Morgunblaðið - 22.12.1955, Qupperneq 9

' Fimmtudagur 22. des. 1955
MORGUNBLAÐIÐ
9
Magnús Jónsson, prófessor:
I
Minningar Ihors iensens
Thor Jensen:
FRAMKVÆMDAÁR
Minningar II
Skrásett hefur
Valtýr Stefánsson
Bókfellsútgáfan
í ýmsum hugðarmálum, lendir
aftur í eignamissi, og rís þó enn
upp í Kveldúlfi, sem um hríð
varð „áreiðanlega stærsta fisk-
útí'lutningsfyrirtæki í heimi, af
þeim, er ráku verzlun fyrir eigin
Hákyrningadráp varnar-
liðsins kom í veg fyrir
sföBvun reknetjaveiBa
ÞETTA síðara bindi tekur við reikning". Og þegar Thor svo fer
þar sem hinu fyrra lauk, þegar úr Kveldúlfi gerist hann mesti
Thor Jensen situr við lítinn kost
©n mikla fjölskyldu í Hafnarfirði
®g riður net.
En tíma hafði hann til „bolla-
Segginga" og upp af þeim fór
brátt að spretta eitt og annað.
Nú hefst einmitt mesta fram-
kvæmdatímabilið í ævi þessa at-
Siafnamikla manns, framkvæmd-
ir, sem fara óravegu fram úr
öllu því, sem áður hafði & dagana
drifið.
Ég kveið sannast að segja dá-
2ítið fyrir þessu síðara bindi, því
bóndi, sem nokkru sinni hefur
til verið á íslandi.
Ég held að ég hafi lesið kafl-
ann um Milljónafélagið með
mestri ánægju. Sá kafli hefði átt
að koma út 40 árum fyrr til þess
að dreifa þeim dylgjum, sem þá
fóru manna milli. Stórmerkur er
einnig kaflinn um búskapinn á
Korpúlfsstöðum og hefði þó mátt
vera enn rækilegri. Sauð á ný
upp í mér reiðin þegar rifjaðar
voru hér upp aðfarirnar þá og
Reykvikingum var bannað að fá
imín reynsla er sú, að ævisögur góða mjólk heimsenda fyrir sann-
verða því leiðinlegri, sem á æv- gjarnt verð og póiitíska valdið
úna líður og menn gerast „miklir var notað til að ríða á slig fram-
snenn.“ En svo er ekki hér. Thor kvæmd í landbúnaði af því að
Jensen er nógu stór til þess að hún var of merkileg og of góð.
œevintýrið dvínar aldrei. Að vísu Er ágætt að þetta er hér sett
©ru ekki kaflarnir allir jafn fram á ný i víðlesinni bók.
skemmtilegir, og náttúrlega því
leiðinlegri, sem nær kemur „op-
ínberum" athöfnum, útflutnings-
Eiefnd og löggjöf um landbúnað
®g þess háttar. En sagan af þvi
©r mikil og skemmtileg, hveraig
Thor Jensen kemur undir sig telja með
Sótum fyrst, og brýzt jafnframt lenzkum.
Valtý Stefánssyni bregzt ekki
frásagnarlistin hér frekar en í
fyrra bindi bókarinnar. Kafla-
skipting er eðlileg, inngangar
mjög skýrir til yfirlits og allur
stíllinn svo, að bókina verður að
beztu ævisögum ís-
„Skráð og ílutf — greinar
og erindi Þorsteins H. Jónssonar
SKRÁÐ OG FLIJTT | En lesandinn kemst að annarri
Sextíu og sex greinar, ræður niðurstöðu. Þó að heitin séu sömu
og erindi, eftir Þorstein M.
Jónsson
Akureyri 1955
ÉG þóttist þekkja Þorsteín M.
Jónsson, skólastjóra og bókaút-
gefanda, hafði fyrst kynnzt hon-
um fyrir hálfum fjórða áratug
og síðan haft löngum meira og
minna saman við hann að sælda,
enda gaf hann út ýmsar af bók-
ium mínum. Ég vissi, að hann er
vitur maður og gáfaður, vel rit-
fær og ágætlega máli farinn, en
þá er ég sá bókina Skráð og flutt,
fjögur hundruð stórar blaðsíður,
greinar, ræður og erindi, þá sagði
ég við sjálfan mig: Mundi nú ekki
tum of stórmannlega og stoltara-
lega að heiman búizt?
Svo hef ég lesið þessa bók, og
sannarlega kom hún mér á óvart,
þrátt fyrir langa þekkingu mína
á höfundinum. Ég tel hana svo
eða svipuð og hann hefur átt að
venjast, er bragðið annað, sér-
kennilegt, hugnanlegt og ber því
órækt vitni, að þarna sé honum
gefinn kostur á ósviknu kjarn-
meti.
Þorsteinn M. Jónsson setur
fram hugsanir sínar mjög skýrt;
og skipulega og oft af þeirri
iþrótt, að hann ýmist vekur eftir-
væntingu eða kemur lesandanum
á óvart. Hann skrifar sérlega
hreint, tært og fagurt mál, og
sambönd setninganna bera vitni
um þjálfaða rökvísi. Stíllinn er
þróttmikill, sérkennilegur og ofl
litríkur, en þó samfelldur og laus
við alla sérvizku.
Margar af greinunum og ræð-
unum í þessari bók sýna það ljós-
lega, að höfundurinn er gagn-
fróður í íslenzkum fornbók-
menntum og ýmsum þjóðlegum
Frá FSskifélagi íslands: I
SVO sem kunnugt er hafa rek- j
netjabátar, sem stundað hafa 1
veiðar við Suðvesturland undan- j
farin haust orðið fyrir þungum '
búsifjum af völdum háhyrnings. !
Hefir hvalur þessi, sem fer í
ailstórum vöðum, tætt sundur net
bátanna og þannig stórskemmt
eða eyðilags þau og auk þess vald
ið miklu óbeinu tjóni. Telja þeir,
sem gerst vita, að beint tjón á
veiðarfærum af þessum sökum
hafi numið mörgum milljónum
króna. Haustið 1954 varð tjón af
völdum hvalanna svo geigvæn-
legt, að reknetjaflotinn nevddist
til að hæita veiðum á miðri ver-
tið, í októbermánuði, enda þótt
þá skorti mikið á, að veitt hefði
verið upp í gerða sölusamnínga.
Á þessu hausti leit út fvrir, að
eins mundi fara, þrátt fyrir aukna
gæzlu báta á veiðisvæðinu.
Til þess að freista þess að ráða
hér bót á var því seint í október
s.l., fyrir milligöngu varnarmála
deildar utanríkisráðuneytisins,
leitað til yfirstjórnar varnarliðs-
ins á Keflavíkurflugvelli og þess
farið á leit, að varnariiðið téti í
té flugvélar í því skyni að sera
tilraunir til að hefta ágang hval-
anna með því að varpa sprengj-
um á hvalavöðurnar og útrýma
þeim eða hrekja burtu af veiði-
svæði reknetjabátanna.
I Brást yfirstjórn varnarliðsins
mjög vel við þessari málaleitan.
| Fiskifélag íslands fékk þá Agn
ar Guðmundsson skipstjóra til
þess að hafa á hendi stjórn þess-
ara tilrauna af hálfu félagsins. ,
Svo sem skýrt var frá eftír ■
fyrstu tilraunirnar, sýndu þær,
að með þessu var leið fundin til
að draga mjög úr ágangi hval- i
anna og þar með netatjóninu.
Yfirstjórn varnarliðsins tjáði
sig fúsa til þess að halda áfram
þessum aðgerðum, eftir að gagn-
semi árásanna hafði svo ótvírætt
verið leidd í ljós.
Hefir aðgerðununi því verið
Vegir ssmilega |
færir í Arnarfirð!
BÍLDUDAL, 21. des.: — ijyrir
nokkru tepptust vegir í firðinum
vegna snjóa, en eru nú aftur fær-
ir. eftir að ýta hefur verið hér að
verki. Var það aðallega vegur
inn út í Dali sem moka þurfti.
Eins og stendur eru allir vegir
sæmilega færir í firðinum en fjall
vegir allir ófærir. — Friðrik.
haldið áfram og var síðasta
íerðin farin 15. þ.m. og tókst
þá enn að granda allmiklum
fjölda hvala. Má óhikað full-
yrða, að þessar aðgerðir hafa
komið i veg fyrir stöðvun rek-
netjaveiðanna á miðri vertíð
og lengt veiðitímann verulega
þannig, að reknetjabátarnir!
hafa getað haldið áfram óslitið |
fram til þessa. Hefir það orð- j |
ið til bess, að unnt hefir verið ! 1
að veiða að fullu upp í þá úT
samninga, sem gerðir höfðu
verið fyrirfram um sölu salt-
s'Idar og freðsíldar og jafnvel
fram yfir það.
Hefir þetta því haft stórkost-
lega þýðingu fyrir fjárhagsaf-
komu reknetjabátanna og áhafna
þeirra, þegar það hefir einnig
komið til, að afli hefir verið með
afbrigðum góður, einmitt síðari
hluta vertíðarinnar svo að slíks
munu engin dæmi við þessar veið
ar. 1 ur samið nokkrar barnabækur,
Þá hefir lenging veiðitímans og sem notið hafa vinsælda og selzt
hinn aukni afli haft mikla þýð- upp á skömmum tíma. Steinald
ingu fyrir frystiþúsin og söltun- armenn í Garpagerði greinir frá
arstöðvarnar og hinn mikla fjölda tveimur ungum drengjum úr
fólks. sem þar hefir atvinnu sína. Reykjavik, er liggja úti í tjaldi
Sleinaldarmenn
Garpagerð!
ER komin framhaldssaga
bamanna „Frá steinaldarmönn
um í Garpagerði.“ Er hún eftir
Loft Guðmundsson blaðámann
en höfundur las hana í barna
tima Ríkisútvarpsins. Vann sag
an sér þar miklar og verðskuld
aðar vinsældir og munu þau þvi
verða mörg börnin, sem taka
bókinni fegins hendi: Nú geta
þau sjálf lesið úm ævintýri
kappanna.
Höfundur bókarinnar hefir áð-
Loks hsfa, sem afleiðing af hinni
auknu framleiðslu, orðið til út-
flutningsverðmæti, sem nema
mörftum milljónum króna. |
Hin góða revnsla, sem fengizt
hefir af þessu í haust hefir einnig !
glætt vonir manna um, að halda
meei þessum vágesti í skefjum ef
hafizt yrði handa nægilega i
snemma fyrir næstu reknetjaver- I
t'ð og unnt yrði að halda áfram
út vertíðina. !
Varnarliðið hefir laet fram flug
vélar og sorengjur fslendingum
algerlega að kostnaðarlausu.
Vill Fiskifélag íslands ekki |
láta hjá líða, fyrir hönd útgerðar
manna og sjámanna og annarra
þeirra aðila, sem hér eiga hlut að
máli, að bakka yfirstjórn varnar-
liðsins fyrir það mikla gagn, sem
þeir hafa hér unnið þessari grein
sjávarútvegsins.
að sumarlagi uppi í sveit. Kynn-
ast þeir þar ýmsu fólki, veiða
lax og villast í þoku og lenda
í möi'gum ævintýrum, svo sem
stæltra stráka er siður.
Bókin er fjörlega rituð á á-
gætu máli og geta foreldrar þv-
með góðri samvizku gefið hana
börnum sínum.
Bókaverzlun Sigfúsar Ey-
mundssonar gefur bókina út en
Halldór Pétursson teiknar í hana
fjölda mynda, sem eru mjíig til
að gera bókina enn skemmilegrl
aflestrar en ella.
Frumskéga Rúhí
Carlota Carvallo de Numev
Unglmgasaga frá Perú.
Kjartan Ólafsson þýddi.
Bókaútgáfan Hrímfell 1955
veigamikla, að henni verði ekki j fræðum, og hann kann vel að
gerð néin veruleg skil nema í
mjög langri grein, en hins vegar
vil ég nú vekja athygli á henni
með nokkrum línum.
Bókin hefst á inngangi, sem
Sverrir Pálsson, magister og
kennari á Akureyri, skrifar Er
ánngangurinn mjög ýtarlegur og
sýnir, að Sverrir er fágætlega
vel ritfær. Þá koma nokkur for-
málsorð eftir höfundinn, látlaus
greinargerð fyrir því, hvernig
bókin er til orðin, en það er
kennarafélag Gagnfræðaskóla
Akureyrar, sem gefur hana út til
þakklætis og virðingar við Þor-
stein, sem nú hefur látið af skóla-
stjórn fyrir aldurs sakir. Bókinni
■er skipt í eftirgreinda kafla: Fað-
ir minn, Afmælisminni, Dánar-
minni, Af ýmsu tagi, Ávörp og
minni, Á Alþingi, og Skólasetning
®g skólaslit. Mjög er vandað til
alls frágangs á bókinni, prófarka-
lesturs, prentunar, pappírs og
Tbands, og í henni er allmargt
mynda.
Efnið er yfirleitt þannig, að ♦
menn gætu haldið, að þarna væri j
framreiddur vel og þokkalega til -! <b
búinn sami réttur og þeir hefðu ; ♦
ótal sinnum áður fengið á boi ð ♦
borinn, aðeins að þessti sinni í
óvenjustórri og hefðarlegri skál.
fara þannig með tilvitnanir, að
þær verði ekki svo sem hjákát-
legir álímingar, heldur hugsun-
ar- eða hugsjóna-kjarní, er tengi
líðandi stund löngu liðnum tíma
og gefi þannig í skyn hið ævar-
anda gildi mannlegra vitsmuna
og orðsnilli. Og Þorsteinn er
mjög hugkvæmur, vitur og rýn-
inn á rúnir mannlegs lífs. Hann
sýnir bað oft ljóslega — ekki sízt
í skólaræðunum, sem eru mót
vonum hið jafnveigamesta efni
þessarar stóru bókar, að hann
kann að gefa heilræði án þess að
gera sjálfan sig spaugilega spek-
insrslegan eða láta þau hafa að
föruneyti fordóma eða staðlitlar
ádeilur, sem eggja til mótþróa.
Þetta er merkisbók, hvort sem
litið er á hið innra eða á ytri frá-
gang. Skurnin sómir mjög vel
kjarnanum.
Guffm. Gíslason Hagalin.
Ég sá hann kyssti Gunnu litlu á munninn
Barnakvæðið „En hvað |iað var
skrýtið“ gefi5 ui myndskreyii
IJ
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
♦
♦
♦ ,
EZT AÐ AUGLÝSA f
M.
RGUNBLAÐINU
♦
♦
♦ ♦
•♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦•
A N G T er nú síðan kvæðið
hans Davíðs Stefánssonar
um Litlu Gunnu og Litla Jón
var gefið út með skemmtilegum
teikningum eftir Tryggva Magn-
ússon. Sú bók var þá -eitt
skemmtilegasta lesefni barna og
það þótt illa færi að iokum í
kvæðinu. En ef fá skal börn til
að lesa Ijóð, er ekkert, sem lað-
ar þau eins að kveðskapnum eins j
og fallegar myndir til að gefa
orðum skáldsins sýnilega sönnun.
EN HVAD ÞAÐ VAR SK ÝTIÐ
Nú hefur Halldór Péhirsson
teiknað mjög fallegar í yndir
með hiff þjóðkunna barna
kvæffi „En hvaff þaff var
skrýtið“ eftir Pál J. Á.rdal,
ÞAÐ er ekki á hverjum degí
1 að barnabækur frá Suður-Amer-
íkulöndum séu þýddar og gefnar
út á íslenzku, enda mun þetta
vera fyrsta barnabókin frá Peru,
sem út kemur hér á landi. Þetta
er sérkennileg ævintýrabók, sem
leiðir huga lesandans inn í fj ar-
læga heima, ólíka þeim, sem við
eigum að venjast
Þegar bókin kom út í Perú,
hlaut höfundurinn, Carlota Car-
vallo de Nunez, verðlaun mennta
málaráðuneytisins þar og var
bókin notuð við kennslu í ungl-
inga- og barnaskólum þar I
landi.
Söguhetjan Rútsi, andi frum-
skógarins, vill verða maffur og
kynnast siðum og háttum mann-
anna. Bókin segir frá hinum
margvíslegu ævintýrum Rútsa
litla í mannheimum og kynnum
! hans af siðum og háttum mann-
1 anna. Margt er það, sem heillav
huga hans, en að öðru geðjast
honum ekki og að lokum hverf-
I ur hann aftur til frumskógarins.
J í bókinni er brugðið upp
mörgum skemmtilegum myndum
úr lífi hinna suðrænu landa og
fólksins þar, sagt frá lífskjörum
og lifnaðarháítum.
Boðskapur sá, sem bókin flyt-
ur er heilbrigður og göfgandi.
Þýðingin er lipur og létt og
og gefiff þaff út. Þetta smellna
og þó undur barnsljúfa kvæffi
hafa börnin sjálf oft og víffa
lesiff upp á barnasamkomum,
enda er þaff mjög myndauð- . ,
. : , . , . ., fragangur bokarmnar goður.
ugt og virffist eins og motað , rr
fyrir hugarheim barnanna.
MYND MED HVERRI
LJÓÐLÍNU
Bókin er gefin út í Vest-
| mannaeyjum af bókaútgáfunni
I Hrímfelli, sem þegar hefur gefið
! út nokkrar góðar bækur. Barna-
1 bók þessi er helguð minningu
Sigurbjörns Sveinssonar kenn-
Myndirnar, sem Halldór hefur ara, sem lengi starfaði í Vest-
gert eru í fallegustu litum og maimaeyjum og var mikill
skýra þær næstum hverja ljóð- bamavinur og landskunnur fyrir
línu, því að stöðugt eru ný at- ævintýri sín og barnabækur.
vik aff koma fyrir í kvæffinu. Ætti það ekki að spilla fyrii
— Teikningar Halldórs eru því, að þessi athyglisyerðci
í einu orði sagt snilldarverk og barna- og unglingabók fái verð-
eru þær vandlega litprentaðar i skuh.. í útbreiðslu.
Litbrá. '■ Ó. J.Þ.