkbætis var svo látið
fylgja, að tiigangurinn væri að
steypa ríkisstjórn, sem styðst við
fylgi 37 þingmanna af 52, — rík-
isstjórn, sem frá öndverðu þó var
ætlað að leysa verkfallið. — Til
skjalfestingar þessum byltingar-
hug, gerði Alþýðusambandið sig
að því veraldarviðundri, að bjóð-
ast til að hafa forgöngu um mynd
un nýrrar ríkisstjórnar og hafði
þó til þess ekkert þingfylgi, utan
forseta sinn, Hannibal Valdemars
son:
Út réri einn á báti
-xigjinduí í skinnfeldi.
r
I
Ingjaldur kom aldrei aftur. —
Hannibal heldur ekki. Hann fórst
á stjórnarskaki.
í
AÐRIR SIGLA í KJÖLFARIÐ
Eftir 6 vikur leystist deilan,
Flestir fögnuðu. Ég er meðal
þeirra. En þó finn ég þörf á að
gefa skýringar.
Ég er enn sömu skoðunar og
ég var um nýárið. Ég harma því,
að aðvörunarorð mín voru að
engu höfð. Ég óttast, að verka-
menn hafi ekki fengið kjarabæt-
ur vegna þcss, að nú sigla aðrar
stéttir í kjölfarið, sumar sam-
kvæmt lögum, aðrar vegna for-
dæmis. Þannig hefir alltaf farið
og þannig fer nú. Jafnframt
hækka skattar og álögur svo að
hið opinbera fái staðið undir af-
leiðingum kauphækkananna. Þeg
ar komið er á leiðarenda, hafa
allir fengið fleiri krónur. En þær
verða smærri, þótt auðvitað verði
reynt að forðast að viðurkenna
verðfellingu krónunnar með þv|
að breyta skráðu gengi hennar.
Þetta ætti fólk nú að vera farið
að skilja.
‘í
IIVERNIG BJARGAST [
ÚTVEGURINN? \
Hitt er svo óráðin gáta, hvernig
t.d. útvegurinn fær risið undisi
þessum kauphækkunum. En þæfl
verða um eða yfir 20% þegar með
er talin sú hækkun vísitölunnar,
sem af þeim leiðir vegna hækk-
aðs verðlags Jandbúnaðarafurða
og fleira. [
Það, sem skeð hefir eftir sejj
vikna baráttu, sem kostar þjóð-.
ina offjár, er því það, að krónarj
hefir rýrnað í gildi, en litlar lík-
ur eru til að vei'kamenn hafi feng
ið aðrar kjarabætur en þá þær,
sem felast í atvinnuleysistrygg-.
ingunum. f
Samfara þessu er vofeifleg
hætta færð yfir atvinnu- og fjár-
málalíf þjóðarinnar.
Þetta er því hörmuleg saga. \
Frh. á bls. 1%