Morgunblaðið - 12.08.1956, Síða 9

Sunnudagur 12.ágúst1956
M ORCIJIV BZAÐIÐ
9
Reykjavfkurbréf : Laugardagur 11. ágúst
Horlt yfirsveifir - Samkomur, umferð og löggæzla - Náftúran og ferðafélkið- Tvíþælfsvar - Áfstaða
kommúnisfa - Án varnarliðs engar varnir - Völd og gróði - Spurning til blaðs utanríkisráðherrans -
Metflugdagur hjá Flugfélagi íslands - Nýjungar í innanlandsflugi.
Horft yfir sveitir
UNDANFARXÐ hefur verið ein-
muna veðrátta á Suðurlandi.
Hvarvetna þar, sem farið er um
byggðir, blasa við slegin tún og
góður stofn er víða sprottinn til
seirmi sláttar. Nýting heyja hef-
ur verið með afbrigðum góð, víða
hafa þó, framundir þetta, staðið
hey á túnum úti. Hafa ýmsir veg-
farendur furðað sig á þvi, að
ekki skyldi allt hey þegar vera
byrgt í hlöðum, en ástæðan er
þá sú, að hlöðurnar- eru þegar
íullar og aðeins beðið eftir því,
að nýja heyið nái þvi að síga
svo hægt sé að láta ofan á það.
Þegar farið er nú um sveitir,
blasa víða við ljósgráir heyturn-
ar. Þeir eru tiltölulega nýr þátt-
ur í landslaginu, ef svo má kalla
það. Og á mörgum býlum er líka
súgþurrkun. Óþurrkasumarið í
fyrra ýtti undir marga að reisa
turna eða íá sér súgþurrkunar-
tæki. Nú er svo komið, að fjöldi
bænda á nú ekki allt sitt undir
sól og regni, eins og forðum var.
Þeir eiga að vísu góða sprettu
undir hagfelldu veðri, en um
uppskeruna eru þeir nú óháðari
náttúruöflunum en áður var. Það
er líka mála sannast, að landbún-
aðarframleiðsla í þeim mæli, sem
nú er, væri gersamlega óhugs-
andi án þeirrar tækni og ræktun-
ar, sem orðin er. Mannaflinn,
sem landbúnaðurinn á yfir að
ráða, dregst saman, en jafnframt
eykst framleiðslan. Slíkt gæti
ekki gerzt án vélamenningar og
nýrrar ræktunar.
Þrátt fyrir alla þá örðugleika,
sem vitað er að bændur eiga við
að etja, er þó ómögulegt að líta
yfir íslenzka nútímasveit án þess
að fyllast bjartsýni. Þeir, sem
muna gamla tímann, þegar mið-
aldir ríktu enn í íslenzkum land-
búnaði, meta framfarirnar ef til
vill meira en þeir, sem hafa alizt
upp með þeim og telja allt hið
nýja og góða vera sjálfsagðan
hlut. Úr því liokinn sláttumaður
gat glaðzt yfir því, sem hrökk
af hans mjóu ljáspík í gömlu
túnþýfi, hversu miklu fremur
mættibóndi nútímans ekki gleðj-
ast, þegar hann sér vélsJegna sí-
breiðu á alsléttu túni?
Samkomur, umferð
og löggæzla
UM síðustu helgi var margt um
farartæki á þjóðvegunum. Gisti-
staðir voru allir fullir af fólki
og víða mátti sjá hvít tjöld í
hvömmum og rjóðrum. Fólk frá
sjávarsíðunni, þreytt á bæjar-
þrengslunum, létti sér upp og
hvarf út í náttúruna. Óvíða sáust
menn á hestum, slíkt má nú heita
horfið af vegunum, og er að því
stórkostleg eftirsjá. f stað þess
eru komnir gljáfægðir bílar, stór-
ir og smáir.
En ferðum bæjarfólksins fylgir
ýmislegt, sem er miður gott. Til
allrar hamingju eru þó flestir
aðeins venjulegir, friðsamir ferða
langar, sem fara um landið til að
njóta fegurðar þess. En svo eru
hinir, sem velta svo hressilega af
sér reiðingnum, að löggæzlumenn
hafa hvergi nærri við að hirta
þá til reglu. Þessháttar fei'ðafólk
setur svip sinn á margar skemmt-
anir, eins og dæmin sýna. Bæj-
arfólkið á raúnar ekki eitt hlut
að máli, því ýmsir þeir, sem á
landsbyggðinni búa, eru líka „til
í tuskið“. Það er ömurlegt til þess
að vita, að í vaxandi mæli skuli
vera þörf fyrir löggæzlu á vegum
úti og skemmtistöðum. Til síð-
ustu tíma hefur lítið skipulag
verið á slíku, en á síðustu árum
lét Bjarni Benediktsson, dóms-
málaráðherra, þessi mál til sín
taka, og verði svo framhaldið,
eins og hann lagði grundvöllinn,
ætti löggæzla á almennum
skemmtunum og á þjóðleiðum að
komast í betra horf á naéstu ár-
um en verið hefur.
í sveit
Það þarf ekki marga gikki í
hverri veiðistöð til að spilla
henni. Það þarf ekki marga öku-
þrjóta eða slagsmálahunda til að
gera vegina ótrygga og breyta
ánægjulegum samkomum í skríls
legan mannsöfnuð. Aulcin lög-
gæzla á vegum og samkomum er
nú orðin knýjandi nauðsyn.
Náttúran
og ferðafólkið
EN það er líka á öðru sviði, sem
úrbóta þyrfti við í sambandi við
ferðalög um landið, en þar er
ekki hægt að grípa til löggæzlu-
manna. Er hér átt við umgengni
fólksins úti í náttúrunni. Nú
tjaldar fjöldi fólks á fallegum
stöðum og menn taka nestisskrín-
ur sínar úr „skotti“ bifreiðarinn-
ar og borða og drekka undir beru
lofti. En viðskilnaður fólksins við
slíka staði er ekki alltaf eins og
skyldi. Mjög víða má sjá pappírs-
tætlur, dósarusl, matarleifar og
annað ógeðslegt drasl, sem fólk
skilur eftir á viðkomustöðum sín-
um. Þeir, sem síðar koma, geta
ekki sezt að á mörgum fallegum
stað vegna þess að búið er að
spilla honum með slíkri um-
gengni. Og það tekur langan tíma
þangað til dósirnar eru ryðgaðar
niður í svörðinn og aðrar minjar
um hirðuleysi ferðafólksins eru
orðnar máðar burt af vindi og
veðri. Þannig er mörgum skjól-
góðum og fögrum áningarstað
spillt um mörg ár eftir svo sem
stundardvöl illa siðaðra ferða-
langa.
Einhver mundi segja, að rétt
væri að hafa hendur í hári slíkra
manna, leiða þá fyrir dóm og
sekta þá. Það er auðvitað rétt,
að oft er gerður reki að því, sem
minna er um vert en sóðalega
umgengni á fögrum stöðum í ís-
lenzkri náttúru. En armur rétt-
vísinnar getur ekki náð út um
hraun og heiðar, skóga og
hvamma, þar sem ófyrirleitið
ferðafólk spillir og skemmir. Hér
þarf nýr hugsunarháttur að skap-
ast. Hver íslendingur á að vera
alinn upp í virðingu og kærleika
til náttúru lands sxns. Ef það yrði
að almennum þætti í uppeldinu
að kenna þeim, sem eru að kom-
ast á legg, að elska sitt land
framar en með vörunum einum,
þá mundi ekki lengur sjast, að
menn misbjóði náttúru þess með
kæruleysi og sóðaskap.
Tvíþætt svar
ÞEGAR tillagan um endurskoðun
varnarsamningsins var lögð fyrir
Alþingi, báru Sjálfstæðismenn
fram rökstudda tillögu um, að
fram yrði látin fara athugun á
því, hvort hyggilegt væri, með
hliðsjón af öllum aðstæðum, að
segja varnarsamningnum upp.
Sjálfstæðismenn töldu eðlilegt, að
óskað væri eftir endurskoðun á
samningnum, en hitt gátu þeir
ekki fellt sig við í svo alvarlegu
máli, að því væri fyrirfram sleg-'
ið föstu til hvers endurskoðunin
ætti að leiða, þ. a. til uppsagnar.
Þessi tillaga var felld. Framsókn
og Alþýðuflokknum lá svo mikið
á, að engu varð um þokað. Kosn-
ingar voru nú fyrir dyrum og af-
staðan í varnarmálunum átti að
vera það áróðursvopn, sem gerði
út af við Þjóðvarnarflokkinn og
leysti Framsókn af óttanum við
að tapa þingsætum og Alþýðu-
flokkinn af hræðslunni við að
þurrkast ef til vill út á Alþingi.
Nú átti að ryðja brautina
fyrir því, að Hermann Jónas-
son gæti myndað atjórn með
kommúnistum, eftir að ein-
angrun þeirra væri rofin. Það
var því flanað að því að sam-
þykkja tillögu um brottför
varnarliðsins, sem runnin var
frá nýafstöðnu þingi Fram-
sóknarmanna, án þess að ráðg-
ast við bandalagsþjóðir okkar.
Það var fyrst löngu síðar, að
utanríkisráðherra bað Atlants
hafsbandalagið um álit sitt á því,
hvort enn væri þörf á þeirri að-
stöðu, sem varnarsamningurinn
veitti. Nú hefur svarið borizt
fyrir stuttu síðan, eins og al
kunnugt er.
Svarið greinist raunverulega í
tvennt. í fyrsta lagi hin al-
mennu stjórnmálalegu sjónarmið
og í öðru lagi þau, sem eru her
fræðileg. Um hin síðari hafx
æðstu hernaðaryfirvöld banda
lagsins fjallað, en þau síðan ver-
ið athuguð af ráðinu og staðfest
af þvi. Blöð stjórnarinnar hafa
haldið því á lofti, að svar ráðs-
ins væri aðeins óskalisti frá ein-
hverjum herforingjum, sem ekki
beri að taka alvarlega. Þessu er
haldið fram til að draga úr mikil
vægi svarsins og villa mönnum
sýn.
En þessi blöð þegja sem
vandlegast yfir því í greinum
sínum um svariff, aff þar
stendur skýrt og skorinort, að
þaff sé álit ráffsins, „aff ástand
og horfur í alþjóffamálum hafi
ekki batnaff svo, aff eigi sé
lengur þörf fyrir varnarliff á
íslandi.“ Ráðiff tekur þaff
einnig fram, aff „varnarmátt-
ur bandalagsins hafi átt ríkan
þátt í aff bæta horfur í al-
þjóðamálum. Ef dregiff væri
úr vörnum, gæti þaff auffveld-
lega haft þau áhrif, aff þeirri
þróun yrði snúið viff.“
Þegar ráðið hefur gert grein
fyrir hinni stjórnmálalegu hlið
málsins, tekur það til meðferðar
tiltekin hernaðarleg atriði, sem
sérstaklega varða ísland. Segja
má, að jafnvel þó sleppt væri úr
svarinu því, sem beinlínis varðar
hernað, þá væri það nægilegt til
að íslendingar hugsuðu sig vel
um áður en þeir varpa frá sér
öllum vörnum. En það spáir ekki
góðu, þegar blað sjálfs forsætis-
ráðherrans.falsar staðreyndir um
efni skjalsins og hvernig það sé
orðið til. Slíkt og annað eins at-
hæfi gæti bent til þess að sá
flokkur, sem að blaðinu stendur,
vilji hvorki sjá né heyra og ætli
sér að neita staðreyndum.
Afstaða kommúnista
ÞAÐ er fyrir löngu vitað, að
ríkisstjórnin er klofin um af-
stöðuna til Atlantshafsbandalags-
ins. Kommúnistar greiddu at-
kvæði á móti fyrri hluta sam-
þykktar Alþingis í vor, sem fjall-
aði um áframhaldandi samstarf
við Atlantshafsbandalagið. Þegar
svo utanríkisráðuneytið gaf út
yfirlýsingu sína 30. júlí s.l. og
lýsti yfir, að „tilgangur ríkis-
stjórnarinnar væri alls ekki sá
að fjarlægjast Atlantshafsbanda-
lagið, heldur þvert á móti að
halóa samstöðunni við það“, lýsti
Þjóðviljinn því yfir, að ráðherr-
ar „Alþýðubandalagsins" hefðu
ekkert um yfirlýsinguna vitað,
áður en hún var gefin út, og
blaðið vildi ekki birta hana.
Samt sem áffur cr í yfirlýs-
ingunni talaff um „tilgang
rikisstjórnarinnar“, eins og
hún stæði öll að henni! Það er
glöggt, aff ríkisstjórnin er
klofin í málinu og aff þaff er
í fyllsta máta villandi, þegar
utanríkisráðuneytiff telur sig
tala fyrir munn ríkisstjórnar-
innar allrar.
„Þjóðviijinn" reyndi af veik-
um mætti að breiða yfir klofn-
inginn með því að segja, að af-
staðan til bandalagsins væri ekki
á dagskrá, þar sem Islendingar
væru bUndnir við þátttöku í því
3 ár fram í tímann! Þetta er þó
missögn, því enn erum við
bundnir við þátttöku í 13 ár liér
eftir. Þetta tal „Þjóðviljans" er
auðvitað ekkert annað en gagnsæ
blekking, eins og hver maður
getur séð, því það er einmitt end-
urskoðun varnarsáttmálans og
þar með endurskoðun afstöðunn-
ar til bandalágsins, sem nú stend-
ur fyrir dyrum. Málið er engan
veginn útkljáð, þó varnarliðið
víki úr landi, því þá er eftir aff
ákveffa nánar, meff samningi, af-
stöffuna til bandalagsins, eftir aff
liffiff er horfiff úr landi. í yfir-
lýsingu utanríkisráðuneytisins
segir svo um endurskoðunina:
„Höfuðtilgangur þeirrar endur-
skoðunar á að vera sá, að íslend-
ingar taki i eigin hendur gæzlu
og viðhald varnarstöðvanna,
þannig að þær séu ætíð og án
fyrirvara við því búnar að gegna
hlutverki sínu, ef horfur í heim-
inum breytast til hins verra, en
að herinn hverfi úr landi.“
Hér er beint sagt, að ríkis-
stjórnin vilji semja um, að ís
lendingar haldi hér uppi hern-
aðarlegum bækistöðvum, sem
séu „ætíð og án fyrirvara við
því búnar að gegna hlutverki
sínu.“ Með þessari yfirlýsingu er
að vísu horfið frá stefnunni frá
1949, því að þá voru engar slík- v
ar herstöðvar ráðgerðar hér.
Hiit er annaff mál, livort
yfirlýsingin sjáli stenzt. Hvort
nokkur möguleiki sé á því,
aff stöffvarnar „séu ætiff og án
fyrirvara viðbúnar aff gegna
hlutverki sínu,“ ef herinn
hverfi úr landinu. Eina skýr-
ingin á stuðningi kommúnista
viff slika ákvörffun er sú, aff
þeir telja hana gagnslausa.
Því að fullyrðingar þeirra um
áframlialdandi andstöðu við At-
lantshafsbandalagið eru ótvíræð-
ar, og „Land og Folk“ í Dan-
mörku hefur berum orðum sagt,
að , íslenzkir kommúnistar hafi
fariff í stjórnina, til að grafa
undan Atlantshafsbandalaginu.
Er og enginn vafi á, að sá er til-
gangurinn. Hitt er fjarstæða, sem
sum social-demokratisk blöð á
Norðurlöndum hafa verið að
reyna að hugga sig við, að koma
kommúnista í stjórn á íslandi,
merki stefnubreytingu kommún-
ista gagnvart Atlantshafsbanda-
laginu.
Þeim er þvert á móti ætlaff
aff gegna hlutverki Troju-
hestsins forna, svo sem „Eand
og Folk“ fer ekki dult meff.
An varnarliðs
engar varnir
EINS OG vikið er að hér á undan
segir í yfirlýsingu utanríkisráðu-
neytisins, að stefna hennar sé ,,að
íslendingar taki í sínar hendur
gæzlu og viðhald varnarstöðv-
anna þannig, að þær séu ætíð og
án fyrirvara reiðubúnar að gegna
hlutverki sínu.“
En hefur meiri hluti ríkis-
stjórnarinnar gert sér nokkra
grein fyrir því, hvaff í þessu
felst? Hefur ríkisstjórnin at-
hugaff, hvort íslendingar séu
þess megnugir aff hafa meff
höndum allt, sem til þess þarf
aff hafa mikilvæga og stóra
varnarstöff „ætíff og án fyrir-
vara reiffubúna", ef styrjöld
bæri aff höndum? Þaff verffur
mjög aff draga í efa, aff ríkis-
stjórnin hafi gert sér nokkra
grein fyrir þeim stórkostlega
vanda, sem hér á aff leggja á
herffar íslendinga og hvort viff
erum honum vaxnir.
Á það má benda, að ef til vill
má segja, að yfirlýsingunni sé að
þessu leyti svarað í álitsgerð At-
lantshafsbandalagsins. Þar segir:
„Eins og nú horfir mundi brott-
för hins bandaríska varnarliðs,
sem dvelst á jslandi á vegum alls
bandalagsins, valda því, að land-
ið yrffi gjörsamlega varnarlaust.
Veigamikið skilyrði til að koma
í veg fyrir árás á Norður-Atlants-
hafssvæðinu væri ekki lengur
fyrir hendi og hlekk vantaði í
varnarkeðju þá, sem öryggi vort
byggist á.“
í þessum orðum sýnist það
ótvírætt felast, að án varnarliðs
sé ekki hægt að halda hér uppi
varnarstöðvúm. Sá möguleiki, að
íslendingar geri það, virðist ekki
vera fyrir hendi að dómi ráðs
Atlantshafsbandalagsins. í álits-
gerð þess segir ennfremur:
„Meðal bandalagsþjóðanna
fimmtán* er ísland eina landið,
sem hefur ekki eigið herlið. Ef
ríkisstjórn íslands hafnaði þeirri
vernd, sem varnarlið bandalags-
þjóðanna í landinu veitir, mundi
árásarríki geta náð íslandi á sitt
vald með mjög litlu liði, sem
annaðhvort kæmi loftleiðis eða
gerði innrás af hafi, áður en
bægt yrði að láta í té virka að-
stoð. ísland ætti þá á hættu að
verða hernumið og glata frelsi
. sínu.“
i Frh. á bls. 13