Morgunblaðið - 15.12.1955, Blaðsíða 10

26
MORGVNBLAÐIb
Fimmtudaður 15. des. 1955
Framsögurœða Magnúsar Jónssonar
Frh. af bls. 25.
eru gerðar allmargar tillögur um
nokkrar hækkanir á fjárveiting-
um til vissra embætta og ríkis-
stofnanna. Er sums staðar um að
ræða fjölgun starfsmanna, en
annars staðar fjárveitingu til
greiðslu á ýmsum öðrum kostn-
aði. Eru fjárveitingar þessar all-
ar teknar upp samkvæmt ósk við-
komandi ráðuneyta í samráði við
fjéu-málaráðuneytið, enda í ýms-
um tilfellum aðeins um leiðrétt-
ingu að ræða. Hefir nefndin að
sjálfsögðu ekki aðstöðu til þess
að meta þörf einstakra ríkis-
stofnana fyrir aukið starfslið og
verður því að byggja á skoðun
þeirra ráðuneyta, sem eiga að
hafa eftirlit með viðkomandi
stofnunum. Hirði ég ekki að
rekja nánar þessar einstöku breyt
íngartillögur.
í fjárlögum þessa árs eru veitt-
ar 450 þús. til iðnlánasjóðs. Lög-
bundið framlag til sjóðsins er
300 þús. kr. á ári. Hefir það fram-
lag verið óbreytt um margra ára
skeið og er orðið algjörlega ófull-
nægjandi. Féllst Alþingi á þá til-
lögu fjárveitinganefndar við af-
greiðslu núgildandi fjárlaga að
hækka framlagið um 150 þús. kr.
umfram hið lögboðna framlag.
Telur nefndin aðstæður síður en
svo hafa breytzt á þann veg að
fært sé að lækka fjárveitingu
þessa nú og leggur því til að jafn
há fjárveiting verði tekin í fjár-
lög ársins 1956 eins og er í nú-
gildandi fjárlögum.
Nefndin leggur til nokkra
hækkun á ýmsum liðum styrk-
veitinga á 15. gr. og 17. gr. og að
nokkrir nýir liðir verði teknir
upp. Vísa ég um þetta efni til
greinargerðarinnar með breyt-
ingartillögum varðandi þessar
greinar fjárlaganna.
Vegna aukins námskostnaðar
telur nefndin ekki annað fært en
hækka framlög til lánasjóðs stúd-
enta um 150 þús. kr.
Stjórn Vélasióðs hefir leitað
eftir sérstakri fjárveitingu til
kaupa á tveimur skurðhreinsun-
arvélum. Hefir á undanförnum
árum verið unnið víða um land
að landþurrkun með skurðgröf-
um og hafa þessar framkvæmdir
gefið mjög góðan árangur. Brýn
nauðsyn er nú að grafa upp ýmsa
elztu skurðina, en til þess skortir
heppileg tæki. Hefir nefndin því
talið nauðsynlegt að verða við
ósk um fjárveitingu til kaupa á
tveimur skurðhreinsunarvéium
handa Vélasjóði í þessu skyni og
leggur til að veittar séu 255 þús.
kr. á næsta ári til kaupa á þess-
um vélum.
VÍSITÖLUHÆKKUN 15—16
STIG
Svo sem ég áður tók fram er
fjárlagafrumvarpið miðað við
vísitölu 173 stig, en kaupgjalds-
vísitala er nú þegar orðin 171
stig. Þykir nú sýnt, að gera
verði ráð fyrir hærri vísitölu
og er því lagt til að veittar
verði á 19. gr. 4 millj. kr. til þess !
að mæta hækkun vísitölunnar um ■
fram 173 stig.
Nefndin leggur til að taka upp
tvo nýja heimildarliði í 22. gr. i
Eru báðir þessir liðir í samræmi
við það sem áður hefir verið gert
og sé ég ekki ástæðu til að út-
skýra þá nánar en gert er í
greinargerðinni. j
Ég hefi þá gert grein fyrir
helztu breytingartillögum fjár-
veitinganefndar á þingskj. 179.
Hefi ég ekki hirt um að ræða
hverja einstaka ti'Jögu, en mun
að sjálfsögðu leitast við að gefa
nánari upplýsingar urn einstr.ka
liði breytingatiliaganna, ef þess
verður óskað. Fjárveitinganefnd
hefir enn ekki aígreitt ýms er-
indi ' ?em til hennar hafa borizt
og bíða tillögur nefndarinnar um
þau 'atriði 3. umr. Samkvæmt
venjjj mun nefndin við 3. urnr.
gera tillögur um fjárveitinger á
18. gr. og samvinnunefnd sam-
göngúmála mun fyrir 3. umr.
skila tillögum sínum um fjár-
veitingar til flóabáta.
MILLJONATUGA UTGJOLD
TIL VIÐBÓTAB VIÖ 3. UMR.
Hér er um tiltölulega litlar fjár
hæðir að ræða, en auk þessara
liða er vitað um nokkra háa út-
gjaldaliði, sem óhjákvæmilegt
verður að taka upp í frumvarpið
við 3. umr. og er sumra þessara
liða ge-tið í greinargerð með fjár-
lagafrumvarpinu eins og það
upphaflega var lagt fram. Er um
að ræða viðbótaframlag til Trygg
ingastofnunar ríkisins samkvæmt
frumvarpi því til tryggingalaga,
er nú liggur fyrir Alþingi, hækk-
un á launum starfsmanna ríkis-
ins vegna væntanlegra nýrra
launalaga, framlag til atvinnu-
leysistrygginga í samræmi við
samkomulag um lausn vinnudeil-
unnar á öndverðu þessu ári. Lög
hafa ekki enn verið sett um þessi
efni, en gert er ráð fyrir að þau
verði afgreidcftður en þessu þingi
lýkur og verður því að gera ráð
fyrir útgjöldum vegna laganna
í fjárlögum næsta árs. Hefir
nefndin þó talið rétt að bíða til
t 3. umr. með að taka fjárveiting-
ar vegna þessarar löggjafar í
| fjárlagafrumvarpið, ef þá kynni
að liggja ljósar fyrir hversu háar
fjárupphæðir hér verður um að
ræða. Þá hefir nefndinni ekki,
fyrir þess umræðu, unnizt tóm til
j að ganga endanlega frá skiptingu
< fjárveitinga til skólabygginga, en
samkvæmt lögum frá síðasta Al-
þingi um fjármál skóla skal nú
taka upp í fjárlög framlög til
hvers einstaks skóla í stað þess
að áður hefir verið veitt ein
heildarupphæð í þessu skyni, sem
siðan hefir verið skipt af ráðu-
neytinu. Samkvæmt upplýsingum
þeim, sem fyrir nefndinni liggja,
er víða brýn þörf á skólabygg-
ingum og mikið fé þarf til að
ljúka skólum, sem nú eru í smíð-
um. Virðist ljóst að ekki verði
hjá því komizt að hækka veru-
lega fjárhæð þá, sem ætluð er í
fjárlagafrumvarpiiiu til skóla-
bygginga.
Samkvæmt tillögum nefndar-
innar, ef samþykktar verða, verð-
ur rúmlega 11,5 millj. kr. greiðslu
halli á fjárlagafrumvarpinu eftir
2. umr. Ekki er enn hægt að
segja nákvæmlega um upphæð
þeirra fjárveitinga, sem óumflýj-
anlegt verður að taka inn í frum-
varpið við 3. umr, en ekki er ó-
sennilegt að frumvarpið verði þá
með 50 til 60 millj. kr. greiðslu-
halla, að óbreyttri tekjuáætlun-
inni. Verður því að sjálfsögðu að
gera fyrir 3. umr. frumvarpsins
ráðstaíanir til þess að afla nægi-
legra tekna til þess að geta af-
greitt greiðsluhallalaus fjárlög,
en það er að skoðun nefndarinnar
hin mesta nauðsyn.
TEKJUAÆTLUN ENDUR-
SKODUD FYRIR 3. UMR.
Ég mun þá víkja að tillögum
nefndarinnar um hækkun á tekju
bálki frumvarpsins og hversu
horíir með tekjur ríkissjóðs á
næsta ári. Þar sem tekjuáætlun-
in mun verða' tekin til nánari
endurskoðunar fyrir 3. umr. mun
ég aðeins ræða þessa hlið málsins
í stórum dráttum, enda er athug-
un nefndarinnar byggð á niður-
stöðu 10 mánaða ársins, sem er að
líða, en við lokaafgreiðslu fjár-
laganna munu væntanlega liggja
fyrir gleggri upplýsingar um aí-
komu ríkissjóðs á þessu ári og
önnur þau atriði, sem máli skipta
þegar gerð er áætlun um afkom-
una á næsta ári.
Tekjum ríkissjóðs má í
stórum dráttum skipta i 3
ílokka: skatta, tolla og
tekjur af ríkisstofnunum, og skal
ég fara nokkrum orðum um
hvern þessara liða. Álagður tekju
og eignaskattur og hluti ríkis-
sjóðs af stríðsgróðaskatti nemur
á þessu ári rúmum 98 millj. kr.
en í fjárlagaírumvarþínu' er þassi
tekjuliður áætlaður 95,8 milij.
Végna hækkandi tekna skattgreið
enda að krónutölu má gera ráð
fyrir að álagðir skattar árið 1956
verði allmiklu hærri. Leggur
nefndin til að hækka þennan
tekjulið um 6,2 millj. króna. Toll-
tekjur ríkissjóðs ákvarðast af
innflutningi til landsins, en inn-
flutningurinn takmarkast hins-
j vegar af gjaldeyristekjum þjóð-
' arinnar, ef ekki á að vera um
skuldasöfnun að ræða. Ljóst er
að tolltekjur ríkissjóðs verða á
■ þessu ári mun meiri en gert var
! ráð fyrir þegar fjárlög ársins 1955
i voru endanlega samþykkt. Inn-
! flutningurinn árið 1954 nam 1130
millj. kr. en í októberiok þessa
árs var innflutningurinn orðinn
969 millj. kr. eða 82 millj. kr.
hærri en um sama leyti i fyrra.
Má því gera ráð fvrir að heildar-
innflutningur ársins 1955 verði
töluvert hærri en í fvrra. Hefir
eftirspurn eftir gjaldeyri aukizt
mjög vegna aukinnar peninga-
veltu í landinu og ber jafnframt
að gæta þess, að á þessu ári hafa
engin eilend lán verið tekin og
bin geysilega fjárfesting í land-
inu því verið kostuð af hinum
venjulegu gjaldevristekjum þjóð-
arinnar. Þetta hefir hins vegar
leitt til þess, að gjaldeyrisstaðan
hefir versnað allmikið, sem sjá
má af því, að i lok októbermán-
aðar 1954 áttu bankarnir 88,8
millj. i erlendum gjaldeyri, en
31. október s.l. nam gjaldeyris-
I skuld bankanna erlendis 35 millj.
kr. Hafði því hagur bankanna
versnað um 124 millj. á þesáu 12
mánaða tímabili. í þessu sam-
bandi ber þess þó að gæta, að
. birgðir af útflutningsvörum voru
j áætlaðar 313 millj. kr. 1. nóv. 1955
á rnóti 208 millj. kr. um sama
leyti í fyrra. Eru því vörubirgð-
irnar um 105 millj. kr. hærri nú
en þá. Heildarútflutningurinn ár-
ið 1954 nam 846 millj. kr. en í
októberlok þessa árs var útflutn-
ingurinn orðinn 658,5 millj. kr.
eða um 32,5 millj. kr. minni en
á sama tíma í fyrra. Horfur eru
taldar á, að allmiklu meira verði
flutt út siðustu tvo mánuði þessa
árs, en sömu mánuði í fyrra. Má
því gera ráð fyrir að útflutning-
urinn geti orðið nokkru meiri en
í fyrra, en þó ekki svo neinu nemi
verulegu og þá yfirfærist til
næsta árs 50—60 millj. kr. meiri
vörubirgðir en í fyrra. Er hér þó
eingöngu um ágizkun að ræða.
GJALDEYRiSSTAÐAN HEFTR
VERSNAÐ
Þar sem útflutningurinn bygg-
ist á jafn óvissum atriðum eins
og aflabrögðum, er auðvitað mjög
erfitt að gera fyrirfram áætlun
um útflutningsverðmæti næsta
í árs. Miðað við verðmæti útflutn-
ingsins í ár, sem er mjög gott
aflaár, ef síldin er undanskilin,
virðist ekki varlegt að gera ráð
fyrir að verðmæti útflutningsins
næsta ár verði nokkuð að ráði
! meiri en í ár, þótt að vísu sé gert
ráð fyrir því að allmörg skip
bætist við bátaflota landsmanna
á næsta ári. Gjaldeyrisstaðan
sýnir einnig ljóslega, að við erum
teknir að eyða hraðar en við öfl-
um gjaldeyrisins og getur slík
þróun að sjálfsögðu ekki orðið
varanleg. Er það þvi skoðun inn-
flutnings- og gjaldeyrisyfirvalda,
að töluverður samdráttur hljóti
að verða á innflutninginum á
næsta ári, nema einhverjar
óvæntar gjaldeyristekjur komi
til.
í ár hafa tolltekjur ríkissjóðs af
innflutningi bifreiða numið um
40 millj. kr. og er talið að inn-
flutningur bifreiða hljóti að verða
miklu mun minni á næsta ári, af
gjaldeyrisástæðum. En hér er
hins vegar um tekjulið að ræða,
sem ekki var sérstaklega reiknað
með við samningTiúgildandi fjár-
laga. Með hliðsjón af þessum að-
stæðum telur meirí hluti nefnd-
arinnar naumast varlegt að gera
ráð fyrir því, að tolltekjur ríkis-
sjóðs á næsta ári verði jafn mikl-
ar og í ár, hvað þá hærri. Skal þó
játað, að einhver ófyrirséð atvik"
kunna að raska þessu mati, en
tekjuáætlunin verður naumast
með neinni skynsemi byggð á
öðru en þeim staðreyndum sem
fyrir liggja þegar fjárlögin eru
afgreidd. Af þessum sökum hefir
I nefndin ekki séð sér fært á þessu
| stigi málsins, að minnsta kosti,
: að gera tillögu um hækkun verð-
tollsins, en leggur til að ýmsir
aðrir liðir tolla og óbeinna skatta
hækki nokkuð.
j í þriðja' lagi er um að ræða
| tekjur af ríkisstofnunum sem eru
fyrst og fremst tóbaksverzlun og
; áfengiseinkasala. Rekstrarhagn-
; aður áfengisverzlunar er í fjár-
j lögum þessa árs áætlaður 63
, millj. kr. en var 1. desember orð-
j inn 61,6 millj. eða 2.5 millj. kr.
i hærri en um sama leyti í fyrra.
Rekstrarhagnaður Áfengisverzl-
! unarinnar er í fjárlagafrumvarp
inu áætlaður 76 milij. kr. Rekstr-
arhagnaður Tóbakseinkasölunnar
er í fjárlögum þessa árs áætlaður
41 millj. kr. en var 1. desember
orðinn 45,8 millj. eða 3,6 millj.
kr. hærri en í fyrra um sama
leyti. í fjárlagafrumvarpinu er
reksturshagnaður Tóbakseinka-
sölunnar áætlaður 42.7 millj.
Ekki virðist því vera auðið að
hækka áætlaðar tekjur Áfengis-
verzlunarinnar, en ef til vill get-
ur komið til greina einhver hækk-
uri hjá Tóbakseinkasölunni og
verður það athugað nánar.
Heildartekjur ríkissjóðs 1. nóv.
s.l. voru orðnar 463 millj. kr. á
móti 396 miilj. kr. um sama leyti
í fyrra. Með hlutfallslega sömu
aukningu síðustu tvo mánuði árs-
íns má gera ráð fyrir að tekjur
ríkissjóðs í ár geti orðið um 633
millj. kr. Má því gera ráð fyrir,
að tekjur ríkissjóðs i ár verði um
40 millj. kr. hærri en tekjuáætl-
unin skv. fjárlagafrumvarpinu
íyrir árið 1956, ef með er talin
hækkun raeiri hluta nefndarinn-
ar á tekjuáætlun fjárlagafrum-
varpsins.
RAUNSTT MAT
STAÐREYNDA
Vafalaust munu ýmsir segja, að
of varlega sé í sakirnar farið með
tekjuáætlunina, enda benda til-
lögur minni hluta nefndarinnar
ótvírætt í þá átt. Augljóst er þó,
að þótt miðað sé við tekjuáætlun
meiri hluta nefndarinnar, verða
tekjur ríkissjóðs á næsta ári að
reynast hærri en þær virðast ætla
að verða í ár, ti! þess að ekki
verði greiðsluhalli rjá rikissjóði.
Allt frá árinu 1924 hafa umfram-
greiðslur ekki nema aðeins einu
sinni orðið innan við 7,6% af
rekstrarútgjöldum ríkissjóðs og
auk þess jafnan orðið miklar um-
frmgreiðslur á eignahreyfingum.
Árið 1953 urðu umframgreiðslur
£6 millj. kr. og 1954 93 millj., er
því ólíklegt að 40 millj. kr.
mundu nægja til þess að standa
straum af óumflýjanlegum um-
framgreiðslum. Að sjálfsögðu er
skylt að forðast umframgreiðslur.
svo sem verða má, því að með um
framgreiðslum er raunverulega
verið að taka fjárveitingavaldi?
af Alþingi. Hins vegar koma jafn-
an til ýms óumflýjanleg útgjöld
sem ekki var hægt að sjá fyrir við
samning fjárlaga. Þess ber nú ac
geta í sambandi við þær tölur
sem ég hefi nefnt um umfram.
greiðslur árið 1954 og 1955, að þai
með eru einnig taldar greiðslu
samkvæmt sérstökum lögum 0{
heimildarlögum.
Stjórnarandstæðingarnir munu
vafalaust segja, að þar sem tekj-
ur ríkissjóðs hafi á undanförnum
árum jafnan farið langt fram úr
áætlun, hljóti svo einnig að verða
á næsta ári. Því er naumast hægt
að svara á annan hátt en þann,
að á slíkum hlutfallareikningi
verða fjárlög ekki byggð með
nokkurri skynsemi, þar sem að
því hlýtur að koma, að mælirinn
verði fullur og ekki hægt að
tre.vsta á einhverja óvænta
heppni, ef menn vilja af ábyrgðar
tilfinningu afgreiða fjárlög ríkis-
ins. Það er rétt, að á undanförn-
um árum hefir stundum verið um
að ræða allverulegan greiðsluaf-
gang hjá ríkissjóði, en ég hygg að
reynslan hafi ótvírætt sýnt, að
þar hefir fremur verið um happ
að ræða heldur en slíkt beri að
lasta. Hitt er auðvitað rétt, að
þegar að því kemur, að þurfi að
heimta nýja skatta af þjóðinni til
þess að standa undir útgjöldum
ríkisins, verður að áætla núver-
andi tekjustofna ríkissjóðs svo
hátt sem framast er unnt og þá
ekki hægt að gera ráð fyrir því,
að um neinn teljandi greiðsluaf-
gang geti orðið að ræða.
FRAMLEIDSLAN ÁKVARÐAR
LÍFSKJÖRIN
Nú um áramótin verður vafa-
laust að gera ýmsar ráðstafanir
til að tryggja áframhaldandi
rekstur bátaflotans og einnig tog-
araflotans. Ekki verður á þessu
stigi málsins neitt um það sagt,
hvort og þá að hve miklu leyti
þær ráðstafanir bitna á ríkissjóði
á einn eða annan hátt. Kann því
að virðast vafasamt að afgreiða
íjárlög endanlega fyrr en nánari
upplýsingar liggja fyrir um það
efni, en á það vill þó fjárveit-
inganefnd engan dóm leggja. Hins
vegar er það sameiginleg skoðun
okkar, sem skipum meiri hluta
nefndarinnar, að nú sem fyix beri
að afgreiða greiðsluhallalaus
fjárlög, en að innan þess ramma
sem gjaldgeta ríkissjóðs leyfir,
beri að stuðla sem mest að and-
legum og efnalegum framförum
í landinu. En umfram allt er
nauðsynlegt að hafa þá staðreynd
í huga, að framleiðslustarfsemin í
landinu er sú undirstaða, sem
hæði fjárhagur ríkissjóðs og efna
hagsafkoma þjóðarinnar byggist
á. Efling atvinnuveganna og aukn
ing framleiðsluverðmæta er því
eina úrræðið til þéss að bæta
raunverulega lífskjör þjóðarinn-
ar og skapa skilyrði fyrir bví að
ríkissjóður verði þess umkominn
að leggja enn meira að mörkum
til margvíslegra framfaramála í
•bjóðfélaginu.
Meiri hluti fjárveitinganefndar
væntir þess að háttvirtir þing-
menn geti fallist á tillögur nefnd-
arinnar í sambandi við afgreiðslu
frumvarpsins og mælir meiri
hluti nefndarinnar með því, að
'járlagafrumvarpið verði sam-
bykkt við þessa umræðu með
beim breytingatillögum, sem f jár-
'æitinganefnd sameiginlega ber
fram á þingskjölum 179, 184 og
Lill. meiri hl. nefndarinnar á þskj.
180.
STEIHPÖRol,
rKCJLOFUNAHHKINGIR
14 karata og 18 karata.
Tesla ljósaperur
Heildsölubirgðir:
E. ORMSSON H.F.
Vesturgötu 3
(frennra húsið)
Sími 82095