Morgunblaðið - 01.10.1957, Blaðsíða 10

1«
MORGVWBLAÐIÐ
Þriðjudagur 1. okt. 1957
Útg.: H.í. Arvakur, Reykjavík.
UTAN UR HEIMI
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
AðaJLrrtstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktssor-
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Einar Asmundsson.
Lesbók: Arni Ola, sími 33045
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og aígreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 224Ö0
Askriftargjald kr. 30.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 1.50 eintakið.
HÖLDUM ÞJÓÐAREININGU
UM LANDHELGISMÁLIÐ
Allir íslendingar eru sam-
mála um nauðsynina á
því, að þjóðin búi sjálf
og ein að fiskimiðunum amhverf
is landið. Ráðstafanirnar 1952, er
firðir og flóar og hafið inna 4
mílna var friðað fyrir erlendum
veiðiskipum og allri botnvörpu-
veiði, voru mikilsverð spor fram
á við en engan veginn lokatak-
mark.
Þess verður þó að gæta að haga
framkvæmdum ætíð svo, að þær
veki ekki svo mikla andstöðu, að
verr sé af stað farið en heima
setið. Sumir hafa raunar gert ’ítið
úr erfiðleikunum í þessum efnum.
Þeirra á meðal er núverandi sjáv
arútvegsmálaráðherra. Áður en
hann tók við völdum, hafði hann
allra manna mest talað um nauð-
syn nýrra, tafarlausra ráðstaf-
anna. f samræmi við þá skoðun
var eitt af stefnuskráratriðum
núverandi ríkisstjórnar, þetta:
„Ríkisstjórnin leggur áherzlu á
stækkun íslenzku landhelginnar
og telur, að stækkun friðunar-
svæðisins í kringum landið sé nú
brýn nauðsyn, vegna atvinnuör-
yggis landsmanna og mun því
beita sér fyrir framgangi þess
máls“.
★
Þegar litið er til þessarar yfir-
lýsingar og fyrri afstöðu Lúðvíks
Jósefssonar, sjávarútvegsmálaráð
herra, Hannibals Valdemarssonar
og fleiri samráðherra þeirra, hefði
mátt búast við, að ekki væri hik-
að við skjótar og róttækar fram-
kvæmdir á pessu loforði stjórnar-
innar. Úr þeim hefur þó ekki
orðið og almenningur hefur enga
vitneskju fengið um, hvað efndun
um og undirbúningi þeirra líði.
Er því eðlilegt, að vaxandi óþolin-
mæði gæti hjá þeim, sem mest
eiga í húfi, og kom hún t.d. fram
hér í blaðinu s.l. sunnudag í dálk
unum Úr verinu.
Eins og á stendur er ekkert
eðlilegra en að slíkar raddir heyr-
ist. Morgunblaðið telur þó, að
málið sé ekki nægilega upplýst
til þess, að rökstuddur dómur
verði að svo stöddu felldur um,
hvort aðgerðarleysi stjórnarinnar
sé réttmætt eða ekki. Um hitt
verður ekki deilt, að aðferð henn
ar er öðru vísi en vera ætti og
sumt í henni stórvítavert.
★
Áður en friðunarráðstafanirnar
voru gerðar 1952, voru þær mjög
vel undirbúnar. Að málinu hafði
verið unnið árum saman. Jafn-
skjótt og dómur hafði verið kveð-
inn upp í máli Norðmanna og
Englendinga út af deilu þeirra um
stærð norsku landhelginr.ar, var
færi sætt og þess réttar neytt, er
færustu lögfræðingar, innlendir
og erlendir töldu að dómurinn
viðurkenndi. Málið var þá ekki
aðeins þaulrætt innan ríkisstjórn
arinnar heldur á fundum utan-
ríkismálanefndar og á Alþingi,
fyrir luktum dyrum.
Nú er öðru vísi farið að. Utan-
ríkismálanefnd hefur aldrei verið
kölluð saman síðan núverandi
ríkisstjón tók við, nema til þess
að kjósa fomann hennar snemma
á síðasta Alþingi. Með öllu var
látið undir höfuð leggjast að
kjósa undirnefndina, sem lög-
um samkvæmt að á vera ríkis-
ítjórninni til ráðuneytis í utan-
ríkismálum. Enginn fundur hefur
verði haldinn fyrir lokuðum dyr-
um á Alþingi um málið og stjórn-
arandstöðunni alls ekki sagt frá
því, hvað í ráði væri. Fulltrúar
nokkurra héraða munu hafa verið
kvaddir saman til skrafs og ráða-
gerða á s.l. vetri eða von, en ekk-
ert þokaðist málið áfram við þau
fundarhöld, né töldu þeir, sem
þar sátu, að neitt markvert hefði
komið fram.
★
Allt er því á huldu um fyrirætl
anir ríkisstjórnarinnar.
Aðgerðarleysi hennar ber þó
sennilega vitni um, að henni hafi
reynzt málið vandasamara, þegar
til átti að taka, en sumir ráð-
herranna höfðu látið ámeðanþeir
töldu sig ábyrgðarlausa. Því tjáir
og ekki að neita að málið er mjög
i’andasamt.
Menn hér á landi hafa t.d. mjög
ófullkomnar eða rangar hugmynd
ir um reglur þær, er með öðrum
þjóðum gilda um stærð landhelg-
innar. Sumar þær ákvarðanir um
stærð landhelginnar sem hér er
oft vitnað til, eins og einstakra
ríkja í Suður-Ameríku, eru lítið
meira en pappírsgagn, sem af
engum er virt. Rússar hafa aftur
á móti raunverulega tekið sér
stærri landhelgi en flestir aðrir.
Þeir hafa og máttinn til að fylgja
ákvörðunum sínum eftir. Þó hafa
jafnvel þeir gert mikilsverð frá-
vik, t. d. með samningsgerð við
Breta.
★
Allar líkur benda til að straum
ur tímans sé okkur mjög hag-
stæður, að fleiri og fleiri þjóðir
aðhyllist svipaðar skoðanir 1 þess
um efnum og við. Þó er áreiða'n-
legt, og duldist t.d. ekki þeim,
er heyrðu hljóðið í norrænu þing-
mönnunum hér í sumar, að óskir
okkar ganga lengra en jafnvel
þær þjóðir, sem okkur standa
næstar, telja framkvæmanlegt og
eðlilegt.
Eins er það, að sumt af rökum
okkar þykir ekki með öllu sann-
færandi. Breytingar á aflamagni
hafa t. d. stundum verið miðaðar
við of skamman tíma til að þykja
hafa mikið sönnunargildi um
áhrif friðunarinnar eða nauðsyn
nýrra.
★
Þá verðum við sjálfir að
gera okkur grein fyrir, að hverju
við stefnum. Ef við færum fisk-
veiðitakmörkin enn út, eigum við
einnig að banna botnvörpuveiði
íslenzkra togarar innan þeirra
marka? Hvar eiga togarar olckar
þá að fiska? Því að við verðum
að vera við því búnir að þá verði
erlendu miðunum einnig lokað
fyrir þeim. Ef við hleypum þeim
inn fyrir fiskveiðitakmörkin hjá
okkur sjálfum, hvar ætlum við
að draga línuna til verndar báta-
flotanum?
Allt eru þetta atriði, sem íhuga
verður og ræða með rökum, því
að hvergi á það frekar við en hér,
að það skal vel vanda, er lengi
á að standa.
Ríkisstjórnin verður nú þegar
að gera fullnægjandi grein fyrir,
hvað hún hefur aðhafzt í málinu
og hverjar fyrirætlanir hennar
eru. í engu máli ríður meira á
en þessu, að þjóðareiningu sé
haldið.
Njósnari sem fékk
ekki að njóta sín
French flugforingi í Banda-
ríska flughernum hafði 2 ástríð-
ur: Flug og fjárhættuspil. Hann
var frá New York, virtur og vel
látinn í sinni stétt og hafði m.a.
flogið fjörtíu leiðangra inn yfir
Kóreu í styrjöldinni þar. Síðan
í júní s.l. ár hefur hann verið í
bandaríska hernum á Puerto Rico
og lifað þar rólegu lífi í miklum
vellystingum, safnað spiki og
skuldum. Hann spilaði mikið í
fjárhættuspili og í vor námu
skuldir hans 10,000 dölum. Hann
hafði orðið að taka lán hjá ýms-
um lánsstofnunum til þess að
greiða þessi miklu og stóru töp,
en hann hætti ekki að spila.
Ætlaði að losna úr
skuldunum
í vor kvaddi French konu og
börn og hélt til New York — á
námskeið, sem átti að hressa svo-
lítið upp á kunnáttu hans í fag-
inu, fluginu, en ekki fjáhættu-
spilinu. Að námskeiðinu loknu
fékk hann stutt frí — og nú hófst
hann handa. Hann hét því að
hverfa ekki aftur til Puerto Rico
fyrr en hann væri búinn að sjá
fjárhag sínum borgið og bjarga
sér úr skuldunum. Nú þurfti að-
eins hugkvæmnina, því að í
Bandaríkjunum hlaut hann alltaf
að geta nælt sér í pening, ef vel
væri farið að.
Umslagið við sendiráðið
Að kveldi 5. apríl hélt French
til Washington, og nú ætlaði hann
að setja á stofn stórfyrir:æki, sem
mundi bjarga honum úr öllum
skuldunum á svipstundu. Sama
kvöldið og hann kom til Was-
hington hélt hann beint til 16.
götu, en við þá götu stendur m.a.
rússneska sendiráðið. Har.n gekk
rólega fram hjá sendiráðsbygg-
ingunni, stanzaði sem snöggvast
við járnrimlahliðið — og fleygði
umslagi inn á milli rimlanna, inn
í garðinn. Síðan hélt hann leiðar
sinnar — til New York með fyrstu
ferð.
Bauð þjónustu sína
Utan á umslagið var ritað „Til
þess, sem málið gæti varðað". í
bréfinu bauð French hernaðar-
lega mikilvægar upplýstngar fyr-
ir álitlega fjárþóknun Hann
kvaðst vilja fá 27,000 daii fyrir að
veita upplýsingar um kjarnorku-
sprengjur þær, er flugvélarnar
B-36 eru búnar. Þá sagði French,
að vildu hlutaðeigandi aðilar,
rússneska sendiráðið, sinna þessu
góða boði, þá gætu fulltrúar henn
ar hitt sig á herbergi númer 1877
í New Yorker-hóteli á Manhatt-
an næstu tvo daga.
French flmgforingi
aldrei komizt inn fyrir dyr rúss-
Þegar French stanzaði við hliðið
nesku sendiráðsbyggingarinnar.
í 16. götu í Washington kvöldið
áður, hafði bandarískur leynilög
reglumaður einnig gát á pessu
sama hliði. Um leið og French
gekk burt, fór leynilögreglumað-
urinn að hliðinu, teygði sig eftir
bréfinu og skoðaði. Hann taldi,
að sá, sem mál þetta „gæti varð-
að“, væri sennilega bandaríska
stjórnin — og þess vegna tók
hann bréfið með sér til bæki-
stöðva sinna.
Ævilangt fangelsi
Á dögunum var French dreginn
fyrir herrétt. Hann var sakaður
um að hafa gerzt brotlegur við
grein 134 í herlögunum með því
að reyna að selja í hendur er-
lendu stórveldi uppl. um varnar-
mál Bandaríkjanna. French
kvaðst vera saklaus og þessari
ákæru — og lögfræðingur réttar-
ins sagði honum til málsbóta, að
hann hefði alla tíð verið ágætur
hermaður og aldrei verið komm-
únisti né staðið í sambandi við
þá. Réttarhöldin stóðu í fjóra
daga, en að því búnu kvað her-
rétturinn upp sinn dóm. French
skyldi rekinn úr hernum með
skömm og sitja í fangelsi, ævi-
langt. Og enn skuldar French
10,000 dali.
Hitaveita er mikið hags-
munamál Kópavogsbúa
SVEINN S. Einarsson verkfræð-
ingur ritar ýtarlega grein í síð-
asta tölublað Voga, blaðs Sjálf-
stæðisfélaganna í Kópavogi, um
hitaveitu fyrir Kópavog. Grein-
arhöfundur bendir á, að sameigin
leg hitaveita fyrir Reykjavík og
Hafnarfjörð frá Krýsuvík sé nú
nokkuð rædd og að kominn sé til
landsins stórvirkur jarðbor, sem
væntanlega verði fyrst notaður
við nánari athuganir varðandi
þær áætlanir. Síðan segir í grein
inni: Aðalæð frá Krýsuvík til
Reykjavíkur mundi liggja gegn-
um þéttbýli svo sem Hafnarfjörð,
Kópavog og Garðahrepp, sem nú
er í hraðri uppbyggingu, og gætu
þá öll þessi byggðarlög notið
góðs af sameiginlegri hitaveitu.
Sameiginlegar aðalæðar frá einu
jarðhitasvæði fyrir þessi byggðar
lög mundu verða hlutfallslega
miklu ódýrari en fleiri og minni
sérvirkjanir. Samvinna á breið-
um grundvelli um þessi mál er
einkum hagsmunamál hinna
minni og fátækari bæjarfélaga
svo sem Kópavogs og Hafnar-
fjarðar, sem erfitt ættu með að
koma ser upp sjílfsiæðum hita-
veitum af eigin rammleik".
Sjálfstæðismenn í bæjar-
stjórn Kóp^vogs fluttu tillögu
í janúar 1956 um að leita eftir
þátttöku í samningum milli
Reykjavíkurbæjar og Hafnar-
fjarðarkaupstaðar um sam-
eiginlega hitaveitu frá Krýsu-
vík. Tillagan fékkst ekki sam-
þykkt, en Sveinn S. Einarsson
ítrekar í grein sinni nauðsyn
þess, að málið verði ekki dreg-
ið á langinn. Telur hann, að
Kópavogsbúar eyði nú um 3
milljónum króna á ári til elds-
neytiskaupa og að sú upphæð
geti staöið undir 25 til 30 millj
ón króna stofnkostnaði við
hitaveitu.
í þessu tölublaði Voga eru auk
þess ýmsar fréttir. Er þar m.a,
sagt frá byggingu felagsheimilis,
uppsögn samninga um allar erfða
leigu- og byggingarlóðir, sem
ekki hefur verið byggt á og þeirri
ákvörðun bæjarráðs Kópavogs að
fela Finnboga Rút Valdimarssyni
bankastjóra yfirstjórn lóðamála
í kaupstaðnum. Grein er í blaðinu
um íþróttir og félagslíf eftir Axel
Jónsson og grein um atvinnu-
rekstur Málningar h.f. í Kópa-
vogi. Þetta tölublað er 1. blað 6.
árgangs Voga.
Nýjor reglur um hvernig út-
lendur konur öðlust þýzkun
rikisborgururétt við hjúskup
Herbergi 1877
Næsta dag var barið að dyrum
hjá French á herbergi númer
1877. Hann bjóst til þess að bjóða
fulltrúa Krúsjeffs að ganga inn
fyrir, lauk upp hurðinni — en
viti menn: Fyrir utan stóðu ekki
þeir, sem French hafði vonazt
eftir, heldur bandarískir leyni-
lögreglumenn og fulltrúar rann-
sóknardeildar bandariska flug-
hersins.
Breéfið komst ekki í
hendur Rússa
En hvernig stóð á þessu? Ekki
höfðu Rússarnir þó látið bréfið
af hendi við bandarísku leyni-
lögregluna. Nei. En bréíið h&fði
ÞÝZKA sendiráðið í Reykjavík
hefur beðið Mbl. að vekja at-
hygli á því að ný lög hafa geng-
ið í gildi um það hvernig út-
lendar konur geta öðlazt þýzk-
an ríkisborgararétt með því að
giftast þýzkum mönnum. Voru
ný lög um þetta samþykkt 19.
ágúst og gengu í gíldi 24. sama
mánaðar.
Meginreglur þeirra eru þessar:
1) Útlendar konur sem gengið
hafa í hjúskap við þýzka ríkis-
borgara á tímabilinu 1. apríl
1953 til 23. ágúst 1957 eiga kröfu
á að fá ríkisborgararétt. Þær geta
nú innan eins árs frests lýst því
yfir við þýzk yfirvöld að þær
óski eftir ríkisborgararétti sem
verki aftur fyrir sig til hjúskap-
ardags. Slík tilmæli þurfa að
koma fram fyrir 23. ágúst 1958.
2) Nú geta útlendar konur sem
ganga í hjónaband við þýzka rík-
irborgara öðlazt ríkisborgara-
rétt með því að óska þess við
hjónavígsluna. Þó þær geri það
ekki við hjónavígsluna eiga þær
kröfu á þýzkum ríkisborgara-
rétti svo lengi sem hjónabandið
varir og eiginmaðurinn heldur
ríkisborgararétti sínum. Skiptir
engu máli hvort þýzk eða útlend
yfirvöld eða prestar hafa gefið
hjónin saman.
3) Nokkur sérákvæði eru í lög-
unum varðandi óvenjuleg og
sérstök atvik í þessum lögskipt-
um og kveðst þýzka sendiráðið
reiðubúið að veita öllum sem
spyrja nánari upplýsingar um
innihald laganna.