Morgunblaðið - 20.02.1957, Qupperneq 6

6
MORCUNBIAÐIÐ
Miðvikudagur 20 febr. 1957
Páll Jónsson
Kaupmannahafnarbréf:
Sumarblíða á Danaláði og
kosningahugur grípur menn
KAUPMANNAHÖFN, í febrúar
1957: — Hinn 1. febrúar var 10
stiga hiti í Kaupmannahöfn. —
Þessi dagur er annars talinn kald
asti dagur ársins, þegar á meðal
hitann er litið. Allur veturinn
fram að þessu hefur verið óvenju
lega mildur, snjór varla sézt og
frost verið sjaldgæf. ísbrjótarnir,
sem áttu annaríkt fjóra undan-
farna vetur, hafa legið í höfn.
£inn þeirra var jafnvel lánaður
Svíum fyrir jól.
í lok janúar sáust fyrstu vor-
blómin í görðunum. í byrjun
febrúar fréttist, að kýr væru
komnar á beit á nokkrum bónda
bæjum á Jótlandi. Lævirkinn er
kominn, og broddgölturinn er
vaknaður af vetrardvalanum. —
Með hverjum degi gera nýir vor-
boðar vart við sig. Aðeins tvisvar
áður á þessari öld, hafa veíur
verið svona mildir.
★ KOSNINGAHUGUR
í MÖRGUM
Danir gera nú ráð fyrir þing-
kosningum í maí. Upphaflega
var hugmynd H. C. Hansens for-
sætis- og utanríkisráðherra sú,
að þær færu ekki fram fyrr en
í lok kjörtímabilsins, þ. e. a. s.
í september nk. En það er nú
kominn mikill kosningahugur í
alla flokkana og samvinnumögu-
leikarnir virðast vera tæmdir.
Kemur það sér ekki vel fyrir
minnihlutastjórn.
H.C. Hansen sagði fyrir
skömmu, að pólitískt athafna—
frelsi virtist vera að lamast, af
því að þingkosningar færu í
hönd. Gæti því orðið nauðsynlegt
að efna til þeirra nokkrum mán-
uðum fyrr en upphaflega var ætl-
azt til.
Danir vilja alltaf helzt komast
hjá kosningum eftir að sumar-
leyfi eru byrjuð. Elísabet Breta-
drottning kemur til Kaupmanna-
hafnar seinnihluta maí. Er því
búizt við kosningunum í fyrri
hluta maímánaðar.Fyrir skömmu
sagði „Socialdemokraten", að
þær mundu fara fram 14. maí. —
Má telja sjálfsagt, að stjórnar-
blaðið hafi góðar heimildir fyrir
þessu.
★ PYLGI JAFNAÐARMANNA
MINNKAR
Við kosningamar verður fyrst
og fremst um það barizt, hvort
jafnaðarmenn eða borgaraflokk-
aranir eigi að fara með völd. Það
er ekki búizt við stóríelldri
breytingu á flokkaskiptingunni.
Samkvæmt nýjustu skoðanakönn
un Gallupstofnunarinnar, hefur
fylgi jafnaðarmanna minnkað
dálíti, siðastliðna mánuði, en
fylgi íhaldsmanna og réttarríkis-
flokksins farið vaxandi. Hinir
flokkarnir hafa staðið í stað.
Blöðin eru þegar farin að ræða
möguleikana fyrir stjórnarmynd-
un eftir kosningarnar. Telja má
líklegt, að mikið velti þá eins
og áður á afstöðu róttæka flokks
ins um það, hverjir fari fram-
vegis með völd. En þrátt fyrir
ítrekaðar spurningar, vill flokk-
urinn ekki segja neitt fyrir fram
um það, hvort hann muni styðja
jafnaðarmannastjórn eða borgara
lega stjórn.
Þetta verða „peningakosningar"
sagði Erik Eriksen, formaður
vinstri flokksins, nýlega. Fyrir-
sjáanlegt er, að þær muni fyrst
og fremst snúast um efnahags-
málin: „Gjaldeyriserfiðleikana,
verðbólguna, kapphlaupið milli
kaupgjalds og vöruverðs o. fl.
★ VÖRUSIKPTAHALLI
Gjaldeyriserfiðleikarnir eru,
eins og fyrri daginn, eitt aðal-
vandamálið í Danmörku. Gjald-
eyrisafkoman var lakari í fyrra
en árið áður. Innflutningurinn
jókst bæði að magni og verð-
mæti. Innflutningsverðmætið
varð 900 milljónum kr. meira en
árið áður og komst í fyrsta sinn
í sögu landsins upp í 9.000 millj.
Útflutningsverðmætið jókst að
vísu líka, en ekki nema um 350
milljónir upp í 7,550 milljónir. —
Vöruskiptahallinn nam því 1,450
milljónum eða 60% meira en árið
áður.
Eftirtektarvert er, að útflutn-
ingur landbúnaðarafurða hefir
minnkað í fyrra dálítið bæði að
verðmæti og magni, nam rúm-
lega 4 milljörðum. Aftur á móti
óx útflutningsverðmæti iðnaðar-
vara um 15% upp í rúmlega 3
milljarða, aðallega vegna verð-
hækkunar.
Svo vel hefir viljað til, að duld-
ar tekjur, sérstaklega tekjur af
siglingum, hafa aukizt töluvert.
Þrátt fyrir hinn mikla vöru-
viðskiptahalla gerir hagstofan
ekki ráð fyrir nema rúmlega 100
milljóna greiðsluhalla í fyrra, en
árið 1955 var greiðslujöfnuður-
inn hagstæður um 180 milljónir.
Menn sjá fram á aukna gjald-
eyriserfiðleika á þessu ári. Búizt
er við, að innflutningurinn haldi
áfram að aukast. Ólíklegt er talið
að útflutningurinn geti aukizt að
sama skapi. Við þetta bætist, að
verðvísitala innfluttu varanna
hefir eftir lolíun Súezskurðarins
hækkað um meira en verðvísitala
útfluttra afurða. í janúar jókst
gjaldeyrisskuld þjóðbankans um
16 milljónir upp í 248 milljónir
kr.
* KYRRSTAÐA
í FRAMLEIÐSLU
Iðnaðarframleiðslan hefur svc
að segja staðið í stað síðastliðin
ár. Árið 1955 var hún aðeins lítið
eitt meiri en árið áður, en í fyrra
minnkaði hún dálítið. Hún hef-
ur að visu farið vaxandi allra
síðustu mánuðina, en þó aukizt
langtum minna en í öðrum lönd-
um Vestur-Evrópu.
Atvinnuleysið jókst allmikið
í fyrra. Voru að meðaltali 11%
atvinnulausir eða nálega helm-
ingi fleiri en í öðrum Vestur-
Evrópulöndum.
Þetta er sérstaklega ískyggi-
legt, þar sem útboð á vinnuafli
Báðar þessar myndir voru tekn-
ar 7. febr. í Danmörku. En önnur
var tekin í fyrra, hin í ár. Þykir
Dönum veðráttan skiptast mjög í
tvö horn, eitt árið eru Iangvar-
andi grimmdarfrost, hitt árið
springa blómin út á miðjum vetri.

vex venju fremur mikið vegna
óvenjulega margra fæðinga á
stríðsárunum. Þetta fólk er nú
að verða fullorðið og fer að gera
vart við sig á vinnumarkaðinum.
Kyrrstaðan í framleiðslunni er
Dönum mikið áhyggjuefni og um
leið alvarlegasta atriðið í efna-
hagsmálum þeirra. Forsætisráð-
herrann hefur hvað eftir annað
talað um nauðsyn þess, að fram-
leiðslan vaxi, og bent á, að til
þess þurfi að auka fjárfestingu.
En Dani skortir mjög tilfinnan-
lega fé til fjárfestingar. Um
þetta eru allir sammála, en aftur
á móti greinir stjórnarflokkanna
á um það, hvernig þjóðin eigi
sbrif'ar ur
daqleqa lifinu
VELVAKANDI hefir gaman af
góðum skáldskap. Þegar hann
getur því við komið, situr hann
við útvarpstækið sitt klukkan
rúmlega 10 á kvöldin ög hlustar
á Kvæði kvöldsins. Honum þótti
mjög ánægjulegt, þegar þáttur
þessi var upp tekinn í dagskrána,
enda hafði hann hvatt til þess í
dálkum sínum. — Ekki verður
hér gagnrýnt valið á kvæðum
þeim sem lesin hafa verið upp í
vetur. Þau eru vafalaust upp og
niður, eins og öll mannanna vexk
og svo er þess einnig að geta,
að í lýðfrjálsum löndum er
smekkur manna mjög misjafn.
Sem betur fer. Sumum finnst
þetta kvæði gott og öðrum hitt.
Það er alveg eins og það á að
vera.
Upplesturinn — og pípið
EN það er annað sem við skul-
um minnast lítillega á: upp-
lesturinn og pípið á undan og
eftir honum. Upplesturinn er með
fáum heiðarlegum undantekning-
um í svipuðum tónstiga. Grát-
hljóðastemmningin hefir heltek-
ið Kvæði kvöldsins. Hún getur
átt við, en fyrr má nú rota en
dauðrota. Upplesararnir ættu að
hafa það í huga næst þegar grát-
klökkvinn er að ná tökum á þeim
við hljóðnemann. Ef kvæðið er
ekki þeim mun dapurlegra, þá er
til gamalt þjóðráð við þessu
ástandi — að bíta á jaxlinn.
Misjafn smekkur
OG þá er það pípið. Það er
vægast sagt óþolandi. Ámát-
legt er varla nógu sterkt. Það
getur vel verið, að þetta hljóð
eigi við einhverjar sálir, en hitt
er alveg víst, að það á ekki við
öll kvæði. — Velvakandi hlustaði
á „Dagens Digt“ í danska útvarp-
inu um alllangt skeið. Hann hefst
á einhverri fallegri tónlist sem
á við það kvæði sem lesið er
hverju sinni, síðan er tónlistin
hverfluð út, þegar upplesturinn
hefst og loks er svo tónverkið
leikið til enda. Hér fellur allt
hvað að öðru og er stemmningin
miklu betri en í Kvæði kvöldsins.
Iðnneminn — og
„bjargráðin"
EN nú er nóg komið af þessu
og ekki úr vegi að fara inn á
verzlegri hluti. — Velvakandi
hitti nýlega iðnnema að máli.
Hann lærir hina þarflegustu iðn
— skipasmíðar. Er hann dugnað-
arpiltur, þótt kaupið sé lágt, og
stundar vinnu sína og nám af
mikilli kostgæfni. — f miðju sam-
tali sagði hann allt í einu: —
Ég vildi, að þessi stjórn væri
farin til fjandans! — Jú, sjáðu
til, bætti hann svo við, ég ætl-
aði að kaupa útvarpstæki fyrir
nokkru, en var ekki búinn að
safna fyrir því, þegar þau seld-
ust upp. Ég varð svo auðvitað að
bíða eftir næstu sendingu og nú
eru þau komin aftur — aðeins
850 krónum dýrari en áður; kost-
uðu 3000 krónur, en eru nú kom-
in upp í 3850 krónur. Og nú verð
ég að halda áfram að safna . . . .
Sameiginlegt skipbrot
VELVAKANDI lagði lítið til
málanna, en sennilega hefir
hann ekki haft neitt á móti því,
að sumir „færu til fjandans". —
Hann getur þó upplýst iðnnem-
ann um, ef honum er einhver
huggun í því, að ritvélin sem
hann skrifar þetta rabb á er um
350 krónum dýrari en sams kon-
ar vélar voru fyrir 2—3 mánuð-
um. Þá ætlaði Velvakandi að
kaupa ritvél, en fékk ekki. Nú
hefir hann fengið sína nýju vél —
en er jafnframt 350 krónum fá-
tækari en ef hann hefði keypt
hana fyrir áramót. Svona er þetta
iðnnemi sæll. Það hafa fleiri beð-
ið skipbrot en þú.
að afla sér þessa fjár, án þess
að stofna gjaldeyrismálunum í
voða. Margir eru vantrúaðir á,
að það takist með eðlilegri spari-
fjármyndun á meðan jafnaðar-
menn fara með völd í landinu.
★ ERELENT FJÁRMAGN
Ríkisstjórnin hefur nýlega lát-
ið gefa út dálítinn bækling á
heimsmálunum. Er þar m. a.
skýrt frá skilyrðum fyrir er-
lendri fjárfestingu í Dan-
mörku. Ríkisstjórnin gerir sér
vonir um, að þessi bæklingur
muni draga erlent fé, sérstaklega
amerískt, til Danmerkur. Stjórn-
inni er þó ljóst, að þetta er að
eins eitt af mörgu, sem gera þarf
í þessum efnum.
Fjárfestingarþarfirnar eru mikl
ar og margvíslegar. Danir þarfn-
ast m. a. fjárfestingar, til þess
að hægt verði að auka fram-
leiðslu til útflutnings. En margt
annað kemur til greina. Vegna
vaxandi skorts á olíu og kolum
verða Danir að hagnýta sér kjarn
orkuna sem fyrst. Þeir eru að
koma sér upp kjarnorkustöð á
Hríseyjarskaga við Hróarskeldu-
fjörð. Hún kostar líklega 100
milljónir kr. En þetta er aðeins
tilraunastöð. Þeir sem bjartsýn-
astir eru, búast varla við að
Danir eignist kjarnorkurekið
raforkuver fyrr en að 8 árum
liðnum.
Margar aðrir verklegar fram-
kvæmdir eru nauðsynlegar þ. á.
m. ýmsar samgöngubætur. Vegna
þrýstiloftsflugvélanna verður
Kastrupflugvöllurinn stækkaður
og nýjar byggingar reistar þar
á næstu árum fyrir nálega 200
milljónir króna. Bættar samgöng-
ur milli dönsku landshlutanna og
milli Danmerkur og meginlands-
ins þola ekki bið. Við þetta bæt-
ist, að húsnæðiseklan er stöðugt
mikil.
Fáll Jónsson.