Morgunblaðið - 08.07.1955, Blaðsíða 7

Föstudagur 8. júií 1955
i« 1 1 * 4 J * 'l ' * - * ■ ‘ - 1 1 •••
MORGU /V BLAÐIÐ

VPVT
Cauiaborgarliðlð kemur í
t kvöld kemur hingað sænskt knattspyrnulið i boði Klt. Er það
meistaraflokkur Gautaborgar-liðsins BK Hác.ken, sem er nú í II.
deild „All svenskan*. — Eftir fregnum að dæma, er þetta harð-
snúið lið, sem hefir náð ágætum árangri, sérstakiega með stutt-
um samleik. — Má búast við, að leikir þess hér verði skemmti-
legir og jafnir. Hácken keppir fyrsta leik sinn hér við KR kl. 5
á laugardag, en næsti leikur þess verður á mánudag við Val. —
Væntanlega keppa Svíar svo við Akurnesinga á miðvikudag og
Reykjavíkurúrval á föstudag. — Meistaraflokkur KR fer utan
1 ágúst í boði þessa sænska liðs.
HIÐ smekklega upplýsingarit
„Facts about Iceland“ er nú
komið út í 5. útgáfu á vegum
Bókaútgáfu Menningarsjóðs. —
Ólafur Hansson
Höfundur þess er Ólafur Hans-
son, menntaskólakennari, en
Peter G. Foote, háskólakennari,
þýddi það á ensku.
Bókin er 80 bls. að stærð, sett
með mjög drjúgu letri, prýdd
fjölda mynda, ásamt uppdrætti
af íslandi. Efni bókarinnar skipt-
ist í 17 kafla, er fjalla um land-
ið, þjóðina, byggð og bæi, merk-
isár íslandssögunnar, stjórnar-
hætti, utanríkismál, trúarbrögð
og kirkju, uppeldismál, félags-
mál, íþróttir, samgöngur og
ferðalög, sögustaði, menningu,
þjóðarbúskap og atvinnuvegi, og
loks er stutt æviágrip nokkurra
þjóðkunnra íslendinga. Aftast t
bókinni er þjóðsöngurinn bæði
texti og nótur, og ensk þýðing á
textanum, gerð af Arthur Gook
ræðismanni.
„Facts about Iceland“ er fyrst
og fremst gefin út sem fræðslu-
og upplýsingarit um ísland og
handbók fyrir útlendinga og aðra
þá, er fræðast vilja um ísland
og kynna það og íslenzku þjóðina
erlendis.
Fyrsta útgáfan af „Facts about
lceland" kom út árið 1951. Með
þessari síðustu útgáfu er heildar-
upplag bókarinnar kornið upp í
33.750 eintök. Sýnir þetta að
bókin hefur komið í góðar þarf-
ir og orðið vinsælt kynningarrit
um land okkar og þjóS.
Fáar íslenzkar bælsur hafa
komið út eða selzt í svo stóru
upplagi. Þess skal getið, að hluta
af upplaginu hefur verið varið
til landkynningar sérstaklega,
m. a. á vegum utanríkisráðuneyt-
isins.
s
TILBOÐ
óskast í 6 manna bifreið model 1947. — Bifreiðin er
til sýnis í áhaldahúsi voru við Álfaskeið Hafnarfirði,
og verður tilboðum veitt móttaka þar á staðnum —
Upp! í símum 9027 og 9458.
BRUNABÓTAFÉLAG ISLANDS
Meistnndélag hósnsniða
í Beykjavik
heldur aðalfund laugardaginn 9. þ. m. í Baðstofu iðn-
aðarmanna.
Dagskrá samkvæmt lögum félagsins.
STJÓRNIN
SUMARIÐ 1942 varð Birni
Björnssyni, stórkaupmanni í
Lundúnum, reikað um Regent
Street. Honum varð starsýnt á
gluggasýningu Linguaphone Insti
tute og kom þá til hugar að spyrj-
ist fyrir um það hjá þeirri stofn-
un, hvort nokkur tök væru á því
ið gefa út íslenzkt Linguaphone
rámsskeið. Þessi tilviljun hefir
h> borið þann ávöxt, að út er
comið íslenzkt; Linguaphone-nám
;keið. Nú eru liðin 13 ár, síðan
rugmyndin varð til. Til þess að
irinda henni 1 framkvæmd hefir
Ijörn Björnsson hvorki sparað
é né fyrirhöfn, og óhætt er að
ullyrða, að án forystu hans og
járframlaga væri málið ekki
tomið í höfn, og það er mikið
/afamál, að nokkru sinni hefði
verið hafizt handa, ef hann hefði
ekki beitt sér fyrir málinu. Hon-
um ber þvi um fram allt að þakka
það, að námsskeiðið varð til.
íslenzka Linguaphone-nám-
skeiðið veitir erlendum mönnum,
sem hug hafa á því að læra ís-
lenzku, miklu betri taekifæri en
áður var til þess að afla sér
þekkingar á tungu vorri. Miðað
við allt mannkyn eru þeir vitan-
lega fáir, sem leggja stund á ís-
lenzkt mál Mál læra flestir af
hagnýtum ástæðum. Þeir eru
miklu fleiri, sem læra ensku til
þess að hafa af því viðskipta-
legan hagnað eða létta sér lífs-
baráttuna en til þess að geta les-
ið leikrit Shakespeares á frum-
málinu. Mál smáþjóða hafa hér
þó nokkra sérstöðu. Flestir þeir,
sem læra íslenzku, gera það af
menningaráhuga. Margir þeirra
eru niálfræðingar, sem vita, að
ógerlegt er að skilja þróun germ-
anskra mála án þess að kunna
íslenzku. Aðrir eru sagnfræð-
ingar eða bókmenntamenn, sem
kanna vilja norræna sógu eða
íslenzkar bókmenntir Af þessum
sökum verða flestir þeir, sem
nema íslenzku, eins konar menn-
ingarfulltrúar íslands í heima-
löndum sínum. Allt, sem léttir
erlendum mönnum að læra ís-
lenzku, stuðlar því beinlínis að
kynnum á íslenzkri menningu og
aflar okkur vina meðal. annarra
þjóða. Útgáfa Linguaphone-nám-
skeiðsins er veigamikill þáttur í
þessari kynningarstarfsemi. Birni
Björnssyni, sem er frumkvöðull
verksins, ber auðvitað fyrst að
þaklta, en auk þess þeim sér-
fræðingum, sem hann fékk til
þess að annast útgáfuna. Aðal-
mennirnir í þeim hópi eru dr.
phil. Stefán Einarsson prófessor,
sem samdi námsskeiðið, dr. phil.
Björn heitinn Guðfinnsson, sem
æfði þulina, teiknarinn Herbert
Gwynn, sem teiknaði hinar prýði-
legu myndir, sem skreyta bók-
ina, auk ýmissa annarra sér-
fræðinga frá Linguaphone Insti-
tute.
— O —
Ég hefi um nokkum tima haft
íslenzka Linguaphone-námsskeið
ið undir höndum. Ég notaði það
lítilsháttar við kennslu í Háskól-
anum á liðnum vetri og kynnti
i mér rækilega reynsluplötur, sem
, mér voru sendar. Ég hefi þannig
haft góð skilyrði til bess að at-
huga námsskeiðið, og á þeim
kynnum er dómur minn um það
reistur.
I Upptaka textans á plötur er
prýðileg, enda gerð i Lundúnum
af sérfræðingum Linguaphone
Institute, en sú stofnun hefir
vitaskuld völ beztu tækja og
færustu manna á þessu sviði.
Fimm menn lásu námsskeiðið á
plötur, þau Gunnar Eyjólfsson
leikari, Jón J. Þorsfteinsson kenn-
ari, Karl ísfeld rithöfundur,
Ragnhildur Ásgeirsdóttir kenn-
ari og Regína Þórðardóttir leik-
kona. Bjöm heitinn Guðfinnsson
hafði valið þetta fólk til þess að
lesa námsskeiðið á plötur og
þjálfað það í framburði. Björn
réð því einnig, hver f-amburður
var notaður. Það er ^ami fram-
burður og hann mælti með í bók
sinni Breytingum á framburði og
cirsson
stafsetningu (Rvk. 1947). Sá fram' vegar ekki mikið. Þó mætti nefna
burður er að meginstofni norð- að bekkur í leikhúsi er kállaðux/
lenzkur. En aðeins tveir þeirra, röð (38. æfing). Þá er og orðiö
er lesið hafa á plötumar, eru gott nokkrum sinnum notað 'i
norðlenzkir að uppruna, þeir Jón samböndum, sem Englendingav
J. Þorsteinsson og Karl ísfeld. segja well, en íslendingar jæjo.
Einhvernveginn virðist mér fram eða eiiunitt það (sbr 36. og 421
burður þeirra eðlilegastur. Lest- æfingu). Slík notkun orðsins goté,
ur Jóns J. Þorsteinssonar, sem er er að minnsta kosti fremur fá-
aðalþulurinn, er að mínum dómi titt á íslandi.
óaðfinnanlegur. Ég efa, að unnt Greinilegt er, að stefnt er að
hefði verið að fá heppilegri mann því að vanda eftir föngum málið'
til þessa starfs. Önnur kvennanna á textunum, og skal ég sízt lastni
ber ekki réttilega fram orð eins þá viðleitni. En á stöku stað t?
og banki. Hún ber að vísu fram þressari bók virðist mér gæta|
raddað nefhljóð og fráblásið k,1 þess, að kalla mætti ofvöndun
en atkvæðaskilln koma ekki á máis. Venjulegur ísiendingur
réttum stað. Ég læt ósagt, að. mundi lýsa verknaðinum að:
þetta komi að sök byrjendum í ’kveikja (eða slökkva) á vlðtækif
íslenzkunámi, en það liljómar illa þannig, að hann væri fólginn fi
í eyrum þeirra, sem vanir eru því að snúa takka. í 44. æfingu
norðlenzkum framburðL Ýmis- er þetta nefnt að snúa snerli.
legt fleira mætti að framburði Það er að visu athugandi, hvort
finna, t. d. er orðið Evrópufrægð ekki væri rétt að taka orðið
(í 48. æfingu) borið fram sem sncrill upp um alla takka, sem
tvö orð, og gæti það orðið til þess, snúið er. En Linguaphone-nám
að menn, sem ekki væru öllum skeiðið er ekki réttur vettvang-
hnútum kunnugir, misskildu ur til þess að koma nýyrðum eðn
setninguna. j nýmerkingum á framfæri. Aí
Þeir gallar, sem ég hefi nú líkum toga er það smmnið, að:
'minnzt á, eru smávægilegir. kústur eða sópur er kallaður
Björn Guðfinnsson hefír áreið- sofi. Orðið sófl er að visu ágætf:
anlega lagt mikla rækt við að íslenzkt orð, en aldrei hefi ég
þjálfa þulina, en hann gat því heyrt íslenzka húsmóður nota
miður ekki verið viðstaddur, er það um þennan hlut. Illa kanni
upptakan fór fram. Efa ég ekki, ég við það. að víða i námsskeið
að hann hefði rekið eyrun í þessa, inu er notað þakk. Langflestirj
galla og lagfært, ef hann hefði j íslendingar segja títkk. en stökuj
haft tækifæri til. Með því að sinnum hefi ég heyrt menn, sem i
meginatriði framburðarins eru
norðlenzk, hefði verið eðlilegra
að velja eintóma Norðlendinga
tíl upplestrarins, því að fram-
burður, sem menn læra á fuli-
orðins aldri, verður aldrei eins
eðlilegur og sá, sem þeir hafa
tíðkað frá bernsku. En vel ma
vera, að örðugleikar hafi verið
á bví að skipa liðið þannig. Um
það má vitanlega deila, hvort
Tétt hafi verið að samræma fram-
burðinn á þann hátt, sem dr.
Björn gerði En um það mál skal
ekki fjallað á þessum vettvangi.
— O —
Textana hefir dr. Stefán Ein-
arsson samið. Þeir eru með líku
sniði og í öðrum Linguaphone
námskeiðum, en eru vitanlega
samræmdir íslenzkum aðstæð-
um. Samning textanna hefir yfir-
leitt tekizt vel. Þeir eru á vönd-
uðu máli og víðast liprir og eðli-
legir. En vitanlega má ýmislegt
að þeim finna eins og öllum
verkum, er mennskir menn hafa
gert.
Efni textanna er að sumu leyti
úrelt, enda eru nú liðin tíu ár,
síðan þeir voru samdir, og sex
ár, síðan þeir voru lesnir á plöt-
sérstaklega vilja vanda mál sittij
segja þökk í þess stað. En af-j
greiðslufólk í búðum og öðrum,
stofnunum er ekki sérstaklega að:
fárast um síikt. Það segir takk.
Þá ber þess og að gæta, að
fcurteisi er innflutning-vara á ís-
landi og flest oxð, sem hana
tákna, eru af erlendum toga
spunnin. Orðið takk mætti vel >
fljóta með þeim.
Heildarniðurstaða mín er sú, j
að Linguaphone-námsskeiðið sé
í öllum aðalatriðum vel úr garði
gert. Ég bið menn að bugleiða,
að það er ekki hrist út úr erm-
inni að semja slíkt námsskeið
eða undirbúa það á annan hátt.
Samning textanna krefst meiri
nákvæmni en samning texta í
venjulega kennslubók, meðal ann
ars vegna þess að hér má engu
muna um lengd hvers kafla. Þá
er fjölbrevíni efnisins svo mikil,
að hún krefst mjög yfirgrips- j
mikils kunnleika á daaiegu máli. j
Og að vanda mál sitt, en hvika !
þó ekki frá því, sem venja býð- r
ur, er erfiðari raun en flestir ;
gera sér í hugarlund
. Linguaphone-námsskeiðið er
öllum til sóma, sem að því hafa
unnið. Að þvi er mikill fengur
ur. Eg nefni sem dæmi um þetta fyrir alla erlenda menn, sem ís-
atriði, að sagt er í 37 æfingu, að lenzlíU vilja nema, og alla, sem
óperur hafi ekki verið sýndar á kenna útlendingum íslenzku.
Islandi. Þá er og verðlag allt, Hafi þeir þökk>
sem að þessu
sem nefnt er, rangt, t. d. er sagt, þafa unnig
að sígarettupakkinn kosti kr.
2,50 (42. æfing). Það væri ósann-
gjarnt að skella skuldinni á höf-
unda fyrir þessa galla. Þeir urðu
vitanlega að miða við þann tima,
er bókin var samin.
Höfundur textanna, dr. Stefán
Einarsson, hefir langa hríð dval-
izt í Ameríku. Á þeim tíma, sem
hann hefir verið vestra, hefir
orðið gerbreyting á menningar-
háttum hér, og samfara því hefir
Halldór Halldórsson.
Halfs hiufi a!
Til mála
LONDON 6. júlí.
hefur komið að eyjan Malta I.
Miðjarðarhafi, ein af nýlendum
það gerzt, að málið hefir lagað ' Breta. fái þingfulltrúa í brezka
sig að þessari menningu. Dr. þinginu. Málið verður rætt á ráð-
Stefán hefir að vísu oft komið stefnu, sem Sir Anthony Eden
hingað heim og lært megnið af
þeim orðum og orðasamböndum,
sem tekin hafa verið í notkun.
Þó ber nokkuð á þ\í í náms-
skeiðinu, að hann notar önnur
orð og orðasambönd en þau, sem
hefur boðað til, um stöðu eyjar-
innar í brezka ríkinu
Fái Malta fulltrúa í brezka
þinginu, þykir það miög merki-
legt. þar sem ein af nvlendunum
verðuT með því hluti af Stóra-
nú eru venjulegust, um ýmis ný j Bretlandi Staða eyjarinnar verð-
menningarfyrirbæri. Og jafn-1 ur svipuð og staða Norður-
framt mætti benda á, að sumar j írlands.
lýsingar eiga ekki við hér. Ég | Fregninni um Mölturáðstefn-
hirði ekki að lengja mál mitt una, hefur verði fagnað af Attlee
með því að tina til einstök foringja stjórnarandstæðinga. —1
atriði. Einnig hefur frengninni verið vel
Enskra málsáhrifa gætir hins 1 tekið á Möltu.