Morgunblaðið - 13.09.1957, Side 6

6
MORGVNBLAÐ1Ð
Fðstudagur 13. sept. 1957
Hið erfiða forustuvanda*
mál jafnaðarmanna
Aþingi brezka verkalýðs-
sambandsins, sem ný-
lega var haldið í Black
pool kom það í ljós, að með nyj-
um forustumönnum eru samtök-
in að fella niður hina ábyrgu
stefnu í verkalýðsmálum, sem
þau hafa fylgt undanfarinn ára-
tug.
Þessir atburðir þykja mikl-
um tíðindum sæta og ekki
annað fyrirsjáanlegt en að í
Bretlandi sé að hefjast hin
mesta ógnaröld með skefja-
lausum kröfum og verkfölium.
Þetta er harmað þeim mun
meira þar sem lífskjör brezks
almennings hafa aldrei verið
betri en einmitt nú. Er það
mál góðgjarnra manna, a ð
skefjalaus verkalýðsbarátta í
náinni framtíð geti valdið því,
að framleiðslan eigi við sí-
aukna erfiðleika að stríða og
árangurinn yrði aðeins skert
lífskjör.
★
En hv.er er þá tilgangurinn
með hinni hörðu verkalýðsbar-
áttu, sem nú er að hefjast. Hann
virðist tvíþættur:
— I fyrsta lagi hreinn póli-
tískur tilgangur, að beita verka-
lýðssamtökunum til að gera
stjórn íhaldsflokksins örðugt
uppdráttar. Verkalýðssamtökin
geta orðið sterkt vopn, til að
eyðileggja framfaraáætlanir
stjórnarinnar og setja efnahags-
grundvöllinn úr skorðum. Þegar
það hefur verið gert er alltaf
hægt að kenna ríkisstjórninni
vun að illa hafi farið.
í öðru lagi er tilgangurinn sá
að styrkja aðstöðu verkalýðsfor-
ingjanna.* Sama sagan virðist
uppi í Bretlandi, eins og alls
staðar annars staðar, að verka-
lýðsleiðtogar telja forustuaðstöðu
sinni bráða hættu búna, ef þeim
tekst ekki, helzt á hverju ári,
að fá fram kauphækkun.
Nú hefur svo staðið í meira en
áratug, að brezka verkalýðssam-
bandið hefur fylgt ábyrgri stefnu.
Það hefur reynt að hamla á
móti tilgangslausum kauphækk-
unum, bent á það, að ef gengið
sé of hart á atvinnufyrirtækin,
muni verkalýðurinn ekki bera
meira úr býtum, þótt krónutalan
hækki, heldur verði afleiðingin
aðeins verðbólga, þar sem verka-
lýðurinn bíði mest tjón allra.
★
En nú er það að koma fram,
að þessi ábyrga stefna er farin
að verða hættuleg forustumönn-
um verkalýðssambandsins. Þeir
eru farnir að fá það orð á sig,
að gæta ekki nægilega vel hags-
muna verkalýðsins. Og ástandið
hefur verið orðið slíkt, að ekki
þurfti meira en að einn eða
tveir mælskir verkalýðsforingjar
létu ábyrgðartilfinninguna lönd
og leið og heimtuðu kaup-
hækkanir án tillits til burðarþols
atvinnuveganna.
Þetta var það einmitt sem gerð
ist á þinginu í Blackpool. Einn
verkalýðsleiðtoginn, að nafni
Frank Cousins, framkvæmda-
stjóri félags flutningaverka-
manna lét skeika að sköpuðu og
kom fram með hin nýju sjónar-
mið. Það eru aðeins tvö ár síðan
hann var fyrst kjörinn í mið-
stjórn verkalýðssambáhdsins. En
auðséð er strax að með hinni
nýju kröfupólitík muni hann geta
orðið voldugasti maðurinn í
stjórninni.
★
A undanförnum árum hefur
miðstjórn verkalýðssambandsins
reynt að samræma verkalýðs-
baráttuna. Hún hefur talið hættu-
legt fyrir þjóðarbúskapinn, þeg-
ar einstök verkalýðsfélög hafa
borið fram kröfur sínar, hvert í
sínu lagi. Hættan sem því fylgir,
er að tiltölulega mjög fámenn
verkalýðsfélög geta valdið stór-
kostlega kostnaðarsömum stöðv-
unum í atvinnulífinu og einnig
leiðir þetta til kapphlaups milli
verkalýðsfélaga, sem engan endi
fær og getur bráðlega breytzt í
tilgangslausa keppni, sem bætir
einskis kjör en stuðlar aðeins að
verðbólgu.
Þannig hefur það verið óskráð
regla verkalýðssambandsins að
stuðla að samræmingu á kröfu-
gerð og helzt að frekar sé gert
eitt allsherjarverkfall, heldur en
að halda uppi skæruhernaði.
En Frank Cousins var á ann-
Frank Cousins
arri skoðun. Hann telur það
dauða fyrir verkalýðshreyfing-
una, ef hún má ekki beita skæru-
liðshernaði. Meðal annars benti
hann á það, að ef hin einstöku
verkalýðsfélög mættu ekki halda
uppi sjálfstæðri baráttu, myndi
svo fara að skortur yrði í verka-
lýðshreyfingunni á baráttumönn-
um. Og ef verkalýðsfélögin hætta
harðri baráttu og verkföllum, þa
missa verkamennirnir áhuga á
félagsstarfinu.
Það var auðséð, að Frank
Cousins hafði í huga fyrst og
fremst hið erfiða framtíðar
vandamál verkaiýðsforustuni
ar: Hvað á hún að gera og
hvernig á hún að halda við
félagsáhuga verkalýðsins, þeg-
ar það mark hefur náðst í
kjarabaráttunni, að meira
verður ekki tekið af atvinnu-
lífinu, án þess að það bíði
hnekki. Og svar Cousins er,
að forustumennirnir verði
samt að halda áfram að kref j-
ast launahækkana, ella sé
verkalýðshreyfingunni hætta
búin.
★
Eftirtektarverðar eru undir-
tektirnar á verkalýðsþinginu við
kröfupólitík Cousins. Þarna var
að sjálfsögðu fjöldi eldri for-
ustumanna, sem um langt skeið
hafa staðið fyrir ábyrgri verka-
lýðsbaráttu. En í stað þess að
mæla gegn skoðunum Cousins af
fullri einurð og benda á það sem
fyrr, hvílíkt böl kauphækkun án
fjárhagsgrundvallar gæti orðið,
þá steinþögðu þeir allir. Ástæð-
an fyrir því er auðsæ, það er
hið sama vandamál forustunnar.
Þeir eru hræddir og þeir finna
að ef þeir mæla gegn kaup-
hækkunum, þá er hætt stöðu
þeirra sem forustumanna.
★
En Cousins lét sér þetta ekki
nægja. Hann tók einnig upp
gamlar kröfur um þjóðnýtingu.
Brezki verkamannaflokkurinn
reyndi þjóðnýtingu í verki á ár-
unum eftir stríðið. Þessar til-
raunir heppnuðust mjög illa, stór
felldur hallarekstur varð á þeim
fyrirtækjum sem áður höfðu bor-
ið sig og mjólkað fé í sköttum
til ríkissjóðs.
Þetta olli Verkamannaflokkn-
um slíkum vonbrigðum, að hann
hefur nú um langt sxeið, heizt
ekki viljað tala um þjóðnýtingu.
Sl. vor gaf flokkurinn út bækl-
ing „Industry and Society", sem
sýndi að horfið var frá þjóðnýt-
ingaráformunum nema í stáliðn-
aðinum, sem menn vona að
myndi bera sig jafnvel undir rík-
isrekstri.
Frank Cousins krefst þess að
róttækasta þjóðnýtingarstefna
verði tekin upp á ný. Rök hans
fyrir þessari stefnu voru heldur
Baldvin Oddsson 60 ára
slitrótt og hann gaf ekki full-
nægjandi svör við þeirri gagn-
rýni, að þjóðnýting sé þjóðhags-
lega óhagstæð.
Og nú spyrja menn, hvort
þjóðnýtingaráform séu einnig
nauðsynleg fyrir sósíalista af
einhverjum forustuástæðum.
Fá sósíalistaflokkar máske því
aðeins baráttumenn í lið sitt,
að þeir geti lofað þeim í fram-
tíðinni feitum embættum í
nýjum þjóðnýttum fyrirtækj-
um.
Svo mikið er víst, að Jafn-
aðarmannaflokkar um heim
allan eru komnir að vegamót-
um. Kenningar þeirra um
þjóðfélagslegt hagnýti hafa
hrunið. Samt virðast uppi
raddir um að berjast áfram
fyrir þessum kenningum, ekki
fyrir þjóðina eða verkalýðinn,
heldur fyrir forustumennina
og þá foringjaklíku, sem enn
stendur uppi.
Gránar í hlíðum
í Skagafirði
SAUÐÁRKRÓKI, 11. sept. —
Undanfarið hefur verið fremur
köld tíð hér í Skagafirði. Næt-
urfrost hafa verið á fjöllum og
hefur gránað í hlíðum að nóttinni.
í byggð hefur ekki komið frost
ennþá.
Heyskap er nú almennt að
ljúka í Skagafirði og er víða
lokið. Hafa bændur aflað óvenju-
lega mikilla og góðra heyja í
sumar. — jón.
Sextugur er í dag Baldvin Odds-
son, Grænuborg í Vogum á
Vatnleysuströnd. Baldvin er
fæddur og uppalinn í Minni-Vog-
um, en þar voru foreldrar hans
vinnuhjú um fjöldamörg ár.
Um 15 ára aldur fluttist hann
með foreldrum sínUm að Grænu-
borg og þar hefur hann búið síð-
an, eða í 45 ár. Baldvin hefur
byggt þarna upp bæjarhús og
ræktað jörðina við hin erfiðustu
skilyrði, þar sem skiptist á grjót
og kargaþýfi. í Grænuborg er
fagurt útsýni yfir Faxaflóa. Bær-
inn stendur á sjávarbakkanum.
Hver hreyfing öldunnar, í leik
sínum við fjöruborðið, berst inn
í bæinn.En í heiðinni hinum meg-
in syngja fuglarnir á vorin og
sumrin dýrlega söngva. Þessir
samhljómar hafa vafalaust gert
sitt til þess að Baldvin hefir svo
lengi „unað glaður við sitt“, á
þessum stað.
Baldvin hefur stundað sjó-
mennsku og landbúnað jöfnum
höndum, landbúnaðinn telur hann
sér hugstæðari, enda verið valinn
gangnastjóri hér í sveit um
margra ára skeið. Mesta áhuga-
mál Baldvins er nú að fá lagðan
vegarspotta frá aðalveginum að
Grænuborg. Þykir honum það
hart að búa við vegleysu í sveit,
sem er miðsvæðis við einn fjöl-
farnasta veg landsins. Baldvin
dvelst í dag hjá kunningjafólki
sínu í Bræðraparti í Vogum og
munu margir verða til þess að
heimsækja hann og árna honum
heilla á þessum merku tíma-
mótum. J. K.
Dauðarefsing telld
niður
NIKOSIA, 11. sept. — Landsstjóri
Breta á Kýpur, Sir John Hard-
ing, tilkynnti í dag, að niður
væri fallin á eynni dauðarefsing
fyrir að bera vopn og skjóta af
þeim. Hefur nú hvað eftir annað
verið linað á refsiákvæðum á
Kýpur. Nú liggur allt að ævin-
löngu fangelsi við þessum brot-
um, þótt dómstólar megi fella
vægari dóm. Samkvæmt lögun-
um um hernaðarástand á Kýpur,
sem sett voru fyrir tveimur ár-
um, skyldi sá maður undantekn-
ingarlaust dæmdur til dauða, sem
bar vopn. í samræmi við þessa
síðustu breytingu hefur Harding
landsstjóri náðað einn grískan
mann, sem beið aftöku fyrir
vopnaburð. — NTB.
sÞrifar úr ’ 1
daglega lífínu J
GAMANLEIKRIT það, sem
Sumarleikhúsið hefur sýrit i
£ðnó í sumar, Frönskunám og
freistingar, eftir Terence Ratti-
gan, hefur nú verið sýnt 25
sinnum við ágæta aðsókn.
Ungt fólk í skemmtilegu
leikriti
HEFUR sú spá rætzt, sem sögð
var hér á dálkunum í sum-
ar, er þetta ágæta leikrit var
frumsýnt, að því myndi langra
lífdaga auðið á fjölunum í gömlu
Iðnó. Það þurfti heldur ekki ýkja
skarpskyggnan mann til þess að
spá þar rétt fyrir.
Gamanleikrit þetta er bráð-
skemmtilegt og fjörugt, atburða-
rásin hröð og fyndin og hnyttin
tilsvör. En hitt er ekki minna
virði, að leikritið er prýðilega á
svið sett í þröngu leikhúsi og
meðferð hlutverkanna fáguð og
góð. Allt fjallar leikritið um
ungt fólk, og í hlutverkunum er
líka ungt fólk, margir af beztu
ungu leikendum okkar, sem
greinilega hafa jafnmikla ánægju
af því að leika á sviðinu eins og
áhorfendurnir að sjá þá leika.
Nú líður á haustmánuði og
brátt dregur Sumarleikhúsið
tjaldið fyrir. En ef einhver vill
aftur komast í glaðsinna sumar-
skap, er ekki til þess betri leið
en líta eina kvöldstund inn í
Iðnó.
íslenzka agaleysið
SVEINN skrifar:
Ég er einn þeirra manna,
er alltaf hafa verið þeirrar skoð-
unar, að aga skorti í þjóðfélag
okkar. Aðrar þjóðir hafa heraga
og í skólum þeirra ríkir líka mun
meiri agi en í skólum hjá okk-
ur. Þar eru börn enn barin til
bókar og ég er þeirrar skoðunar,
að í sumum tilfellum sé bæði
hollt og rétt að beita þannig refs-
ingum, ef mikill mótþrói og of-
beldi er sýnt. Þá getur reglustik-
an enn verið hinn þarfasti grip-
ur. Agi hefur mikið að segja. Þó
ekki sé nema það að kenna börn-
um og unglingum að hlýða fyrir-
skipunum og framkvæma það,
sem þeim er sagt að gera, rétt
í öllum smáatriðum. Það eru ekki
lítil verðmæti sem til spillis fara
í voru landi vegna þess að fyrir-
skipanir eru ranglega fram-
kvæmdar, boð ranglega borin
eða verk alls ekki framkvæmd
sem til er ætlazt.
Af þessu hefur oft leitt mikið
fjártjón, t. d. í byggingariðnað-
inum og víðar. — Aðrar þjóðir
kenna unglingum sínum í her-
þjónustu að bursta skó sína, gæta
hreinlætis og greiða hár sitt.
í Austurstræti í Reykjavík má
greinilega sjá það á ungum
mönnum að við höfum enga her-
þjónustu, íslendingar. Hér er
líka hver hendin upp á móti ann-
arri jafnvel í smæstu málum
Menn kunna ekki að vinna sam-
an, gera sameiginleg átök eða
fórna einhverju fyrir hagsmuni
heildarinnar jafnvel á örlaga-
stundu. Þetta er mikill skaði og
stundum hugsa ég um það að
þetta sé mesta þjóðarógæfa okk-
ar, því agaleysið er undirrót svo
margra annarra meinsemda.
Þegnskylduvinna
og ríkið
EG er þeirrar skoðunar að ur
þessu megi að miklu leyti
bæta með þegnskylduvinnu. Um
það mál hefur lengi verið mikið
rætt allt frá því að Herrpann á
Þingeyri kom fram með frum-
varp sitt um það mál á þingi
fyrir nær aldarhelmingi. En það
mál hefur aldrei í framkvæmd
komizt og ég tel það mjög illa
farið.
Þegnskylduvinnan er gagn-
I merk vinna. Þar væri unnt að
afla drengjum, sem í skólum
eru, á aldrinum 16—18 ára, vinnu
yfir sumartímann, en margir
þeirra eru í vandræðum með
hvað þeir eiga fyrir sig að leggja
þann tíma. En það er þó ekki
höfuðatriðið. Þau eru reyndar
tvö: í fyrsta lagi að í þegnskyldu-
vinnu er unnt að ala unglingana
upp í vinnusemi, reglusemi og
samheldni, ef rétt er á haldið, og
kenna þeim margt nýtilegt. í
öðru lagi er þarna fenginn
vinnuþáttur, sem unnt er að láta
framkvæma mörg verk úti
um landsbyggðina, svo sem vega-
lagningar, brúabyggingar og
gérð raforkuvera, á hagstæðum
grundvelli fyrir ríkið.
Þarna fer þannig saman hagur
einstaklingsins og hagur ríkisins.
Auðvitað yrði kaup greitt í þegn-
skylduvinnunni, þó ekki væri
það fullt verkamannakaup" og
þannig mætti ganga út frá því
sem vísu, að nokkur þúsund ung-
linga væru til staðar á sumri
hverju að vinna að þeim verk-
efnum sem nauðsynleg eru. —
Þannig væri unnt að glæða föð-
urlandsást ungra pilta og auka
hreysti þeirra og heilbrigði um
leið með því að fá þeim þjóðnýt
störf að vinna úti um fagrar
byggðir landsins, fjarri solli bæj-
anna. Sumir piltar dýfa aldrei
hendi í kalt vatn. Slík þegn-
skylduvinna væri þeim sannkall-
aður sálarbrunnur.
Ég vil nú leggja til að góðir
menn taki aftur að hugsa um
þegnskylduvinnuna af fullri
alvöru og einlægni. Engir eru
örðugleikar á framkvæmd henn-
ar, sem ekki verða yfirstignir,
en kostirnir miklir. Mundu ekki
ungir menn hér á landi hafa öðl-
azt betri skilning á því að suma
hluti gerir maður ekki fyrir pen-
inga, ekki fyrir eigin hag, heldur
fyrir landið og þjóðina og fram-
tíð íslenzka lýðveldisins, eftir að
hafa leyst þegnskyldutíma sinn
af hendi? Og líka það, að líkam-
legt strit og grjótmokstur er
engu óæðri vinna hvítflibbaset-
um á „kontórum" eða smákaup-
mennsku alls kyns, heldur er
virðingin fyrir vinnunni einmitt
það sem aftur þarf að koma á
hér á landi svo um munar.