Morgunblaðið - 11.12.1955, Qupperneq 9

Sunnudagur 11. des. 1955
MORGVNBLAÐIÐ
25
Krisfmann
Guðmundsson:
BÓKMENNTIR
VÆNGJAÐK HESTAR
Eftir Guðmund Danielsson
ísafoSdarprentsmiðja
GUÐMTJNDUR DANÍELSSON er
rhikiivirkur rithöfundur, og mun
Jietta vera átjánda bók hans.
Hann er nú í fremsta flokki ís-
íenzkra skálda, og þó enn til-
tölulega ungur að árum. Hefur
hann þegar gefið út margar
tnerkar skáldsögur, og er þess
skemmst að minnast, er snilldar-
verkið „Musteri óttans" kom út
árið 1953.
„Vængjaðir hestar" eru kurl
frá afli skáldsins, smáar sögur,
ílestar skemmtilegar aflestrar, en
þó sumar ,,ei blot til lyst“ heldur
vönduð listaverk, eins og: „Pytt-
tarinn botnlausi", „Svala“ og
„Faðir og sonur“.
„Pytturinn botnlausi" er „saga
um Fenjamýrina, pyttinn botn-
lausa og drenginn" svo orð
skáldsins sjálfs séu notuð. I
fjarska einfaldri frásögn um ung-
an smaladreng, sem fer að fé í
mýrarkorni, er brugðið „stórum
svip yfir dálítið hverfi" af ein-
stakri snilld. Guðmundur hefur
áður sýnt að hann er engan veg-
inn blankur í sálarfræði og hér
er það enn ítrekað. Sagan sýnir
mikla leikni í efnismeðferð,
ásamt þeirri hófstillingu, er auð-
kennir beztu vinnubrögð.
„Svala“ er einnig gerð af list
og prýði mikilli. Frásögnin ein-
föld og ósköp blátt áfram, en
því meira sagt „milli línanna".
Norðmenn myndu kalla þetta
„antydningskunst" og þykir ekki
heiglum hent að komast vel frá
henni. — Sjálf aðalpersóna sög-
unnar, Svala, er naumast nefnd,
en þó minnist lesandinn hennar
í nálega hverri málsgrein. Vel af
sér vikið.
„Styrkir" er gamansöm ádeila,
allvel gerð, en mætti vera betúr
þjöppuð saman. Lýsing Teits
Péturssonar er góð og frásögnin
fyndin.
„Fasteignir hreppsins" er einn-
ig ádeila, gamansöm á yfirborði,
en alvarleg Undir niðri; dálítið
laus í reipunum og of löng.
í „Vísu Hadríans keisara“ finn
ég ekki púðrið og hef grun um
að þar sé lítið af því.
gerð saga, að öðru leyti en því,
að hún hefði mátt vera fast-
byggðari. En þróttur og hófstill-
ing frásagnarinnar breiðir yfir
þann galla. Þetta er gott lista-
verk.
„Gesturinn" nefnist siðasta
sagan. Efnið er gott og glöggt
sést hvað vakað hefur fyrir
skáldinu, en þetta fer úr reipun-
um hjá því ;og mistekst.
LJÓ®
Eftir l’ál Ólaisson
Páll llermannsson
bjó til prentunar
Helgafell
ÁRIÐ 1944 gaf Helgafell út vand-
aða útgáfu af kvæðum Páls Ól-
afssonar: „Ljóðmæli", og sá
Gunnar Gunnarsson skáld um
undirbúning verksins og ritaði
Ferðabók Vigfúsar
„Úr blöðum Húna drengs“ er
góð smásaga, nokkuð bragðdauf,
en dável gerð.
„Vígsla“ er og vel gerð, alvar-
leg og — ljót saga. — „Þú skalt
farmannskufli klæðast" er íerða-
þáttur, — ekkert framúrskarandi,
en dáskemmtilegur, eins og flest
er Guðmundur hefur skrifað af
þess háttar:
„Þar inni gnæfði við himin
likneskjan af gamla W. Scott
með Ivar hlújárn í hendinni, og
ég brosti framan í koparásjónu
skáldsins, því ég hafði lesið bók-
ina þess í fögnuði heima á ís-
landi.
„You really did?" fannst mér
það spyrja undrandi og hrifið, og
ég svaraði: Yes, sir, yes sir.“
Einkar þægilegt aflestrar eíns
og flest eftir Guðmund Daníels-
son, — jafnvel það, sem hann
hefur gert laklegast. —
„Faðir og sonur" er ágætlega
formála. Var það að vonum ágæt-
lega af hendi leyst, og sjálfsagt
hefur ýmsum fundizt að óþarft
væri að gefa út meira eftir Pál,
því satt að segja var allmargt í
þessari bók, sem fáir munu lesa
tvisvar.
En nú er komið út annað safn
af kvæðum Páls. Hefur Páll Her-
mannsson fyrrv, alþingismaður
safnað þeim og raðað, og auk
þess ritað ágætan formála fyrir
bókinni. Og ekki ber á öðru en
að til hafi enn verið eftir gamla
manninn margar vísur og kvæði,
sem tjón hefði verið að glata.
Til dæmis eru sum ástarkvæðin
til Ragnhildar, sem þama birt-
ast, hin fegurstu, og vil ég benda
tónskáldunum á þau, þvi þau
eiga mörg skilinn laglegan lag-
stúf!
„Ástin bægir öllu frá,
enda dauðans vetri,
af því tíminn er þér hjá
eilífðinni betri."
Þegar konan hefur brugðið sér
í kaupstaðinn, kveður Páll:
„Nú er auður bær og ból,
burtu hjartans friður.
Hvergi finn ég hvíld og skjól,
hönd mig engin styður.
Börnin gráta bólið autt,
biðja um mömmu sína,
það er eins og allt sé dautt
éftir burtför þína.“
Ef einhver skyldi vera svart-
sýnn á möguleika hjónabandsins,
ætti sá hinn sami að lesa afmæl-
isvísur Páls gamla til konunnar
hans — eftir 15 ára sambúð:
„Nú er fimmti nóvember,
nú hef ég í fimmtán ár
þínu hjarta þrýst að mér,
það hefur læknað öll mín sár."
DULRÆNAR SMÁSÖGLR
Eftir Brynjúlf Jónsson
frá Minnanúpi
Guðni Jónsson bjó til
prentunar
Menningar- og fræðslusam-
band alþýðu l
FYRRI HLUTI þessarar bókar,
— „Dulrænar smásögur 1“ —
kom út á Bessastöðum árið 1907,
og hefur lengi verið örðugt að
eignast þær. Síðari hlutinn hefur
ekki áður vefið prentaður. '
Sögurnar ritaði Brynjúlfur eft-
ir sjónar- og heyrnarvottum að
fyrirbærum þeim sem lýst er.
Þetta eru því sannar sögur, eftir
venjulegri merkingu þess orðs,
en ekki þjóðsögur, og eru þær
merkari fyrir bragðið. Höf. hafði
I mjög heilbrigða skoðun á dul-
' rænum hlutum, eins og sjá má á
eftirmála hans, en þar segir svo,
m. a.:
„Hver veit. nema það verði
vísindalega uppgötvað, að heili
mannsins hafi frá náttúrunnar
hendi fengið móttökuáhald fyrir
áhrif úr heimi leyndardómsins,
en að þetta áhald hafi smám
saman hætt að þroskast, af því
næringin hafi meir og meir dreg-
izt frá þvi til annarra áhalda
heilans, sem menntunin lagði
rækt við.“ — Brynjúlfur Jóns-
son var glöggur hugsuður, eins
og bók hans: „Saga hugsunar
minnar“ sýnir ljóslega, og ofan-
greind íilgáta hans er í góðu
samræmi við álit ýmissa merkra
heimspekinga. j
Um sögurnar sjálfar er það að
segja, að þær eru vel og skýr-
lega sagðar, og hinar girnileg-
ustu til fróðleiks þeirn, er slík-
um fræðum unna. En auk þess
eru þær spennandi lesning handa
þeim, er láta sér það nægja. —
Guðni Jónsson hefur ritað for-
málg og samið nafnaskrá.
Limhverfis jörðina.
Ferðaþættir efir Vígfús ,
Guðmundsson.
VIGFÚS GUÐMUNDSSON, gest-
gjafi í Hreðavatnsskála í Borgar-
firði, er maður landskunnur, ekki
aðeins fyrir góðan beina, sem
hann hefur veitt gestum og gang-
andi um margra ára skeið, held-
ur fyrir margt fleira, því að mað-
urinn hefur látið til sin taka á
mörgum sviðum. Hann var - á
Vigfús Guðmundsson
vngri árum ötull starfsmaður og
stuðningsmaður ungmennafélags-
hrevfingarinnar hér á landi og
hann hefur skrifað margt í blöð
og var um nokkur ár útgefandi
og ritstjóri tímaritsins Dvalar. En |
ef til vill er Vigfús þó kunnastur !
fyrir það, að hann mun víðförl- ;
astur íslendinga, þeirra, sem nu j
eru uppi. Útþráin hefur snemma j
tekið Vigfús föstum tökum, sem I
sjá má af því, að hann er aðeins i
tuttugu og þriggja ára, er hann
1913, um sumarið, hélt til Noregs,
til búnaðarnáms, og sama árið
leggur hann leið sina til Vestur-
heims og dvelst þar í sjö ár. aðal-
lega við hjarðmennsku í „Vilta
vestrinu", en einnig við fiskiveið-
ar í vötnunum norðarlega i Kan-
ada. — Að þessum sjö árum liðn-
um hvarf Vigfús aftur heim til
Málverkasýning Örlyggs
„gamla Fróns“ og settist þá að i
fæðingarsveit sjnni, Borgarfirð-
inum. og þar hefur hann inrit a>“
hendi að mestu lífsstarf sitt. En
þó að Vigfús héldi nú kyrru fyrir
um áratugi, þá svall honum ávallt
útþráin í brjósti, enda fór svo, að
fyrir nokkrum árum tók hann
sig til og hóf langferð um flest
þjóðlönd i öllum álfum heims, og
eru þau ferðalög hans þjóðfræg
orðin. — Sendi hann blaðinu
Tímanum ferðapistla við og við,
en nú hefur hann ritað samfellda
ferðasögu frá þessum „reisum''
sínum, og nefnir bókina „Um-
hverfis jörðina". — Er það vissu
lega réttnefni, því að Vigfús hef-
ur ferðast umhverfis, jörðina
með ótal útúrdúrum og -viðkomu
á hinum furðulegustu og frum-
stæðustu stöðum, þar sem fáir
eða engir íslendingar hafa stigið
fæti. Hann ferðast um Ítalíú,
Sviss og Frakkland og hann
bregður sér á fornar slóðir vestui
í Klettafjöllum, kemur við *
Utah, elztu bvggð íslendinga , t
Ameriku. Svo skreppur hann til
Mexíkó og dansar við fagrar kon-
ur í Honululu á Hawaii. kemui
til Suðurhafseyja, hittir þar líf-
lækni drottningarinnar Salote
Tupon, sem þar ræður ríkjum og
er allvel í skinn komið, á sjöunda
fet á hæð og vegur nokkuð á
fjórða hundrað pund! -— Síðar
dvelst Vigfús sex vikur á Nýja-
Sjálandi, fer þaðan til Ástralíu,
þá vfir Indlandshaf til Ceylon.
þaðan um Rauðahaf og Súez-
skurð. Hann kemur til spönskn
Marokkó. til Bretlands, þaðan tji
Kanaríueyja og fer loks alla leið
til Höfðaborgar í Suður-Afríku,
Góðravonarhöfða, Jóhannesar-
borgar, Pretoriu og guð veit
hvert. Þá til Gyðingalands,
Tel Aviv, Jerúsalem og Haifa,
þaðan til Kýpur og til Miklagarða
og Ankara i Tyrkjaveldi og lok:
til Aþenu.
Það ræður af líkum að margt
ber fýrir augu hins glöggskyggná
ferðamanns á svo langri leið. Og
Vigfús erg löggskyggn og notát
timann vel. Hann gerir sér fgr
um að kynnast högum og háttum
fólksins í þeim löndum, sem hanr
fer um, atvinnuvegum og verk-
menningu, enda kann hann fró
mörgu að segja í því efni. Hanp
sækir ekki mikið söfn en gefur
því nánari gætur lífinu í kringum
sig. Og allar hugleiðmgar hans
bera vitni hinni sterku íslendingt
kend hans og alls staðar segir til
sín sveitamaðurinn og fjármaður-
inn úr dölum Borgarfjarðar. —
Vigfús er að vísu ekki mikill rit-
höfundur. Setningarnar eru oft
fremur óhöndulega byggðar og
málið hnökrótt, en þessa van-
kanta bætir hann hins vegar upp
með hraða og lifandi frásögn og
smitandi frásagnargleði. Því er
gaman að fylgjast með Vigfúsi á
þessum ferðum hans og fróðleik
er þar magan að finna, meðal
annars um íslendinga, sem Vig-
fús hittir á ótrúlegustu stöðum
og um áratugi hafa verið týndir
ættingjum og vinum og taldir
safnaðir til feðra sinna fyrir
löngu. Gefur það bókinni sitt
gildi.
„Umhverfis jörðina" er all-
mikil bók að vöxtum, 376 bls. og
t höfundurinn vel af henni
t-mdur. Bandið er gott, en prent-
r.nin hefði mátt vera betri Bókin
( íuýdd fjölda mynda.
Sigurffur Grímsson
Óííð i Boorgarfirði
epiri
Ekki held ég að neinum ljóða-
vini muni leiðast að lesa þetta
kver, mér sýnist það litlu lakara
en hið fyrra, nema síður sé?
Bráðskemmtilegt er að hnýsast í
ljóðabréf Páls gamla, því hann1..,, «
er jafnan hress í anda og fynd- lvUkl1 a*>sokn hefur veriff aff malverkasv mngu Orlvgs Sigurðssonar
inn. Og vel kann hann að yrkja, j1 b°Sasa! Þjóffminjasafnsins, en sýningunni lýkur í kvöld. Hafa 20
blessaður kn linn, þótt ekki verðí ímyndir selzt- — Myndin hér að ofan er af Ragnheiffi Jónsdóttur,
hann talinn með stórskáldum. 1 skólastjóra.
BORGARFIRÐI eystra, 9. des. —
Tíð var góð framan af vetrinum,
en fyrir tveim vikum brá til ó-
tíðar og hefur hún staðið síðan.
Fé hefur verið tekið í hús : alls
staðar, þar sem haglaust er með
öllu.
Vegir eru nokkurnveginn fær-
ir innansveitar en f jallvegir teppt
jr með öllu.
Á sjó hefur ekki gefið í langan
tima. — Ingvar.