Morgunblaðið - 29.09.1957, Qupperneq 9

Sunnudagur 29. sept. 1957
MORCrMtT 4ÐIÐ
9
Laugard. 28 sept.
Sauðfjjáreignin
FRÓÐIR menn telja, að í sumar
hafi 1,4 millj. sauðfjár verið
á beit hér á landi. Féð hefur að
langsamlega mestu leyti verið
fram til fjalla og undanfarna
daga hefur þess verið leitað, það
rekið í réttir, dregið í dilka og
síðan farið með það í heimahaga.
Búizt er við, að 500.000—600,-
000 fjár verði slátrað í haust. Fyr
ir meirihluta kjötmagnsins er
markaður hér á landi. En að veru
legu leyti, svo þúsundum tonna
skiptir, verður að flytja það úr
landi. Tíminn hældist um yfii
því í sumar, að núverandi
ríkisstjórn hefði veitt búsafurð-
um bænda sams konar rétt tii
uppbóta og öðrum framleiðslu-
vörum landsmanna. Ekki er vitað
í hverju'sú nýjung er fólgin, því
að fyrrverandi stjórnir hafa sízt
látið sitt eftir liggja í þessum
efnum.
Munurinn er sá, að með vax-
andi sauðfjáreign er þörfin á út-
flutningsuppbótum meiri en áð-
ur. Um skeið var féð nær helm-
ingi færra en nú vegna mæði-
veikinnar, og hrökk kjötfram-
leiðslan þá ekki til fyrir innan-
landsmarkaðinn. Nú er, sem bet-
ur fer, orðin á þessu gerbreyting.
Sumir forystumenn landbúnaðar-
ins óttast m. a. s. offramleiðslu
á landbúnaðarvörum. En eins og
Pétur Ottesen sagði á bændadegi
Borgfirðinga 1. sept. sl., mega
bændur ekki láta stundarerfið-
leika á sölu landbúnaðarafurða
buga sig. Pétur Ottesen taldi þá
að úr myndi rætast með síauk-
inni fólksfjölgun og aukinni iðn-
væðingu landsins. Enda kemur
ekki til mála, að landbúnaðurinn
verði látinn búa við lakari skil-
yrði til útflutnings en aðrar út-
flutningsgreinar.
Hitt er annað mál, eins og Jón
Pálmason réttilega hélt fram a
Alþingi í vetur, að aðrar fram-
kvæmdir í landbúnaðinum, eru
eins og nú horfir, bændastétt-
inni nauðsynlegri en stóraukin
ræktun. Bættur húsakostur og
auðveldari aðstaða til að stofna
bú, eru nú mest aðkallandi úr-
lausnarefnin. Þá verður að gera
allar hugsanlegar ráðstafanir til
að bæta heimamarkaðinn.
Bæjarböriiin
koma heim
Eftir að réttum er lokið, koma
þau börn og unglingar úr bæjun-
um, er lengst hafa dvalizt í sveit
yfir sumarið, heim, enda eru
skólar nú flestir um það bil að
byrja og sumir þegar hafnir. —
Dvöl bæjarbarna á sveitaheimil-
um er merkur þáttur í íslenzku
uppeldi. Með því móti kynnast
börnin þjóðlífinu, atvinnuhátt-
um, húsdýrum og náttúrunni
miklu betur en annars væri nokk
ur kostur. Vist á góðu sveita-
heimili er þroskavænlegri en
löng skólaganga. Því miður verð-
ur erfiðara um slíka dvöl, eftir
því sem fólki fækkar í sveitum
en fjölgar í kaupstöðum. Þar á
móti vegur nokkuð, að unglingar
geta nú, a. m. k. stundum, orðið
að enn meira gagni en áður
vegna vélvæðingarinnar á sveita-
heimilunum.
Alliafnasvæoi
æskunnar
Þegar börnunum fjölgar í bæn-
um, vakna áhyggjurnar yfir hætt
ufium, sem þar vofa yfir, bæði
vegna umferðarinnar og skorts-
ins á olnbogarými í þröngbýlinu.
Gunnar Thoroddsen, borgarstjóri.
minntist á þetta vandamál, í orð-
um, er hann mælti við opnun
þriggja nýrra leikvalla hér í
Reykjavík nú í vikunni. Morgun-
blaðið skýrði þá svo frá ummæl-
um borgarstjóra:
„Borgarstjóri kvað þó bæjar-
yfirvöldin ekki ein hafa skyld-
um að gegna gagnvart yngstu
borgurunum. Vegfarendur og
einkum bifreiðastjórar þurfa að
sýna fulla aðgæzlu, er börn eiga
í hlut. Foreldrum barna og húsa-
og lóðaeigendum ber og skylda
til að gera lóðir sínar þannig úr
garði, að börn geti unað þar við
leiki. Allt of mikið ber á því, að
lóðir umhverfis íbúðarhús séu
gerðar að skrúðgörðum, sem lok-
aðir eru yngstu íbúum húsanna.
Það er góðra gjalda vert að hafa
skrúðgarða, en húsagarðana má
ekki miða eingöngu við það. Bæj-
arfélagið hefur tekið upp þann
hátt að setja það skilyrði fyrir
úthlutun lóða, að viss hluti
þeirra sé ætlaður börnum. Þetta
er á byrjunarstigi og nokkuð
skortir á skilning fólks á þessari
nauðsyn. Borgarstjóri kvað það
hafa uppeldisgildi, að börnin
gætu verið heima við leik, auk
þess sem það drægi úr slysa-
hættu og þau væru í öruggri um-
sjón“.
Hér er enn á ný hreyft mikils-
verðu máli, sem sums staðar hef-
ur því miður ekki verið haft nægi
lega í huga við uppbyggingu
þessa bæjar.
Fegrun bæjarins er mikilsverð
og raunar ómetanleg. Þó hefur
þeim, er þetta ritar, fundizt hæp-
ið að verðlauna húseigendur ein-
ungis fyrir fegurðargildi garða
þeirra. Enn meira er um það
vert, að garðarnir komi ýngstu
íbúunum að notum, verði skjól-
garðar fyrir vöxt æskunnar, sem
framtíð bæjarfélagsins er undir
komin. Alveg eins og menn eru
nú hættir að hafa í húsum sínum
„beztu stofur“, sem einungis eru
ætlaðar til að leiða gesti í nokkr-
um sinnum á ári, er það einnig
úreltur hugsunarháttur, að hafa
garðana kringum húsin svo fína,
að blessuð börnin megi helzt ekki
stíga þangað fæti.
Agætt
félagsstarf
Sjálfstæðismenn hafa haldið
uppi fjörugu félagslífi víðs vegar
um landið með héraðsmótum sín-
um. Þau hafa undantekningar-
laust farið ágætlega fram og
sýnt styrk og samheldni flokks-
manna.
Um þessar mundir er félags-
starfið að hefjast í bæjunum. í
Reykjavík hefur það þó engan
veginn fallið niður í sumar, sam-
anber Varðarferðina margumtöl-
uðu austur í sveitir. Öfundin yfir
henni fæddi af sér forystugreinar
í öllum andstöðublöðunum og
entist Tímanum til fáfengilegs
narts vikum saman. Þá var ágæt-
ur Varðarfundur haldinn um
miðjan sept. út af frumhlaupi
Hannibals Valdemarssonar gegn
velfarnaði Reýkjavíkur. Gunnar
Thoroddsen hélt þar frumræðu,
sem mjög var rómuð, og- Ólafur
Thors, Guttormur Erlendsson og
Þorvaldur Garðar Kristjánsson
héldu einnig ágætar ræður. Þótt
fundurinn væri haldinn fyrr en
venja er til, að stjórnmálafundir
hefjist, var hann með allra fjöl-
mennustu samkomum, sem haldn
ar eru.
Þá var nú í vikunni haldið
spilakvöld í Sjálfstæðishúsinu og
var venju samkvæmt húsfyllir
Sumir höfðu talið óráðlegt að
hefja spilakvöldin svo snemma,
en raunin varð önnur. Á þessu
spilakvöldi hélt Jóhann Hafstein,
bankastjóri, mjög snjalla ræðu,
þar sem hann sýndi fram á öng-
þveiti það og stefnuleysi, er ríkti
nú í íslenzkum stjórnmálum,
gagnstætt því, sem væri t.d. bæði
í Þýzkalandi undir stjórn Aden-
auers og Bretlandi, þar sem til
öflugra ráðstafana hefði verið
gripið til að halda uppi gengi
pundsins, þegar flestir hefðu bu-
izt við, að það mundi falla í
verði.
Eðlisávísuu
greindinni
yfirsterkari
Hermann Jónasson er í eðli
sínu hreinn ævintýramaður. —
taldi Eysteinn það jafnt eiga við
um Framsóknarflokkinn sem
aðra.
Engu að síður fór svo, að Her-
mann Jónasson braut fyrst mót-
stöðu Eysteins gegn kommúnist-
um á bak aftur og hnoðaði brotin
síðan svo, að Eysteinn Jónsson
er nú orðinn sá meginás, er ver
kommúnista á íslandi frá falli og
algerri upplausn.
Sjálfsblekkingar
Eysteios
Hermann Jónasson vissi að
honum væri þýðingarlaust að
ætla að leiða Eystein Jónsson
beina leið til samstarfs við komm
únista. En eðlisávísunin hafði
sagt Hermanni, að þvílíkt sam-
starf væri einasta leiðin til að
þjóðin yrði aðnjótandi forystu
sjálfs hans.'Hermann gérði þess
vegna ráðstafanir sínar á bak við
Eystein, ginnti hann fyrst til sam
starfsslita við Sjálfstæðismenn og
gífuryrða í þeirra garð, er gerðu
honum sem allra erfiðast fyrir
um að leita þangað á ný. Allt
var þetta gert í skjóli þess, að
bandalagi Framsóknar og Al-
þýðuflokks mundi auðnast að ná
hreinum meirihluta á Alþingi.
Eysteinn Jónsson trúði á þann
möguleika í raun og veru, enda
setti hann kosningaklækina ekki
fyrir sig, því að þeir helgðuðust í
hans huga af hagsmunum Fram-
sóknarflokksins.
Hitt er annað mál, hvernig
nokkrum gat til hugar komið, að
svo veikur, rangfenginn mein-
hluti á Alþingi en vitaður minni-
hluti hjá þjóðinni, yrði þess
megnugur að ráða við úrlausn
nokkurs vanda. Hugurinn ber
mann hálfa leið og yfirráðalöng-
un og flokkshyggja Eysteins
hafði ekki fengið að njóta sín í
samstarfinu við Sjálfstæðismenn
Með Alþýðuflokkinn fyrir hinn
eina samstarfsflokk hélt Éysteinn
að hann fengi þá sterkari að-
stöðu, sem hugur hans girntist.
„Ekkert
samstarf við
kommúnista4i
Þegar hér var komið var Ey-
steinn enn staðráðinn í því að
vinna alls ekki með kommúnist-
um. Hann fór víðs vegar um land
ið vorið 1956 og lýsti yfir því,
m. a. á öllum eða flestum fram-
boðsfundum í sínu eigin kjör-
dæmi, að slík samvinna kæmi
ekki til greina. Hann réði því
einnig að Tíminn gaf fjölda yfir-
lýsinga þess efnis. Hin skorin-
orða yfirlýsing Haralds Guð-
Þessi sérkennilega mynd er tekin við Dyrhólaey þar sem móbergslögin hafa grafizt sundur við
hamfarir náttúrunnar. Mýrdalsjökult sést í baksýn. (Ljósm.: Sig. J.)
REYKJAVÍKURBRÉF
•
Hann metur og ekki sérstaklega
mikils gáfnafar manns eins og
Eysteins Jónssonar, en hælir sér
af því að búa yfir ein-
hvers konar eðlisávísun. —
Hann er sannfærður um það,
að vegna þessarar ávísunar sé
hann fæddur til að stjórna Is-
landi. Skipti í raun og veru ekki
miklu með hverjum eða eftir
hvaða kenningum það sé gert, að-
eins ef hann sjálfur hefur völd-
in. Við öflun valdanna og varð-
veizlu sýnir Hermann stundum
ákvörðunardug, röskleika og jafn
vel iðjusemi, sem honum annars
er framandi, því að út af fyrir
sig unir Hermann sér betur við
laxveiðar en við störf í stjórnar-
ráðinu, þó að hann kjósi helzt
að eiga innhlaup á hvoru tveggja
staðnum, vönduðum laxveiði-
skála og hvíta húsinu við Lækj-
artorg.
Eysteinn Jónsson er aftur á
móti maður vinnusamur og íhug-
ull, er reynir að brjóta málin til
mergjar, hann hefur ljósa greind
og ákveðnar skoðanir, sem þó
mótazt mjög eftir hagsmunum
Framsóknarflokksins hverj u
sinni. Eysteinn er í eðli eindreg-
inn lýðræðissinni og að upplagi
mjög andsnúinn kommúnistum
Kemur það bæði af eigin skoð-
unum og sannfæringu um að allir
flokkar hafi, þegar til lengdar
lætur, ógagn af því að vinna með
kommúnistum. "Til skamms tíma
mundssonar um, að með komm-
únistum yrði alls ekki unnið, var
og einmitt samin í samráði við
Eystein Jónsson og flutt með vit-
und hans og vilja.
Á sjálfan kosningadaginn, þann
24. júní 1956, sagði Tíminn:
„Ekkert samstarf við komm
únista um stjórnarmyndun —
Finnbogi Rútur grípur til
hreinna ósanninda.
Þjóðviljinn hefur þá fregn að
færa liði sínu við lok kosninga-
bardagans, að „ákveðið hafi verið
í herbúðum Hræðslubandalags-
ins, að leita til okkar um stjórn-
arsamvinnu eftir kosningar".
Eins og margbúið er að lýsa
yfir af hálfu Alþýðuflokksins og
Framsóknarflokksins er þetta
uppspuni frá rótum og ekkert
samstarf verður haft við þetta
bandalag kommúnistanna um
stjórn, af því að þeir eru ekki
hóti samstarfshæfari en áður,
þótt þeir hafi skipt um nafn.
Eina leiðin til að fá vinstri
stjórn er að veita umbótaflokk-
unum hreinan meirihluta“.
Þessi yfirlýsing' Tímans var í
samræmi við fjölmargar aðrar
yfirlýsingar hans. Eysteinn Jóns-
son stóð að þeim öllum.
Hermann Jónasson var aftur á
móti staðráðinn í að hafa þær að
engu. Hann leyfði Eysteini að
láta eins og hann vildi, af því að
hann vissi, að hann mundi hafa
hann í hendi sér að kosningum
loknum, ef færi byðist á annað
borð. Eins og Hermann eitt sinn
sagði: Eysteinn bognar ekki, held
ur brotnar.
Þetta urðu orð að sönnu.
Brotinn maður
Eftir kosningarnar var Ey-
steinn Jónsson vissulega brotinn
maður. Von hans um sigur
Hræðslubandalagsins og þar með
örugg völd Framsóknar, var úr
sögunni. Hann taldi sjálfan sig
hafa brotið brýrnar til Sjálfstæð-
isflokksins. Enda var honum
svars vant við þeirri spurningu,
hvernig Framsókn gæti í þriðja
skiptið í röð rofið samstarfið við
Sjálfstæðismenn rétt fyrir kosn-
ingar, sagzt ekki ætla að vinna
með þeim, en tekið svo upp sam-
starfið eins og ekkert hefði í skor
izt, eftir kosningarnar.
Án valdanna taldi Eysteinn
Framsóknarflokkinn vera 1
bráðri hættu um að liðast í sund-
ur eða a. m. k. tapa stórlega fylgi.
Hann átti því ekki margra góðra
kosta völ. Hermanni veittist þess
vegna auðvelt að fá hann til að
fallast á samstarfið við kommún-
ista. Án þess urðu völd Fram-
sóknar ekki iryggð, og París er
þó einnar messu virði, eins og
þar stendur.
Þess vegna valdi Eysteinn Jóns
son þann kost að rjúfa þau fyrir-
heit, er hann hafði gefið um að
vinna ekki með kommúnistum.
Haraldi Guðmundssyni var fórn-
að, látinn víkja af þingi og rek-
inn í gullna útlegð til Noregs.
„Að s jálfsögðu“
svikið
Nú er það svo, að nauðsyn
brýtur lög. Stundum getur verið
ómögulegt að fullnægja loforð-
um, sem gefin hafa verið. Þá er
happadrýgst og karlmannlegast
að viðurkenna hreinlega, að
manni hafi yfirsézt og ekki sé um
annað að gera en að ganga á bak
orða sinna.
Hið lærdómsríkasta við feril
Eysteins Jónssonar á sl. ári er
ef til vill það, að hann skyldi
ekki velja þann kost heldur hinn,
sem Dagur ljóstraði upp nú ekki
alls fyrir löngu. Þá hafði Dagur
þetta eftir Eysteini Jónssyni á
stjórnmálafundi í Eyjafirði:
„Hann minntist á bandalag
Framsóknarflokksins og Alþýðu-
flokksins í síðustu kosningum og
hefði verið stefnt að hreinum
meirihluta. Hann hefði ekki
náðst svo sem kunnugt væri, og
hefði þá að sjálfsögðu verið tek-
inn sá kostur að semja við Al-
þýðubandalagið í samræmi við
Framh. á bls. 15.