Morgunblaðið - 29.02.1956, Blaðsíða 8

8
MORGVNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 29. febr. 1956

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjóm, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu 1 króna eintakið.
Atvinnuleysisfryggingar
GÆR voru lögð fram á Al-
þingi tvö stjórnarfrumvörp,
virðist ekki muni hafa mikil á-
hrif á staðbundið atvinnu-
I
annað um atvinnuleysistrygging- ieysi. Er hætt við því,
ar og hitt um vinnumiðlun. Er á Þeim stöðum, þar sem atvinna
hér um mjög víðtækt upphaf að er stopul muni ekki myndasl
atvinnuleysistryggingum. Er það sterkn sjoðir Hins vegar verði
til dæmis um, hve mikilvæg mál SJoðlrnir sterkastir, þar sem at-
hér eru meðhöndluð, að lauslega vulan er mest og oruggust
hefur verið áætlað að í atvinnu-
leysistryggingasjóð muni renna
árlega um 35 milljón krónur. Sé
ÚR DAGLEGA LÍFINU
J4itt ocj jetta jrá Jœreijjum
★ Hinn 1. janúar þessa árs
héldu Færeyingar hávíðlegt 100
ára afmæli frjálsrar verzlunum.
Þann dag árið 1856 hætti kon-
unglega einokunarverzlunin
danska afskiptum af verzlun
Færeyinga. Áður hafði hún ann-
azt allan inn- og útflutning ásamt
allri innanlandsverzluninni. Frá
árinu 1569 var verzlunin í hönd-
um margs konar útlendra verzlun
arfélaga og einstaklinga, en árið
1709 hófu yfirvöldin dönsku að
annast alla verzlun — og héldu
því áfram til ársins 1856, eins
og áður greinir.

gott atvinnuárferði geta þannig
á nokkrum árum safnazt í sjóð
þennan fleiri hundruð milljóna
króna.
Feitu og mögru kýrnar
En á móti þessu kemur, að
miklar fjárupphæðir leggjast
til hliðar. Er sama hvort sagt
er, að þessar milljónaupphæð-
ir séu teknar af launum laun-
þeganna og þau skert sem því
nemur, eða hvort sagt er að
vinnuveitendur Ieggi þær
fram, — betta hefur hvort sem
er þau áhrif, að framleiðslu-
kostnaðnr vex og verðlag
Önnur skipan þessara mála,
sem til greina hefði komið var
að allt fé til atvinnuleysis-
trygginga rynni i einn sjóð,
sem næði yfir allt Iandið og
færi það þá svo, að í reyndinni
fengju þau héruð, þar sem at-
vinna er stopulust, nokkurn
stuðning frá þeim héröðum,
þar sem næg atvinna var fyr-
ir hendi. Hefðu ákvæðin þann-
ig getað orðið til að stuðla á
mjög raunhæfan hátt að jafn-
vægi í byggð landsins. Er erf-
itt að skilja, hvers vegna full-
trúar verkalýðsins hafa frem-
ur kosið að skipta sjóðnum í
svo marga staði og binda að-
stoð hans í einskonar átthaga- I
fjötra.
Öllum er Ijóst að í frumvarpi
Færeyingar hafa þegar hafið endurnýjun skipastólsins. Myndin
er tekin í höfninni í höfuðstað Færeyja, Þórshöfn, og á myndinni
miðri sést hið nýja og glæsiiega farþegaskip þeirra, Tjaldur.
XJelualandi óhrijar:
hækkar af þeim sökum. Þessar þessu um atvinnleysistryggingar
35 milljónir verður allur al- er velt stórum upphæðum, tug-
menningur að lokum að greiða miljónum króna, sem eftir nokk-
i bækkuðum sköttum eða ur ár geta orðið hundruð millj.
hækkuðu vöruvprði. Það er króna. Fé þetta er tekið af þjóð-
fórnin. sem hióðin verður að artekjunum og byrðin af þess-
legffja á sig til að koma á at- um útgjöldum lendir að lokum
vinnulevsistryerfngunum, al- öll á þjóðinni sjálfri, öllum al-
veg eins og hún verður að menningi. Það skiptir stórkost-
leggja f.iárharsbyrðar á sig leSa miklu máli, að þessar stóru
aj. fjárupphæðir séu ekki misnotað-
ar til annars heldur en atvinnu-
aukningar og atvinnutrygginga.
K
til að viðhalda öðrum
mannatryggingum.
Nú væri það vel huesaniegt,
að haga slíkum atvinnuleysis-
tryggingum með sama hætti og
feitu og mögru kúnum hans
Faraós. Að þegar gott atvinnu-
árferði væri. þá skyldi taka 35
milljón krónur úr umferð og
gevma þær til vondu áranna.
Þessi aðferð hefur þó ekki ver-
ið valin í frumvarpi því, sem
lagt var fram, heldur er valin sú
leið. að ávaxta féð í hanka og
þegar vissrj sióðsupphæð er náð
getur stjórn atvinnulevsistrygg-
ingasjóðs siálf lánað það út. Þetta
veldur bví pð sjóðurinn kæmi
ekki að eins góðum notum á þreng
ingarárum. bví að' það fé, sem
hann borgaði há út vrði að taka
aftur úr bönkunum. sem þá
mvndu aftur draga úr útlánum
sínum og valdá þar með fiár-
skorti oe stöðvun í atvinnulífinu.
Það sem því hér skiptir máli,
er að lánum á bessu mikla fé,
meðan það er til ávöxtunar. sé
fvrst og fremst varið til atv-
vinnuaukningar, til að afla at-
vinnutækja og grundvalla aukið
starf.
Ósamkomulag um
hitaveitu.
ONA á hitaveitusvæðinu"
skrifar:
„Ég bý í húsi á hitaveitusvæð-
inu. í húsinu eru þrjár íbúðir, og
er sameiginleg hitalögn fyrir allt
húsið. Einn íbúi hússins fór burt
um skeið úr íbúð sinni. Segist
hann hafa skrúfað fyrir ofnana
í íbúð sinni og neitar á þeim
forsendum að greiða sinn hlut í
hitakostnaðinum. Hefir hann
rétt til þess?“
Sjálfstæð verkalýðs-
hreyfing
ÞjóðfélagiB sýnir verkalýðs-
samtökunum mikið V aust með
því, að fela þeim mikið vald
um ráðstöfun svo mikils fjár.
í öðrum löndum er einnig vit-
að, að verkalýðsfélögum er
sýnt mikið traust með þvi, að
fela þeim hlutdeild í stjórn
slíkra mála. Víðast annars-
staðar leggja verkalýðssam-
tökin áherzlu á að sýna að
þau eru verð þess tramsts. Þau
sanna það með staifsemi sinni
að verkefni þeirra sé að gæta
hagsmuna launþeganna, og
ekkert annað.
Hér á landi hefir það hins-
vegar alltof mikið við brenna,
að verkalýðssamtökunum sé
misbeitt í allskyns pólitískum
tilgangi, að ábyrgðarlausir
stjórnmálaflokkar og jafnvel
erlendir útsendarar beiti
áhrifastöðum innan hreyfing-
arinnar til niðurrifsstarfa gegn
þeirri þjóðfélagsskipun Iýð-
ræðis og frelsis, sem við bú-
um við.
Hér er komWf að heim
k hnu míldix!. f>ð hað er
skö*>n*i aÞdppp+fwkjanna. sem
mvndfjp «>-pwod”öl1'rr' fyrir at-
VtnnnRrvrrí fóiks hvar c-em er
um Ia«dið. Et «?ú h'ið væpi .... . * . . . .
vanrækt, mvndi ek*ert þvða W»amtokin að gera hreint fyr-
ír smum dyrum, svo að ekki se
hægt að ásaka þau um pólitískt
Þetta er mjög alvarlegt, og
hjá því getur ekki farið, að með
aukinni ábyrgð, þá verði verka-
að stofoa atvinr’ulevsistrvgg.
invar. Því skal þoð nnn er><rn-
rýnt að verk-'lýðssamtökln misrettl'
hirða e'-H ræri’ega nm þoð í
kröfu'-erðirm sfnnm, að s’-ön-
Uh þi* undir-
staða alls atvinnulifsins.
]y|Tr*vrrir
í frtimvarpi bví sern nú er lagt
Iram, er sú leið farin og mun!
vera fyrir ósk verl alýðsfélag-.
anna, að ótal margir. sérsjóðir
. skuli rnyndaðir. Þessj leið hefur;
það í för með sér, að írumvarpið
Meðal launþeganna eru, eins
og allir vita, menn sem fylgja
mismunandi stjórnmála-
stefnum. Það er óþolandi
valdníðsla, þegar ráðamenn í
verkalýðshreyfingunni ætla
sér þrátt fyrir þessa stað-
reynd að beita samtökunum
í pólitfskri valdastreitu. Það
er mái, sem kominn er tími
til að breytist og upp komi
sjáífstæð óhlutdræg og lýð-
ræðisleg verkalýðshreyfing.
Þetta atriði er algjörlega háð
samkomulagi milli íbúanna í
húsinu. Fyrsta skilyrðið til þess,
að einn íbúanna geti neitað að
greiða sinn hlut í reikningnum á
þeim forsendum, að hann hafi
skrúfað fyrir ofnana, er vitan-
lega, að hann hafi gert öðrum
íbúum hússins aðvart um fyrir-
ætlan sína og látið þá ganga úr
skugga um, að skrúfað hafi verið
fyrir ofnana. Geta svo sambýl-
ingar hans fallizt á þetta fyrir-
komulag eða neitað að ganga inn
á það — eftir því sem þeim þókn-
ast. Hitaveitan kemur hér ekki
beinlinis við sögu, þar sem að-
eins einn mælir er í húsinu, og
ibúarnir skipta með sér kostn-
aðinum eftir samkomulagi. Að-
rennsli heita vatnsins að húsinu
er reyndar minna, ef skrúfað er
fyrir ofnana í einni íbúðinni. —
Varðandi þetta er hins vegar
ástæða til að benda á, að fari
íbúi burt í langan tíma, borgar
sig ekki að skrúfa fyrir ofnana,
þar sem íbúðin getur skemmzt,
sé hún ekki hituð upp í langan
tíma.
Um íslenzkt mál.
,Á FJÖLLUM við enn um bréf
skrifstofustúlkunnar, og
spumingar hennar um íslenzkt
mál. Fjórða spurningin hljóðar
svo: „Er sagt, að orð sé skrifað
meða æ-i eða æ? b-i eða b?“
ótvíræðan úrskurð í þessu efni.
Ég segi, að orð sé skrifað með
æ-i eða b-i, en hitt mun einnig
vera gott og gilt að tala um, að
orð sé skrifað með b eða æ.
5. „Hvort er réttara að rita
aðili eða aðilji?“
Aðili er réttur ritháttur. Upp-
runalega hefir þó verið j í nefni-
falli en j féll niður á undan i-i
mjög snemma í sögu málsins.
Orðið er svonefndur jan-stofn,
og hefir því j-ið verið stofnlægt.
Þess vegna er beygingin upp-
runalega aðilja í aukaföllum et.
og aðiljar í flt. Þessi ritháttur
kemur t. d. fyrir í Grágás. En
vegna þess að ekkert j var leng-
ur til í nf. et., hefir mönnum
smám saman fundizt að j ætti
ekki heldur að vera í öðrum föll-
um orðsins. Þá verða til auka-
fallsmyndirnar aðila og flt. aðil-
ar. Þessi áhrifabreyting er göm-
ul, eins og sjá má t. d. í Biskupa-
sögum. Þar er ritað aðila. Af
þessu er Ijóst, að tvenns konar
beyging þessa orðs hefir við-
gengizt í íslenzku í mörg hundr-
uð ár.
■ í nútíma-íslenzku er hvor
tveggja beygingin viðurkennd
(sbr. Stafsetningarorðabók Hall-
dórs Halldórssonar), þ. e.:
j 1) aðili, aðilja, fl. aðiljar,
2) aðili, aðila, flt. aðilar.
’ Þess skal getið, að fyrri beyg-
ingunni fylgi ég ætíð, sökum
þess að hún er upprunalegri.
6. „Hvernig beygist orðið
Gerður?“
j Gerður, Gerði, Gerði, Gerðar,
flt. Gerðar, ef talað er um fleiri
en eina konu með þessu sama
nafni. Er þetta sterk beyging
kvenkynsorða, sbr. reyður. Það
er ekki sjaldgæft að heyra menn
segja: — Ég var hjá henni Gerð-
ur eða ég var að tala við hana
Gerður. — Er þetta ekki ófyrir-
gefanleg misþyrming á svo fall-
egu kvenmannsnafni, og furðu-
legt er, að máltilfinning manna
skuli vera svo léleg, að þeir skuli
ekki finna, hversu fáránlega þetta
hljómar.
Kepptu að því
að vera ætíð
giaður í lund.
Ekki treysti ég mér til að gefa
if Eitt mesta vandamál í efna-
hags- og atvinnulífi Færeyinga
er endurnýjun bátaflo’ans. Þing-
ið og stjórnin hafa rætt að und-
anförnu möguleika á því að
byggðir verði stórir nýtízku
togarar fyrir Færeyinga, og
myndi það efalaust hleypa nýju
lífi í atvinnulífið. Blað, sem út-
gefið er í Klakksvík lagði til
fyrir skömmu, að Færeyingar
snéru sér til Norðmanna, og létu
þá byggja upp bátaflotann eftir
norskri fyrirmynd.
En Færeyingar eiga ekki hægt
um vik í þessu tillxt.i, því að
þröngur efnahagur háir öllum
slíkum stórframkvæmdum. Þeir
hafa samt fullan huð á, að skipa-
stóllinn aukist innan tíðar um
6—7 nýja togara og nokkra tugi
línubáta, sem verða 150—170
lestir að stærð.
.........
★ í maí s. 1. voru fiskveiðitak-
mörkin við Færeyjar færð út um
eina sjómílu, — og er.j nú fjórar
mílur eins og hér við xand. Fær-
eyingar eru þó það ver settir 1
þessu máli, að þar er landhelgis-
línan dregin 4 mílur íyrir fram-
an landsteinana, en hér er hún
miðuð við yztu annes. Var út-
víkkun landhelgi Færeyinga
þeim engu minna áhugamál en
okkur íslendingum var um okkar
landhelgi, því að eins er því farið
með báðar þjóðirnar, að þær
byggj a afkomu sína að mestu &
sjósókn.
Færeyska landhelgin var víkk-
uð út að undangengnum samn-
ingum milli Dana og Englend-
inga. Þess vegna kom ekki til að
Englendingar mótmæltu hínum
' nýju fiskveiðitakmörkum. Þetta
gekk samt ekki hljóðalaust, þvl
! að Spánverjar og Rússar mót-
niæltu harðlega, og kemur það
ef til vill mörgum emkennilega
fyrir sjónir, að Rússar. sem hafa
yfirlýst sig einu verndara og vini
smáþjóðanna, skyldu mótmæla
aðgerðum, er minnsta þjóðin við
Atlantshafið á líf sitt og afkomu
undir.
I •••••■•
A Undanfarið hafa fornleifa-
fræðingar unnið að uppgrefti 6
Kirkjubæ í Færeyjum, en þar
. var aðsetur biskups í kaþólskum
] sið í Færeyjum. Hafa þar nýlega
1 fundizt leifar af bústöðuro
kaþólsku kirkjuyfirvaldanna.
Þykir sá fundur æði merkur, Þ6
• mun þykja merkara, að undir
þessum mynjum fundust húsa-
tóftir, sem eru taldar enn eldri.
J Einnig mun hafa fundizt marg-
víslegir fornir munir úr bronsi
og gulli, sem ætlaðir eru 8—B00
ára gamlir.
.........
ic Þekktur togaraskipstjóri I
Færeyjum, Hans Pauli Jóhannes-
! son, frá Þórshöfn, varð nýlega
umtalsefni blaðanna í Færeyjum.
! Ástæðan var sú, að á s. 1. ári afl-
aði hann meira en dæmi eru til
jí Færeyjum. Hans er skipstjóri
á nýjasta togara Pæreyinga,
Fiskanesi. Var togara þessum
hleypt af stokkunum á öndverðu
fyrra ári. Frá apríllokum til árs-
loka fór Fiskanes í 5 veiðiferðii’,
og veiddi allan tímann í salt.
Aflinn í þessa 8 mánuði var 2020
smál. Var verðmæti aflans sem
svarar 5,5 millj. ísl. krónum.
Færeyingar állta að hér sé um
aflamet að ræða, og benda m. a.
á það, að franskur ’ogari eigi
fyrra metið, 2600 tonn, — og var
hann þá á veiðum allt árið.
... ©....
★ Fyrir nokkru er hafið kola-
nám á Suðurey. Hingað til hafa
Færeyingar aðeins haft kolin til
i eigin nota, því að inagnið hefor
ekki verið mjög mikið. Er kola-
vinnslan álltaf að aukast, svo að
Færeyingar eru farnir að hugsa
til þess 'ið selja kol á erlendum
markaði. Fyrir nokkru fór fyrsti
farmurinn, 4000 tonn, til Vestur-
Frh. Á bls. 12