Morgunblaðið - 30.07.1955, Blaðsíða 9

Laugardagur 30 júlí 1955
MORGVNBLAÐIÐ
V
,Litli‘ og ,Stóri‘ skemmtu kvikmynda-
húsgestum um allan heim í 20 ár
NÚ ERU liðin rúmlega sex ár,
síðan danski skopleikarinn
Harald Madsen lézt á Usseröd-
sjúkrahúsinu. Á sínum tíma var
hann þekktur um allan heim
sem „Litli“, en það er nú orðið
svo langt síðan „Litli og Stóri“
Stóðu á hátindi frægarinnar í
kvikmyndaheiminum, að upp-
vaxandi kynslóð þykir kvikmynd
ir þeirra þegar tilheyra „sögu
kvikmyndanna". í Danmörku
gengu þeir undir nöfnunum
„vitinn" og „hliðarvagninn“. —
„Stóri“ dó sjö árum áður en
dauða „Litla“ bar að höndum.
Um miðjan júlímánuð minnt-
ttst Danir þessara tveggja heims-
þekktu skopleikara sinna með
því að sýna gamlar kvikmyndir,
er þeir höfðu leikið í. Sýningar
þessar leiddu greinilega í ljós,
hvílíkum stakkaskiptum kvik-
myndalistin hefur tekið síðan
„Litli og Stóri“ áttu mestum vin-
sældum að fagna.
í TÆP 20 ár — frá 1921—1940
— voru skopleikararnir tveir
eftirlæti fjölmargra manna um
heim allan. Á þessum árum voru
danskar skopmyndir með Harald
Madsen og Carl Schenström í að-
alhlutverkum einhverjar vinsæl-
ustu kvikmyndir, er gerðar voru.
Síðustu árin var samt tekið að
halla nokkuð undan fæti, tal-
kvikmyndirnar skutu „Litla og
Stóra“ ref fyrir rass, og að síð-
ustu var ekki hægt að draga
fjöður yfir það, að baráttan var
Þessir tveir heimsfrœgu skopleikarar
biðu ósigur fyrir talkvikmyndunum
ísafjarðarbréf:
Stöðug atvinna í frystihúsinu — Framkvæmdum
hraðad við radarstöðina í Áðaivík — Rafveita ísa-
fjarðar kaupir nýja díselvél

„Litli“ sem Sancho Panza og „Stóri“ sem Don Quixote.
stutt heiti, sem auðvelt var að
muna.
★ ★ ★
í SKOPMYNDUNUM kom líka
fram mikil kímni — þrátt fyrir
fíflalætin — og siðferði mynd-
anna byggðist á góðlátlegri bjart
sýni. Skopleikararnir tveir tóku
venjulega þátt í því að handsama
ýmiss konar þorpara og sjá fyrir
því, að falleg stúlka og glæsileg-
ur ungur maður næðu saman.
Það var það lítið um ástarvellu í
kvikmyndunum, að böm á öllum
aldri höfðu gaman af þeim — en
nægilega mikið af slíku fyrir
fullorðna fólkið.
Töfrar myndanna voru fólgnir
í samleik „Litla“ og „Stóra“,
þessara tveggja andstæðu mann-
gerða — „Stóri“, hávaxinn, mjó-
„Stóri“ — Carl Schenström.
vonlaus. Síðasta kvikmyndin,
sem þeir léku í, hét „Góðir,
horfnir tímar,“ en þegar hún
birtist á léreftinu var öllum ljóst,
að góðu tímarnir voru horfnir
fyrir fullt og allt.
Átta árum síðar var reynt að
láta Harold Madsen leika á móti
sænska skopleikaranum, Carl
Reinholdz, sem átti að taka við
hlutverki „Stóra“. En þessi kvik-
mynd var gjörsamlega misheppn-
uð.
Það var dapurlegt, að „Litli“
og „Stóri“ skyldu ekki segja
skilið við heim kvikmyndanna,
meðan þeir stóðu á hátindi frægð
ar sinnar, vegna þess að þeir
höfðu verið einhverjir þekkt-
ustu og vinsælustu kvikmynda-
leikarar, er uppi hafa verið í
heiminum.
★ ★ ★
FLESTAR beztu myndir þeirra
voru bornar uppi af tveim aðal-
persónum — og leikstjóranum,
Lau Lauritzen. Það var „Lau“
— eins og hann var almennt
kallaður — sem fékk fyrst hug-
myndina að því að gera danskar
raðkvikmyndir með „Litla“ og
„Stóra“, sem flæktust víða og
lentu í margs konar ævintýrum.
Þegar fyrsta kvikmyndin, „Film,
Flirt og Forlovelse", var frum-
sýnd árið 1921, kom það strax í
Ijós, að viðvaningarnir tveir náðu
miklum tökum á áhorfendum. í
öllum löndum heims hrifust
menn af „vitanum“ og „hliðar-
vagninum", og þeir hlutu ýmis
gælunöfn „Long og Short“, „Pat
og Patachonx", o. fl.
Lau Lauritzen var líka nógu
snjall til að gefa kvikmyndunum
kjagaði hjólbeinóttur til og frá
og var svo ómótstæðilega klaufsk
ur — var sonur veitingamanns í
Silkeborg. Ungur að aldri tók
hann að starfa við hringleikahús,
fyrst í stað sem slöngutemjari,
síðar var hann hækkaður í tign-
inni og lék hlutverk fíflsins. —
Hann starfaði jafnvel um skeið
með August Miehe, en í því sam-
starfi var August Miehe auðvit-
að „stjarnan“, enda sagði Mad-
sen brátt skilið við hringleika-
húsið — og freistaði gæfunnar í
þögulu kvikmyndunum.
Þegar talmyndirnar komu til
sögunnar, og ferill hans sem
kvikmyndastjörnu fór út um þúf-
ur, tók Madsen aftur að starfa
við hringleikahús — en náði sér
aldrei á strik aftur.
CARL SCHENSTRÖM — „Stóri“
— lagði fyrst fyrir sig leiklist í
Nörrebro-leikhúsinu. Síðar tók
hann að leika í kvikmyndum, en
honum tókst ekki að vinna sig
í álit, fyrr en Lau Lauritzen datt
í hug að láta hann leika á móti
Harald Madsen — og þá hófst
þetta glæsilega samstarf, sem
stóð óslitið næstu 20 ár.
★ ★ ★
ER skopleikararnir tveir voru
hvað frægastir, fengu erlend
kvikmyndafélög þá oft „að láni“
frá „Palladium“-kvikmyndafélag
inu. „Palladium" lét taka í Af-
ríku kvikmynd með þeim tveim
í aðalhlutverkunum. Eftir að sú
mynd hafði verið frumsýnd,
stakk rithöfundurinn Johs. V.
Jensen upp á því, að „Litli“ og
„Stóri“ léku hlutverk Don Qui-
xote og Sancho Panza í sögunni
af „Don Quixote“, og kvikmynd-
in var tekin á Spáni.
Vafalaust hafa skopleikararn-
Framh. á hls 10
Eftir .Tón Pál Halldórsson,
fréttaritara Mbl. á ísafirði.
ERFIÐ HEYSKAPARTÍÐ
SLÁTTUR hófst almennt hér
vestra um síðustu mánaða-
mót. Var grasspretta þá orðin
ágæt, en síðan sláttur hófst hef-
ur verið hér óslitin rigningartíð
og hefur ekki komið hér heill
þurrkdagur síðan. Hefur því mjög
lítið náðst inn af heyjum og mun
víða horfa til vandræða, ef ekki
bregður fljótlega til þurrviðris.
LÍTIL ÞÁTTTAKA
f SÍLDVEIÐUNUM
Að þessu sinni taka aðeins
tveir bátar frá ísafirði þátt í
síldveiðunum við Norðurland.
Frá Hnífsdal taka þrír bátar þátt
í síldveiðunum og Bolungarvík
þrír. í sumar hefur verið mikil
atvinna hér og gekk mjög erfið-
lega að manna þá tvo báta, sem
til síld\ieiðanna fóru. Virðast sjó-
menn hér vera orðnir langþreytt-
ir á að taka þátt í „síldarhapp-
drættinu" og kjósa sér heldur
tryggari atvinnu, þegar hennar
er völ, eins og verið hefur í
sumar.
MIKIL KARFAVINNSLA
Isafjarðartogararnir hafa báðir
verið á karfaveiðum í sumar og
auk þess hafa tveir Akureyrar-
togararnir, Sléttbakur og Sval-
bakur, lagt hér upp afla sinn,
auk fleiri aðkomutogara. Hefur
því verið nokkuð stöðug vinna
í frystihúsunum, bæði hér á ísa-
firði og í nágrannaþorpunum, og
er útlit fyrir að svo verði áfram.
í sumar hefur aftur á móti borizt
minni færafiskur hér á land,
heldur en undanfarin sumur,
vegna erfiðs tíðarfars og gæfta-
leysis hjá handfærabátunum. Það
hefur skapað togurunum mikla
erfiðleika og óhagræði, að
brennsluolía hefur verið hér ó-
fáanleg um lengri tíma. Hefur
| þetta komið sér mjög illa og stór-
skaðað útgerðina. Olían mun nú
vera væntanleg næstu daga, og
er þess að vænta, að hinn nýi
olíugeymir verði ekki jafn oft
tómur síðari hluta ársins, eins og
hann hefur verið fyrri hluta þess,
LANGUR VINNUDAGUR
Á STRAUMNESFJALLI
Um þessar mundir vinna um
200 manns á Straumnesfjalli vifJ
byggingarframkvæmdir við rad-
arstoðina, sem ætlunin er að setja
þar upp. Er nú lagt allt kapp á
að Ijúka sem mestu af þeim fram
kvæmdum fyrir haustið, en ekki
er hægt að gera ráð fyrir að hægt
verði að vinna þar nema eitthvað
fram í september. Hefur því ver-
ið fjölgað þar talsvert verka-
mönnum undanfarið og einnig
hefur verið farið inn á þá braut,
að vinna lengri vinnudag og
vinna yfir helgarnar. Gefurtþessi
vinna mönnum því mikið í aðra
hönd, en menn eru mjög uggandi
um, að framkvæmdir þessar
kunni að draga svo mikið vinnu-
afl frá frystihúsunum, sem ekki
geta boðið slík kjör og geta því
ekki keppt við þessar fram-
kvæmdir um vinnuaflið, að þau
verði að hætta karfavinnslunni
— og er það sannarlega illa farið.
RAFVEITA ISAFJARÐAR
KAUPIR NÝJA DÍSILVÉL
Á síðastliðnum vetri varð al-
varlegur rafmðgnsskortur hér á
Isafirði og varð að takmarka
mjög mikið alla rafmagnsnotkun
um þriggja mánaða skeið, en til
slíks hefur ekki komið í nokkuð
mörg undanfarin ár. Kom þetta
mjög hart niður á frystihúsunum
og öllum iðnaði.
Samkvæmt áætlunum raforku-
málastjóra, er gert ráð fyrir, að
það muni taka þrjú ár, 1955—57,
að virkja Mjólkurárnar í Arnar-
firði og leggja aðalorkuveitu um
Vestfirði. Stjórn Rafveitu ísa-
fjarðar hefur því ákveðið að
festa kaup á 920 hestafla dísilvél
frá firmanu Maschinenbau Kiel
Aktiengesellschaft í Þýzkalandi.
Verð vélarinnar er 615 þús. krón-
ur, en gert er ráð fyrir að þessar
framkvæmdir muni kosta um 1,5
millj. króna.
Er ætlunin með kaupum þess-
arar nýju vélar að brúa tímabil-
ið fram til þess tíma, að Mjólkur-
árvirkjunin tekur til starfa. Því
miður getur þessi nýja vél ekki
tekið til starfa fyrr en undir vor,
þótt afgreiðslutími standist, en
hann er 7 mánuðir, og er því við-
búið, að grípa þurfi til rafmagns-
takmörkunar næsta vetur.
— J.
Viðgerðabílar verða
á vegunum um helgina
Bílar þessir eru þar á vegum FéL ísl. bifreiðaeigenda
ALLT frá því í byrjun júní hafa tveir viðgerðabilar verið á
vegunum austur yfir fjall á vegum Félags íslenzkra bifreiða-
eigenda. Á þessu sumri hafa þessir viðgerðabílar ekki verið mikið
notaðir af vegfarendum, vegna hins leiðinlega veðurs sem hefur
verið hér sunnanlands. í fyrra var gert við nær 200 bíla, sem bilað
böfðu á vegunum.
„Litli“ og „Stóri“ í gervi
förumannanna.
sleginn og grafalvarlegur, þótt-
ist gera óspart gys að hinum litla,
feimna klaufa, og lézt alls ekki
skilja, að hann var sjálfur jafn
skoplegur.
★ ★ ★
FÁIR ijieðal yngri kynslóðarinn-
ar þekkja persónulega sögu
„Litla“ og „Stóra“. Þeir komu
sitt úr hvorri áttinni — ef svo
mætti orða það — og Lau Laur-
itzen kynnti þá fyrst hvorn fyrir
öðrum.
Harald Madsen — „Litli“, sem
brosti gleitt þótt tannlaus væri.i
„Litli" — Ilarald Madsen.
Um þessa helgi munu einnig
tveir bílar vera á vegunum og
hafa þeir fasta áætlun til að fara
eftir. Fer annar bíllinn Þingvalla
leiðina, en hinn austur yfir
Hellisheiði og mætast þeir kl. 6
e. h. á vegamótum Sogs- og
Grímsnesveganna.
FASTAR ÁÆTLANIR
KL. 2—10
Leiðin og tímarnir sem bíl-
arnir fara er þessi, fyrst leið
þess bíls er fer austur yfir
Hellisheiði: Kl. 2 e. h. fer
hann frá Reykjavik, kl. 3 frá
Lögbergi, kl. 4 frá Skíðaskál-
anum, kl. 5 frá vegamótunum
að Selfossi, kl. 6 mætast bíl-
arnir á vegamótunum í Gríms-
nesinu, kl. 8 frá Valhöll, kl.
9 frá Svanastöðum og kl. 10
kemur hann til Reykjavíkur. j
Áætlun hins bílsins er þessi:
Kl. 2 e. h. frá Reykjavík, kl,
3 frá Álafossi, kl. 4 frá Svana-
stöðum, kl. 6 frá Grímsnes-
vegamótum, kl. 7 frá Selfoss-
vegamómm, kl. 8 frá Hvera-
gerði, kí. 9 frá Skíðaskálanum
og kemur til Reykjavikur kl.
10 um kvöldið. Á sunnudög-
um og á mánudaginn kemur
breitist áætlunin þannig að
bílarnir verða einni klst. leng-
ur að fara siðasta áfangann.
120ÍT FÉLAGSMENN í FÍB
Þjónusta þessi við bifreiða-
stjóra er fyrst og fremst ætluð
fyrir meðlimi í FÍB, en þeir munu
nú vera nær 1200 talsins. Þó
hefur utar.félagsmönnum ævin-
lega verið hjálpað svo sem mögu-
legt hefui verið, en til þess
verið ætlast að þeir gengju í
félagið að aflokinni þeirri aðstoð.
Viðgerðarmennirnir hafa í fór-
um sínum inntökubeiðuir í félag-
Framh. á bls. 12