Morgunblaðið - 07.08.1955, Qupperneq 9

Sunnudagur 7. ágúst 1955
MORGVNBLAÐIÐ
9
I
Reykjavíkurbréf:
Laugaráagur 6. ágúst
Er hrífan úrelt? — EMýræktun Thor Jensen — IHjólkurbú
ræktarlandi — Skjólbeltin — Landbrúin og jarðsagan
FBóamanna — Beit á
— íslenzka birkið
^ Hrífurnar og nýju
tækin
FYRIR nokkrum dögum síðan er
Enælt að gildur bóndi á Suður-
landi spyrðist fyrir um það, í
Jkaupfélagi sínu, hvort hann gæti
ekki fengið keyptar hrífnren fékk
litlar undirtektir undir það, því
Starfsmenn félagsins sögðu, að á
tmdanförnum árum væru þess-
Ikonar áhöld lítið notuð. Þó mun
hann þó hafa fengið hrífurnar
eftir nokkra leit. En auðséð var
að þessi bóndi hefði Jítið gætt
þess, að svo seinvirt og afkasta-
lítil verkfæri, sem hrífur eru,
yæru mikið til lögð niður.
Gömlu heyvinnuverkfærin
Væru yfirleitt úr sögunni og mik-
íð stórvirkari tæki eru tekin við.
Svo mjög hefir ræktun og hey-
verkunaraðferðum fleygt fram,
einkum hin síðari ár. Er menn
hugleiða heyskapinn og þær að-
ferðir, sem menn almennt nota,
þá vakna ýmsar spurningar hjá
mönnum, hvað muni taka við
í þeim öru breytingum sem nú
eiga sér stað í sveitunum.
Viðhorfið til ræktunarinnar er
allt annað nú en áður var, eftir
að tilbúnu áburðarefnin komu til
sögunnar Menn þurfa ekki
lengur að basla við sprettuleysið
á túnunum, þurfa ekki
annað, en að bera ríflega á þau,
til þess að þau gefi af sér gras
og ræktunin er eftir því. Ef fram-
tak og dugnaður nýtur sín á jörð-
unum, þá geta bændur marg-
faldað túnin sín að flatarmáli,
<og gera það margir, sem betur
fer.
Brautryðjandinn
EFTERTEKTARVERÐASTA
átakið í ræktuninni í íslenzkum
sveitum var nýrækt Thors Jen-
sens á Korpúlfsstöðum, er hann
á tiltölulega fáum árum breytti
rýrðarkotinu Korpúlfsstaði, í
glæsilega ræktunarjörð og stjórn
aði þeim framkvæmdum, sem
hann þar gerði með mikilli fyr-
irhyggju og myndarskap.
En sem betur fer, er Korp-
úlfsstaða búskapurinn ekki leng-
ur neitt einsdæmi, því margir
hafa bændurnir fetað í fótspor
þessa stórhuga og víðsvna manns.
Ég minntist á það á s.l. vetri,
hve myndarskapurinn er orðinn
mikill og þrifnaður allur ein-
stakur á jörðinn Miklholtshelli
i Hraungerðishreppi. Til skamms
tíma var þetta rýrðarkot, land-
lítið, en þó stærð jarðarinnar sé
mjög takmörkuð, hafa þeir tveir
bændur sem þar búa, bætt sér
upp hið takmarkaða '■æktunar-
land með því að reka snoturt
fyrirmyndarbú.
í fyrstunni tókst þeim að
Meypa búskap sínum fram með
hænsnarækt, sem var rekin með
mikilli fyrirhyggju, en meðferð
og uppeldi þessa fiðurfjár kenndi
þeim að rækta á heimajörð sinni
bæði bygg og hafra, er þeir hafa
haft góð not af á undanförnum
árum. Rafmagnslínur eru komn-
ar um allan Hraungerðishreppinn
svo að menn geta notað sér þá
orku. En lítið virðist bóla á
nýbýlum á þessum slóðum, nema
þá helzt í Ölfusinu. Stórbýli
eru líka í Sandvíkunum, með
miklum ræktunarlöndum, en bet-
ur má ef duga skal, ef t. d. lág-
lendissveitirnar hér á Suðurlands
undirlendinu eiga að vera þannig
úr garði gerðar að meginhluti
af ræktanlegu landi þeirra geti
komizt í rækt.
Stærsta átakið
EITT stórfelldasta átakið, sem
gerzt hefur á síðustu áratugum
í menningu og framförum á Suð-
urlandsundirlendinu, er tilkoma
Mjólkurbús Flóamanna, sem á
tillögulega skömmum tíma
hreytti cllu viðhorfi hændanna
Seinvirku heyverkunartækin hverfa nú sem óðast
til félagslegra framkvæmda og
leyst þá þraut furðu fljótt. Því
sú var tíðin, að fjarlægðirnar á
vegunum uxu mönnum svo í
augum sem eðlilegt var, meðan
menn höfðu enga reynslu í lang-
ferðaflutningum með bilum. Nú
fara daglegir mjólkurflutningar
fram á 300 km leið efíir Suður-
landsundirlendinu. Sú var tíðin,
að menn gátu naumast hugsað
sér að efna til daglegra mjólkur-
flutninga utan Flóans af ótta við
að fjarlægðin yrði þar of löng.
Næsta framför í innanhéraðs-
samgöngum á Suðurlandi verður,
þegar menn ráðast í að koma
greiðfærum akvegi stvtztu leið-
ina gegnum Þrengslaveginn.
Byggðin samtýnist um
sveitirnar
NÚ virðist manni r>ð margir
gildir sveitabændur hvarfli nokk-
uð frá þeim beina ræktunarbú-
skap sem „koma skal“, því enn
virðist beitin trufla þá frá réttri
leið. Bændur hugsa sér auðsjá-
anlega að hleypa fé sínu fram í
stórum stíl í von um að það geti
haft ofan af fyrir sér í fjallhög-
unum. Eðli margra þeirra virð-
ist vera leyfar frá hinum íorna
hi'rðingjabúskap, er reyna að fá
skjót efni með lítilli fyrirhöfn.
En það er augl. mál að hér verð
ur minna úr en skyldi, því beiti
löndin eða afrétirnar geta naum-
ast borið meiri fénað en orðið er
þar, hvað þá, ef beitarfénaður-
inum fjölgar verulega frá því sem
nú er.
Nýsfárlegt ferðalag
FYRIR NOKKRU lagði
dr. Björn Jóhannesson, starfs-
maður Atvinnudeildarinnar í
ferð um Gnúpverjaafrótt, til að
kanna hvernig er umh<irfs þar í
gróðurlöndum. Hann hafði með
sér þrjá menn sér til aðstoðar,
tvo hjálparmenn sína frá At-
vinnudeildinni, Einar Gíslason og
Inga Þorsteinsson. En megin-
styrkur þeirra við þessar athug-
anir var Steindór Steindórsson
menntaskólakennari á Akureyri,
sem er allra manna fróðastur um
gróðurfar landsins.
Töldu þeir félagar augljóst, að (
innri hluti afréttarins væri að
gróa nokkuð upp, en þ“gar neð-
ar dróg og nær byggð hefir gróð-
urinn staðið í stað eða haldið
áfram að blása hin síðari ár. En
ástæðan er augljós. Telja þeir að
afréttarlönd þessi hafi fengið
góða hvíld í nokkur ár meðan
fjárlítið var þar eða íjárlaust að
kalla.
Fjölgi fénaðinum mikið
verða vandræði
ER það gefið mál, að ef fjölgað
verður beitarfé t. d. á þessum
afrétti að verulegum mun aftur,
má búast við að beitarlöndin
spillist mjög af aukniim ágangi
búfjár, jafnframt því, sem búast
má við að afurðir fjárins minnki.
Féð verði rýrara til frálags ef til
örtraðar dregur.
Reynslan á undanför^um tveim
ur árum hefir þegar gefið vís-
Votheysturnar.
bendingu um hvað er á seiði í
útbeitinni.
Er nauðsyn að bændur fylgist
mjög vel með þessu, hverju fram
vindur í þessu efni. Réttast væri
að bændur ættu nú að kosta
kapps um að láta heimildarlögin
um ítök koma til framkvæmda.
Hvenær mun koma að því,- að
bændur sjá sér hag í því, að taka
upp almenna beit á ræktuðu landi
og hætta að byggja á stopulan
heiða og háfjallagróðar, eins og
nú tíðkast.
í Noregi hefur beitiræktin sýnt,
að hún hafi mikla yfirburði um-
fram óræktarbeitina og skyldi
ekki hið sama koma upp á tening-
inn hér?
Klemens um
skjólbeltin
EN TIL ÞESS að góðsveitir
landsins verði fullræktaðar, til
frambúðar, þá verður ræktun
skjólbelta að ryðja sér til rúms.
Skógrækt ríkisins hefir fyrir
löngu sýnt, að hægt er að rækta
skjólbelti víðast hvar, a. m. k. á
Suðurlandsundirlendinu.
Klemenz Kristjánsson á Sáms
stöðum hefur sýnt fram á með
rökum, að ræktun skjólbelta get-
ur marfborgað sig.
í grein, sem hann skrifar í
Ársrit Skógræktarfélagsins síð-
ast, kemst hann m. a. þannig að
orði:
„Til þess að koma hreyfingu
á þetta nytjamál, þyrfti að koma
löggjöf varðandi stuðning þjóðfé-
lagsins til þeirra, sem rækta skjól
belti. Þessi stuðningur þyrfti að-
allega að vera fólginn í styrk til
girðinga og svo til plöntukaupa".
Með því að styðja þá menn til
átaka, sem vilja koma á aukinni
ræktunarmenningu, verða auð-
sóttari þau verðmæti, sem liggja
falin í islenzkri mold.
Skógbeltarækt verður það fram
tíðarverk, sem stuðlar að öruggri
jarðræktarframleiðslu. En slíks
er þörf bæði frá fjárhagslegu og
menningarlegu sjónarmiði."
í grein Klemenzar er greinlega
skýrt frá hvernig t. d. sKjólbeltin
auka uppskerumagns korns, og í
vondum árum, koma þau í veg
fyrir uppskerubrest.
Á Jótlandi hefur rætkun skjól-
belta þýðingu fyrir búskapinn
almennt. að áhrif þeirra eru talin
jafnast á við hitaaukningu um
vaxtartíma plantnanna, eins og
landið færðist 3—4 breiddarstig-
um sunnar á hnettinum
Virðulegt verkefni fyrir
Náttúrugripasafnið
ER dr. Finnur Guðmundsson lét
þess getið í viðtali við blaðið, ný-
kominn úr leiðangri sínum frá
Meistaravík, að æskilegt væri
fyrir framtíð Náttúrugripasafns
Islands, að fleiri söfnunarferðir
yrðu farnar á vegum þess, til þess
að safnið ykist að áliti og fengi
tækifæri til að starfa á sínu svið:
íslenzkri náttúrufræði til efling-
ar, hafði dr. Finnur í huga sér-
stakt verkefni, er íslenzkir fræði-
menn geta trauðla gengið fram-
hjá, en er að miklu leyti órann-
sakað enn. Oddviti ísl. jarðfræð-
inga, Þorvaldur Thoroddsen, að-
hylltist þá kenningu samtíðar-
manna sinna, að á fyrri jarðöld-
um hafi einhvers konar landbrú
legið frá íslandi til meginlands-
ins eða a.m.k. til Bretlandseyja.
Síðan á dögum Þorvalds hefir
verið furðu hljótt um þessa
„landbrúarkenningu“. En eftir
því, sem dýrafræðingar og grasa-
fræðingar komast lengra í rann-
sóknum sínum á dýralífi og
gróðri íslands, hallast þeir meira
og meira að þeirri skoðun, að ekki
sé hægt að skýra á viðunandi
hátt uppruna hins íslenzka dýra-
og gróðurríkis, nema gert sé ráð
fyrir því, að slík landbrú hafi
tengt ísland við Bretlandseyjar
og jafnvel meginland Evrópu En
þá er eftir að vita, hvenær hún
hafi verið i jarðsögunni.
Hvers vegna kræklaðist
birkið?
Steindór Steindórsson, mennta
skólakennari á Akureyri, hefir á
undanförnum árum manna mest
lagt sig eftir athugunum á gróð-
ursögu lands vors. Hafa hann og
starfsfélagar hans helzt hallazt að
því, að á ísöld eða ísöldum hafi
varla verið á íslandi sá kuldi eða
aldeyða, sem menn vildu áður
gera sér í hugarlund. Með gaum-
gæfilegum athugunum sínum
hefir hann komizt að þeirri nið-
urstöðu, að allmikil landsvæði
hafi á ísöld verið jökullaus á fs-
landi. T.d. hafi tegund sú af birki,
sem vex hér, eða afbrigði af
henni, lifað af á landi hér og þess
vegna sé íslenzka birkið svo
kræklótt og runnkennt sem raun
er á. Eitt atriði í bessum rann-
sóknum kemur að sjálfsögðu sér-
staklega til greina. Hefir Golf-
straumurinn verið með sama
hætti og hann er nú, þegar „land-
brúin“ tengdi fsland við megin-
landið? Eða skyldi landbrúin
hafa stöðvað Golfstrauminn, svo
að hið íslenzka loftslag hafi þá
verið tiltölulega hlýrra en t.d. í
Skandinavíu? Þetta getur gert
málið flóknara til rannsóknar, en
gæti hins vegar hafa valdið því,
Fraxnh. á bla. 12
Nokkrir kostnaðarliðir
EN ÞEGAR Klemenz reiknar lit
kostnaðinn við skjólbeltaræktun-
ina, þá er plöntukostnaður á
hektara 1200 krónur, en gróður-
setning og jarðvinnslu reiknar
hann á 850 krónur, umhirðu og
áburð í 10 ár 300 kr. á ári. Sam-
tals kiónur 5.050 á hektara auk
vaxtanna af þessari upphæð.
Að 10 árum liðnum ætti skjól-
beltið að vera farið að gera tals-
vert gagn eftir þeim athugunum
sem ég hefi gert á mjölsöfnun
korntegunda, skilaði skjólbeltið
kostnaði sínum í aukinni upp-
skeru á næstu 5—7 árum.
En eftir 17 ár frá g’ rðursetn-
ingu ætti beltið þá að hafa skil-
að öllum tilkostnaði við ræktun
þess.
Og kemur þá sem hr c-inn ágóði
sú uppskeruaukning. sem belt-
unum fvlgir á ókomnum árum.
Þannig kemst Klemenz að orði
5 nýkomnu skógræktarriti.
— ICjarnorkusprengjavi og framtiðin