Morgunblaðið - 11.08.1957, Qupperneq 2

<
2
MORCTjnjnr 4 ÐIÐ
Sunnudagur 11. ágúst 1957
STAKSTEIiVIAH
Það er drengskapar
skylda Dana að afhendc
íslenzku handritin
Til hvers?
Þjóðviljinn spyr Tímann að
því í gær, hvort hann haldi að
vinstri stjórn hafi verið mynduð
til þess að Samband ísl. Sam-
vinnuféiaga gæti grætt á olíu.
En það eru áreiðanlega margir
fleiri en Þjóðviljinn, sem spyrja
til hvers „vinstri“-stjórnin hafi
verið mynduð og flestum er far-
in að finnast biðin nokkuð löng
eftir því að fá að sjá ávextina af
tilveru þessarar ríkisstjórnar.
Það, sem lofað var fyrir kosn-
ingar var bókstaflega allt svikið
nema eitt atriði og það var hin
svonefnda „endurskoðun banka-
löggjafarinnar“ en helzta og
fremsta afleiðing hennar var, að
stjórnarflokkarnir fengu nýja
bankastjóra, eins og Finnboga
Rút og Emil. Það var árangur
á „sinn máta“.
Þegar litið er á feril stjórnar-
innar er það engin furða þó blöð
um hennar þætti ekki taka því
að minnast þess, þegar hún átti
árs afmæli.
Viðunanle»asta
nevðarúrræðið“
f Alþýðublaðinu í gær birtist
eftirfarandi kiausa. Stendur hún
í forystugrein blaðsins og hljóð-
ar svo:
„Núverandi skipun efnahags-
mála atvinnuveganna á Íslandi
fær ekki staðizt til langframa.
Svo stórt er málið í raun og
veru. Ríkið getur ekki von úr
viti borið þær drápsklyfjar, að
tapið sé þjóðnýtt. Nú er vist öll
íslenzk framleiðsla styrkt af al-
mannafé nema hvalveiðarnar.
Hjólið þyngist í falli sinu með
hverju árinu, sem líður. Og þetta
er ekki hægt, Matihías. Atvinnu-
vegirnir verða auðvitað þjóð-
nýttir fyrr eða síðar á undan eða
eftir ríkisgjaldþroti, ef núver-
andi skipun á enn að haldast.
Þetta er öllum aðilum hollt að
gera sér Ijóst. Andstæðingar
þjóðnýtingarinnar ættu í tíma að
átta sig á því, hvert okkur ber í
þessu efni. Og núverandi vand-
ræðaástand er sannarlega ekki
þjóðnýtingarmönnum að skapi.
Það hefur aldrei staðið til, að
þjóðnýtingin byggðist upp á
glundroða og kannski hruni. Hitt
er annað mál, að hún verður við-
unanlegasta neyðarúræðið og
raunar eina ráðið, ef svo skal
fram haldið sem nú horfir“.
Þetta er mjög svo fróðleg
klausa og vafalaust ágætt dæmi
um sáiarástandið innan viss
hluta af Alþýðuflokknum, eins
og nú er. Það sem við blasir er
„vandræðaástand“, „grundroði“,
„hrun“ og svo „viðunanlegasta
neyðarúrræðið": Þjóðnýting!
Það er von að spurt sé í Þjóð-
viljanum, til hvers vinstri-
stjórnin var mynduð?
O" ^að varð
Fregnir herma að átökin i
Litlu-Kreml við Skólavörðustig .
haldi áfram. Ingi R. er hættur |
að skrifa um útsvörin síðan
Guðmundur Vigfússon, mágur
niðurjöfnunarnefndarmanns
kommúnista, kora heim. Sagt er,
að Guðmundur hafi fallizt á að
skrifa undir málamyndakæruna
til Hannibals, ef Ingi-þar á eftir
„héldi sér saman“! Og það varð.
TSókstaftirinn hlívur“
„Tíminn“ er stundum að kvarta
yfir, að Mbl. taki setningar upp
úr blaðinu og rangfæri þær. Það
gerir Mbl. aidrei. Hins vegar
sýnist það vera furðulega oft svo
hjá Tímanum að blaöið gerir sér
fyrst Ijóst hvað það raunveru-
lega hefur sagt, þegar það les sín
eigin orð hjá öðrum og þýðir þá
ekki að afsaka sig með rang
færsluiu.
- - segir rithöfundurinn Jörgen Bukdah:
1 DANMÖRKU veit hvert manns-
barn við hvern er átt, ef talað
er um „digteren pá bjerget". —
„Bjerget" heitir sem sé húsið, þar
sem íslandsvinurxnn Jörgen
Bukdahl á heima. í>að er hjá
Askov. Þarna hitti fréttamaður
Morgunblaðsins hann nýlega að
máli. Var hann þá nýkominn
heim úr fyrirlestraferð til Sví-
þjóðar og hafði þar meðal ann-
ars talað um handritamálið í lýð-
háskólanum hjá Gautaborg. Tal-
ið barst þegar að handritamál-
inu og væntanlegri lausn þess.
„Enginn getur efazt um hver
úrslit þess máls verða“, sagði
Bukhdal. „Er Danir verða að fá
tíma til þess að átta sxg, og drátt-
urinn verður aðeins tslendingum
í hag. öllum heilvita mönnum er
það Ijóst, að handritin eru eign
íslenzku þjóðarinnar og engra
annarra og að það er drengskap-
arskylda Dana að afhenda þau
íslenzku þjóðinni, því að þessi
handrit lentu hér vegna þess að
stjóm íslands var þá í Danmörk
og hér sameiginlegur háskóli
beggja þjóða. Allt skraf um sam-
eiginlega eign í þessa sambandi,
er tóm heimska. Sameíginleg nor-
ræn menning stendur á allt öðr-
um grundvelli. Þegar öll kurl
koma til grafar er ekki um neina
norræna sameign að ræða, held-
ur samfélag á öðru sviði, sem sé
því er vér eigum sameiginlegt
með öðrum lýðfrjálsum vestræn-
um þjóðum: Viðhoríl til göfgi
mannsins, einstaklingsfrelsis og
þjóðfrelsis."
— Haldið þér að stjórnin, sem
nú situr í Danmörh. muni ætla
sér að reyna að leysa handrita-
málið?
„Kæri vinur, eg hefi ekki hug-
mynd um hvað einhverri stjórn
kemur til hugar að fást við, en
hitt veit eg, að mikill áhugi er
fyrir því meðal dönsku þjóðar-
innar, að íslendingar fái hand-
ritin aftur, og slíkan þjóðarvilja
getur engin ríkisstjórn sniðgeng-
ið til lengdar. Og þetta er ís-
landi mjög mikilsvert, að hafa
dönsku þjóðina með sér. Það
mega íslendingar þakka dönsku
lýðháskólunum og afstöðu þeirra
til þjóðmenningar. Þér voruð að
spyrja um stjórnina. Jörgen Jörg-
ensen er framar öllum öðrum
dönskum stjórnmálamönnum lýð-
háskólamaður, og nú ætti hann
sem menntamálaráðherra að
setja smiðshöggið á vilja almenn-
ings og senda handritin til ís-
lands. Hann er að vísu ekki ein-
ráður um þetta mál, en þér meg-
ið vera vissir um, að hann hefir
opin eyru fyrir því, sem lýðhá-
skólarnir leggja til málanna.“
— Þér gerið mikið úr afstöðu
lýðháskólanna, en skjalaverðir og
háskólaprófessorar eru víst ekki
sama sinnis?
„Nei, það er satt. En öllun.
þeim, sem undir illa dulinni vís-
inda-gerfimennsku og í „oldnord-
isk“ skjálkaskjóli haida því fram
að handritamálið sé danskt þjóð-
ernismál, þeim bendi eg á að nær
sé að rétta hlut hins hálfþýzka
og gleymda danska pjóðarbrots í
Suðurslésvík. Það er þjóðernis-
mál, en hitt er aðeins vetrarút-
sala á þjóðernislegu glamri. Ann-
ars mega Islendingar vera þakk-
látir fyrir, að handritamálið er
ekki lengur sérmálefni skjala-
verða og prófessora, heldur al-
þjóðarmálefni. Allt, sem prófess-
orarnir hafa lagt til málsins án
þess að hirða um álit þjóðarinn-
ar, hefir lent í ruslakörfunni. Bók
Bjarna Gíslasonar hefir átt sinn
þátt í því. Það er afreksverk
Bjarna, að hann hefir um alla
framtíð komið í veg fyrir að hand
ritamálið verði skoðað svo sem
eitthvert sérmál prófessora. Það
er orðið að alþjóðarmáli, og þann
ig verður það leyst til blessunar
fyrir bæði ríkin. Bjarni hefir
verið tryggur sonur fósturjarðar
sinnar. Um mörg ár hefir hann
talað í dönskum fundarsölum og
barizt fyrir handritamálinu og
auk þess hefir hann sent greinar
um öll Norðurlönd. Allar sam-
þykktir og áskoranir um að af-
henda handritin, eiga rætur sín-
ar að rekja til hans. Ef íslend-
ingar kunna ekki að meta þetta,
þá vanþakka þeir þeim mönnum
erlendis, er bezt hafa stutt mál-
stað þess, og munu áður en lýk-
ur færa því sigurinn heim.“
— Hvenær verður það?
„Ha, eru íslendingar orðnir
óþolinmóðir? Þeir afbáru þó ein-
okunarverzlunina og gátu beðið
eftir sjálfstæði sínu í 600 ár. Geta
þeir þá ekki beðið lausnar hand-
ritamálsins í fáein ár? Ekki velt-
ur allt á því að málið leysist sem
fyrst, heldur að það leysist á rétt-
an og sanngjarnan hátt í norræn-
um anda, og laust við allan yfir-
drepsskap. Þá munu klukkurnar
í Reykholti aftur hljóma um öll
Norðurlönd."
— Um öll Norðurlönd?
,„Já, því að mínu áliti er þetta
norrænt mál, en ekki aðeins mál
milli Islendinga og Dana.
Nýa heftið af Askov-tímaritinu
„Dansk Udsyn“ verður helgað ís-
landi. Þar ritar forseti íslands á-
varp og þar verða margar grein-
ar eftir íslenzka og danska menn.
Mikill hluti heftisins fjallar um
handritamálið og starf Bjarna
Gíslasonar að koma því undir al-
mennan norrænan dóm. En það
hefir hrundið málinu mest áleið-
is. Þetta stóra íslandshefti verð-
ur svo sent í bókarformi út um
öll Norðurlönd. Og almennings-
dóm á Norðurlöndum getur engin
ríkisstjórn hummað fram af sér
til langframa.
I dag (súnnadag) leggur „Haförninn" upp frá bátahöfninni í
Kaupmannahöfn með tvo Dani og tvo Norðmenn innanborðs.
Þeir ætla í ævintýraferð umhverfis jörðina. Ferðin er nokkuð
undir því komin hve langt peningarnir hrökkva, en fjórmenn-
ingarnir hafa lagt 100.000 danskar krónur í fyrirtækið og búast
við að komast a. m. k. til Pólynesíu á Kyrrahafi. Á myndinni
eru þrír þeirra félaga; frá vinstri Daninn Erik Jensen og Norð-
mennirnir Ivar Solsvik, sem er skipstjórinn, og Alf Larson.
Yarúðarráðsfafanir Banda-
ríkjanna vegna Asíuinflúensu
EFTIRFARANDI grein birtist í
nýútkomnu hefti af bandaríska
vikuritinu Time: „Asíuinflúensan
kemur til Bandaríkjanna í haust,
áður en almenn bólusetning get-
ur farið fram og þjóðin horfist
í augu við faraldur, sem getur
náð til 15—30 milljóna manna.
Veikin er tiltölulega væg (á eng-
an hátt sambærileg við drepsótt-
ina „Spænsku veikina, sem herj-
aði 1918—1919), og er sennilegt,
að aðeins fáir muni deyja úr
henni, veikluð börn og gamal-
menni. En veikin getur neytt
10%—20% þjóðarinnar til að
leggjast í rúmið á sáma tíma og
lamað þannig nauðsynleg þjón-
ustustörf.
Þessar slæmu staðreyndir
komu fram í sl. viku á ráðstefnu,
þar sem fjallað var um inflúens-
una og bólusetningu við henni.
Var ráðstefna þessi haldin að til-
hlutan bandarísku heilbrigðisyfir
valdanna. Nokkur vandamál:
Bandaríkjamenn hafa ekki
ónæmi fyrir hinni nýju veiruteg-
und og geta aðeins fengið það
með því að taka veikina eða láta
bólusetja sig með nýju bólefni,
sem er sérstaklega ætlað að
hindra útbíeiðslu veikinnar.Þrátt
fyrir mikla vinnu sérfræðinga og
bóluefnaframleiðenda um víða
veröld, verða engin tök á því að
bólusetja nema brot af banda-
rísku þjóðinni, áður en veikin
kemur með öllum sínum þunga.
Þá segir tímaritið, að ekki sé
áætlað, að Bandaríkjamenn geti
framleitt meira en 8 millj.
skammta fyrir miðjan september
nk., en þá er búizt við, að sval-
ara veður komi faraldrinum af
stað. Helminguiínn af þessu bólu
efni fer til hersins, hinn helming-
urinn til lækna, hjúkrunar-
kvenna, starfsmanna við sam-
göngutæki og nauðsynlegan op-
inberan rekstur. I október verður
svo farið að bólusetja almenning,
og gera Bandaríkjamenn ráð fyr-
ir, að geta framleitt 60 millj.
skammta af bóluefni fyrir febrú-
ar nk.
Loks segir í greininni: Þar sem
vitað er um nokkur þúsund
dreifð tilfelli hingað og þangað
um landið, má gera ráð fyrir
því, að veiran hafi nú borizt til
allra hluta Bandaríkjanna. Ef far
aldurinn hegðar sér, þegar kólna
tekur, eins og búizt er við, þá
fer veikin eins og eldur í sinu
milli San Francisco og Boston á
einum mánuði.
Sprengjuárás á upp■
reisnarmenn í Oman
LUNÐÚNUM, 10. ágúst. — Brezk
ar sprengjuflugvélar köstuðu í
morgun í fyrsta skipti sprengjum
á stöðvar uppreisnarmanna við
Nizwan. Brezki hershöfðinginn á
þessum slóðum hefir sagt, að
tvær sprengjuflugvélar af
Shackleton-gerð hafi annazt
sprengjukast þetta. Gengið var
úr skugga um, að engir óbreytt-
ir borgarar væru á þessum slóð-
um. Um 100 sprengjum var kast-
að. — *
Þess má geta, að uppreisnar-
menn veittu harðvítuga mót-
spyrnu á þessum slóðum, þegar
her soldáns og Breta hugðist
brjóta vöm þeirra á bak aftur.
Var mótspyrna þeirra mun öfl-
ugri en gert var ráð fyrir.