Morgunblaðið - 26.02.1958, Qupperneq 18

18
MORGVNBLAÐIB
Miðvik'udagur 26. febr. 1958
— Varðarfundurinn
irti. af bls. 1.
Til skamms tíma hafa Alþýðu-
flokkur og kommúnistar hamrað
á þvi, að vísitölukerfið væri al-
menningi til hags. Á þessu varð
raunar snöggleg breyting þegar
V-stjórnin var mynduð. Nú er
hælzt um yfir því, að vísitalan
hafi verið stöðvuð. Vilja þessir
flokkar þá e. t. v. láta afnema
vísitölukerfið með öllu? Síður en
svo. Stöðvun vísitölunnar á sem
sé einungis að vera til góðs á
meðan þeir sjálfir eru við völd.
Um stöðvun vísitölunnar hef-
ur raunar ekki tekizt betur en
svo, að hún hækkaði á síðasta
ári um 5 stig, eða meira en á
öllu tímabilinu frá því í des.
1952 þangað til í marz 1955, þ. e.
þangað til áhrif verkfallsins
mikla fóru að segja til sín.
Þessi 5 stiga hækkun á einu
ári nú varð þrátt fyrir það þótt
launþegar hafi fyrir fullt og
allt verið sviptir kauphækk-
un, sem nam 6 stigum með
brbl. í ágúst 1956 og jóla-
gjöfinni alræmdu sama ár. Og
þótt þar við bætist sú 9 stiga
hækkun, sem Hagstofa íslands
hefur nú reiknað út, að launþeg-
ar séu sviptir vegna aukinna
niðurgreiðslna- frá því V-stjórnin
tók við. En niðurgreiðslurnar
hafa aldrei hækkað á jafnskömm-
um tíma neitt í líkingu við það,
sem á þessu tímabili hefur orð-
ið. Féð til þeirra er auðvitað
tekið af almenningi og atvinnu-
vegunum.
Um þessa þýðingarmiklu stað-
reynd þegja stjórnarblöðin alveg.
Ekkert þeirra hefur minnzt á
hinn stórmerka útreikning Hag-
stofunnar, og viðskiptamálaráð-
herrann skrifar greinar um efna-
hagsmálin dag eftir dag án þess
að minnast á þvílíkt meginatriði.
Launþegar hafa þó beinlínis ver-
ið sviptir 6 stigum. 9 stig eru fal-
in með niðurgreiðslum og sjálf
hefur dýrtíðin opinberlega hækk-
að um 5 stig. Þar eru 20 stig á
einu og hálfu ári, og skyldi mað-
ur ætla, að þau væri nokkurs
umtals verð.
Hvað um endurskoöun
vísitölunnar?
Stigafjöldi vísitölunnar og að-
ferðin til lækkunar honum seg-
ir þó ekki nema nokkurn hluta
sögu raunverulegs verðlags í land
inu. Lúðvík Jósefsson viðskipta-
málaráðherra hælist beinlinis um
yfir því í Þjóðviljanum sl. sunnu-
dag, að jólagjafarsköttunum var
hagað svo, að almenningur fékk
þá ekki uppbætta nema að sára-
litlu leyti með hækkaðri vísi-
tölu. Þeir voru lagðir á aðrar
vörur en vísitölu-vörurnar, vör-
ur, sem allir vita þó, að í nútíma-
þjóðfélagi eru orðnar að brýn-
um nauðsynjum margar hverj-
ar. Og aðrar þess eðlis, að með
verðhækkun þeirra er almenn-
ingur sviptur þeim kjarabótum,
sem menn héldu sig vera búnir
að ávinna sér. Af þessu leiðir að
visitalan gefur nú alranga mynd
af raunverulegu verðlagi í land-
inu. Enda heyrast stjórnarflokk-
arnir nú ekki lengur nefna á
nafn endurskoðun vísitölunnar,
sem áður var eitt helzta keppi-
kefli þeirra.
Sumir launþegar bættu sér
raunar með sérstökum ráðstöfun-
um nokkuð upp hin versnandi
kjör sin. Á sl. ári fengu á 14.
þúsund launþegar kjarabætur
eftir mismunandi harðar launa-
deilur. Þar er þess sérstaklega að
geta, að mesta hörku sýndu
stjórnarvöldin þeim, sem verst
voru stæðir. Ríkisstjórnin beitti
sér t. d. sjálf fyrir 30—40% hækk
un til flugmanna en Framsókn
og kommúnistar hafa ekki nóg-
samlega getað fjandskapazt við
þá hækkun, — aðeins lítið brot
þess, sem flugmenn fengu, — er
um samdist án verkfalls milli Iðju
Og atvinnurekenda,
Jútning Einars um versnandi
lifskjör
Þrátt fyrir þessar hækkanir og
óvenjumikinn verkfalls-óróa, er
ótvírætt, að kjör almennings eru
nú mun lakari en fyrir daga V-
stjórnarinnar. í áramótagrein
sinni komst Einar Olgeirsson og
ekki hjá að játa það, er hann
sagði:
„Hvað snertir hins vegar kaup-
mátt launanna hjá verkalýðnum
í landi, þá hefur rétt tekizt að
halda í horfinu um kaupmáttinn
gagnvart brýnni nauðsynjavör-
um, en gagnvart ýmsum öðrum
vörum, er lenda í háum tollum,
hefur hann nokkuð lækkað“.
Það léttir ekki þessar byrðar
almennings, þó að þrengt hafi
verið að atvinnurekstri í land-
inu með óhyggilegum skattaá-
lögum. Stóreignaskatturinn, sem
þannig er útreiknaður, að í mörg
um tilfellum er líkara lygi en
sannleika, hlýtur að lokum að
lenda á framleiðslunni og verða
henni til samdráttar, ef ekki eru
gerðar gagnráðstafanir.
Slíkar ráðstafanir hefur nú
þegar orðið að gera til að létta
undir með bönkunum. Hvaða
gagn er að því, þó að þeir séu
eitthvað skattlagðir, svo að út-
lánageta þeirra verður minni,
þegar fjármagnsskorturinn í land
inu er svo magnaður, að ekki
vez’ður úr bætt nema með skyldu-
sparnaði? Skyldusparnaði, sem
áreiðanlega hefði verið hægt að
komast hjá, ef nægs frjálslyndis
í gerðum hefði verið gætt.
Skattaléttir Regins
Fyrir mennina, sem bera á-
byrgð á Hamrafellsokrinu og nú
síðast Regin-hneykslinu á Kefla-
víkurflugvelli, er og tómt mál að
tala um, að þeir hafi viljað halda
verðlagi niðri með ströngu verð-
lagseftirliti. Það eftirlit kann að
eiga að bitna á andstæðingum
þeii'ra en hjá sjálfum þeim er
gróðalöngunin síður en svo dul-
in.
Eða dettur nokkrum í hug, að
Eysteinn Jónsson mundi bera
fram frv. um leiðréttingu á skatt
lagningu hlutafélaga, ef SÍS teldi
sér nú orðið ekki hentara að
hafa rekstur sinn að sumu leyti
í hlutafélags-formi, sbr. Olíufé-
lagið og Regin. Þó að fleiri njóti
af í bili, er hugsunin vafalaust
sú, að hægt sé að ná sér niðri
á þeim með nýjum stóreigna-
skatti, þvi að’ gegn honum er
ætlunin að vernda SÍS og dótt-
urfélög þess héðan í frá eins og
hingað til.
Enn ný ósannindi Lúðvíks
Nei — hvað sem menn segja
um aðgerðir V-stjórnarinnar, þá
hafa þær sannarlega ekki orðið
til þess að bæta hag almennings.
En hafa þær þá raunverulega
orðið til þess að stöðva verðlag
og tryggja rekstur atvinnuveg-
anna?
Um þetta sem flest annað eru
talsmenn V-stjórnarinnar mjög
ósammála.
Lúðvík Jósefsson segir í Þjóð-
viljanum sl. sunnudag:
„Eignamyndun í landinu hefur
verið mjög mikil og allt bendir
til, að hún hafi verið meiri á sl.
ári en nokkru sinni áður.
Það er því hin mesta fjarstæða,
að halda því fram, að „öngþveiti“
ríki í efnahagsmálum landsins,
eða eitthvað það ástand, sem gefi
tilefni tzl gífuryrða um „voða-
legar“ ráðstafanir".
í samræmi við þetta er við-
leitni Lúðvíks sú, að sýna fram
á að sáralítið fé vanti nú:
„Nauðsynleg tekjuöflun er að-
allega vegna ríkissjóðs til þess að
mæta auknum útgjöldum af laga-
setningu og fjárveitingum Alþing
is“.
„Nýjar tekjur vegna hækkaðra
uppbota til framlezosiunnar þurfa
ekki að vera meiri en ca. 25
milljónir króna. Með þeim tekju-
auka ætti millifærslukerfið að
geta staðið allvel við skuldbind-
ingar sinar. En auk þess virðist
óhjákvæmilegt að afia ríkissjóði
aukinna tekna, sem nema 65
milljonum króna. Við afgreiðslu
fjárlaganna fyrir áramótin var
einmitt gert ráð fyrir, að ríkis-
sjóð vantaði þá fjárhæð, ef halda
ætti áfram þeim niðurgreiðslum,
sem verið hafa“.
Ósamið við togarana
Hér er sannsöglin hin sama og
vant er hjá þessum ráðherra.
Allt miðast nú einmitt við, að
búið er að ákveða að hækka nið-
urgreiðslurnar meira en nokkru
sinni fyrr. Og til þess að halda
því, sem stjórnin hafði ráðgert í
þessu, þarf ekki 65 millj. króna
auknar tekjur, eins og Lúðvik
segir, heldur 85 millj. Er þá að-
eins einn liður nefndur og skakk-
ar þar 20 millj. kr.
Þá er því alveg sleppt, hvað
vantar til þess, að útflutnings-
sjóður fái nú til að standa við
skuldbindingar sínar. En það, sem
meira um vert er, að enn þá er
með öllu ósamið við togarana.
Lúðvík Jósefsson lætur að vísu
svo sem það vandamál sé ekki
til. En þeir, sem eiga lífsafkomu
sína undir togaraútgerðinni eru
áreiðanlega annarrar skoðunar.
Nefndxr, sem hér hafa dvalið
víðs vegar utan af landi, geta
áreiðanlega sagt um það sína
sögu.
Enginn veit því enn hversu það
vandamál er stórfellt.
1350 erlenda sjómenn
þurfti 1957
Því fer og fjarri, að enn sé
tryggð útgerð allra báta.
Frá einni næstu verstöð við
Reykjavík, Akranesi, var í út-
varpinu nú um helgina sögð sú
frétt, að þar væru enn vegna
manneklu bundnir 7 bátar, sem
ætlunin hafði verið að gera út.
Til þess að manna þá báta þarf
70—80 manns. Þeir hafa ekki
fengizt enn.
Nú þegar er þó á þessu ári búið
að flytja inn um 750 sjómenn.
Áður hafa þeir verið:
1957 .............um 1350
1956 ...........um 900
1955 .......... um 550
1954 .............. 172
Við sjáum af þessum tölum,
að einnig það vandamál magnað-
ist sem flest önnur við verkfall-
ið mikla 1955. Fer því fjarri, að
V-stjórmnni hafi enn tekizt að
leysa það eins og ætla mætti af
orðum Lúövíks Jósefssonar öðru
hverju.
„Lausn fjárhagsmálanna
biour“
E.t.v. er skiljanlegt, að maður
sem skeytir jafn-litið um stað-
reyndirnar og Lúðvík Jósefsson
sé bjartsýnn. Enda eru „samstarfs
menn“ hans þar á töluvert öðru
máli, og eru þeir þó sízt fjötraðir
af of mikilli umliyggju fyrir sann
leikánum.
Sama dag og Alþingi kom til
framhaidsfunaa sagði 'i'iminn:
„Það verkefni sem biður þess
fyrst og fremst að þessu sinni, er
lausn fjárhagsmálanna. Eins og
kunnugt er, var afgreiðslu fjár-
laganna háttað þannig, að felldur
var úr þeim meginhluti niður-
greiðslanna á vöruverði. Á fram-
haldsþinginu verður að gera ráð-
stafanir til að afla þess fjár, sem
þarf til þessara greiðslna, ef þær
eiga ekki að falla niður, eða gera
einhverjar tilsvarandi ráðstafan-
ir. Þá er það Ijóst mál, að útflutn-
ingssjóðinn vantar verulegar
tekjur til þess að standa undir
þeim skuldbindingum, sem á hon
um hvíla. Þessa fjár verður að
afla eða gera aðrar jafngildar
ráðstafamr.
Það dugir ekki annað en að
horfast i augu við þessar stað-
reyndir".
Gengislækkun boðuð
Flokkasijurn Azpyoufiokksins
lýsti yfir þessu:
„Flokksstjórnin telur, að þrátt
fyrir stöouga atvmnu og miklar
framkvæmair sé ástand efnahags
málanna mjog alvarlegt og það
eínanagsKem, sem þjoðin a við
að bua, meingaliað. Flokks-
stjórnm ítreKar aiyktun síðasta
fiokksþmgs um, að rikisstjórnin
skuii tiaía samráð við samtök
verkajýðs og annarra launþega,
svo og bænaa, útvegsmanna og
annarra framleiðenda, um lausn
efnahagsmála þjóðarinnar til
viðreisnar framleiðslustarfsemi
landsmanna og telur það ekki
mega dragast lengur að gera þær
ráðstafanir í efnahagsmálum, sem
reynzt geti til frambúðar. Flokks
stjórnin leggur áherzlu á, að slík-
ar ráðstafanir verði gerðar af
ríkisstjórn, sem gætir hagsmuna
launþega og framleiðslustétta í
hvívetna og vill hafa samráð og
samstarf við samtök þeirra, en
ekki af ríkisstjórn, sem stefna
mundi að öðrum markmiðum og
gæta annarra hagsmuna“.
Hér er á ný hafið talið um
„frambúðarráðstafanirnar" og
blandast engum hugur um, að
þar með er átt við gengislækkun.
Gengislækkun góð, ef Gylfi
er ráðherra
Hitt er fremur til gamans, að
auðséð er af ályktuninni, að
Gylfi Þ. Gíslason telur gengis-
lækkun beint æskilega, ef hún
er framkvæmd af stjórn, seni
hann er sjálfur í, en stórvar-
hugaverða, ef hans nyti þar ekki
lengur við. Gengislækkunin hef-
ur þá hlotið sömu náttúru í huga
Gylfa og vísitöluhækkun í huga
Hannibals. Hannibal telur slíka
hækkun skaðræði, ef hann er
sjálfur félagsmálaráðherra, en
þjóðarnauðsyn ella. .
En ef það er rétt, sem Alþýðu-
flokkurinn segir, að atvinna hafi
verið stöðug og framkvæmdir
miklar og það, sem Lúðvík Jósefs
son heldur fram, að eignamynd-
un í landinu hafi verið mjög
mikil, allt í tíð V-stjórnarinnar,
hvernig stendur þá á, að jafnvel
Lúðvík íósefsson segir sér ijóst
„að ýms erfið viðfangsefni blasa
við í efnahagsmálum okkar“ og
Alþýðuflokkurinn segir „ástand
efnahagsmálanna mjög alvarlegt"
og „efnahagskerfið“ „meingall-
að“?
Það kemur af því, að V-stjói-n-
inni hefur alveg mistekizt að sjá
þjóðinni fyrir nægum tekjum ti'.
að lifa af.
Fastaskuldir aukizt um
386 millj.
V-stjórnin hefur að vísu á sínu
114 valdaári — með sínum að-
ferðum — fengið meiri ián en
íslendingar hafa nokkru sinni
fengið áður á jafnskömmum
tíma.
V-stjórnin hefur meira en tvo-
faldað opinberar skuldir íslenzku
þjóðarinnar. í júnílok 1956 voru
þær 360 millj. kr.
V-stjórnin hefur á 1% ári bætt
við 386 millj. kr.
Berum það saman við, að á
nær þriggja ára valdaferli stjórn-
ar Ólafs Thors var sams konar
skuldaaukning aðeins 130 milij
kr. Enda hafa V-stjórnarmenn
mjög brugðið fyrirrennurum sín-
um um, að þeir hafi verið linir
í lántökunum.
En ekki nóg með þetta. Þessar
386 millj. kr. hafa hvergi nærri
hrokkið til.
Aðstaðan út á við versnað
um 230 millj. kr.
Nú liggja fyrir upplýsingar um
það að þrátt fyrir þessar stór-
kostlegu lántökur hafi gjaldeyris-
aðstaðan út á við versnað á árinu
1957:
Hjá sjálfum bönkunum
um 79,4 millj. króna.
I minni útflutningsbirgðum í
landinu
um 55 millj. króna.
í minnkandi erlendum vöru-
birgðum
um rúmar 100 millj. króna.
Samtals nemur hallinn auk
hinna föstu lána á þessu eina
ári því h. u. b.
230 millj. króna.
Þessi halli bætist ofan á 336
millj. króna lántökur á 1% ári
Samtals eru það 616 millj. kr
á 1% ári.
Svo tala þessir menn um mikla
eignamyndun í landinu á sl. ári
og að V-stjórnin hafi forðað þjóð-
inni frá því, þegar við Sjálfstæð-
ismenn „létum allt vaða á súð-
um“ með „frjálslyndisgerningum
okkar“.
Því draumarugli V-mannanna
þarf ekki að svara, en ekki er
furða, þótt þeir hafi slæmar
draumfarir, þegar þeir eiga við
slíkar staðreyndir að etja í vöku
sinni, ef þeir gera sér þá nokkra
grein fyrir hvað er að gerast.
Þessar staðreyndir gera skiljan-
legt af hverju V-stjórnin gerir
sér miklu tíðara um erlendar
lántökur en nokkur önnur ríkis-
stjórn, sem setið hefur á íslandi.
„Eins og útspýtt hundskinn“
Nú þessa dagana stendur til að
V-stjórnin fái síðari hluta „sam-
skotalánsins“ svokallaða, sem
Spaak framkvæmdastjóri At-
lantshafsbandalagsins útvegaði
henni. Það, sem nú er von ó, er
fjárhæð samsvarandi 2 millj.
dollara.
Stjórnarliðar gera sér ljóst, að
stjórnin á líf sitt beinlínis hin-
um erlendu lánveitingum að
þakka. Áður neituðu þeir þó,
að nokkurt samband væri
milli meðferðar utanríkismál-
anna í heild, sérstaklega
varnarmálanna, og hinna ó-
venjumiklu lánveitinga.
Nú er sá fyrirsláttur að mestu
úr sögunni. Á miðstjórnarfundi
Alþýðuflokksins þakkaði Guð-
mundur 1. Guðmundsson sjálfum
sér persónulega útvegun lánanna.
Hún heyrir þó ekki að réttu und-
ir hann heldur fjármálaráðherr-
ann. En Guðmundur vildi að von-
um ekki, að sinn hlutur gleymd-
ist. —
Og Þjóðviljinn, sem um nýjár-
ið brást hinn versti við, þegar
Morgunblaðið sagði frá því,
hvernig samskotalánið var ti)
komið, heldur því þessa dagana
blákalt fram, að þeir Guðmund-
ur í. og Eysteinn hafi báðir
verið „eins og útspýtt hund-
skinn" við þessar lánaútveganir.
En hvað kemur Guðmundi 1. lár.s
útvegunin við nema af þvi, að
hennar var leitað með óvenju-
legum hætti? Lánamálunum var
á ósæmilegan hátt blandað inn í
varnarmálin.
Með því er hins vegar engan
veginn sagt, að þeir eigi þar ekKi
einnig hlut að Eysteinn Jónsson
og Vilhjálmur Þór, sem Tíminn
birti mynd af á kosningadaginn
og þakkaði lántökurnar. Engin
ástæða er til að gera minna úr
verkum Eysteins en efni standa
til. Hann hefur gert sjálfan sig
nógu lítinn samt. En réttast
hefði verið að birta mynd af
rikisstjórninni allri, því að hún
öll ber hér ábyrgðina, komrnúr,-
istar ekki síður en hinir.
Hvað líður rússneska láninu?
Nú er togazt á um rússneska
lánið. Hvort búið sé að taka það
eða ekki. Ef ekki er von um
meira samskotafé að vestan í
bili, er sízt fyrir að synja að
haldið verði austur á bóginn.
Það er mjög athyglisvert, að
í Tímanum hinn 16. febrúar er
reynt að láta svo sem annað fe,-
ist í svari ríkisstjórnarinnar við
bréfi Bulganins varðandi hugs-
anlegar eldflaugastöðvar hér á
landi en orðalagið eitt gefur á-
stæðu til að ætla.
Þá er því hreinlega skrökvað
upp, að í bréfinu nafi verið sagt
hið sama um niðurfall ályktun-
arinnar 28. marz 1956 og endur-
skoðunarkröfuna skv. henni og
gert var í des. 1956. Þá fullyrti
Hermann Jónasson, að endurskoð
uninni hefði einungis verið
„frestað“. I svarbréfinu til Buig.
anins sagði hann aftur á móti,
að endurskoðunaróskin hefði ver-
ið „afturkölluð". riinn 16. febr.
lætur Tíminn svo sem ályktunm
frá 28. mai-z 1956 sé enn í fuliu
gildi.
Þegar þetta er hugleitt verður
að minnast þess að svarbréf L*
Bulganins var sent Atlantshafs.
ráðinu til umsagnar áður en það
var afgreitt endanlega í ríkis-
stjórninni. Hermann Jónasson,
maðurinn, sem 1956 lét eins og
það væru landráð að spyrja At-
lantshafsráðið álits svo sem boð-
ið er í varnarsamningnum, hann
hefur nú fallizt á að svara ekki
slíkum bréfum sem Bulganins-
bréfinu nema í samráði við
bandalagið! Má vissulega um það
segja, að öðru vísi þaut áður í
skjónum þeim.
En látum það vera. Hitt er
verra, að reynt er að vekja aörar
hugmyndir um efni málsins nú
en gert var suður þar, þegar
bréfið var þangað sent. Hver
tilgangurinn er m«ð því mun
síðar koma í ljós.