Morgunblaðið - 19.10.1956, Qupperneq 6

MORCUNBT/AÐIÐ
F'östudagur 19. okt. 1956
„Hitasótt djöflanna þriggja
44
„Við teljum þau ekki, við jörðum þau aðeins,"
sagði ættarhöfðinginn, er hann var spurður að Jbví,
hversu mörg börn yrðu mýrarköldunni að bráð
»|ÝRARKALDAN — malarian
—dregur nafn sitt af ítölsku
orðunum „mala“ og „aria“, sem
merkja bókstaflega „fúlt and-
rúmsloft". Þetta er þrálátur sjúk-
dómur, seigdrepandi og erfitt að
lækna hann. Mýrarkaldan er
einkum algeng, þar sem meðalhit-
inn er um 60° á Fahrenheit, en
stingur sér niður miklu víðar —
síðan 1920 hefir hennar orðið vart
allt norður í Erkiengilshérað við
Hvítahafið í Ráðstjórnarríkjun-
um og suður í Cordoba í Argen-
tínu, uppi í háfjöllum í 8 þús. feta
hæð og við Dauðahafið, sem er
1,300 fet undir sjávarmáli.
★ DJÖFLAR ME» HAMAR,
VATNSFÖTU OG OFN
Elztu heimildir um mýrarköldu
eru í fornum kínverskum og ind-
verskum bókum. Hippokrates
minnist á þennan sjúkdóm, og í
kínverskri goðafræði er sagt frá
hitasótt „djöflanna þriggja: Einn
er vopnaður hamri, annar vatns-
fötu og sá þriðji ofni“ — greini-
leg tákn höfuðverkjarins, köld-
unnar og hitasóttarinncu- ,sem
eru einkenni mýrarköldunnar.
★ ★ ★
Rómverjar færðu „Dea Fibris"
— gyðju hitasóttarinnar — fórnir
í von um að forða sér frá smitun.
Þeir veittu því athygli, að mest
var um mýrarköldu í grennd við
fen og mýrar, og grófu jafnvel
skurði til að reyna þannig að
útrýma mýrarköldunni með því
að þurrka landið. Þeir virðast
jafnvel hafa áttað sig á, að mý-
flugur ættu einhverja sök á þess-
um sjúkdómi. Um 100 e. Kr. ræð-
ur Columella í riti sínu „Dp Re
Rustica" mönnum frá því að reisa
býli í grennd við fen, „þar sem
þrífast kvikindi, vopnuð skaðleg-
um broddum, er valdið geta sjúk-
dómum“.
Fimmtán öldum síðar — 1632 —
fluttu spánskir landkönnuðir
heim með sér frá Perú börk
„Quina-quina“ trésins. Kínínið,
sem framleitt var úr berkinum,
reyndist allgott lyf til að halda
mýrarköldu niðri.
★ ★ ★
Sú var tíðin, að 3 millj. dóu af
þeim 300 millj. manna, sem árlega
sýktust af mýrarköldu. Mýrar-
Skordýrum er safnað úr fenjun-
unum, og þau rannsökuð.
kaldan drepur aðeins um 1% af
þeim, sem sýkjast, — en 99% af
þeim sem sýkjast bíða þess aldrei
bætur. Viss tegund af mýflugum
ber sýkina manna á milli, en sýk-
inni veldur sníkjudýr, sem lifir í
innyflum mýflugunnar.
Ein fyrsta stórfellda tilraunin
til að útrýma mýrarköldu var
gerð á Staten Island í höfn New
York-borgar árið 1901, og var
sú tilraun byggð á uppgötvun-
um Bretans Sir Ronald Ross.
Tókst að útrýma mýrarköldunni
á eyjunni.
Frá Frönsku Vestur-Afríku. Læknirinn reynir að finna stærð
miltisins í barninu, mýrarkalda veldur því, að miltið stækkar
óeðlilega. Slíkar rannsóknir gefa nokkra hugmynd um, hversu
mikil brögð eru að mýraköldu á ýmsum svæðum.
Hið kommúniska
réttarfar
LONDON, 17. okt.: — Stjórnir
kommúnistaríkjanna lýsa því nú
yfir nær daglega, að hinir og
þessir áhrifa- og valdamenn, sem
teknir voru af lífi fyrir nokkrum
árum, hafi verið ranglega drepn-
ir. Þeir hafi eftir allt í rauninni
verið saklausir. Er því jafnframt
lýst á átakanlegan hátt — „hvern
ig þessir saklausu menn hafi orð-
ið fórnardýr persónudýrkunar-
innar“. Fyrir helgina var það
tilkynnt í Budapest, að ungversku
herforingjarnir fimm, Solyon,
Illi, Beleznay, Ravay og Porfi
— hafi verið drepnir saklausir
árið 1950. Réttarhöldin yfir þeim
fóru fram með ieynd.
Þess er skemmst að minnast,
að fyrr í vikunni var gefin út
önnur svipuð tilkynning — þar,
sem skýrt var frá því, að Laszlo
Rajk og þrír aðrir fyrrum hátt-
settir kommúnistar hefðu verið
drepnir saklausir.
★ ★ ★
Hvað nefna kommúnistar slíkt
réttarfar? Ef til vill: „Réttarfar
það, sem „alþýðan" þráir og berst
fyrir“.
★ DDT OG ÖNNUR ÁÞEKK
EFNI — STERKASTA
VOPNIÐ
Síðan í síðustu heimsstyrjöld hef-
ir útrýming mýrarköldunnar
byggzt á því að reyna að drepa
lirfu mýflugunnar, sem ber sníkju
dýrið. Ýmsum aðferöum hefir ver
ið beitt, mýrar og fen þurrkuð
með framræslu eða olíu sprautað
á stöðupolla og aðrar klakstöðv-
ar mýflugunnar. Einnig hefir
flugnaeitur verið notað til að
drepa fullvaxnar mýflugur, og
var þeirri aðferð fyrst beitt í
Suður-Afríku 1935, og var notað
til þess svokallað pyrethum. Árið
1940 uppgötvaði svissneskur efna-
fræðingur, Paul Múller, hversu
áhrifaríkt DDT var sem skordýra-
eitur, og síðan hefir DDT ásamt
dieldrin og öðrum svipuðum efn-
um verið bezta vopn mannsins í
baráttunni við mýrarkölduna.
Þessi efni drepa mýflugurnar
ekki skjótar en pyrethum, en þau
eru banvæn mýflugunum um
margra mánaða skeið, eftir að
eitrinu hefir verið dreift yfir viss
svægði utanhúss eða innan.
★ ★ ★
Baráttan við mýrarkölduna hef
ir ekki aðeins verið barátta viðj
mýflugur heldur einnig barátta
við fáfræði og hjátrú frumstæðra
þjóða.
★ STEINN I HJARTA
MANNSINS
Hver einasti töframaður, sem má
sín nokkurs í frönsku nýlendunni
Dahomey í Vestur-Afríku, veit
það upp á sína tíu fingur, að
mýrarkalda er aðeins steinn, sem
reiður guð hefir sett í hjarta
mannsins. Samt fór svo, að þeir
þorðu ekki að gerast keppinaut-

Telpurnar úr „Svarta galdurs“-skólanum í Houedome dönsuðu
fyrir „hvítu töframennina“, sem komu meö DDT til Dahomey.
ar „hvítu töframannanna", er þeir
tóku að reyna að útrýma mýrar-
köldunni með DDT.
★ ★ ★
Er hópur manna kom á vegum
Barnahjálpar S. Þ. til Houedome
fiskiþorpsins við Porto Novo fló-
ann, gengust töframennirnir fyrir
því, að þeim var fagnað með
trumbuslætti og dansi telpna á
aldrinum 2—15 ára, sem einmitt
voru nemendur í „svarta galdurs"
skólanum í Houedome.
Houedome stendur á sandhólma
í mynni Ouemeíljótsins. Þorpið
er reist á trjábolum, sem reknir
eru niður í sandleðjuna. Leiðin
til þox-psins liggur um blá lón, og
eru bakkar þeirra vaxnir sefi.
Umhverfið er fagurt, en slík
stöðulón eru framúrskarandi klak
stöðvar fyrir mýflugur, enda
helmingur íbúanna í Dahomey,
sem eru alls 1.500.000, sífelit í
hættu að fá mýrarköldu. fbúarn-
ir lifa á nautgriparækt og á því
að veiða fisk með spjótum.
★ ★ ★
Er ættarhöfðinginn í Houedome
var spurður að þvi, hversu mörg
börn létust af völdum mýrar-
köldu, var svarið: „Við teljum
þau ekki, við jörðum þau aðeins“.
Frönsk yfirvöld hafa undaníarm
ár unnið að útrýmingu mýrar-
lcöldunnar með DDT í Frönsku
Vestur-Afríku og Togolandi og
hafa notið í því aðstoðar Barna-
hjálpar S. Þ., sem hefir lagt fxam
mikið fé í þessu skyni, og Al-
þjóða heilbrigðismálastofnunar-
★ TÖFRAMENNIRNIR VILDU
HAFA VAÐIÖ FYRIR
NEÐAN SIG
Innfæddu töframennirnir munu
vafalaust túlka árangurinn
þannig, að færri steinar hafi ver-
ið settir í hjörtu þeirra, sem vak-
ið hafa reiði guðanna — Hebiesso,
þrumuguðsins, Dan, regnboga-
guðsins og Ogoun, hins almáttuga.
En hvað sem því líður — töfra-
mennirnir í Houedome vildu líka
njóta góðs af þekkingu „hvítu
töframannanna“ og buðu þeim
kurteislega að sprauta DDT yfir
veggi „svarta galdurs" skólans í
Houedome.
(Þýtt og endursagt úr
The UNESCO Courier).
shrifar ur
daglega lífínu
Látum það vera
— en. . . .
HyT /Y skrifaði mér fyrir
iTioVF* nokki’u bréf um utan-
farir Islendinga til kommúnista-
ríkjanna. Farast honum orð á
þessa leið:
„Látum það vera, að íslenzkir
kommúnistar, sem boðnir eru til
Rússlands, Kina eða leppríkja
kommúnista syngi dýrðaróð, þeg-
ar heim kemur, í sinn hóp — eða
í sínu málgagni. Það er ekki nema
mannlegt, að þeir vilji launa fyr-
ir gistivináttuna með því að lofa
hana og prísa eftir á í þau eyru,
sem heyra vilja, enda vitanlega
til heimsóknarinnar stoínað með
þetta beint fyrir augum.
Hins vegar finnst mér það ó-
þarfi, að Ríkisútvarpið skuli ger-
ast vettvangur fyrir þennan
kommúníska lofsöng. — Fyrir
nokkru flutti frú ein, Rannveig
Tómasdóttir, flokk erinda um
reisu til Kína austur og var væg-
ast sagt óþægilega mikill áróðurs
keimur af máli írúarinnar •—
rauði þráðurinn helzt til áber-
andi, þótt reynt væri að leyna
honum dálitið með orðskrúði og
mælgi, sem gerðu exindin lang-
dregin og væmin. Þótti mér þetta
því meiri skaði, sem það leyndi
sér ekki að frúin býr yfir góðri
frásagnargáfu, sem hefði notið
sín mun betur, ef manneskjan
hefði verið með sjálfri sér. —
M. Ó.“
K
* loi/
Olli óhug og kvíða
ONA inni í Laugarneshverfi
skrifar sem næst á þessa
leið:
„Það vakti mikla athygli og
óhug mæðra hér í nágrenni Laug-
arnesskólans fyrir skömmu, er
sjúkrabíll renndi upp að skólan-
um og einkennisbúinn starfsmað-
ur sjúkraflutninganna steig út
úr og hvarf inn í skólann. Þetta
var á skólatíma, skólinn fullur
af böi-num og fólk, sem horfði á
þetta, fékk óþægilegt hugboð, að
ef "til vill hefði orðið eitthvert
slys í skólanum — sjúkx-abíllinn
væri þarna lcominn til að sækja
hinn slasaða — ef til vill eitt-
hvert skólabarnanna. Svo reynd-
ist þó ekki, sem betur fór. Þessi
sjúkrabílstjóri var þarna aðeins
í einkaerindum.
Mér og mörgum fleirum fannst
framkoma þessa starfsmanns víta
verð. Margar mæður og aðrir að-
standendur barna í Laugarnes-
skólanum urðu hennar vegna
gripnir skelfingu og kvíða, um
að eitthvað voðalegt hefði komið
fyrir. — Sú tilfinning er allt
annað en skemmtileg".
Um títprjónshæla
og róinantík
JÁ, hvað er ekki á sig lagt fyrir
þessa tízku í öllu hennar
miskunnarleysi og harðstjórn’. —
Nú eru það háu títuprjónshælarn
ir sem drottna með meira veldi
en nokkurn tíma fyrr í skótizku
kvenþjóðarinnar. Þvj hærri og
mjórri — þeim mun eftirsóknar-
verðari — og þeim mun háska-
legri um leið. Þetta eru engar
ýkjur. Spyrjið þið bara skósmið-
inn ykkar og hann mun geta
sagt ykkur ótal sbgur um illa
leikna títprjónshæla — og stund-
um illa leiknar fínar frúr — eða

ungfrúr, sem áttu leið um Tjarn-
argarðinn — kannske í fullróman
tísku skapi. Þið vitið hvernig það
er, þegar rómantíkin grípur
mann, þá tekur maður ekki eftir
neinu, allra sízt því, sem maður
ætti að taka eftir. — Þær tóku
ekki eftir því, hve fallegu gang-
stígarnir, svo lokkandi í kvöld-
kyrrðinni, leyna mörgum viðsjál-
um rifum og glufum milli stein-
anna, rétt mátulegum fyrir lítinn
títuprjónshæl til að festa sig í og
steypa um leið „byrðinni", sem er
oftast langt — og stundum
hættulega út úr öllu lxlutfalli við
„undirstöðuna“, steypa henni koll
hnís, kannske þegar allra verst
gegndi — já, þegar slíkt mátti
hreint alls ekki koma fyrir.
En svona er það nú — spyrjið
þið bara skósmiðinn „Komið þér
úr Tjarnargarðinum?“ spyr hann
fyrst allra orða, þegar hann fær
þessa yndislegu eyðilögðu hæla
upp í hendurnar. Stundum á líka
járnmottu-ókind alla sökina —
eða bara venjulegur stigi eða
þröskuldur.