Morgunblaðið - 15.03.1956, Page 11

Fimmtudagur 15. marz 1956
MORGVNBLAÐIÐ
11
— Siða S U S
Framh. af bis 7
var því líkast sem menn væru
höggdofa. Antoníus, sem verið
hafði foringi í liði Caesars, náði
undir sig öilum gögnum hans og
hugði á völd hans einnig. Voru
allar aðgerðir Caesars staðfestar,
en samsærismönnum grið gefin
og þannig reynt að lægja óróann
með þvi að fara bil beggja. Smátt
og smátt brauzt þó út gremja
lýðsins, og fór svo, að samsæris-
mönnum varð ekki lengur vært
í Róm.
Fyrirætlanir Antoniuss voru
þá skyndilega truflaðar, er Octa-
víanus frændi Caesars kemur til
Rómar, 19 ára að aldri. Hafði
Caesar arfleitt hann að eignum
sínum og hefur eflaust ætlað hon
um tign sína að auki. Varð því
sambúð hans við Antonius erfið,
og mátti segja, að fullkomið
stjórnieysi ríkti. En samsæris-
menn tóku að eflast, og gegn
þeirri nýju hættu urðu þeir
Antoníus og Octavíanus að sam-
einast. Þeir mynduðu þvi með sér
bandalag ásamt þriðja manni, og
hefur það verið nefnt þrístjóra-
veldið hið síðara.
Lýðveldissinnum leizt nú
ekki á blikuna. Cicero skrifaði, að
ánægjan frá 15. marz ætlaði að
verða helzt til skammvinn. Hann
ól í brjósti þær vonir, að fall
Caesars mundi leiða til endur-
reisnar lýðveldisins. Hann gerði
sér ekki Ijóst, að lýðveidið var
sjálffallið. Morð Caesars varð
aðeins til þess, að hjaðningavígin
héldust enn um hríð.
Þeir þrístjórar höfðu nú ákveð-
ið að ganga milli bols og höfuðs
á samsærismönnum, og skyldi
Octavíanus veita þeim eftirför.
Brutus hafði safnað miklum her
í Austurlöndum, og sigu fylking-
ar saman við borgina Philippi í
Grikklandi árið 42. Beið Brutus
lægri hlut og réði sér bana.
Eftir þessa orustu er lýðveldið
rómverska hrunið fyrir fullt og
allt og reis ekki framar úr rúst-
um, enda ekki gerðar frekari til-
raunir til þess.
Átökin héldust um 11 ára skeið
enn, og varð það Octavíanus,
sem stóð að lokum sigur'vegari í
byrjun nýrrar aldar, er hinn róm
verski friður — Pax Romana —
hófst.
BÓKMENNTASTÖRF
Caesar var mikill rithöfundur
eins og áður greinir. Einnig var
hann snjall ræðumaður og gekk
á því sviði næstur Cicero að áliti
margra.
Þess er getið, að Caesar hafi
hafið ritstörf þegar á unga aldri
m.a. samið harmleik. — Síðar
samdi hann rit eitt um stjörnu-
frseAi — De Astris — og í vetrar-
herhúðunum í Gallíu samdi hann
rit um málfræði og málhreinsun
— De Analogia, en öll hafa rit
þessi glatazt.
Frægustu rit hans eru því
sagnaritin miklu De Bello Gallico
(um Gallastríð) og De Bello
civile (um Borgarastríð). Hið
síðamefnda er að vísu ófullgert.
Er það í þremur bókum og fjallar
um styrjöldina við Pompejus. —
Það er talið vel ritað, en nokk-
urr,">' hlutdrægni gætir þar þó.
Ritið um Gallastriðið er í át.ta
bókum, og eru sjö þeirra eftir
Caesar. Fá rit fornaldarinnar
hafa verið meira lesin en það. —
Hefur verið lesið úr því í skólum
meira og minna um margra alda
skeið, og er svo enn í dag hvar-
vetna, þar sem latína er numin.
Eru það einkum 1. bókin um
ófrið við Helvetninga og ófrið
við Ariovistus og 5. bókin um för
til Bretlands og óeirðir í Gallíu,
sem lesnar eru.
Caesar hefur nokkuð goldið
þess, að lesendur hans hafa verið
úr hópi byrjenda i latxnu. Þegar
svo er ástatt, hættir mönnum um
of ti) að rýna í einstök atriði og
orð, svo að heildarsvipur kemur
eigi fram sem skyldi, og er þetta
allmikill skaði. Það eru því ýms-
ir úr þessum hópi, sem telja þetta
rit Caesars efnislitla manndrápa-
kröniku, sem lítið eigi skylt við
sannleikann. Rétt er það, að frá
manndrápum er greint, en hætt
er við, að bannsyngja yrði fleiri
sígild rit, ef það ætti að ráða úr-
slitum, hvort um manndráp er
fjallað eður ei, og mundi það
gilda um ýmis þau rit, er okkur
standa nær. Við mat á þessum
bókmenntum er þó tilhlýðilegra
að gefa þvi gaum, hvernig á mál-
um er haldið.
Það, sem einkennir einkum rit
Caesars. er óvenjumikil frásagn-
arsnilld, skýr, einföld og mála-
lengingalaus. Eru lýsingar hans
víða svo ljóslifandi, að lesandan-
um finnst hann kominn mitt á
meðal þeirra atburða, er frá
greinir. En einfaldleiki frásagn-
arinnar leiðir til þess, að sumum
finnst hún næsta hversdagsleg,
en þá er rétt að hafa í huga, að
sönn list er í því fólgin að fela
iistina.
Flestir eru sammála um, að
sannleiksgildi frásagna Caesars
sé í betra lagi. Þó ber að minn-
ast þess, að ritið er í aðra rönd-
ina varnarrit og skýrslur til öld-
ungaráðsins í Róm til réttlæting-
ar aðgerðum Caesars sjálfs, er
sættu mikilli gagnrýni andstæð-
inganna.
Germönskum þjóðum er þetta
rit Caesars mikils virði, því að
það er önnur helzta ritaða heim-
iidin um elztu sögu þeirra, og
gengur næst á eftir Germaníu
Tacituss.
Fyrir margra hluta sakir er því
Gallastríð Caesars hin ágætasta
lesning. Hefur það margan hollan
boðskap að geyma um þolgæði,
árvekni, úrræðasnilld og hollustu
og aðra kosti, sem ekki koma síð-
ur að haldi í friði en stríði.
Þvi er óhætt að taka undir það,
sem Cicero segir um sagnarit
Caesars:
,,Þau eiga skilið hið mesta lof,
því að þau eru einföld, hreinskil-
in og tiguleg. Þau eru eins laus
við allan mælskuíburð og nak-
inn líkami er án klæða. í sagna-
ritun er ekkert ákjósanlegra en
hreinn, tær og gagnorður stíll“.
niðltrlag
Um útlit Caesars segir Svet-
oníus, að hann hafi verið hár
vexti, fölur yfirlitum, hvasseyg-
ur og dökkeygur, varir i þykkara
lagi. Hann var nákvæmur um
klæðaburð sinn og alla ytri háttu.
Caesar var þríkvæntur, en átti
aðeins eina dóttur barna, Júlíu,
sem gefin var Pompejusi við
stofnun þrístjóraveldisins fyrra.
Hún lézt innan við þrítugt. Auk
þess er sagt, að hann hafi átt son
með Kleopötru drottningu, Caes-
arion, er Octavíanus lét taka af
lífi 17 ára gamlan sakir ótta við
ríkiserfðaþrætur.
Eiginleika góðs stjórnmála-
manns og hershöfðingja hafði
Caesar í ríkum mæli. Hann var
gæddur dómgreind, stefnufestu,
snarræði, og orð fór af mildi hans
og réttsýni. Sjálfstraust hans hef-
ur þó verið um of og virðingar-
leysi fyrir erfðavenjum lýðveld-
isins og öldungaráði óþarflega
áberandi, Hégómagirnd hefur
hann ekki heldur verið með öllu
laus við. Hann lét sér því vel
líka, er menn tóku að tigna hann
sem guð og myndir af honum
voru settar í hofin.. Allt varð
þetta til þess að hann bakaði sér
megna óvild lýðveldissinna, sem
litu á hann sem hættulegan nið-
urrifsmann.
Caesar má þó telja föður hins
rómverska heimsveldis, þar eð
Octavíanus byggði algerlega á
þeim grunni, er hann hafði lagt.
Fyrir þjóðir Norður-Evrópu urðu
aðgerðir hans í Gallíu mjög til
efiingar menningartengsla við
Rómverja, en áhrifa þeirra hefur
gætt í Evrópu allt fram á þenn-
an dag.
Sigurður Líndal.
Atvinnuhúsnœði
Til leigu 14. maí, gegn
nokkurri fyrirframgreiðslu,
ca 100 ferm. 1. hæð í aust-
urbænum (rétt við miðbæ-
inn). Gæti verið heppilegt
sem skrifstofur (heildsala),
hárgreiðslustofa, læknastof
ur e. þ. h. Tilboð merkt:
„Sanngirni —1 1022“ sendist
Mbl. fyrir 18. ?. m.
GÆFA FYLGIR
xrúlofunarhringunum frá Sig-
arþór, Hafnarstræti. — Sendir
gegn póstkröfu. — Sendið ná-
kvæmt mál
ÁVEXTIR
NIÐURSQÐNí R
PERLR
PLÓMIIR
ANANAS
JARÐARBER
ert
^JJnóL
'janáóon
Norðurlandasiglingar m.s. HEKLU
sumarið 7956
Frá Reykjavík laugardag 2/6 16/6 30/6 14/7 28/7 11/8 25/8
Til/frá Thorshavn mánudag 4/6 18/6 2/7 16/7 30/7 13/8 27/8
— Bergen þriðjudag 5/6 19/6 3/7 17/7 31/7 14/8 28/8
— Kaupmannahöfn fimmtudag 7/6 21/6 5/7 19/7 2/8 16/8 30/8
— Gautaborg .... fögtudag 8/6 22/6 6/7 20/7 3/8 17/8 31/8
— Kristiansand . . laugardag 9/6 23/6 7/7 21/7 4/8 18/8 1/9
— Thorshavn .... mánudag 11/6 25/6 9/7 23/7 6/8 20/8 3/9
Til Reykjavikur .... miðvikudag 13/6 27/6 11/7 25/7 8/8 22/8 5/9
Fargjaldinu er mjög stillt í hóf. Til dæmis kostar hringferð, sem tekur 11 daga,
aðeins frá kr. 1540,00 til kr. 2315,00. Ferð til Bergen kostar frá kr. 620,00 til kr.
900,00. Fyrsta flokks fæði og framreiðslugjald er innifalið í fargjöldum.
Farþegar, sem koma með skipinu erlendis frá, geta fengið að nota skipið sem
hótel meðan það stendur við í Reykjavík, frá miðvikudagsmorgni til l3ugSrdagskv.
Tökum nú þegar á móti farpöntunum fyrir allar ofangreindar ferðir.
Nánari upplýsingar á aðalskrifstofu vorri í Hafnarhúsinu, sírni 7650.
Skipaútgerð nkisins
Húsmæður. Látið ekki smjörleysið á yður
þegar hið óviðjafanlega CRISCO er ennþa
til í verzlunum. CRISCO tryggir núsmóður-
inni öruggan Páska-bakstur. Allar kökur
verða betri sé það notað. Enda eru vinsseldir
CRISCO ótvíræðar.
Auk þess tekur CRISCO öllu öðru fram þegar þér
þuifið að steikja fisk eða kjöt. Reynið það sjálíar oí' .
þér munið aldrei nota annað en hið óviðjafnarilega
CRISCO.
CRISCO er auðmelt
og algjörlega bragðlaust

0. J0HNS0N & KAABER H.F.