Morgunblaðið - 17.12.1955, Blaðsíða 8

24
MORGVNBLAVtB
Laugardagur 17. des. Iftö5
Mikilla andstæðna gætir í efna-
hagslífi Sovétríkjanna
Undrahelmur
TMTVERS vegná dró Ráðstjórnin
H úr einangrunar- og hafta-
stefnu sinni eftir dauða Stalíns
— bar það vott um aukinn efna-
hagslegan styrk eða lélega af-
komu þjóðarbúsins? Segja má,
að svarið sé háð því, hvaða þátt-
ur efnahagslífs Sovétríkjanna er
tekinn til athugunar.
Kvöld nokkurt í sJ. mán-
uði var vönduðum hergögnum
ekið í löngum röðum eftir göt- ,
um Moskvu. Þar gat að líta j
þung skotvopn dregin af drátt
arvélum, gljáfægða nýja skrið
dreka og herbifreiðar. Hér
hafði bersýnilega ekkert verið
til sparað og hvorki skort stál,
gúmmí eða aðrar nauðsynjar
til þess arna.
★ SMJÖR, MJÓLK, SYKUR ~
OG EGG — ÓFÁANLEGT
Nokkrum dögum áður hafði
undirritaður verið staddur í höf-
uðborg Armeníu. f tólf aðalný-
lenduvöruverzlunum í miðborg-
inni var smjör ófáanlegt —
sömuleiðis mjólk, sykur og egg.
Ein verzlunin hafði kjöt á boð-
stólum — en aðeins eina tegund,
vísundakjöt — nautakjöt, svína-
kjöt og kindakjöt var hvergi
hægt að fá.
Gorkystræti nálægt Rauðatorg-
inu er ein fegursta gatan í
Moskvu. íbúðahúsin eru glæsileg,
verzlanirnar vel birgar og upp-
lýstar með neonljósaskiltum á
kvöldin. En nokkrar húslengdir
frá bogagöngunum meðfram
Gorkystrætinu breytist umhverf-
ið og þar taka við fátækrahverfi
-— húskumbaldar frá 19. öld.
★ ÞRÉÞÆTT EFNAHAGSLÍF
Sams konar atvik, sem stöðugt
endurtaka sig, koma ferðalangn-
um fljótt í skilning um, að efna-
hagslíf Sovétrikjanna er þríþætt
— og af þessum þrem þáttum, er
hægt að meta efnahagsástandið í
heild. Fyrst og fremst er það
þungaiðnaðurinn, sem stendur í
beinu sambandi við vigbúnaðinn.
Iðnaður þessi er víðast hvar í
Sovétríkjunum í miklum blóma.
Annar höfuðþátturinn eru
„borgaralegar“ framkvæmdir —
sem koma skýrast fram i glæsi-
legum byggingum eins og t.d. við
Gorkystræti, nýju háskólabygg-
ingunni í Moskvu og öðrum slík-
um framkvæmdum t.d. neðan-
jarðarbrautinni í Moskvu — og
hér hefur ekkert verið til sparað.
★ ÞUNGAIÐNAÐUR
OG FRAMKVÆMOIR
SITJA f FYRIRRÚMI
Loks er það svo sá þáttur
efnahagslífsins, sem snýr að
neyzluvörum og húsnæði. Það er
augljóst, að í þessu efni er ástand
ið mjög bágborið.
Heildarniðurstaðan hlýtur
að verða sú, að mögulegt væri
að bæta lífskjör almennings,
ef ekki væri varið svo mikl-
um fjármunum til þungaiðn-
aðarins og framkvæmdanna.
★ STÉTT AB ARÁTTAN
Það kemur mjög greinilega
fram hjá mörgum sovézkum borg
urum, að þeim gremst þessi áber-
andi mismunun. Þeim, sem
berjast í bökkum gremst einkum,
að talsverður h1uti ibúanna lifir
mjög góðu I'fi. Sem sagt svo
virðist sem stéttabaráttan sé
nokkur í Sovétríkjunum, þrátt
fyrir þá röksemd, að „sósíalism-
inn“ útiloki slíka hagsmima-
streitu.
Annars vegar er ríkisvaldið
— sá hópur, sem er í þjónustu
þess, nýtur sérréttinda — liðs-
feringjar, embættis- og
menntamenn og þeirra líkar.
Hins vegar er svo allur fjöldi
Iáglaunaðra verkamanna, sem
vilja fá hærri laun, og bláfá-
tækir bændur á samyrkjubu-
um, sem vilja fá hærra verð
fyrir afurðir sínar.
★ KRÓKALEIÐIR
Verkföll eru bönnuð og yfir
'anna
IMokkrar húslengdir handan
glæsiKegra stræta stórhorganna
taka við ömurleg fátækrahverfi
- eftir Harry Schwartz
Þetta er framhlið nýju gregoriönsku dómkirkjunnar í Erchmiadzin
í Armeníu, en sé gengið bak við hana ....
. . . . rekst vegfarandi á niðumídda húskumbalda fátækrahverfis-
ins. Þannig húsnæði búa verkamenn við víðast hvar í Sovétrikj-
unum.
bændum vofa háar sektir, ef þeir
afhenda ekki ríkinu uppskeru
sína. Almenningur verður því að
fara krókaleiðir til að sniðganga
höftin. Sovézkur borgari lýsti
þeirri aðferð á eftirfarandi hátt:
„Auðvitað getur hver venju-
legur verkamaður ekki lifað á
þeim 5—600 rúblum, sem hann
vinnur sér inn á mánuði. Munið
það, að um 20% af því fara í
skatta, ríkisverðbréf og þvíum-
líkt. Konan hans verður að vinna
úti, og bæði stela þau undan,
hvenær sem þau sjá sér fært. Fá-
tæktin hefur gert alla þjóðina að
þjófum. Við stelum undan af því,
að við' getum keypt hvað sem er
á „svörtum markaði", ef nægir
fjármunir eru fyrir hendi.
— ★ —
Rúblan jafngildir 25 sent-
um í bandarískum gjaldeyri,
en kaupmáttur hennar er
miklu minni, þegar rniðað er
við verðlag á matvöru, klæðn-
aði og öðrum neyzluvörum —
svo að raunverulega jafngild-
ir hún 10—1214 senti.
Það snertir engan veginn sam-
vizka sovézkra borgara að svíkja
ríkið um peninga. Bændurnir á
samyrkjubúunum láta ríkinu í té
lélegustu framleiðsluvörur sínar,
enda borgar ríkið mjög lágt verð,
en síðan selja þeir beztu fram-
leiðsluvörurnar á markaði fyrir
miklu hærra verð. Ávextirnir,
sem fást í verzlunum ríkisins
eru sjaldnast góð vara, en öðru
máii gegnir um ávextina á mark-
aðinum eða á járnbrautarstöðv-
um og torgum þar, sem bænda-
konurnar selja framleiðslu sína
undir berum himni.
Verkamennirnir, sem vinna sér
inn að meðaltali 750 rúblur á
mánuði, bera sig illa, einkum ef
þeir eiga börn. Dag nokkurn var
ég á ferð í járnbrautarlest og
heyrði á tal nokkurra sovézkra
liðsforingja, sem ræddu atvinnu-
leysi og múgmorð í Bandaríkjun-
um. Skömmu síðar kom vagn-
stjórinn til mín og hvíslaði:
„Þér verðið að gera yður
ljóst, hvers vegna liðsforingj-
arnir láta sér slíkt um munn
fara. Þeir eru vel launaðir,
geta borðað vel og gengið vel
til fara. En lítið þér á mig.
Þessi tötralegi einkennisbún-
ingur er einasta flikin. sem ég
á. Fyrir þúsund rúblur á mán-
uði get ég séð börnunum mín-
um fyrir brauði — en þar með
er líka allt upp talið“.
★ LISTAMENN ERU
VEL LAUNAÐIR
Einhver ánægðasti sovézki
borgarinn, sem ég hitti á ferða-
lagi mínu, var ungur maður —-
áberandi glæsilegur í klæðaburði.
Hann hafði efni á að borða á
Hótel Nationál í Moskvu — þang-
að koma aðallega útlendingar,
enda er maturinn dýr.
Hann skýrði fyrir mér, hvers
vegna hann hefði efni á að kaupa
sér vönduð föt og borða dýran
mat. Hann var cellóleikari í
hliómsveit Bolshio-leikhússins og
fékk 3,500 rúblur í laun á mán-
uði — þar sem hann var ein-
hleypur nægðu þessi laun honum
til að lifa mannsæmandi lífi.
— ★ —
Mánaðarlaun hinnar frægu
! balletdansmeyjar, Ulanovu,
nema 7,000 rúblum á mánuði fyrir
þrjár eða fjórar sýningar, og
hljómsveitarstjóri Bolshoi-leik-
hússins fær 5,000 rúblur í laun
á mánuði, sagði cellóleikarinn.
★ LANGAR BIÐRAÐIR
Hátt verðlag og lág laun eru
aðeins ein hlið þeirra margvís-
legu efnahagsörðugleika, sem
hver venjulegur sovézkur borg-
ari á við að stríða. Jafnvel i stór-
borgunum eru ýmsar fæðutegund
ir ekki fáanlegar nema endrum
og sinnum, og er þær koma i
verzlanirnar verður fólkið að
standa í biðröðum klukkustund-
um saman og ber venjulega tak-
markaðan skammt úr býtum.
Atvinnuleysi er líka tals-
vert í Sovétríkjunum, þó að
ráðamenn í Kreml gorti af
því, að slíkt þjóðarmein sé þar
úr sögunni.
„Ég hef verið atvinnulaus í sex
mánuði og bezta tilboðið sem ég
hef fengið var lærlingsstaða —
launin voru 250 rúblur á mánuði"
sagði maður nokkur við mig. „Ef
ég vildi gerast kolanámumaður
eða vinna við skógarhögg þús-
undir mílna frá Moskvu, get ég
fengið atvinnu. En hver getur
láð mér að vilja ekki slíka at-
vinnu?“
★ BRAUÐ ER ÓDÝRT
Og hann var ekki sá eini sem
sagðist svo frá.
Þrátt fyrir þá fátækt, !;em
blasir við ails staðar í Sovétríkj-
unum, er það samt greinilegt, að
ástandið hefir batnað mikið á s.l.
tíu árum. Vörur eru á boðstólum
í verzlunum, ef viðskiptavinurinn
hefir úttroðið peningaveski upp
á vasann. Mikið hefir verið byggt,
og enginn þarf að svelta, þar sem
nóg er til af brauði, og brauð er
ódýrt.
En eftirspurnin er meiri en
framboðið, og miklar bygginga-
framkvæmdir og aukin fram-
leiðsla neyzluvara hefir ekki ver-
ið nægilega mikil til að uppfylla
þær kröfur, sem sovézkir borg-
arar gera nú. Einkum voru hús-
næðismálin í miklum ólestri hvar
sem undirritaður fór um.
Fólkið er langsoltið í alls
konar vörur, það dylst engum,
sem virðir fyrir sér þann
mikla mannfjölda, sem safnast
saman fyrir utan búðarglugg-
ana til að horfa á sjónvarps-
tækin, kæliskápana og þess
háttar — og það er ekkert út-
lit fyrir, að hægt verði að seðja
það hungur í náinni framtið.
★ MALENKOV MÆLTI FYRIR
MUNN MEIRIHLUTANS
Fyrrverandi forsætisráðherra,
Maienkov, talaði vafalaust fyrir
munn meiri hluta sovézkra borg-
ara, er hann í ágústmánuði 1953
hvatti til þess, að lífskjör al-
mennings yrðu bætt að miklum
mun sem fyrst. Er Malenkov
sagði af sér í febrúarmánuði s.l.
var horfið frá þessari stefnu hans
og tekin á ný upp sú stefna að
efla þungaiðnaðinn, og það er
enginn vafi á því, að rússneska
þjóðin hugði þunglega til þeirrar
stefnubreytingar.
Þessi afstaða almennings hefir
tvímælalaust valdið miklu um
steínubreytingu Ráðstjórnarinn-
ar i utnnríkismáium s.l. vor. Verði
hægt að draga drjúgt úr fjárfram
lögurn til vígbúnaðar, getur
stjómin fremur unnið jöfnum
höndum að því að efla þungaiðn-
aðinn og bæta lífskjör almenn-
ings í svo miklum mæli, að menn
taki að una sínum hag allvel.
ÆVINTYRALEG og heillandi er
aragrúi hinna sönnu fregna úr
heimi náttúrunnar, eins og þær
berast þeim, sem eru áhugasamir
og glöggir, forvitnir og fúsir til
að leggja á sig erfiði. Og þegar
þessir menn eru vel menntaðir og
hafa gaman af að segja frá á ein-
faldan hátt og laust við allan
strembirembing, þá fær maður
undir eins hlýjan hug til þeirra.
Einn slíkur er enski náttúrufræð-
ingurinn Maurice Burton, og er
mjög ánægjulegt að fá nú í hend-
ur hina vel þekktu bók hans,
Curiosities of Animal Life, sem
í þýðingu dr. Brodda Jóhannes-
sonar og Guðmundar Þorláksson-
ar cand mag. hefur hlotið nafnið
Undraheimur dýranna. Auðséð
er, að þýðendum hefur verið
starfið hugþekkt, enda hafa þeir
yndi af dásemdum náttúrunnar.
Þessa bók hefur Menningarsjóður
lagt fyrir íslenzka lesendur nú
rétt nýlega, sem honum skal
þakkað.
Með nokkurri samúð hef ég
stundum hlýtt á raunatölur þeirra
sem kveinka sér undan að lesa og
læra samanpressaðar og þurrar
lýsingar á dýrum, þar sem varla
sést móta fyrir lifandi hreyfingu.
Þeim hinum sömu væri ráðlegt
að rétta sig af með því að lesa
þessa bók, því að hollt er að sann-
færast um, að það er ánægjulegt
að fræðast um sérkennilegt hátt-
erni ýmis konar dýra og jurta,
þegar vel er sagt frá atvikum. Ef
við gefum uppvaxandi fólki kost
á nægju lesefni í aðgengilegum
lesbókarstíl, með stuttum og létt-
um köflum, eru íslenzkir ungl-
ingar viðbúnir að taka við fræðsl
unni. Börn eru sólgin í frásagnir
af dýrum, ef frásögnin er lifandi.
En ef börnunum finnst frásögnin
dauf, sjá þau ekki lífsmark hjá
dýrunum. Undraheimur dýranna
er bók fyrir eldri og yngri. Ég
óska eftir að sjá fleiri bækur með
þessum látta og vingjarnlega
svip. Það er brýn nauðsyn að fá
líflegri og léttari blæ yfir skóla-
námsbækur okkar en nú er, bæði
á þessu sviði og öðrum.
Helgi Tryggvason.
Verðlagið
HÆSTA og lægsta smásöluverð
ýmissa vörutegunda í nokkrum
smásöluverzlunum í Reykjavík,
reyndist vera 1. þ. m., sem hér
segir:
Lægst
Kr.
2.25
2.60
3.10
4.80
5.00
2.95
4.56
4.50
3.40
8.30
Rúgmjöl pr. kg.
Hveiti pr. kg.
Haframjöl pr. kg.
Hrísgrjón pr. kg.
Sagógrjón pr. kg.
Hrísmjöl pr. kg.
Kartöflumjöl pr. kg
Baunir pr. kg.
Te % lbs. ds.
Kakó V2 ibs. ds.
Suðusúkkulaði
pr. kg. 58.40
Molasykur pr. kg. 4.35
Strásykur pr. kg. 2.80
Púðursykur pr. kg. 3.30
Sveskjur 70/80
pr. kg. 15.00
Kandís pr. kg. 5.75
Sítrónur pr. kg. 14.00
Rúsínur pr. kg. 12.00
Þvottaefni, útl.
pr. kg. 4.85
Þvottaefni, innl.
pr. kg. 2.85
Hæst
Kr.
2.50
2.95
4.00
6.25
5.85
6.60
4.85
6.70
5.00
10.25
64.00
4.60
3.50
' 4.50
18.00
5.75
17.70
14.40
4.85
3.30
Á eftirtöldum vörum er sama
verð í öllum verzlunum:
Kaffi brennt og malað
pr. kg. 40.00
Kaffibætir pr. kg. 18.00
" Mismunur sá er fram kemur á
hæsta og.lægsta smásöluverði get
ur m.a. skapazt vegna tegunda-
mismunar og mismuna innkaupa.
Skrifstofan mun ekki gefa úpp-
lýsingar um nöfn einstakra verzl-
ana í sambandi við framangreind
ar athuganir.