Morgunblaðið - 22.01.1958, Page 12

12
MORGVNBLAÐ1Ð
Miðvikudagur 22. jan. 1958

— Ræba borgar-
stjóra
Frh. af bls 1.
Ræktun bæjarlandsins hefði
einnig tekið stórkostlegum fram-
förum. Reykjavíkurbær leigði nú
út garðlönd, sem væru að flatar-
máli samtals nær 50 ha.
I ræktunarmálum Reykja-
víkur skapast á næstunni ný
og áður óþekkt skilyrði. —
Sorpeyðingarstöðin nýja tek-
ur til starfa eftir nokkrar vik-
ur. Sú stofnun táknar tíma-
mót í hreinlætis- og þrifnað-
armálum bæjarins. Við losn-
um við hina hvimleiðu sorp-
hauga. En sorpeyðingarstöðin
breytir ösku og úrgangi í líf-
rænt efni, áburðarmold, sem
er mjög vel fallin til þess að
bera í garða. Með áburðar-
mold frá stöðinni koma nýir
möguleikar til að rækta upp
móa og mela, holt og hæðir,
um allt bæjarlandið.
Ný höfn
Borgarstjóri gerði hafnarfram-
kvæmdir Reykjavíkur því næst
að umtalsefni, en þær voru hafn-
ar árið 1913. Ræddi hann hina
stórfeldu stækkun hafnarinnar,
sem nú er í undirbúningi. Væri
gert ráð fyrir, að garður skuli
gerður úr Örfirisey út í Engey og
garðar frá Laugarnestanga og
austurodda Engeyjar. Þar á fram
tíðarhöfn Reykjavíkur að vera
í beinu sambandi við gömlu höfn
ina.
Hafnarmannvirki í Reykjavík
eru það mikil, sagði Gunnar Thor
oddsen, að hlutfallslega er hér
meira af bólvirkjum og bryggj-
um en t. d. í öðrum höfuðborgum
Norðurlanda. í Helsingforsborg
koma t. d. 10 metrar af viðlegu-
plássi á hverja 1000 íbúa, í Osló
15, í Stokkhólmi 16. í hinni miklu
hafnarborg, Kaupmannahöfn, 3<2
metrar á hverja þúsund íbúa, en
í Reykjavík 42 metrar.
Þrónu raforkumálanna
Þá ræddi borgarstjóri þróun
raforkumála Reykjavíkurborgar.
Kvað hann afl orkuvera borgar-
innar komið upp í 56 þús. kw„ en
eftir að virkjun Efra-Sogs væri
lokið yrði aflið orðið 84 þús. kw.
Um 90 þúsund manns nytu góðs
af hinum miklu raforkuverum
Reykjavíkur við Elliðaár og Sog-
ið.
Gunnar Thoroddsen ræddi því
næst nokkuð um lántökur vegna
virkjananna. Kvað hann ákvæði
um að hraða virkun Efra-Sogs
hafa verið sett inn í stjórnar-
samninginn eftir kröfu 'Sjálfstæð
ismanna, þegar Ólafur Thors
myndaði ríkisstjórn með Fram-
sóknarmönnum sumarið 1953.
Hann kvað stjórn Sogs-virkjun-
arinnar hafa átt marga fundi með
fyrrverandi ríkisstjórn út af virkj
un Efra-Sogs. Hefði hann þá far-
ið margsinnis fram á það að
ríkisstjórnin tæki að sér láns-
útvegun fyrir mannvirkið eða
samþykkti að Sogs-stjórnin sjálf
leitaði fyrir sér um lán og fengi
þá ríkisábyrgð á því. í hvert
skipti hefði svar Eysteins Jóns-
sonar fjármálaráðherra verið á
þá lund, að hvorugt mætti gera
fyrr en tilteknar aðrar lánbeiðn-
ir, er lágu fyrir Alþjóðabankan-
um hefðu verið afgreiddar.
Lánsmöguleikar vorið 1956
Borgarstjóra kvað sér hafa ver
ið kunnugt um það vorið 1956 að
tveir möguleikar væru fyrir
hendi um lán til Sogsvirkjunar-
innar, annar í Bandaríkjunum,
hinn í Þýzkalandi. Eftir hina op-
inberu heimsókn Ólafs Thors for
sætisráðherra til Vestur-ÞýzKa-
lands þetta vor stóð til boða þar
stórlán til framkvæmda á íslandi,
meðal annars til Sogsins. Hins
vegar var hægt að fá lán í Banda
ríkjunum með þeim hætti. að
endurgjald fyrir rafmagnssölu
til Keflavíkurflugvallar og varn-
arliðsins yrði notað til að standa
undir afborgunum og vöxtum af
slíku láni.
Um þessar mundir hefði það
þrennt gerzt, sagði borgarstóri,
að Framsóknarflokkurinn rauf
stjórnarsamstarfið við Sjálfstæð-
ismanna, að núverandi stjórnar-
flokkar samþykktu ályktun á Al-
þingi um brottflutning varnar-
liðsins o'" þing var rofið og
efnt til ^rra kosninga.
Eftir atí núverandi ríkisstjórn
tók við völdum, hefði svo lán ver
ið tekið í Bandaríkjunum, eins
og stóð til boða um vorið.
Borgarstjóri lauk orðum sín-
um um rafmagnsmálin með þeim
ummálum, að nú þyrfti að fara
að hugsa fyrir næstu stórvirkj-
unum og yrði Þjórsá væntanlega
fyrir valinu.
Hagsýni og gætni í fjármálum
Gunnar Thoroddsen ræddi því
næst nokkuð um fjármál Reykja
víkurbæjar. Það hefði ávallt ver-
ið meginboðorð Sjálfstæðis-
manna að sýna gætni og hagsýni
í fjármálum bæjarins, stilla
rekstrarútgjöldum í hóf, nota
nýjustu tækni í skrifstofuhaldi
í rauninni er ríkisstjórnin1
sjálf glundroðinn uppmálað-
ur. Hún virðist koma sér sam-
an um fátt, nema það helst
að sitja — stritast við að sitja.
Samkomulag er þar tæplega
um góð mál að minnsta kosti,
en helst um óþurftarmál, eins
og húsnæðisfrumvarpíð nýja,
En nú virðast þeir jafnvel telja
sér það bezta bjargráðið út úr j
þeim ógöngoim að segjast vera
einnig ósammála um það“.
Kemur ekki saman um neitt
Gunnar Thoroddsen benti því
næst á það, að í bæjarmálunum
hefðu stjórnarflokkarnir reynt
! að koma á sameiginlegum lista
í Reykjavík, en ekki tekizt. Þeir
ætluðu sér að lögleiða kosninga-
bandalag, svo að atkvæði þeirra
færu ekki til spillis, þótt hver
biði fram sinn lista. Það hefði
ekki tekizt. Þeir hafa reynt að
koma samningi sín á milli um
málefni, það tókst ekki. Þeir
og verklegum fx amkvæmdum, að , jjafa reynt að koma sér saman
leggja ekki þyngri utsvarsbyrði [ um borgarstjóra, það hefur ekki
a borgarana en bryn nauðsyn
krefði og að miða framkvæmdir
bæjarins við að efla atvinnulíf-
ið, bæta hag bæjarfélagsins og
þjóna sem bezt þörfum borgar-
ana. Góð fjármálastjórn væri
ekki fólgin í nízku og smásálar-
skap heldur í hagsýni og skyn-
samlegum vinnubrögðum. í fjár'
stjórninni þyrfti að sameina
gætni og frjálslyndi.
Forðast umframgreiðslur
Borgarstjóri kvað áherzlu hafa
verið lagða á, að forðast sem
mest umframgreiðslur fram yfir
fjárhagsáætlun. Árangurinn af
þessu hefði orðið sá, að rekstrar-
gjöld bæjarins urðu 2 ár þessa
kjörtímabils lVa—5% umfram
áætlun. Hjá ríkinu væru umfram
greiðslur umfram heimild fjár-
laga miklu meiri. Ennfremur
hefðu rekstrarútgjöld ríkisins
hækkað allmiklu meira en út-
gjöld Reykjavíkurbæjar.
Lægri útsvör
Þá nefndi borgarstjóri mörg
dæmi sparnaðar hjá bænum og
hjá fyrirtækjum hans. Hann kvað
útsvarsálögur í Reykjavík vera
miklu lægri en í öðrum kaupstöð
um landsins og á síðasta ári hefði
útsvarsstiginn í Reykjavík verið
iækkaður frá því, sem hann hefði
verið árið áður. Barnafjölskyld-
um og einstæðum mæðrum hefði
þá verið veittur hærri frádráttur
en áður.
Borgarstjóri kvað álögur rík
isins á borgaranna nema marg
faldri þeirri upphæð, sem bær
inn tæki til sinna þarfa í út-
svörum. En skattheimta ríkis-
ins færi að mestu fram með
tollum, söluskatti og öðrum ó-
beinum sköttum. Ríkið tæki
af hverjum borgara Reykja-
víkur meira en þrefalda þá
upphæð, sem sami maður borg
ar í útsvar til bæjarins. Á móti
hverjum 1000 krónum, sem
reykvísk fjölskylda greiðir í
útsvar, verður hún að borga
3—4000 krónur í tolla og
skatta til ríkisins.
Borgarstjóri ræddi því næst
hvað tæki við, ef þau ólíkindi
gerðust að Sjálfstæðismenn
fengju ekki meirihluta í bæj-
arstjóra Reykjavíkur.
Reykvíkingar óttast glundroðann
Komst þá að orði á þessa leið:
„JVIargir Reykvíkingar hafa
óttast og óttast enn þann
glundroða, er málefni bargarinn-
ar lentu í, ef 3 eða 4 sundurleit-
ir flokkar ættu í sameiningu að
stjórna þessum bæ.
En nú segja stjórnarsinnar
hróðugir og kampakátir: Nú þýð:
ir ekkert fyrir ykkur, Sjálfstæðis
merin, að hampa glundroðagríl-
unni, því að við gátum myndað
ríkisstjórn saman og sitjum þar
í bandi friðarins og einingu and-
ans.
Já, rétt er það, þeir sitja þar
enn, en sér er nú hver friðurinn
og eining andans!
tekizt. Um hvað verða þessir
flokkar sammála eftir kosningar,
fyrst svona báglega hefur tiltek-
izt fyrir kosningar“, spurði Gunn
ar Thoroddsen.
Borgarstjóri ræddi því næst
hin nýju kosningalög, sem stjórn
arflokkarnir knúðu í gegnum
Alþingi fyrir jól, og stefndu
aðallega að því að gera kjósend-
um, sérstaklega í Reykjavík,
erfiðara að neyta atkvæðisréttar
síns. Að áliti stjórnarflokkanna
væri það ósæmilegt að fulltrúar
frambjóðenda fylgist með því,
hverjir kjósa. En við stjórnar-
kjör í verkalýðsfélögum, þar
sem þeir réðu, t. d. kommúnist-
ar og Framsókn í Dagsbrún, þá
væri talið sjálfsagt að fulltrúar
þeirra merki jafnóðum hvern
þann verkamann er kýs. Og
stjórnarflokkarnir hefðu fellt til-
lögu Jóns Pálmasonar um að í
bæjar- og sveitastjórnarkosning-
um mætti kjósa í 2 daga. En
jafnvel í fámennu verkalýðs-
félagi þætti þessum sömu flokk-
um sjálfsagt, að stjórnarkosning
megi standa í 2 daga.
Róleg yfirvegun staðreynda
Gunnar Thoroddsen lauk
ræðVi sinni með þessum orð-
um:
„Við Sjálfstæðismenn höf-
um lagt gögnin á borðið,
hvert heimili í Reykjavík fær
prentaða stefnuskrá okkar og
greinargerð um unnin störf.
Þegar þið hafið kynnt ykkur
málin, kveðið þið upp ykkar
dóm. Þar verður róleg íhugun
staðreynda yfirsterkari æsmgi
og moldviðri.
Meðan heilbrigð dómgreind
Reykvíkinga ræður, þá mun
borginni okkar vel farnast".
Miklir
landskjálftar
í Suður-Ameríku
BUENOS AIRES, 20. jan. — Tólf
manns misstu lífið og 45 særð-
ust, þegar snarpur landskjálfti
varð í Esmeraldahéraði í Ecua-
dor. Fregnir sem bárust til Buen-
os Aires í dag bera það með sér
að tjón á mannvirkjum hafi orð-
ið mjög mikið. Stjórn landsins
hefur beitt sér fyrir björgunar-
og hjálparstarfi, og eru nú fluttar
matvörur og lyf til héraðsins loft-
leiðis.
Óstaðfestar fregnir frá Lima
herma, að rúmlega 100 manns
hafi látið iífið í jarðhræringum
í Cucso-héraði í Perú. Einnig þar
varð stórkostlegt tjón á eignum
og mannvirkjum.
Skyrstaukur úr pappa eins og notaður er vestur í Manitoba.
Skyr og skyrsala
MEÐ þverrandi fólkshaldi á heim
ilum og auknum iðnaðarháttum
verður ekki hjá því komizt að
nýting matvæla, hirðing og notk
un taki miklum breytingum. —
Margt af því miðar til hins betra,
en sumar eru breytingarnar þess
háttar að eftirsjá er að því sem
hverfur jafnvel þótt nýtt korm
í staðinn. Sumt hverfur alveg án
þess að neitt komi í staðinn.
Sem dæmi um hið síðasttalda
má nefna súrsaða sviöafætur.
Nú vill enginn sitja við að svíða
íætur — enginn hefir tíma til
þess, en eftirsjá er að því góð-
gæti. Hið sama er um lundabagg
ana, reykta og súrsaða, reykta
magála o.s.frv.
Annars háttar er breyting sú
sem orðin er á notkun sláturs —
blóðmörs og lifrarpylsu. Nú geta
húsmæður haft þann holla mat
nýjan á borðinu allt árið, eftir
að kælitæknin tók við af súrsun-
inni.
Eitt af því merkilegasta á
þessu sviði er þó skyrgerðin. Svo
vel tókst til, þó ekki gerðist það
án fyrirhafnar og erfiðleika, að
kunnáttumönnum í mjólkuriðn-
aði, tókst að framleiða skyr í
miklum mæli í mjólkurbúunum,
er heimilin þraut, af eðlilegum
ástæðum, að framleiða þá vöru.
Þannig lánaðist að gera skyrgerð
ina að iðnaði og afstýra því að
hún legðist niður, sem vel hefði
getað orðið, og þá auðvitað
neyzla þessarar hollu fæðu um
leið. Sem betur fer er skyrið því
enn merkur þáttur í mataræði
fjölda manna og um leið þýðing-
armikið fyrir mjólkuriðnaðinn
og mjólkurmarkaðinn í landinu.
Skyrið er, svo sem kunnugt er,
framleitt úr undanrennu sem
ella væri verðlítil.
Eitt er þó ógert, sem verða
mætti til þess að auka skyr-
neyzluna og létta húsmæðrum
notkun þessarar merkilegu og
hollu vöru. Það er að selja skyrið
í heppilegum og snotrum umbúð-
um. Sá háttur sem nú er á hafð-
ur, við afgreiðslu skyrs í mjólk-
urbúðunum, er engan veginn við-
unandi og ekki í samræmi við nú-
tíma hollustuhætti né verzlunar-
hætti, þegar um viðkvæma mat-
vöru er að ræða. Skyrið þarf að
afgreiðast í hendur húsmæðra í
lokuðum umbúðum og þannig
frá gengið, að í búðunum sé hægt
að hafa það í kæliborði og af-
henda það beint úr því, og svo er
heim kemur geti húsmóðirin
lagt það inn í kæliskápinn óupp-
tekið unz það er matreitt.
Þetta er tiltölulega auðvelt að
gera, og ekki skammlaust að
Mjólkursamsalan og aðrir aðilar
er hlut eiga að máli skuli ekki
koma þessari umbót í fram-
kvæmd.
Rök fyrir orðum mínum eru
einfaldlega auk annars, að tvö
mjólkurbú í Kanada sem ég veit
um, selja skyr á þann hátt sem
hér er nefnt. Með línum þessum
fylgir mynd af Skyrumbúðum,
sem notaðar eru í mjólkurbúi á
Ghnli í Manitoba. Þannig um-
búið skyr fæst í búðum á Gimli,
í Árborg, Winnipeg og ef til vill
víðar. Ekkert skal um það sagt
hvort slíkar umbúðir henta bezt
hér á landi, má vera að einhver
önnur gerð sé betri og ódýrari en
aðalatriðið er að taka upp sölu
á skyri í góðum, snotrum umbúð-
um. Það ætti að vera sameigin-
legt áhugamál neitenda og fram-
leiðenda. Þetta er auðveldasta að-
ferðin til þess að gera skyrið
ennþá vinsælla heldur en það er
og auka söluna, mjólkuriðnaðin-
um og bændum til hags, og neyt-
endum til þægðar og hollustu.
Gerið nú átak, komið menn-
ingarsniði á skyrsöluna, — og um
leið: Hættið öllu sullinu við sölu
á mjólk í lausu máli. í mjólkur-
búðunum ætti ekki að sjást önn-
ur mjólk en í flöskum, slíkt
myndi stórspara rýrnun og ann-
an tilkostnað.
Akureyri, 11. jan. 1958.
Á.ge.